Warianty ewidencji kosztów działalności
advertisement
WARIANTY EWIDENCJI KOSZTÓW OŚCI OPERACYJNEJ Zasady ewidencjonowania kosztów winne być zgodne z dokumentacją opisującą przyjęte przez jednostkę do stosowania zasady rachunkowości. Kierownik jednostki podejmuje decyzje o wyborze rozwiązań ewidencyjnych i określa je w zakładowym planie kont. Jednak przyjęte rozwiązania powinny, co najmniej umożliwić: - sporządzenie rachunku zysków i strat, - sporządzenie informacji dodatkowej, - umożliwienie prawidłowej wyceny produktów gotowych i produkcji w toku, - sporządzenie innych wymaganych zestawień, - dostarczenie informacji w zakresie podejmowania decyzji. Możliwe są trzy podstawowe warianty w zakresie ewidencji i rozliczania kosztów: 1 Tabela 1 Warianty rozliczania kosztów. Wariant Wariant I Wariant II Ewidencja i rozliczanie kosztów Ewidencja kosztów tylko w układzie rodzajowym, tj. na kontach zespołu 4 –„Koszty według rodzajów i ich rozliczenie” Ewidencja kosztów tylko w układzie podmiotowo-funkcjonalnym, tj. na kontach zespołu 5- „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”. Układ podmiotowo-funkcjonalny łączy w sobie podział kosztów według trzech przekrojów klasyfikacyjnych: - przekroju kosztów według miejsc powstawania kosztów, - przekroju kosztów według realizowanej funkcji, - przekroju kosztów według ich związku z nośnikiem kosztów(przedmiotem kalkulacji). Wariant III Ewidencja kosztów układzie rodzajowym i podmiotowo-funkcjonalnym, tj. na kontach zespołu „4” i „5”. Kontem, które umożliwia ewidencję kosztów w tych obydwu przekrojach – jest konto „Rozliczenie kosztów rodzajowych”. EWIDENCJA I ROZLICZANIE KOSZTÓW -WARIANT I W przypadku, gdy koszty działalności ujmowane są tylko w układzie rodzajowym kosztów można wyróżnić następujące etapy ich ewidencji i rozliczania: Etap 1 - polega na ewidencji kosztów w układzie rodzajowym. Etap 2 – obejmuje rozliczenie wstępnie zaewidencjonowanych kosztów według rodzaju na: 1 D.Małkowska, Rachunkowość od podstaw, ODDK Gdańsk2002, s.197 - koszty dotyczące okresu bieżącego, koszty podlegające rozliczeniu w czasie. Rozliczenia tego dokonuje się za pomocą konta „Rozliczenie kosztów”. Etap III- polega na rozliczeniu kosztów podlegających rozliczeniom w czasie. Etap IV – jest końcowym etapem rozliczania kosztów w celu ustalenia kosztu wytworzenia produktów sprzedanych. Obejmuje on wycenę zapasu wyrobów gotowych i produkcji nie zakończonej. Wyceny stanu produktów gotowych dokonuje się w drodze inwentaryzacji w oparciu o ceny sprzedaży pomniejszone o przeciętnie osiągany przy sprzedaży zysk, a produkcji nie zakończonej –z uwzględnieniem stopnia jej przetworzenia2. Przy ustaleniu wyniku finansowego (wariant porównawczy) istotne jest saldo konta „Rozliczenie kosztów”, czyli zmiana stanu produktów – jest to różnica pomiędzy stanem końcowym a początkowym takich składników jak: wyroby gotowe, produkcja nie zakończona, oraz rozliczenia międzyokresowe kosztów. Równoważna jest jej różnica pomiędzy wysokością poniesionych w okresie kosztów rodzajowych a kosztem własnym sprzedaży okresu. Porównania kosztów rodzajowych i kosztu własnego sprzedaży dokonuje się na koncie „rozliczenie kosztów”, gdyż: - na stronie Ct tego konta ujmowane są poniesione w okresie koszty rodzajowe, - na stronę Dt przeksięgowany zostaje pod datą 31.12. koszt własny sprzedaży dokonanej w tym samym roku. W rezultacie, więc saldo konta „Rozliczenie kosztów” wyraża równowartość zmiany stanu produktów, która przenoszona jest na konto „wynik finansowy” jako korekta sumy kosztów rodzajowych do poziomu kosztu własnego sprzedaży. W przypadku, gdy w danej jednostce gospodarczej nie występują zapasy produktów(wyrobów gotowych i produkcji nie zakończonej) konto” Rozliczenie kosztów” wykorzystywane jest wyłącznie do przenoszenia kosztów dotyczących innych okresów sprawozdawczych. Raty kosztów rozliczanych w czasie obciążają wówczas bezpośrednio konto „Rozliczenie kosztów”( z pominięciem konta „Koszt własny sprzedaży). EWIDENCJA I ROZLICZANIE KOSZTÓW -WARIANT II Do ewidencji kosztów w układzie według nośników i miejsc powstawania, stosuje się konta zespołu”5”, takie jak: Produkcja podstawowa, Koszty zakupu, Koszty wydziałowe, koszty sprzedaży, Produkcja pomocnicza, Koszty ogólnego zarządu oraz Rozliczenie kosztów produkcji. Ponoszone koszty są księgowane na odpowiednich kontach zespołu „5”, o ile nie podlegają rozliczeniu w czasie. Koszty podlegające rozliczeniu w czasie najpierw są ewidencjonowane na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” a następnie 2 S.Sojak,J.Stankiewicz : Podstawy rachunkowości, „Dom organizatora”, Toruń 2004,s.395 rozliczane na konta zespołu „5”. Dalsze rozliczenia kosztów sprowadzają się do ustalenia kosztu własnego sprzedaży. Koszt wytworzenia produktów sprzedanych oblicz się stosując odpowiednią metodę kalkulacji. Przeniesienie na konto „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” kosztu wytworzenia produktów sprzedanych, kosztów ogólnego zarządu oraz kosztów sprzedaży pozwala ustalić wysokość kosztu własnego sprzedaży. Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega w następujących etapach: Etap I – Ewidencja kosztów niewymagających rozliczenia w czasie na kontach zespołu”5”, a kosztów wymagających rozliczenia w czasie na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów’. Etap II – Rozliczanie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie. Etap III – Rozliczenie kosztów wydziałowych oraz ustalenie kosztu wytworzenia produktu. Etap IV – Ustalenie kosztu wytworzenia produktów sprzedanych. Etap V – ustalenie kosztu własnego sprzedaży.3 Rozliczanie kosztów zakupu Koszty zakupu są kosztami ponoszonymi w fazie zaopatrzenia. Sposób ewidencji i rozliczania kosztów zakupu zależy od przyjętej zasady bilansowej wyceny zapasów materiałów. Zapasy materiałów mogą być wyceniane na poziomie rzeczywistej ceny zakupu lub na poziomie rzeczywistej ceny nabycia4. Wartością zapasów w cenie nabycia jest ich wartość w cenie zakupu powiększona o koszty zakupu przypadające na ten zapas. 3 4 S.Sojak,J.Stankiewicz : Podstawy rachunkowości, „Dom organizatora”, Toruń 2004,s.400 Należy go określić w zakładowym planie kont Koszty zakupu to bezpośrednie koszty związane z zakupem określonej partii materiałów, ponoszone przez podmiot do momentu przekazania ich do składowania w danym podmiocie. Do kosztów zakupu nie zalicza się: - kosztów utrzymania komórek zaopatrzenia, magazynów materiałowych, - kosztów podróży służbowych, związanych z zaopatrzeniem. Z końcem miesiąca koszty zakupu podlegają rozliczeniu i zaksięgowaniu „ w ślad” za zużytymi lub sprzedanymi materiałami. Tabela 3.Sposoby ewidencji i rozliczania kosztów zakupu: -możliwe są dwa sposoby. Na koncie „Koszty zakupu” Koszty zakupu gromadzone są na koncie „Koszty zakupu”, a następnie całość kosztów rozliczana jest na zużyte materiały, kwotami kosztów zakupu obciąża się konta kosztów, które obciążone zostały materiałami. Konto to na koniec miesiąca nie wykazuje salda. Zapas materiałów wyceniany jest, więc według cen zakupu, tj. po skorygowaniu wartości zapasu materiałów, w cenie ewidencyjnej do wartości w cenie zakupu: Materiały wg cen ewidencyjnych +/- OCE materiałów wartość zapasu wg rzeczywistej ceny zakupu-wartość bilansowa materiałów Rozliczenie kosztów zakupu w tym sposobie następuje narzutem przeciętnym- proporcjonalnie do rozchodowanych materiałów: K 100 W Mr Wkz z ; N kz kz 100 Mr Gdzie : W –wskaźnik narzutu kosztów zakupu K z –koszty zakupu poniesione w danym okresie N kz –narzut kosztów zakupu przypadający na dany rozchód materiałów M r –rozchód materiałów Na koncie „Rozliczenia Koszty zakupu podlegają rozliczeniu w czasie, co międzyokresowe kosztów oznacza, że koszty zakupu gromadzone są na koncie zakupu” „Rozliczenia międzyokresowe kosztów zakupu”, a następnie rozliczane proporcjonalnie do tego zużycia materiałów i do zapasu materiałów. Kwotami kosztów zakupu obciąża się konta kosztów, które obciążone zostały materiałami, a część kosztów zakupu pozostaje nie rozliczona. Koszty zakupu nie rozliczone do końca miesiąca pozostają na koncie jako saldo Wn – dotyczą zapasu materiałów na koniec okresu. K z sp K z m 100 ; N Wkz M r Wkz kz M sk M r 100 gdzie: K z sp – koszty zakupu na początek okresu M sk –zapas materiałów K z m –koszty zakupu bieżącego miesiąca Wartość zapasu materiałów wyceniana jest, więc według cen nabycia, tj. cen zakupu powiększonych o koszty zakupu: Materiały wg cen ewidencyjnych +/- OCE materiałów wartość zapasu materiałów wg rzeczywistej ceny zakupu + koszty zakupu wartość zapasu materiałów wg rzeczywistej ceny nabycia- wartość bilansowa materiałów. Konto „RMK zakupu” wykazuje saldo końcowe Wn. Rozliczanie kosztów działalności pomocniczej Przez pojecie produkcji pomocniczej przedsiębiorstw rozumie się produkcję wyrobów i usług wykonywaną w obrębie wytwórczych komórek organizacyjnych. Produkcja ta jest przeznaczona w zasadzie na wewnętrzne potrzeby przedsiębiorstwa, niekiedy jednak występuje sprzedaż usług i wyrobów tej produkcji na zewnątrz5. Do najczęściej występujących wydziałów produkcji pomocniczej w przedsiębiorstwie produkcyjnym należą: - wydziały energetyczne, dostarczające parę, energię elektryczną itp., - wydziały transportowe- transport samochodowy, kolejowy itp., - wydziały remontowo-budowlane, zwłaszcza warsztaty ślusarskie, stolarskie, elektrotechniczne itp., - biura konstrukcyjno-technologiczne i laboratoria, - działy konstrukcyjne, - wydziały narzędziowe, - działy działalności socjalnej i bytowej( stołówka, przychodnia lekarska, ośrodek wypoczynkowy). W.Gabrusewicz, A.Kamela-Sowińska,H.Poetschke, Rachunkowość zarządcza, PWE Warszawa 2002,s.93 5 Wyodrębnienie organizacyjne i oddzielne ujmowanie kosztów tych wydziałów jest uzależnione od zakresu ich działalności oraz potrzeb odrębnego określenia ewidencyjnego kosztów produktów i usług danego wydziału produkcji pomocniczej. Głównymi pozycjami analitycznymi kosztów wydziałów pomocniczych mogą być: - materiały bezpośrednie, - płace z narzutami, - paliwo, - energia, - amortyzacja, - remonty i konserwacje, - usługi transportowe, - inne koszty wydziałów, np. bhp, ubezpieczenia rzeczowe, podatek od nieruchomości itp. Do ewidencji, kontroli i analizy produkcji pomocniczej księgowość prowadzi konto „Koszty działalności pomocniczej”. Konto to służy do ujęcia i rozliczania kosztów ponoszonych w wydziałach pomocniczych. Do konta „Koszty działalności pomocniczej” należy prowadzić ewidencję analityczną, w ramach której wyodrębnia się pozycje analityczne w celu określenia sumy i rodzajów kosztów ponoszonych przez dany wydział. W końcu miesiąca należy dokonać rozliczenia kosztów usług działalności pomocniczej. Odbywa się ono poprzez przeprowadzenie kalkulacji, w czasie, której ustala się wartość produktów i usług świadczonych odpowiednim komórkom organizacyjnym. Wartość tę przenosi się ze strony kredyt konta „Koszty działalności pomocniczej „ w ciężar kosztów tych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa, które z tych usług korzystały. W celu ustalenia ilości usług przypadających na poszczególne komórki, należy skorzystać z urządzeń dokonujących pomiaru, np. liczników energii elektrycznej, lub też posługiwać się wielkościami umownymi charakteryzującymi w sposób możliwie dokładny rozmiary zużycia. Te umowne wielkości nazywane są kluczami podziałowymi kosztów. Kluczem podziałowym może być np. liczba żeberek kaloryferowych zainstalowanych w pomieszczeniach – dla zmierzenia ilości zużytej wody – lub też kubatura poszczególnych pomieszczeń. Wycena usług świadczonych na rzecz działalności podstawowej ma istotne znaczenie dla wysokości ustalonych kosztów produktów, dla wytwarzania, których zostało powołane przedsiębiorstwo.System ewidencji i zasady ich rozliczania powinny zapewnić właściwą ich wycenę. Aby to uczynić w sposób prawidłowy, należy ustalić: - wielkości i kierunki świadczenia usług produkcji pomocniczej, - ilość świadczeń lub produktów przypadającą na poszczególne wydziały, korzystające z usług produkcji pomocniczej, - wysokość poniesionych kosztów przez każdy z wydziałów produkcji pomocniczej. Dla wyceny świadczeń produkcji pomocniczej, w zależności od jej charakteru i wielkości możemy zastosować między innymi następujące metody: a) metodę kolejnych przybliżeń, b) metodę układu równań, c) metodę zamykania zamówienia. Metoda kolejnych przybliżeń polega na kolejnym rozliczaniu kosztów zgodnie z daną wartością procentową do momentu, kiedy nie rozliczona wartość kosztów będzie mało znacząca. Koszty ogólne pierwszego wydziału pomocniczego są rozliczane zgodnie z podaną wartością procentową. W wyniku takiego działania część kosztów ogólnych pierwszego wydziału pomocniczego zostanie przeniesiona do wydziału drugiego. Następnie będą rozliczane koszty drugiego wydziału pomocniczego, co oznacza, że dopisane zostaną koszty do wydziału pomocniczego pierwszego. Koszty te będą znowu rozliczane, co spowoduje, że koszty wydziału pomocniczego drugiego zostaną zwiększone. Takie działanie jest powtarzane aż do momentu, kiedy koszty dopisane są tak niewielkie, że nie mają już znaczenia .6 Metoda układu równań polega na zdefiniowaniu na początku niewiadomych, a następnie ułożenie układu równań. Po rozwiązaniu tego układu równań należy rozliczyć wartości „x” i „y” na wydziały produkcyjne zgodnie z ustaloną wcześniej proporcją świadczonych usług. Metoda zamykania zamówień polega na rozliczaniu kosztów wydziałów pomocniczych w określonym porządku. Wydział pomocniczy, który świadczy najwięcej usług na rzecz innych wydziałów pomocniczych, jest rozliczany pierwszy. Następnie jest rozliczany drugi pod względem wysokości proporcji usług itp. Pozostałe koszty nie są rozliczane lub koszty najmniejszych świadczeń są rozliczane po koszcie planowanym. Zależy to od wielkości tych świadczeń (usług) oraz posiadanych informacji o koszcie planowanym, ale jeżeli świadczenia te są nie znaczące, to można je pominąć7. Rozliczanie kosztów wydziałowych Koszty wydziałowe służą do ewidencji kosztów pośrednich produkcji, tj. tych, których zaliczanie do poszczególnych wyrobów lub innych grup na podstawie dokumentów źródłowych nie jest możliwe, a które w związku z tym rozlicza się na te produkty przy zastosowaniu odpowiednich kluczy podziałowych. Do kosztów tych zalicza się tę część kosztów, która powstaje w danym wydziale (fazie, miejscu) produkcji podstawowej, ale nie jest ujmowana na koncie kosztów produkcji podstawowej działalności produkcyjnej. Są to: 6 W.Gabrusewicz, A.Kamela-Sowińska,H.Poetschke, Rachunkowość zarządcza, PWE Warszawa 2002,s.118 7 W.Gabrusewicz, A.Kamela-Sowińska,H.Poetschke, Rachunkowość zarządcza, PWE Warszawa 2002,s.120 - - koszty amortyzacji i remontów oraz pozostałe koszty utrzymania w ruchu maszyn i innych urządzeń wytwórczych ( w tym: transportu wewnętrznego), koszty kierowania wydziałem(płace, narzuty na płace kierownictwa wydziału), koszty związane z tworzeniem ogólnych warunków pracy w wydziale, jak oświetlenie, ogrzewanie, bezpieczeństwo pracy, utrzymanie czystości itp., energia(nie zaliczana do kosztów bezpośrednich), koszty nieprodukcyjne(np. koszty przestojów wydziałów, koszty ubytków naturalnych, nie dające się zaliczyć do kosztu przedmiotu kalkulacji, koszty niedoborów powstałych na skutek błędnego obliczania rozmiaru zużycia, koszty ponownego uruchomienia maszyn i urządzeń po postoju), ubezpieczenie majątkowe, podatek od nieruchomości użytkowanych w danym wydziale, paliwo do środków transportu wydziałowego i międzywydziałowego. Część kosztów wydziałowych jest uwzględniana przy ustalaniu kosztu wytworzenia produktów. Według znowelizowanej ustawy o rachunkowości do kosztu wytworzenia produktów oprócz kosztów bezpośrednich można zaliczyć uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z produkcją (kosztów wydziałowych). Do uzasadnionej części kosztów pośrednich zalicza się: - zmienne koszty pośrednie produkcji, - tę część stałych kosztów pośrednich, która odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów (lat) lub sezonów (przy produkcji kampanijnej) przy uwzględnieniu planowych remontów. Przykłady uzasadnionych kosztów pośrednich zmiennych działalności podstawowej zależnych od rozmiarów produkcji: - zużycie materiałów pomocniczych, - energia elektryczna zużywana przez maszyny i urządzenia. Przykłady nieuzasadnionych kosztów pośrednich stałych niezależnych od rozmiarów produkcji lub reagujących na nią w niewielkim stopniu: - wynagrodzenia wraz z narzutami kierowników wydziału, - koszty ogrzewania, oświetlenia, utrzymania budynków produkcyjnych, - amortyzacja maszyn i urządzeń, - koszty remontów hal produkcyjnych. Na koniec okresu sprawozdawczego pośrednie koszty zmienne i uzasadnione stałe produkcji(odpowiadające wielkości produkcji) przeksięgowywane są na konto „Koszty działalności podstawowej”. Gdy występują nieuzasadnione stałe pośrednie koszty produkcji należy ich wartość odpisać w ciężar produkcji sprzedanej (koszt własny sprzedanych wyrobów gotowych) lub zwiększyć pozostałe koszty operacyjne.8 Ustawa o rachunkowości pozostawia swobodę w przyjęciu metody wyodrębniania kosztów zmiennych i stałych. Przedsiębiorstwo powinno wybrać taką metodę, która Bożena Padurek : Rachunkowość przedsiębiorstw – część 2, wydawnictwo Bożena Padurek, Wrocław2005,s.162 8 będzie jak najlepiej odpowiadała jego potrzebom, spełniając wewnętrzne wymagania, co do rzetelności uzyskiwanych wyników oraz pracochłonności przyjętego rozwiązania. W literaturze przedstawia się kilka sposobów wyodrębniania kosztów stałych i zmiennych, wśród których jako najpopularniejsze wymienić należy: - metodę księgową, - metody statystyczne. Pierwsza z nich polega na kwalifikowaniu kosztów stałych i zmiennych przez pracownika działu księgowości w porozumieniu z kierownikami działów produkcyjnych na podstawie posiadanego przez tych ostatnich doświadczenia. Sposób ten, z jednej strony jest stosunkowo prosty i tani, z drugiej – obarczony dużym błędem szacunku. Z pewnością bardziej precyzyjne, ale też bardziej czasochłonne i droższe, są metody statystyczne a wśród nich przede wszystkim: - Metoda dwóch punktów- polegająca na doborze dwóch obserwacji kosztów historycznych, aby wskazywały one najniższy i najwyższy poziom kosztów pośrednich i zbudowanie na jej podstawie liniowej funkcji tych kosztów, przy założeniu danej wielkości produkcji(sprzedaży) -metoda stosunkowo łatwa, ale w praktyce często zawodna. - Analiza regresji liniowej (metoda najmniejszych kwadratów) – polegająca na znalezieniu funkcji kosztów pośrednich w oparciu o model matematycznysposób wolny od wad metody poprzedzającej, ale bardziej pracochłonny i sformalizowany. ANALIZA REGRESJI LINIOWEJ Najprostszym miernikiem wyznaczania korelacji liniowej jest współczynnik korelacji liniowej Pearsonea, który jest ilorazem kowariancji dwóch cech i iloczynu odchyleń standardowych. Jest on podstawą do wyznaczenia równania regresji liniowej. y=ax+b Dla określenia parametrów a i b funkcja zawiera dwa układy równań: Y= ax+nb X=ax2+bx przy czym: a y x n xy x n x 2 2 x xy y x b x n x 2 2 2 a b x y x x y 2 n - koszty zmienne na jednostkę produkcji - koszty stałe -suma ilości produkcji -suma kosztów wydziałowych -suma kwadratów ilości produkcji -suma iloczynu wielkości produkcji i kosztów wydziałowych - liczba obserwacji Powyższe wzory regresji umożliwiają obliczenie kosztów stałych i zmiennych kosztów wzorcowych dla dowolnego stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych. Do określenia poziomu kosztów stałych w kosztach wydziałowych przyjęto wielkość produkcji oraz wysokość kosztów wydziałowych za okres sprawozdawczy, obejmujący 12 miesięcy roku obrotowego. Miesiąc Wielkość sztukach 120 150 130 110 100 130 130 140 130 140 110 110 Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień produkcji w Koszty wydziałowe w zł. 33500 38400 35000 29500 29300 34500 34100 36500 33900 36500 30700 30100 Zestawienie pomocnicze- tabela robocza: Miesiąc Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Wielkość produkcji sztukach X 120 150 130 110 100 130 Koszty wydziałowe X*Y w w zł.Y 33500 38400 35000 29500 29300 34500 4020000 5760000 4550000 3245000 2930000 4485000 X 14400 22500 16900 12100 10000 16900 Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień Razem 130 140 130 140 110 110 1500 34100 36500 33900 36500 30700 30100 402000 4433000 5110000 4407000 5110000 3377000 3311000 50738000 16900 19600 16900 19600 12100 12100 190000 Wykres 1. Koszty wydziałowe Funkcja rzeczywistych kosztów wydziałowych przy zastosowaniu metody regresji liniowej 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Ilość produkcji Współczynnik korelacji wynosi 0,98, co oznacza, że między kosztami wydziałowymi a wielkością produkcji zachodzi bardzo silna korelacja dodatnia tzn. wraz ze wzrostem wielkości produkcji wzrastają koszty wydziałowe. Współczynnik determinacji 2 d x rxy wynosi 96% co oznacza , że w 96% wysokość kosztów wydziałowych zależy od wielkości produkcji. Podstawiając dane do wzorów obliczamy wartość parametrów a i b. a 402000 1500 12 50738000 195,20 b 1500 50738000 402000 190000 9100 2250000 2280000 1500 2 12 190000 y a x nb 195,20 1500 12 9100 402000 x a x 2 b x 195,20 190000 9100 1500 50738000 sprawdzenie: a)wartość kosztów zmiennych 1500*195,20=292800,b)wartość kosztów stałych 12*9100=109200,razem koszty wydziałowe 402000,Wskaźnik udziału kosztów stałych w kosztach wydziałowych wynosi: 109000 100 27% 402000 Analiza współczynnika zbieżności: Rachunek regresji liniowej wymaga porównania zgodności (zbieżności) danych kosztów rzeczywistych z teoretycznymi (wynikającymi z funkcji regresji) Współczynnik zbieżności 2 zamyka się w przedziale 0,1 , co oznacza jaki udział kosztów rzeczywistych nie został wyjaśniony w powiązaniu ze zmianami wielkości produkcji. Im współczynnik zbieżności jest bliższy „0”, tym dokładność analizy jest bardziej zgodna z rzeczywistością.Analiza zbieżności dokonywana jest zgodnie z wzorem: Y Y 2 2 2 Y Yˆ Gdzie: 2 Y Y - suma kwadratów różnicy pomiędzy kosztami rzeczywistymi a teoretycznymi Y Yˆ 2 - suma kwadratów różnicy pomiędzy kosztami rzeczywistymi a średnimi X Y Y Y Y Y Y 2 Y Yˆ Y Yˆ 120 150 130 110 100 130 130 140 130 140 110 110 33500 3840000 35000 29500 29300 34500 34100 36500 33900 36500 30700 30100 120*195,2+9100=32524 150*195,2+9100=38380 130*195,2+9100=34476 110*195,2+9100=30572 100*195,2+9100=28620 130*195,2+9100=34476 130*195,2+9100=34476 140*195,2+9100=36428 130*195,2+9100=34476 140*195,2+9100=36428 110*195,2+9100=30572 110*195,2+9100=30572 -976 -20 -524 -1072 -680 -24 376 -72 576 -72 -728 472 952576 400 274576 1149184 462400 576 141376 5184 331776 5184 16384 222784 0 4900 1500 -4000 -4200 1000 600 3000 400 3000 -2800 -3400 0 24040000 2250000 16000000 17640000 1000000 360000 9000000 16000 9000000 7840000 11560000 2 1500 402000 402000 3562400 98820000 Wykres 2. Funkcja teoretycznych kosztów wydziałowych przy zastosowaniu metody regresji liniowej 45000 Koszty wydziałowe 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Ilość produkcji Współczynnik zbieżności 2 3562400 0,03604 3,6% 98820000 Wartość współczynnika wyjaśnia, że zmienność kosztów wydziałowych w porównaniu do zmienności produkcji nie została wyjaśniona w 3,6%, co świadczy o dużej zbieżności pomiędzy danymi rzeczywistymi a danymi teoretycznymi, wynikającymi z funkcji liniowej. EWIDENCJA I ROZLICZANIE KOSZTÓW -WARIANT III Ewidencja kosztów według wariantu trzeciego polega na ich wstępnym wykazaniu na kontach zespołu „4”, a następnie na ich przeniesieniu na konta zespołu „5”. Przeksięgowanie kosztu z jednego układu na drugi jest możliwe dzięki zastosowaniu konta „Rozliczenie kosztów”, utworzonego przez podział pionowy wszystkich kont układu rodzajowego kosztów. Przenoszone z układu rodzajowego koszty są księgowane po stronie kredytowej tego konta i zgodnie z zasadą podwójnego zapisu – po stronie debetowej odpowiedniego konta zespołu „5”. Strona debetowa konta „Rozliczenie kosztów” służy do ewentualnych korekt oraz przeksięgowania zapisów na konto: „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” pod datą kończącą rok obrotowy. Konto „Rozliczenie kosztów” może wykazywać saldo końcowe debetowe albo kredytowe, które na koniec roku obrachunkowego jest przenoszone na odpowiednią stronę konta wynik finansowy(wariant porównawczy). Saldo końcowe debetowe oznacza, że w danym okresie powstały zapasy. Saldo końcowe kredytowe wskazuje,że sprzedano zapasy pochodzące z wcześniejszych okresów. Przeksięgowanie z jednego układu kosztów na drugi można dokonywać dwojako: - - Na bieżąco- oznacza to, że każdą operację gospodarczą dotyczącą ewidencji kosztów księguje się dwukrotnie na podstawie tych samych dokumentów źródłowych: ujmując koszty według rodzajów, a następnie według nośników i miejsc powstawania. Raz na koniec miesiąca na podstawie rozdzielników albo arkuszy rozliczeniowych. Są to zestawienia miesięczne kosztów wynikające z sumowania jednorodnych dokumentów źródłowych sporządzane odrębnie dla poszczególnych rodzajów kosztów. Na odpowiednim koncie zespół „4” księguje się powstały koszt. Koszt ten następnie jest przenoszony na odpowiednie konto zespołu „5”, o ile nie wymaga rozliczenia w czasie. Koszty podlegające rozliczeniu w czasie są ewidencjonowane na koncie „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”. Z konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” na konta zespołu „5” zostaje w drugiej kolejności przeksięgowana rata kosztu przypadająca na bieżący okres sprawozdawczy. Dalsze rozliczenia kosztów sprowadzają się do ustalenia kosztu własnego sprzedaży. W tym celu należy rozliczyć koszty wydziałowe, co w konsekwencji prowadzi do określenia kosztu sprzedanych produktów. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów oblicz się stosując odpowiednią metodę kalkulacji. Przeniesienie na konto „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów „ kosztu wytworzenia produktów sprzedanych, kosztów ogólnego zarządu oraz kosztów sprzedaży pozwala ustalić wysokość kosztu własnego sprzedaży. Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega, zatem w następujących etapach9: Etap 1 – Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym. Etap 2– Przeksięgowanie kosztów niewymagających rozliczenia w czasie na kontach zespołu „5”, a kosztów wymagających rozliczenia w czasie na konto „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”. 9 S.Sojak,J.Stankiewicz : Podstawy rachunkowości, „Dom organizatora”, Toruń 2004,s.406 Etap 3 – Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie. Etap 4 – Rozliczenie kosztów wydziałowych i ustalenie kosztu wytworzenia produktów. Etap 5 – Ustalenie kosztu własnego sprzedaży. Tabela 4. ZASTOSOWANIE POSZCZEGÓLNYCH WARIANTÓW EWIDENCJI KOSZTÓW10 wariant zastosowanie 1 W jednostkach prowadzących niewielką działalność o charakterze jednorodnym, bez rozbudowanej struktury organizacyjnej z wieloma komórkami. 2 Podmioty gospodarcze prowadzące działalność różnego typu: produkcyjno-przemysłową, budowlaną, usługową, handlową. 3 10 Najczęściej znajduje zastosowanie w jednostkach dokonujących ewidencji kosztów wg typów działalności. Przeważnie dotyczy tych podmiotów, które są zainteresowane informacjami o kosztach w układzie kont zespołu „5” kosztów, równocześnie wymogi sprawozdawcze obligują je do składania sprawozdań z kosztów wg rodzaju. Zalety Dostarcza informacji o charakterze i rodzaju powstających kosztów bez dodatkowych komplikacji przeliczeniowych. Umożliwia ustalenie wyników działalności na poszczególnych typach działalności, podaje strukturę powstałych kosztów dla potrzeb kalkulacji, przyporządkowuje koszty miejscom, w których one powstały (ważne przy rozbudowanej strukturze organizacyjnej jednostki gospodarczej). Zapewnia szeroką i w miarę bogatą informację o kosztach danego podmiotu. Daje dobre warunki prezentacji kosztów przez ich przedstawienie w układzie rodzajowym z równoległym ukazaniem, kto przyczynił się do ich powstania. J.Szwajor, Podstawy księgowości, Hermes Kielce 2002,s.103
