Geneza i ocena II wojny światowej
advertisement
Geneza i ocena II wojny światowej W dniu 1 września 1939 roku Niemcy zaatakowały Polskę, tym samym rozpoczęła się druga wojna światowa. Ten najstraszliwszy w dziejach ludzkości konflikt zbrojny trwał sześć lat i zaangażował 61 państw. Na potrzeby działań zbrojnych zmobilizowano 110 milionów żołnierzy. Szacuje się, że w trakcie II wojny światowej zginęło lub zaginęło 55 milionów ludzi, a kolejnych 35 milionów zostało rannych. Co doprowadziło do wybuchu tak straszliwej wojny? Przyczyn było wiele, a niewątpliwie jedną z nich był światowy kryzys ekonomiczny (w latach 1929-1933), który stanowił doskonały grunt dla rozwoju radykalnych ruchów społeczno politycznych. W Niemczech panowały silne tendencje do rewizji traktatu wersalskiego (1919 r.), a po dojściu w tym państwie do władzy narodowych socjalistów (1933 r.) polityka zagraniczna Niemiec zaostrzyła się. Jednym z pierwszych posunięć nowego rządu była decyzja o wystąpieniu Niemiec z Ligi Narodów w 1933 roku. Państwa zachodnie nie potraktowały tego ostrzeżenia poważnie. Francji nie udało się stworzyć "paktu wschodniego", a Wielka Brytania popierała politykę ustępstw na rzecz Niemiec (zezwoliła im na rozbudowę floty). Adolf Hitler dążył do przekreślenia traktatu wersalskiego: w marcu 1935 roku wprowadzono w Niemczech powszechny obowiązek służby wojskowej, a armia niemiecka była znacznie liczniejsza niż ustalone w traktacie 100 tysięcy żołnierzy. Kolejnym krokiem Hitlera była demilitaryzacja Nadrenii (7 marca 1936), na którą Francja i Wielka Brytania zareagowały w sposób mało zdecydowany. Także we Włoszech, w których już wcześniej (1922 r.) doszli do władzy faszyści, panowały silne tendencje imperialne. Włochy dążyły do umocnienia wpływów w Afryce, w basenie Morza Śródziemnego i na Bałkanach. W październiku 1935 roku, po wcześniejszym incydencie granicznym, Włochy przeprowadziły atak na Etiopię (Abisynię), która została podporządkowana do marca następnego roku. Zdesperowany cesarz etiopski o pomoc zwrócił się do Ligi Narodów, ta jednak ograniczyła się jedynie do udzielenia Włochom sankcji ekonomicznych. W latach trzydziestych dwudziestego wieku tendencje i ruchy faszystowskie występowały w prawie wszystkich europejskich krajach. W Niemczech, we Włoszech i w Hiszpanii rozwijały się ruchy faszystowskie. Reżimy autorytarne występowały też m. in. w Portugalii, Rumunii i na Węgrzech. W drugiej połowie lat 30-tych nastąpił też wzrost wpływów partii komunistycznych, które dążyły do tworzenie tzw. frontów ludowych przeciwko faszyzmowi. Na przykład taki rząd powstał we Francji (1936 r.) w wyniku porozumieniu socjalistów, komunistów i radykalnych socjalistów. Także tocząca się w Hiszpanii wojna domowa była postrzegana powszechnie jako walka komunistów i faszystów. Tymczasem Niemcy dążyły do dalszych zbrojeń i umocnień sojuszów. W listopadzie 1936 roku Adolf Hitler zawarł dwa układy, które doprowadziły do powstania osi "Berlin - Rzym Tokio": sojusz z Benito Mussolinim ("oś Berlin - Rzym") oraz skierowany przeciw Związkowi Radzieckiemu tzw. pakt antykominterowski z Japonią. W następnym roku do tego sojuszu dołączyły Włochy. W ten sposób powstał nowy układ polityczny i zrąb koalicji faszystowskiej. Także na Dalekim Wschodzie pokój był zagrożony, a to za sprawą japońskich kół wojskowych, które dążyły do uzyskania wpływów w Chinach. W listopadzie 1931 roku Japonia wykorzystała panującą w Chinach wojnę domową i dokonała podboju północno wschodniej części tego kraju, czyli tzw. Mandżurię. Wywołało to zrozumiałe protesty Ligi Narodów. W roku 1932 na podbitym terytorium Japonia stworzyła zależne od siebie państwo - Mandżukuo. Miało być ono zapleczem surowcowym i bazą do dalszej ekspansji terytorialnej. W 1933 roku Japonia wystąpiła z krytykującej jej działania Ligi Narodów. Dalsza część ekspansji japońskiej w Chinach to rok 1937, w trakcie drugiej ofensywy japońskiej zajęte zostały m. in. Pekin, Tiencin i Szanghaj, a w 1938 roku Nankin. Japoński militaryzm i dążenie tego kraju do podbojów terytorialnych w Azji było jedną z przyczyn wybuchu drugiej wojny światowej i opowiedzenie się przez Japonię po stronie Niemiec oraz Włoch. Na straży światowego pokoju stała utworzona w roku 1919 Liga Narodów oraz tzw. pakt Brianda -Kellogga podpisany w 1928 roku Pakt ten jako cel wyznaczył sobie rozwiązywanie międzynarodowych konfliktów na drodze pokojowej. Jednak już w roku 1938 nie ulegało wątpliwości, że istnienie Ligi Narodów a także zawarte układy nie wystarczą do utrzymania pokoju. Tymczasem w Europie następował wzrost politycznego napięcia. W 1934 roku w Austrii doszło do próby przechwycenia władzy przez narodowych socjalistów, jednak pucz nie powiódł się. W wyniku sojuszu Hitlera i Mussoliniego Austria znalazła się w niekorzystnej sytuacji geopolitycznej i zmuszona była do zawarcia w 1936 roku umowy, która zobowiązywała ją do współpracy z Niemcami w dziedzinie polityki zagranicznej. W obawie przed aneksją kanclerz Austrii na 13 marca 1938 roku wyznaczył plebiscyt w sprawie niepodległości tego kraju. 11 marca tego roku Hitler postawił rządowi tego kraju warunki: zażądał odwołania plebiscytu oraz ustąpienia kanclerza i przekazania władzy w ręce austriackich faszystów. 12 marca wojska niemieckie wkroczyły do Austrii, a 13 marca 1938 roku Hitler proklamował przyłączenie Austrii do Trzeciej Rzeszy (tzw. Anschluss Austrii). Do umocnienia się pozycji Hitlera w Europie przyczyniła się także tzw. konferencja monachijska (29 - 30 września 1938 r.), w której uczestniczyli: brytyjski premier Arthur Neville Chamberlain, premier Francji Edouard Daladier oraz Hitler i Mussolini. Układ monachijski dawał Niemcom zezwolenie na aneksję (przyłączenie) znacznej części terytorium Czechosłowacji (Sudety). Decyzja ta została narzucona Czechosłowacji, która nie uczestniczyła w obradach konferencji. Konferencja monachijska odzwierciedlała politykę Francji i Wielkiej Brytanii, które liczyły, że drogą ustępstw uda się im utrzymać pokój w Europie. Jednak nadzieje angielskich i francuskich polityków okazały się płonne. Z nadarzającej się sytuacji skorzystali słowaccy nacjonaliści: utworzyli oni prohitlerowski rząd (z premierem, którym został ksiądz Józef Tiso) i za pozwoleniem Niemiec ogłosili niezależność Słowacji (14 marca 1939 r.). Następnego dnia wojska niemieckie wkroczyły na teren Czechosłowacji. 16 marca 1939 r. ogłoszono utworzenie Protektoratu Czech i Moraw. Republika Czechosłowacji przestała istnieć. Kolejnym przejawem ekspansywnych działań niemieckich była aneksja Kłajpedy (22 marca 1939 r.), autonomicznego okręgu na Litwie. Teraz na drodze do "rozszerzenia przestrzeni życiowej" na wschodzie stała Trzeciej Rzeszy tylko Polska. 23 sierpnia 1939 został zwarty tzw. pakt Ribbentrop - Mołotow, czyli radziecko - niemiecki układ, którego dodatkowy protokół ustalał rozgraniczenie stref interesów tych państw we wschodniej Europie. Niemcy wysunęli też żądania wobec Polski: domagali się przyłączenia Wolnego Miasta Gdańska do Trzeciej Rzeszy i budowy przebiegającej przez terytorium Polski, eksterytorialnej autostrady między zachodnią częścią Niemiec a Prusami Wschodnimi. Wobec sprzeciwu Polski musiało dojść do konfliktu zbrojnego. II wojna światowa była konsekwencją błędnej polityki ustępstw, a także braku stanowczości w działaniach państw zwycięskich w pierwszej wojnie światowej. Doprowadziło to wzmocnienia się państw, które dążyły do rewizji postanowień traktatu wersalskiego (jak na przykład Niemcy, Włochy). Żądania niemieckie nie spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem europejskich mocarstw, nie podjęto żadnych działań mających ograniczyć ekspansywność państw faszystowskich. Polityka ustępstw nie sprawdziła się. Egzaminu nie zdała też stojąca na straży światowego pokoju Liga Narodów. Jak już wspomniane zostało na początku tej pracy wojna ta przyniosła wiele ofiar w ludziach. Zginęło znacznie więcej osób niż w trakcie działań wojennych w latach 1914 - 18. Druga wojna objęła swym zasięgiem znacznie rozleglejszy obszar niż pierwsza wojna światowa. O pokonaniu państw faszystowskich zadecydowała wielka koalicja antyfaszystowska, w której skład pod koniec wojny wchodziło 51 państw. Spośród nich decydującą rolę odgrywały Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki. Nie można też zapominać o wkładzie Polski w działania wojenne skierowane przeciw państwom faszystowskim. Mimo niemieckiej (od 1 września 1939 r.) i radzieckiej (od 17 września 1939 r.) okupacji, rząd polski funkcjonował na emigracji w Londynie, a na terenie Polski działało sprawnie zorganizowane państwo podziemne. Wojska polskie odznaczały się na licznych frontach II wojny światowej. Dlatego też istotnym problemem po zakończeniu tej wojny ponownie stała się "sprawa polska". Tym razem już nikt nie kwestionował bytu państwowego Polski, raczej problemem stało się ustalenie jej kształtu terytorialnego i ustrojowego. Decyzje w tym względzie zapadały na konferencjach Wielkiej Trójki (w Teheranie, Poczdamie i Jałcie) i uzależnione zostały od interesów sojusznika Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych Związku Radzieckiego i stojącego na jego czele Józefa Stalina. Druga wojna światowa w znacznym stopniu różniła się od pierwszej wojny światowej. Celem pierwszej wojny światowej był przede wszystkim wyznaczenie nowego podziału posiadłości kolonialnych, ustaleniu stref wpływów, rynków zbytu i zdobyciu źródeł surowców. Druga wojna światowa to nie tylko wynik działań imperialistycznych, chodziło także o narzucenie w podbitych państwach rządów faszystowskich, o narzucenie zbrodniczych idei rasistowskich ,opierających się na tezie o nierówności ras. Pierwszy raz zastosowano na masową skalę próbę eksterminacji (likwidacji) całych narodów i grup etnicznych. Holocaust, czyli zagłada Żydów, to jedna z największych zbrodni w dziejach ludzkości. W działaniach wojennych uczestniczyły wielomilionowe siły zbrojne. Składały się one z wojsk lądowych, lotnictwa i marynarki wojennej. Choć większość działań wojennych podejmowały przede wszystkim wojska lądowe, to jednak użycie jednostek pancernych i lotnictwa zdynamizowało działania i nadało im charakter manewrowy. Ważna rolę odegrało też lotnictwo, które stanowiło przede wszystkim współdziałało z wojskami lądowymi i marynarką wojenną, ale też w pewnych okresach i warunkach prowadziło samodzielne operacje strategiczne mające na celu zniszczenia sił nieprzyjaciela. Wiele operacji wojskowych toczyło się na morzach i oceanach, na wielką skalę przeprowadzano też operacje morsko-desantowe oraz powietrzno-desantowe, które w dużym stopniu wpłynęły na przebieg działań wojennych. Pierwszy raz użyto lotniskowców i zastosowano broń jądrową (jądrowa broń masowego rażenia została użyta w amerykańskich atakach na japońskie miasta: Hiroshimę i Nagasaki). Oprócz tego na ziemiach okupowanych na niespotykaną dotąd skalę rozwijał się ruch oporu. Najwcześniej powstał on w Polsce oraz Czechosłowacji, a następnie we Francji, Belgii, Holandii, Danii, Norwegii, Albanii, Grecji i Jugosławii czy na okupowanych terenach Związku Radzieckiego. Także w Azji rozwinął się ruch oporu przeciwko Japończykom. Pod koniec wojny ruch oporu rozwinął się także w krajach będących satelitami Niemiec. Szacuje się, że w europejskim ruchu oporu uczestniczyło ok. pięć milionów ludzi, z czego ok. pół miliona w Polsce. W wyniku drugiej wojny światowej polityczna mapa świata uległa poważnym przekształceniom. Olbrzymi wkład militarny Związku Radzieckiego w działania wojenne, a także duża aktywność (wspieranych przez władze radzieckie) partii komunistycznych i robotniczych do przejęcia przez komunistów władzy w: Polsce, Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii, Albanii, Jugosławii oraz na Węgrzech, w Chinach, Korei i Wietnamie. Co więcej w roku 1949 w radzieckiej strefie okupacyjnej powstała Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD). W rezultacie tych przeobrażeń powstał blok państw komunistycznych, który wraz z pretendującym do roli supermocarstwa Związkiem Radzieckim znajdował się w opozycji do Stanów Zjednoczonych. Świat podzielił się na dwa przeciwstawne obozy, a skutkiem tego stała się tzw. "zimna wojna". Kolejnym politycznym skutkiem było całkowite rozbicie faszyzmu oraz dekolonizacja i powstanie państw tzw. Trzeciego Świata. Dla Polski bilans strat okazał się tragiczny. Zginęło ponad sześć milionów ludzi ( z tego większość w wyniku eksterminacji). W samej Warszawie zginęło więcej ludzi niż wynoszą łączne straty ludzkie Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych . Na każdy tysiąc mieszkańców w Polsce zginęło 220 osób, tj. najwięcej spośród wszystkich państw europejskich. Oprócz tego wskutek działań wojennych i eksterminacyjnych pozostało przy życiu wielu okaleczonych i inwalidów. Polska doznaliśmy olbrzymich strat materialnych szacowanych na 38% majątku narodowego: zniszczono wiele budynków mieszkalnych i gospodarczych (fabryki), zrabowano 45% dóbr kulturalnych, zniszczono wiele książek i archiwów. W wyniku tak poważnych zniszczeń Polska pod względem gospodarczym przez wiele lat pozostawała (i nadal pozostaje) w tyle za państwami Europy zachodniej. Ważnym dla Polski skutkiem II wojny światowej było przede wszystkim dostanie się przez to państwo do radzieckiej strefy wpływów. Niepodległość odzyskała Polska dopiero w 1989 roku. Geneza wybuchu II wojny światowej. Na trzy lata przed wybuchem wojny, w 1936 roku, wojska III Rzeszy, wbrew porozumieniom traktatu wersalskiego wkroczyły do zdemilitaryzowanej strefy Nadrenii. Niemieccy dowódcy, świadomi ewentualnego niepowodzenia wobec silnej kontrofensywy ze strony aliantów, nie mieli powodów do obaw wobec ich rutynowego protestu zamiast faktycznego działania. W tym samym roku wybuchła rewolucja w Hiszpanii, na której czele stał generał Franco, wspierany przez włoskich, a następnie także i niemieckich faszystów, dla których taka inwestycja ludzi i sprzętu oznaczała cenne doświadczenie przed mającą wybuchnąć wojną. W roku 1938, pod pretekstem "zapewnienia ładu i porządku" armia niemiecka wkroczyła do Austrii, gdzie wcześniej, z polecenia Hitlera zamordowano jednego z kanclerzy, a drugiego wymieniono na człowieka opowiedzianego po stronie III Rzeszy. Pod równie pozornym pretekstem obrony prześladowanej niemieckiej mniejszości Hitler przyłączył do Niemiec Czeskie Sudety. Wobec gotowości aliantów do stawienia zbrojnego oporu, Hitler w czasie konferencji w Monachium (wrzesień 1938) zadeklarował, że aneksja Sudetów zakończy jego ekspansję terytorialną w Europie. Pół roku później do III Rzeszy zostały przyłączone Czechy i Morawy; utworzone marionetkowe państwo słowackie pozostawało pod niemiecką kontrolą. Agresywna polityka Hitlera wobec państw środkowoeuropejskich była jednoznacznym komunikatem jego zamiarów względem zamieszkujących je narodów słowiańskich (pozostających w świetle rasistowskiej teorii gatunkiem podludzi), które miały od tej pory dostarczać Rzeczy taniej siły roboczej. Pasywne stanowisko aliantów, którzy ograniczali się jedynie do protestów, sprzyjało niemieckiej polityce. REKLAMA czytaj dalej ↓ Ofensywa ze strony III Rzeszy na państwo polskie wydawała się po dokonanych już aneksjach oczywistością. Zdaniem niemieckich nacjonalistów istnienie państwa polskiego było pomyłką, popełnioną przy podpisywaniu porozumień traktatu wersalskiego. W niecały miesiąc po umowie z Monachium, w październiku 1938, Niemcy zażądały zgody na włączenie Wolnego Miasta Gdańska i na budowę eksterytorialnej linii kolejowej i autostrady przez polskie Pomorze. Żądania te zostały dwukrotnie powtórzone, w styczniu 1939 i dwa miesiące później, po wkroczeniu Niemców do litewskiego portu Kłajpedy. Niemiecka propaganda oskarżała Polskę o prześladowanie niemieckiej mniejszości w swoim kraju. Rządy Wielkiej Brytanii, a następnie Francji udzieliły Polsce gwarancji bezpieczeństwa i zapewniły o udzieleniu pomocy militarnej, podczas gdy w samej Anglii przeciwnicy wojny protestowali przeciwko próbom militaryzacji kraju. W kwietniu 1939 roku faszystowskie Włochy zaatakowały Albanię oraz zawarły z III Rzeszą tzw. Żelazny Pakt. Rychła normalizacja stosunków niemiecko - radzieckich, po nominacji Mołotowa na stanowisko ministra spraw zagranicznych ZSRR, zaowocowała 23 sierpnia 1939 podpisaniem "paktu o nieagresji" (tzw. pakt Ribbentrop - Mołotow), zawierającego tajną klauzulę o podziale stref wpływów na terytorium Polski. Pomimo gwarancji pomocowych ze strony aliantów, II Rzeczpospolita została tym samym skazana na zagładę. Wkładem polskich naukowców w walkę z przyszłym okupantem, a zaskoczeniem dla samych hitlerowców, było przekazanie Francji i Wielkiej Brytanii, w sierpniu 1939, maszyn "Enigma", za pomocą których służby wywiadowcze mogły odszyfrowywać tajne niemieckie meldunki. W roku 1939 państwo polskie zamieszkiwało 35 milionów ludzi, z których większość pracowała w rolnictwie. Najdłuższymi, niemalże nieuzbrojonymi granicami były 2000 km wzdłuż Niemiec na zachodzie i 1500 km wzdłuż Związku Radzieckiego na wschodzie. Gospodarka nie została odbudowana jeszcze od poprzednich wojen, z wyraźnym brakiem rozwiniętego przemysłu ciężkiego, stąd polska armia była źle wyposażona. Wiszące nad krajem niebezpieczeństwo zmusiło do przygotowań w razie niemieckiej ofensywy. 1 września 1939 roku, kiedy oddziały niemieckie wkroczyły do Polski, powszechna mobilizacja nie została jeszcze ukończona. Rozpoczęła się wojna. I i II wojna światowa – charakter wojen i skutki polityczne. Przyczyn wybuchu I wojny światowej należy szukać w ówczesnych przeciwstawnych dążeniach wielkich mocarstw europejskich, a co za tym idzie w sprzeczności wzajemnych interesów i rodzących je konfliktach. Niemcy dążyły do zbudowania mocarstwa o znaczeniu europejskim i światowym, obejmującym także kolonie w Afryce i Azji. Austro-Węgry dążyły do opanowania terenów bałkańskich, analogicznie jak Rosja, która domagała się także otwarcia cieśnin tureckich dla floty rosyjskiej na Morze Śródziemne. Francja chciała odzyskać, utracone na rzecz Niemiec w 1871 roku, Alzację i Lotaryngię oraz ograniczyć wpływy niemieckie w Europie. Wielka Brytania dążyła do utrzymania swej dominującej pozycji militarnej, gospodarczej i politycznej w świecie oraz rozszerzenia swych wpływów na Bliskim Wschodzie i Turcji. Wielka Brytania była wówczas potęgą finansową i miała najsilniejszą flotę wojenną, która gwarantowała jej bezpieczeństwo przed obca inwazja i zapewniała dostawy w przypadku wojny. Wielka Brytania stała na stanowisku zasady „poziomu dwóch potęg” ( Two Powers Standard) – flota angielska ma była potężniejsza niż dwie najsilniejsze po brytyjskiej floty wojenne razem złączone. W owym czasie Niemcy zaczęły powoli opanowywać coraz bardziej handel zamorski, godząc tym samym w interesy angielskie. Konflikt interesów angielsko-niemieckich zaostrzył się z chwilą, gdy Niemcy rozpoczęły budowę wielkiej floty wojennej. W 1898 roku parlament Rzeszy uchwalił kredyty na budowę silnej niemieckiej marynarki wojennej. W Niemczech rozpoczęła się szeroka akcja propagandowa, która miała także antyangielskie odcienie. W 1907 roku Niemcy opracowały plan budowy 12 wielkich pancerników najnowszego typu „Dreadnought” (Nie bój się niczego). W tym momencie Anglia uznała, iż jej dotychczasowa supremacja na morzach jest poważnie zagrożona. REKLAMA czytaj dalej ↓ Tak więc antagonizm niemiecko-francuski, mający swe podłoże w Alzacji i Lotaryngii, a także w Afryce; antagonizm niemiecko-angielski, wyrastający z rywalizacji gospodarczej i kolonialnej, a przede wszystkim z wyścigu zbrojeń na morzu; antagonizm niemiecko-rosyjski i austriacko-rosyjski na Bałkanach i na Bliskim Wschodzie, były głównymi przyczynami wszystkich konfliktów na początku XX wieku. Każde z państw dążyło także do pozyskania sobie sojuszników, w konsekwencji czego narodziły się dwa bloki militarne, skupiające wyżej wymienione państwa. Do pierwszego, tzw. Trójprzymierza, zawiązanego w latach 1879-1882 należały Niemcy, Austro-Węgry i Włochy (w czasie wojny przejdą do obozu swych dotychczasowych przeciwników) oraz Trójporozumienie, powstałe na drodze układów podpisanych w latach 1892-1907 między Francją, Wielką Brytanią i Rosją. Zabójstwo w Sarajewie, stolicy Bośni, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, następcę tronu Austro-Węgier i postawione Serbii przez rząd austrowęgierski ultimatum, godzące tak naprawdę w suwerenność tego kraju i jako takie niemożliwe do przyjęcia, było bezpośrednią przyczyna wybuchu wojny. Wojny, która według większości państw biorących w niej udział miała być wojną błyskawiczną. Takie zamiary zawierał pochodzący z 1905 roku plan Schlieffena, wprowadzone w pierwszych miesiącach wojny przez Niemców. Jego szanse na realizacje okazały się niemożliwie, z chwilą powstrzymania marszu wojsk niemieckich przez Francję w bitwie pod Marną we wrześniu 1914 roku. I wojna światowa różniła się od pozostałych tym, iż do walki stanęły państwa wysoko rozwinięte gospodarczo, państwa przemysłowe (oprócz zacofanej gospodarczo Rosji). Miało to o tyle ważne konsekwencje, iż gospodarka tych państw, a dokładnie przemysł w trakcie działań wojennych przestawiła się niemal całkowicie na produkcję zbrojeniową. Wprowadzono także nowe technologie wojenne, które zadecydowały w dużym stopniu nie tylko o charakterze, ale też o przebiegu wojny. W czasie tej wojny wzrosło znaczenie ciężkiej artylerii, w powszechne użycie weszły armaty i pociski dużego kalibru. Samoloty zaczęły brać udział w akcjach szturmowych i wspomagać wojska lądowe. Do tej pory wykorzystywano je głównie w celu rozpoznania pozycji nieprzyjaciela. Nie były one wykorzystywane jako środek walki. Samoloty biorące udział w I wojnie światowej można podzielić na trzy grupy: łącznikowe do celów rozpoznawczych, myśliwce i bombowce. Niemcy oprócz samolotów posiadali wielkie balony z napędem silnikowym, tzw. Zeppeliny (sterowce). W powszechne niemal użycie weszły też opancerzone wozy, zaopatrzone w lekkie armatki i karabiny maszynowe (600 strzałów na minutę). Zwykłe karabiny piechoty miały moc 10-12 strzałów na minutę. 20 listopada 1917 roku w bitwie pod Cambrai miało miejsce pierwsze wielkie uderzenie czołgów angielskich (po raz pierwszy w mniejszej ilości użyto je w bitwie pod Sommą w 1916 roku). Wykorzystano także broń chemiczną, a mianowicie gazy trujące. Po raz pierwszy zostały one zastosowane przez Niemców 31 stycznia 1915 roku w bitwie pod Bolimowem (niedaleko Warszawy) na froncie wschodnim. W 1915 roku broń gazową posiadały już wszystkie państwa koalicji. Mimo wszystko, gazy trujące nie odegrały wówczas większej roli. Nie potrafiono uniezależnić się od kierunku wiatru. Z kolei pojawienie się tej nowej broni zmusiło państwa nieprzyjaciela do zastosowania masek ochronnych. Wojna ta przyniosła także wiele ofiar. Najkrwawsza z bitew miała miejsce pod Verdun od 21 lutego do końca września 1916 roku. Najcięższe walki były prowadzone do czerwca. Żołnierze obu stron niemieckiej i francuskiej, nazwali to „piekłem Verdun”. Wojskami francuskimi dowodził marszałek Philippe Petain. Niemcy stracili w tej bitwie około 240 tysięcy żołnierzy, Francuzi około 275 tysięcy. Podpisany 28 czerwca 1919 roku traktat wersalski oraz traktaty z innymi państwami centralnymi: 10 września 1919 roku z Austrią w Saint-Germain, 4 czerwca 1920 roku z Węgrami w Trianon, 10 sierpnia 1920 roku z Turcja w Serves i 27 listopada 1919 roku z Bułgarią w Neuilly kończyły I wojnę światową i ustanawiały nową mapę geopolityczną Europy i częściowo świata (kolonie niemieckie). Powstały nowe państwa takie jak: Węgry, Austria, Czechosłowacja, Jugosławia, Litwa, Łotwa, Finlandia oraz Estonia. Powołana została także do życia Liga Narodów, której głównym zadaniem było strzeżenie pokoju.. Już w trakcie wojny przez Rosję przeszła fala rewolucyjna (dwie rewolucje z lutego i października 1917 roku), w wyniku której obalono cara i wprowadzono nowy ustrój komunistyczny. Na jego czele stanęli przywódcy rewolucyjni – bolszewicy. Wydarzenie to, miało ogromne skutki nie tylko dla Rosji, ale także dla całej Europy. Tuż po zakończeniu działań zbrojnych, w czasie trwania wojny domowej w Rosji, bolszewicy rozpoczęli natarcie na ziemie polskie. W myśli ich ideologii, rewolucja z ziem polskich miała przenieść się do innych krajów (tzw. rewolucja europejska). Marsz wojsk bolszewickich został powstrzymany w bitwie warszawskiej (13-25 sierpnia 1920 roku). Podpisany w 1921 roku pokój ryski kończył ostatecznie I etap zmagań polsko-rosyjskich. W Wielkiej Brytanii rozwinął się natomiast ruch sufrażystek, kobiet domagających się prawa wyborczego. Ruch ten przybrał na sile szczególnie w latach I wojny światowej. Na jego czele stanęła Emilia Pankhurst. W 1918 roku rząd angielski przyznał kobietom prawo do głosowania. Społeczeństwo Wielkiej Brytanii, by uciec od wojennej rzeczywistości, tworzyło pewne nowe modele życia. W 1920 roku zorganizowano wystawę przedstawiającą wystrój i wyposażenie idealnego mieszkania (dziś w muzeum w Londynie). W Niemczech istniały silne dążenia do rewizji traktatu wersalskiego. Społeczeństwo niemieckie czuło się rozgoryczone, niezadowolone i upokorzone. Dlatego też hasła głoszone przez Adolfa Hitlera zyskiwały podatny grunt. Mówił to, co oni chcieli usłyszeć. Był on twórcą faszyzmu hitlerowskiego, którego podstawą był rasizm i skrajny nacjonalizm. Rasizm wyrażał się w idei walki rasy germańskiej z rasą niewolników (Żydów czy Słowian), skrajny nacjonalizm zaś przejawiał się w koncepcji narodu panów i przestrzeni życiowej dla narodu niemieckiego. W państwie zaś dominowała zasada wodzostwa – przywództwa, którego podstawą był fuhrer, Adolf Hitler, czyli wódz o nieograniczonej w praktyce władzy nad państwem, społeczeństwem i jednostką (analogicznie jak Józef Stalin w ZSRR). Dążenie Niemców do rewizji postanowień traktatu wersalskiego było główną przyczyną wybuchu II wojny światowej. Tak jak w przypadku I wojny światowej, bezpośrednią przyczyną była odmowa, tym razem Polski, na ultimatum postawione przez hitlerowskie Niemcy. Wojna rozpoczęła się 1 września 1939 roku. Podobnie jak w 1914 roku, plany niemieckie zakładały szybkie zwycięstwo nad Polską – „Blitzkrieg”. Mimo, iż Polska została pokonana, to opór społeczeństwa oraz reakcja innych państw, zniweczyła plany niemieckie na wojnę błyskawiczną. Mimo tego kolejny plan niemiecki – plan „Barbarossa”, przewidywał błyskawiczne pokonanie ZSRR. Atak na to państwo nastąpił 22 czerwca 1941 roku. Nadzieje Niemców okazały się zupełnie bezpodstawne. Rosja miała za sobą przestrzeń i ostry klimat, czego nie uwzględniono w niemieckich planach strategicznych. Przekreślone nadzieje na wojnę błyskawiczną zastąpił Hitler wojną totalną. Podobnie jak w przypadku I wojny światowej objęła ona swym zasięgiem lad, morze, przestrzeń powietrzną, Europę, Azję i Afrykę. Pojawiające się po raz pierwszy w czasie I wojny światowej nowe techniki wojenne udoskonalono i masowo wykorzystano. Pojawiło się nieznane dotąd na tak wielką skalę zjawisko ludobójstwa, które objęło w swym największym zakresie ludność żydowską (holocaust). W obozach koncentracyjnych i obozach zagłady budowano krematoria, a ludność w nich zamkniętą mordowano min. za pomocą gazu – cyklon b. Rozwinął się niebywały terror. Ludność masowo zabijano lub wywożono do obozów pracy przymusowej. Skutki wojny były ogromne. Zniszczenia dotknęły większość krajów europejskich. Zginęło prawie 50 milionów ludzi (w czasie I wojny światowej około 10 milionów). Hiperinflacja, zrujnowane miasta, brak żywności, odzieży i lekarstw, brak domu były stałym elementem powojennej rzeczywistości. O nowym układzie politycznym i geograficznym świata zadecydowała tzw. Wielka Trójka (podobnie, jak w przypadku I wojny), a więc przywódcy Wielkiej Brytanii, Rosji Radzieckiej i Stanów Zjednoczonych. Na miejsce zlikwidowanej Ligii Narodów powstała nowa organizacja ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych), której głównej zadaniem było strzeżenie pokoju. Europa Środkowo-Wschodnia znalazła się pod wpływem władzy radzieckich komunistów. Objęła takie państwa jak: Polska, Bułgaria, Rumunia, Albania, Jugosławia, Węgry oraz Czechosłowacja. Europa weszła w stan tzw. „zimnej wojny”. Za jej początek przyjmuje się wystąpienie Winstona Churchilla w Fulton (USA) w 1946 roku, podczas którego powiedział: „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem rozcięła się żelazna kurtyna”. Walka z komunizmem w Europie Zachodniej przybrała różne formy. 12 marca 1947 roku prezydent USA Harry Truman, podczas swego przemówienia w Kongresie, zwrócił się do niego o przyznanie 400 miliardów dolarów na pomoc dla Grecji i Turcji, które były zagrożone przez komunistów. W maju tegoż roku przestawił on zasady tzw. „doktryny powstrzymania”, zwanej doktryną Trumana. Bazowała ona na podziale świata na strefę amerykańską i radziecką oraz odpowiedzialności USA za utrzymanie zasad kapitalizmu w skali światowej. 5 czerwca 1947 roku sekretarz stanu USA George Marshall, przedstawił plan odbudowy Europy nazwany od jego nazwiska planem Marshalla. Europejski Plan Odbudowy i Rozwoju zakładał udzielenie przez USA państwom europejskim częściowo bezzwrotnej pomocy ekonomicznej w postaci kredytów i dostaw towarów. Był on dostępny dla wszystkich państw Europy. Państwa bloku sowieckiego odmówiły skorzystania z tej pomocy. Plan ten miał na celu min. poprzez wzrost poziomu życia zatrzymać ofensywę komunizmu w Europie Zachodniej. Europa Zachodnia broniła się przed komunizmem zakładając także nowe międzynarodowe organizacje, m.in. Pakt Północno-Atlantycki. Upadek komunizmu w Europie nastąpił dopiero na przełomie lat 80/90-tych XX wieku. II wojna światowa – największy konflikt zbrojny w historii świata, trwający od 1 września 1939 do 2 września 1945 (w Europie do 8 maja 1945), obejmujący zasięgiem działań wojennych prawie całą Europę, wschodnią i południowo-wschodnią Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu i wszystkie oceany. Niektóre epizody wojny rozgrywały się nawet w Arktyce i Ameryce Północnej. Poza prawie wszystkimi państwami europejskimi, brały w niej udział główne państwa Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, Australii i Azji. Głównymi stronami konfliktu były państwa osi i państwa koalicji antyhitlerowskiej (alianci). Za datę rozpoczęcia wojny przyjmuje się 1 września 1939 – atak Niemiec na Polskę, 3 września 1939 przystąpiła do wojny Wielka Brytania i Francja (w piśmiennictwie zachodnim podaje się czasami tę drugą datę jako początek wojny światowej). Niektórzy za początek wojny światowej uznają wojnę japońsko-chińską, rozpoczętą 7 lipca 1937 najazdem wojsk japońskich, jednakże aż do 1941 konflikt ten pozostawał lokalny. W historiografii radzieckiej istniało pojęcie Wielka Wojna Ojczyźniana, rozpoczynająca się 22 czerwca 1941 wraz z atakiem niemieckim. Dla Amerykanów wojna rozpoczęła się 7 grudnia 1941, wraz z atakiem japońskim. Zapowiedzią nadchodzącego konfliktu był wzrost nastrojów nacjonalistycznych i dążeń ekspansywnych ze strony państw osi, wyrażający się w ataku faszystowskich Włoch na Abisynię (wojna włosko-abisyńska 1935-1936), trwającej od 1937 wojnie chińsko-japońskiej (którą część historyków uważa za część II wojny światowej) oraz rozbiorze Czechosłowacji (październik 1938). W Hiszpanii od 1936 roku trwała krwawa wojna domowa, w której starły się interweniujące państwa faszystowskie i komunistyczny ZSRR. II wojnę światową poprzedziły też takie agresywne zachowania ze strony III Rzeszy, jak: zajęcie Nadrenii w 1936, Anschluss Austrii (marzec 1938 – marzec 1939) oraz aneksja Kłajpedy i Czech. Ze strony Włoch przykładem złamania prawa międzynarodowego było zajęcie Albanii wiosną 1939. Spis treści [ukryj] * 1 Europa o 1.1 Atak na Polskę (Fall Weiss) o 1.2 Dziwna wojna o 1.3 Inwazja na Skandynawię o 1.4 Inwazja na Francję (Bitwa o Francję), (Fall Gelb) o 1.5 Bitwa o Anglię o 1.6 Inwazja na Grecję o 1.7 Inwazja na ZSRR o 1.8 Ruch oporu w okupowanej Europie o 1.9 Kampania Apenińska o 1.10 Drugi front Normandia-Berlin o 1.11 Front wschodni o 1.12 Kapitulacja Niemiec * 2 Afryka * 3 Azja i Oceania * 4 Skutki II wojny światowej * 5 Straty * 6 Przypisy * 7 Bibliografia * 8 Zobacz też * 9 Linki zewnętrzne Europa [edytuj] Atak na Polskę (Fall Weiss) [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Kampania wrześniowa. Wojna wybuchła 1 września 1939 po ataku III Rzeszy niemieckiej w porozumieniu z ZSRR na Polskę. Pierwszy etap wojny, nazywany wojną obronną Polski lub tradycyjnie w piśmiennictwie kampanią wrześniową, rozpoczęła agresja Wehrmachtu na terytorium Wolnego Miasta Gdańska i wzdłuż całej granicy niemiecko-polskiej zgodnie z dyrektywami "Fall Weiss". [1]. W chwili wybuchu wojny Polska miała układ sojuszniczy z Francją z 1921, układ sojuszniczy z Wielka Brytanią z 25 sierpnia 1939 oraz sojusz z Rumunią, obowiązujący jednak tylko w przypadku ataku ze strony ZSRR. Niemcy były powiązane paktem antykominternowskim z Japonią i Włochami, tzw. paktem stalowym z Włochami oraz układem z ZSRR (pakt Ribbentrop-Mołotow) z 23 sierpnia 1939, który de facto dzielił Europę Środkową na strefy wpływów obu państw i dawał Niemcom wolną rękę w wojnie z Polską. Formalnie wojna nabrała charakteru światowego z chwilą wypowiedzenia jej przez Wielką Brytanię i Francję 3 września 1939. Wraz z Wielką Brytanią do wojny przystąpiły Indie i główne państwa Wspólnoty Brytyjskiej (dominia brytyjskie): Australia i Nowa Zelandia (3 września), RPA (6 września) i Kanada (10 września). Oficjalnie po stronie Niemiec do wojny nie przyłączyły się na tym etapie jednak ani Włochy, ani Japonia. Neutralność zachowały Węgry[2] i Rumunia. Wraz z Niemcami ruszyła natomiast na Polskę słowacka Armia Polowa "Bernolak", a 17 września również bez określonego w prawie międzynarodowym wypowiedzenia wojny zaatakowała Polskę Armia Czerwona. Zobacz więcej w osobnym artykule: Agresja ZSRR na Polskę 1939. Agresja ZSRR rozstrzygnęła o klęsce militarnej Polski w kampanii. ZSRR okupował terytorium Rzeczypospolitej do linii paktu Ribbentrop-Mołotow. Atak ten złamał polskosowiecki pakt o nieagresji z 1932, który miał obowiązywać do 1945, jednak nie wywołał ze strony rządu polskiego wypowiedzenia wojny. ZSRR w nocie przedstawionej w nocy 17 września 1939 - w chwili rozpoczęcia agresji ambasadorowi RP w Moskwie Wacławowi Grzybowskiemu stwierdził jednostronnie zaprzestanie istnienia państwa polskiego. Ambasador odmówił przyjęcia noty, polscy dyplomaci wyjechali z terytorium ZSRR dopiero po interwencji dziekana korpusu dyplomatycznego, ambasadora Rzeszy von Schulenburga. Kampania wrześniowa skończyła się, kiedy wojska niemieckie i sowieckie zajęły terytorium Polski i zakończył się opór wojsk polskich (regularnej armii) na terenie kraju. Armia Czerwona toczyła walki z Korpusem Ochrony Pogranicza na całej linii granicznej. Ciężkie walki oddziały Wojska Polskiego i ochotnicy stoczyli w obronie Grodna. Naczelny Wódz Edward Rydz-Śmigły wydał dyrektywę : Cytat: Sowiety wkroczyły. Nakazuję ogólne wycofanie na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami. Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów. Zadanie Warszawy i miast, które miały się bronić przed Niemcami – bez zmian. Miasta do których podejdą bolszewicy, powinny z nimi pertraktować w sprawie wyjścia garnizonów do Węgier lub Rumunii. Brak publicznego formalnego ogłoszenia przez Prezydenta i rząd RP faktu istnienia stanu wojny pomiędzy ZSRR a Polską i brak jednoznacznego rozkazu Naczelnego Wodza stawiania oporu najeźdźcy doprowadził do dezorientacji dowódców i żołnierzy (p.Obrona Lwowa 1939) a w konsekwencji do wzięcia do niewoli ok. 250 tysięcy żołnierzy i oficerów, w większości nie stawiających oporu i do zbrodni katyńskiej na kilkunastu tysiącach oficerów Wojska Polskiego. Po agresji sowieckiej rząd polski ewakuował się w nocy 17 września 1939 na terytorium sojuszniczej Rumunii. Wbrew porozumieniu polsko-rumuńskim o swobodnym prawie przejazdu (fr. droit de passage) pod naciskiem niemiecko-sowieckim (przy porozumieniu Rumunów z rządem francuskim (ambasador Leon Noël) rząd polski został bez uprzedzenia internowany. 30 września 1939 prezydent Ignacy Mościcki, korzystając z prerogatyw konstytucji o możliwości wyznaczenia następcy w czasie wojny wydał dekret o przekazaniu władzy Władysławowi Raczkiewiczowi, co zapoczątkowało działalność Rządu RP na uchodźstwie. Mieszkańcy obu okupowanych części państwa polskiego poddani zostali represjom przez okupantów. Jeszcze we wrześniu 1939 rozpoczęły działalność podporządkowane Rządowi RP na uchodźstwie struktury państwa podziemnego. Ciągłość państwowa Rzeczypospolitej Polskiej na arenie międzynarodowej wbrew deklaracjom agresorów i okupantów została zachowana. W okupowanym kraju odtworzono konspiracyjną administrację i podziemne Wojsko Polskie. Zobacz więcej w osobnym artykule: Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939-1945). Zobacz więcej w osobnym artykule: Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939-1946. Zobacz więcej w osobnym artykule: Polskie Państwo Podziemne. II wojna światowa w Europie II wojna światowa w Europie Dziwna wojna [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Dziwna wojna. Tymczasem na Zachodzie toczyła się tzw. dziwna wojna, alianci nie podejmowali bowiem działań zaczepnych. Na posiedzeniu Rady Najwyższej Sprzymierzonych w Abbeville 12 września 1939 Francja i Wielka Brytania postanowiły, że nie udzielą Polsce realnej, wojskowej pomocy. 28 września 1939 w zawartym w Moskwie pakcie o granicach i przyjaźni III Rzesza i ZSRR dokonały wbrew prawu międzynarodowemu (konwencja haska IV z 1907) wytyczenia granicy niemiecko - sowieckiej na okupowanym wojskowo terytorium Polski. W stosunku do ustaleń tajnego protokołu do Paktu Ribbentrop-Mołotow dwaj agresorzy dokonali jednak pewnej modyfikacji: ZSRR oddał III Rzeszy terytorium Lubelszczyzny w zamian za zgodę Niemiec na podporządkowanie ZSRR Litwy. Wileńszczyzna została przekazana Litwie 10 października w zamian za zgodę na bazy Armii Czerwonej na jej terytorium. Podobne układy ZSRR wymusił 29 września i 5 października na Estonii i Łotwie. Do czerwca 1940 kraje te cieszyły się jeszcze pozorami niepodległości. Od 30 listopada 1939 do 13 marca 1940 toczyła się wojna pomiędzy ZSRR a Finlandią, tzw. wojna zimowa, wywołana atakiem ZSRR wobec odmowy Finlandii zawarcia analogicznego traktatu o bazach sowieckich. Zobacz więcej w osobnym artykule: Wojna zimowa (1939-1940). Finlandia obroniła swą niepodległość kosztem strat terytorialnych oraz straciła sporo żołnierzy i strategiczne umocnienia graniczne. Doszło czasowo do powołania przez ZSRR marionetkowej Fińskiej Republiki Demokratycznej ze "stolicą" w Terijoki, która zakończyła swe istnienie z chwilą zawarcia sowiecko-fińskiego traktatu pokojowego. Inwazja na Skandynawię [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Kampania norweska 1940. 9 kwietnia 1940 Niemcy zaatakowały Danię i Norwegię. Dania nie była w stanie stawiać jakiegokolwiek oporu i podporządkowała się Niemcom, broniła się natomiast Norwegia. Pomimo opanowania najważniejszych miast słaba 50 tys. armia norweska nadal tworzyła ogniska oporu w głębi kraju. Król Haakon VII wraz z rządem ewakuowali się do Wielkiej Brytanii. Wysadzono desant sił angielsko-francuskich w rejonie Andelsnes i Namsos. Po zaciętych walkach z udziałem polskiej Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich opanowano Narwik. Alianci wycofali się jednak z Norwegii w obliczu ataku III Rzeszy na inne państwa Europy. W Norwegii powołano kolaboracyjny rząd, którego premierem został Vidkun Quisling, wódz norweskich faszystów. Benito Mussolini i Adolf Hitler Benito Mussolini i Adolf Hitler Inwazja na Francję (Bitwa o Francję), (Fall Gelb) [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Kampania francuska 1940. 10 maja 1940 Niemcy zaatakowali Holandię, Belgię i Luksemburg. Opanowanie przez spadochroniarzy mostów i lotnisk holenderskich pozwoliło armii niemieckiej na zajęcie tego kraju w ciągu sześciu dni. 12 maja Niemcy przerwali front francuski w rejonie Sedanu i ruszyli na zachód, następnego dnia dotarli do kanału La Manche. Lewe skrzydło wojsk alianckich zostało odcięte. 28 maja armia belgijska skapitulowała. Od 26 maja do 4 czerwca w rejonie Dunkierki odbywała się ewakuacja wojsk brytyjskich. Plaże pozostawiono wypełnione sprzętem, ale ludzi zdołano wywieźć na Wyspy Brytyjskie. 10 czerwca Włochy wypowiedziały wojnę Francji, co jednak nie mogło już mieć większego wpływu na losy wojny. W cztery dni później Niemcy wkroczyli do Paryża. 16 czerwca premierem Francji został marszałek Philippe Pétain, który następnego dnia poprosił Berlin o zawieszenie broni. Dzień później BBC nadało odezwę gen. Charles'a de Gaulle'a wzywającą do dalszej walki. Zapoczątkowało to działalność Komitetu Wolnej Francji. 22 czerwca pod Compiègne, w tej samej salonce kolejowej, w której podpisano rozejm kończący I wojnę światową, Francuzi sygnowali zawieszenie broni. Północna Francja wraz z Paryżem dostała się pod okupację niemiecką, Alzację i Lotaryngię przyłączono do III Rzeszy, południowa zaś część kraju stała się kolaborującym z Niemcami Państwem Francuskim ze 100 tys. armią i rządem PetainaLavala ulokowanym w słynnym kurorcie Vichy. Państwo to istniało do 1942, kiedy całe jego terytorium zaanektowane zostało przez Niemców w związku z desantem amerykańskim w Afryce Północnej. Klęska Francji została wykorzystana przez ZSRR do zajęcia państw bałtyckich. Związek Radziecki wprowadził w czerwcu 1940 na ich teren znaczne wojska i wymusił rekonstrukcje rządów, obsadziwszy je swoimi ludźmi. W ciągu miesiąca Litwa, Łotwa i Estonia ogłoszone zostały Socjalistycznymi Republikami Radzieckimi, a między 3 a 6 sierpnia przystąpiły do ZSRR. Stalin wystosował również ultimatum do rządu rumuńskiego, żądając oddania Besarabii oraz Północnej Bukowiny. Rumunia się ugięła, a wkrótce oddała Węgrom, pod naciskiem niemieckim (tzw. drugi arbitraż wiedeński), również część Siedmiogrodu. Latem 1940 Moskwa wysunęła wobec Finlandii upokarzające żądania ekonomiczne – Helsinki wypełniły je, bojąc się utraty niepodległości, równocześnie jednak zacieśniły stosunki z Niemcami, co zapewniło im swoisty parasol ochronny. Podobną politykę obrał Bukareszt; Niemcy, powoli szykując się do wojny z ZSRR, blokowały ekspansję ZSRR w kierunku europejskim. Wiaczesław Mołotow i Joachim von Ribbentrop w Berlinie 10 listopada 1940 przed frontem niemieckiej kompanii reprezentacyjnej. Z lewej (z buławą) - Wilhelm Keitel. Wiaczesław Mołotow i Joachim von Ribbentrop w Berlinie 10 listopada 1940 przed frontem niemieckiej kompanii reprezentacyjnej. Z lewej (z buławą) - Wilhelm Keitel. 10 listopada 1940 w Berlinie podczas wizyty Wiaczesława Mołotowa Hitler po raz ostatni próbował doprowadzić do włączenia się ZSRR do wojny z Wielką Brytanią poprzez propozycję dołączenia do Paktu Trzech doprowadzić do rozbioru Imperium Brytyjskiego z udziałem ZSRR (proponując Iran i Indie jako teren ekspansji sowieckiej). Wobec odpowiedzi Mołotowa podtrzymującej zainteresowanie ZSRR aneksją Finlandii , bazami wojskowymi w Bułgarii a także kontrolą ZSRR nad cieśninami tureckimi i Irakiem, Adolf Hitler wydał dyrektywę do opracowania planu agresji III Rzeszy na ZSRR , ostatecznie określoną jako Plan Barbarossa. Bitwa o Anglię [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Bitwa o Anglię. 8 sierpnia 1940 atakiem Luftwaffe na lotniska RAF rozpoczęła się powietrzna bitwa o Anglię, trwająca do 31 października. Miała dać Luftwaffe panowanie w powietrzu i zdezorganizować obronę brytyjską, co miało być wstępem do morskiej inwazji na Wyspy Brytyjskie (operacja Lew Morski), ale zakończyła się porażką Niemiec. W bitwie wzięli udział Polacy. Spośród wszystkich pilotów myśliwskich, broniących angielskiego nieba 5% pochodziło z Polski , odnieśli 11% zestrzeleń. Oprócz działań powietrznych Niemcy rozwinęli ofensywę morską przy pomocy okrętów podwodnych, pragnąc odciąć Wielką Brytanię od dostaw żywności i materiałów wojennych z kolonii i USA. Bitwa o Atlantyk przybrała na sile. Inwazja na Grecję [edytuj] Zobacz więcej w osobnych artykułach: Wojna grecko-włoska 1940-1941, plan Marita. 28 października 1940 Włochy zaatakowały Grecję. Wojska włoskie szybko zostały powstrzymane i odrzucone, a w grudniu oddziały greckie wkroczyły do południowej Albanii. Szerokiego poparcia Grekom udzielili Brytyjczycy, wysyłając swoje siły ekspedycyjne. Obecność Brytyjczyków w Grecji i niepomyślny rozwój sytuacji politycznej w Jugosławii doprowadził do niemieckiej inwazji na oba te kraje 6 kwietnia 1941. Niemcy już 12 kwietnia wkroczyli do Belgradu, do 30 kwietnia opanowali lądową część terytorium Grecji. 20 maja na Krecie lądowały niemieckie oddziały powietrzno-desantowe. Na wyspie walczyły resztki brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego i armii greckiej. W końcu Kreta została zdobyta, a ostatnie oddziały brytyjskie opuściły ją 31 maja. Na części terytorium Jugosławii doszło do utworzenia sprzymierzonego z Osią tzw. Niezależnego Państwa Chorwackiego na czele z wodzem ustaszów Ante Paveliciem. Plan Barbarossa Plan Barbarossa Inwazja na ZSRR [edytuj] W latach 1939-1941 ZSRR prowadził intensywną współpracę gospodarczą z Niemcami na podstawie Paktu Ribbentrop-Mołotow a stosunku pomiędzy obydwoma krajami pozostawały przyjazne. W rzeczywistości jednak Hitler przygotowywał w tym czasie zakonspirowany plan inwazji na ZSRR (Plan Barbarossa). W tym samym czasie Stalin przygotowywał plan inwazji na Niemcy (Plan "Burza"), zatwierdzony w 1940 roku, który według części badaczy miał charakter obrony wobec możliwej inwazji niemieckiej, a według innych (Wiktor Suworow) stanowił przygotowanie do inwazji na Niemcy planowanej na lipiec 1941. Zobacz więcej w osobnych artykułach: plan Barbarossa, Front wschodni (II wojna światowa). 22 czerwca 1941 III Rzesza dokonała bez wypowiedzenia wojny zbrojnej agresji na ZSRR, co otworzyło po raz pierwszy od października 1939 front wschodni II wojny światowej. Historiografia sowiecka, a następnie rosyjska określa wojnę niemiecko-sowiecką (19411945) jako Wielką Wojnę Ojczyźnianą[3] . W działaniach wojennych sojusznikami Rzeszy były Rumunia, Finlandia,Węgry,Włochy oraz oddziały ochotników z Belgii, Holandii, Francji i z Hiszpanii . W pierwszych miesiącach wojny Armia Czerwona ponosiła olbrzymie straty w ludziach i sprzęcie, a wojska niemieckie zajęły rozległe obszary Ukrainy, Białorusi i republik nadbałtyckich, docierając aż pod Leningrad i Moskwę. Grudniowa kontrofensywa sowiecka pod Moskwą odrzuciła jednak Niemców spod bram miasta. Ofensywa radziecka była kontynuowana na początku 1942 jednak zakończyła się niepowodzeniem (por: Kontrofensywy sowieckie 1941/1942). Umożliwiło to podjęcie ponownych działań ofensywnych przez wojska niemieckie. Wiosną 1942 Niemcy, uderzając na południu Rosji w kierunku Wołgi i roponośnych terenów Kaukazu, doszli do Stalingradu. Bitwa o Stalingrad skończyła się jednak klęską niemieckiej 6 Armii feldmarszałka Friedricha Paulusa, która, otoczona w ruinach Stalingradu, ostatecznie poddała się 2 lutego 1943. Obroną dzisiejszego Wołgogradu kierował Wasilij Czujkow. Hitler, zły po przegranej, wydał rozkaz rozliczenia dowództwa za klęskę. Pragnąc odzyskać inicjatywę strategiczną na froncie wschodnim, Niemcy uderzyli w lipcu 1943 na tzw. łuk kurski. Wielka pancerna bitwa na łuku kurskim, pomimo początkowych sukcesów niemieckich, skończyła się przegraną atakujących i ostateczną utratą przez Niemcy inicjatywy strategicznej na froncie wschodnim. Istotnym wydarzeniem, zmieniającym całkowicie układ sił, było przystąpienie do wojny po stronie koalicji antyhitlerowskiej Stanów Zjednoczonych Ameryki, w następstwie japońskiego ataku na amerykańską bazę na Hawajach - Pearl Harbor (7 grudnia 1941), przeprowadzonego bez wypowiedzenia wojny. Oprócz podjęcia walk z flotą i wojskami japońskimi w Azji południowo-wschodniej i na Pacyfiku, USA, dysponujące ogromnym potencjałem przemysłowym, zaczęły wysyłać oddziały i sprzęt wojskowy do Wielkiej Brytanii i Afryki. Ruch oporu w okupowanej Europie [edytuj] Niemiecki żołnierz, poległy na froncie zachodnim w 1945 roku. Niemiecki żołnierz, poległy na froncie zachodnim w 1945 roku. Jedną z najsprawniejszych organizacji partyzantki antyhitlerowskiej i antyfaszystowskiej w okupowanej Europie była Armia Krajowa (AK), będąca siłami zbrojnymi Polskiego Państwa Podziemnego podlegającego Rządowi Emigracyjnemu w Londynie. Polskie Państwo Podziemne miało większość atrybutów normalnego państwa – centralną administrację, armię (AK) i produkcję zbrojeniową, wymiar sprawiedliwości, bogate życie kulturalne (podziemne wydawnictwa) oraz namiastkę administracji w każdym powiecie (powiatowi delegaci rządu). W 1944 AK liczyła 380 tysięcy żołnierzy. Żołnierze AK mieli znaczny udział w wyzwoleniu Wilna i Lwowa, samodzielnie wyzwolili szereg mniejszych miejscowości w ramach akcji Burza. Wywiad AK dostarczał znaczące ilości wysokiej jakości informacji wywiadowczych dla wywiadu brytyjskiego, m.in. o "cudownej broni" Hitlera pociskach rakietowych V-1 i V-2 (podał miejsce prowadzenia nad nimi badań, co zaowocowało zbombardowaniem i zniszczeniem tego punktu) oraz niemieckiej broni chemicznej. Od 1 sierpnia do 2 października 1944 trwało największe wystąpienie zbrojne ruchu oporu w Europie – powstanie warszawskie, w którym, poza AK, udział wzięły także oddziały innych organizacji zbrojnych takich, jak NSZ, AL oraz ochotnicy z 1. Armii Wojska Polskiego. Jego celem było wyzwolenie stolicy i utworzenie rządu niepodległej Polski. Rosjanie, których armia zbliżała się do Warszawy, nie udzielili powstańcom pomocy. Stalin był przeciwny utworzeniu władz niepodległej Polski, ponieważ dążył do całkowitego podporządkowania państwa. W tym celu utworzył w Moskwie podległy sobie rząd polski, który następnie został przeniesiony do Lublina. Powstanie upadło z powodu słabego przygotowania oraz braku pomocy z zewnątrz, której się spodziewano. Ludność stolicy została wysiedlona, a miasto zburzone. Łącznie z innymi organizacjami niepodległościowymi, takimi jak Bataliony Chłopskie, Narodowe Siły Zbrojne czy komunistyczna Armia Ludowa, w polski ruch oporu było zaangażowanych ok. 1 mln osób, co czyniło go największym tego typu ruchem w okupowanej Europie. Silne oddziały partyzantów walczyły także w Jugosławii i Grecji. W Jugosławii, zajętej przez Hitlera w 1941, partyzanci komunistyczni pod dowództwem Josipa Broz-Tity i wspierani przez aliantów, rywalizowali z partyzantami Drazy Michailovića, lojalnymi wobec króla i rządu na uchodźstwie w Londynie. Podobnie było w Grecji. Jesienią 1944 Ludowa Armia Wyzwoleńcza Tity liczyła 500 tysięcy żołnierzy. W 1944 Armia Czerwona wkroczyła do Jugosławii, jednak całe terytorium kraju zostało wyzwolone przez partyzantów Tity. Stąd wzięła się zimnowojenna niezależność Jugosławii od Moskwy. W 1940 Wielka Brytania założyła SOE. Była to organizacja mająca na celu wspomaganie partyzantek we wszystkich krajach okupowanych przez Hitlera. W 1944, gdy sprzymierzeni wylądowali w Normandii, ważnych danych o plażach, na których mieli lądować, dostarczył francuski ruch oporu. Silne oddziały partyzanckie tworzyli Sowieci – były podporządkowane Centralnemu Sztabowi Ruchu Partyzanckiego w Moskwie. Silne oddziały partyzanckie konne i piesze dokonywały głębokich rajdów na terenach okupowanych (np. rajd konnicy Kowpaka z okolic Kijowa do Karpat). Partyzanci radzieccy byli zaopatrywani drogą lotniczą. Głównym ich zadaniem było paraliżowanie linii komunikacyjnych na zapleczu frontu poprzez niszczenie torów, mostów i wykolejanie pociągów. Pod koniec wojny także zwalczanie niekomunistycznej partyzantki. Najaktywniejsi partyzanci działali w Grecji, Jugosławii i Francji. Włochy w 1943 Włochy w 1943 Bitwa pod Monte Cassino Bitwa pod Monte Cassino Kampania Apenińska [edytuj] Po pokonaniu sił niemiecko-włoskich w północnej Afryce, alianci dokonali inwazji na Sycylię 10 lipca 1943 (Operacja Husky), a 3 września w ramach operacji Baytown w południowych Włoszech i 9 września na obcasie włoskiego buta (operacja Slapstick), wylądowała 8 brytyjska armia dowodzona przez gen. Montgomery'ego, zaś w okolicach Salerno na południe od Rzymu wylądowała 5 armia amerykańska gen. Marka Clarka (operacja Avalanche). Całymi siłami alianckimi we Włoszech dowodził gen. Alexander. Rząd marszałka Pietro Badoglio podpisał akt kapitulacji Włoch, a wkrótce wypowiedział wojnę Niemcom. Początkowo uwięziony dyktator Włoch Benito Mussolini uwolniony został przez niemieckich spadochroniarzy pod dowództwem Otto Skorzennego i uciekł na północ kraju, gdzie ogłosił powstanie sprzymierzonej z Niemcami tzw. Włoskiej Republiki Socjalnej, zwanej Republiką Salo. Zaciekłe walki na tym froncie toczyły się na liniach obronnych: Gustawa i Gotów, aż do 4 maja 1945, kiedy Niemcy ogłosiły kapitulację tego frontu, jeszcze przed końcem wojny. Drugi front Normandia-Berlin [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Operacja Overlord. 6 czerwca 1944 alianci dokonali wielkiej operacji desantowej we Francji – w Normandii w ramach operacji Overlord. Umocnienia Wału Atlantyckiego nie wytrzymały naporu wojsk angielsko-amerykańskich pod dowództwem marszałka Eisenhowera, wspieranych przez siły morskie i powietrzne oraz desanty powietrzne 6 brytyjskiej i amerykańskich 82 i 101 Dywizji Powietrznodesantowych. 20 czerwca 1944 ruiny Caen zostały zdobyte przez Brytyjczyków, a 29 czerwca Amerykanie wyzwolili Cherbourg. 15 sierpnia siły alianckie wylądowały na południu Francji, a 28 sierpnia wyzwoliły Marsylię. W sierpniu wybuchło powstanie paryskie, a wkroczenie do Paryża czołgów gen. LeClerka zakończyło czteroletnią okupację miasta. Pierwszy tydzień września przyniósł wyzwolenie Dieppe, Rouen, Brukseli, Antwerpii i Calais. 17 września rozpoczęła się operacja Market-Garden mająca na celu uchwycenie mostów i wkroczenie do wnętrza Niemiec, co dawało szansę zakończenia wojny przed wigilią 1944. Operacja zakończyła się jednak porażką wojsk sprzymierzonych, a most w Arnhem okazał się tym "jednym mostem za daleko". W grudniu 1944 ruszyła niemiecka kontrofensywa w Ardenach, która po początkowych sukcesach, zakończyła się klęską, m.in. dzięki bohaterskiej obronie Bastogne mimo braków w zaopatrzeniu i przerwaniu pierścienia okalającego miasto przez wojska gen. Pattona. Alianci wkroczyli na terytorium Niemiec i dotarli do Łaby, gdzie 25 kwietnia 1945 nastąpiło spotkanie z idącymi od wschodu Sowietami. Potem rozpoczęła się bitwa o Berlin. Front wschodni [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: front wschodni (II wojna światowa). Na froncie wschodnim 6 stycznia 1944 Sowieci przekroczyli dawną granicę Polski, a w lipcu 1944 sforsowali rzekę Bug. 1 sierpnia wybuchło powstanie warszawskie, zainicjowane przez Armię Krajową w celu opanowania stolicy Polski przed nadejściem Armii Czerwonej, które po 63 dniach walki upadło. W styczniu 1945 ruszyła wielka sowiecka ofensywa, która odrzuciła Niemców od Wisły aż do Wału Pomorskiego. Losów wojny nie było już w stanie zmienić użycie przez Niemców nowych rodzajów broni, tzw. Wunderwaffe,a także w Sturmgewehr 44. Kapitulacja Niemiec [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: Kapitulacja III Rzeszy. Sforsowanie Wału Pomorskiego w ramach operacji pomorskiej i przekroczenie Odry przez armie radzieckie oraz 1 i 2 Armię Wojska Polskiego dało początek operacji berlińskiej, która zakończyła się 2 maja 1945 kapitulacją załogi miasta. 7 maja Niemcy w jednym ze szkolnych budynków w Reims we Francji skapitulowali na Froncie Zachodnim przed przedstawicielami armii USA i Wspólnoty Brytyjskiej. Afryka [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: II wojna światowa w Afryce. Walki w północnej Afryce rozpoczęły się w chwili przystąpienia Włoch do wojny po stronie Niemiec. 13 września 1940 armia włoska, pod dowództwem marszałka Rodolfo Grazianiego, przekroczyła granicę Egiptu i zdobyła Sidi Barrani, gdzie zaczęła się umacniać, czekając na zaopatrzenie. Brytyjczycy, dowodzeni przez generała Archibalda Wavella, wycofali się do Marsa Matruh. 9 grudnia ruszyła brytyjska kontrofensywa. Włosi zostali wyparci z Egiptu i utracili wschodnią część Libii z Bardią i Tobrukiem. 19 stycznia 1941 ruszyła ofensywa Brytyjczyków przeciwko wojskom włoskim we Wschodniej Afryce. Brytyjczycy zaatakowali z trzech stron kierując się na stolicę Etiopii – Addis Abebę. 26 marca po 7-tygodniowym oblężeniu upadła twierdza górska Keren. Brytyjskie oddziały desantowe odbiły stolicę Somalii Brytyjskiej – Berberę. Główny atak brytyjski wyszedł z Kenii i po 53 dniach stałego marszu i walk wojska tego frontu wyzwoliły Addis Abebę. W II poł. maja 1941 cała Etiopia, Erytrea i Somalia były wolne od okupantów włoskich. 9 stycznia 1941 Niemcy podjęli decyzję o wsparciu włoskich działań wojennych w Afryce. W lutym do Libii dotarły pierwsze jednostki Niemieckiego Korpusu Afrykańskiego pod dowództwem generała Erwina Rommla. Afrika Korps w północnej Afryce, 1942 Afrika Korps w północnej Afryce, 1942 31 marca ruszyło natarcie wojsk niemiecko-włoskich, przy czym główne uderzenie wyszło od strony pustyni. Rozcięta na dwie części armia brytyjska wycofała się aż nad granicę libijskoegipską, pozostawiając jedynie załogę w oblężonym Tobruku. 25 sierpnia broniących się w Tobruku Australijczyków wsparła polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich. 18 listopada ruszyła brytyjska ofensywa, która po ciężkich walkach zlikwidowała oblężenie Tobruku i wyrzuciła wojska Osi z Cyrenajki. 21 stycznia 1942 siły niemiecko-włoskie rozpoczęły kontratak, odzyskując utracone terytorium libijskie i zdobywając twierdzę Tobruk, a następnie wkroczyły w głąb Egiptu docierając pod El Alamein. Ciężkie walki pod El Alamein trwały od 31 sierpnia do 4 listopada i zakończyły się porażką wojsk świeżo mianowanego feldmarszałka Rommla. 7 listopada siły angielsko-amerykańskie w ramach operacji Torch wylądowały w Maroku i Algierii. Niemcy i Włosi wycofali się do Tunezji, gdzie podjęli próbę kontrofensywy pod Mareth, a wobec jej niepowodzenia skapitulowali 12 maja 1943. Azja i Oceania [edytuj] Zobacz więcej w osobnym artykule: II wojna światowa na Pacyfiku. Atak na Pearl Harbor Atak na Pearl Harbor II wojna światowa w Azji II wojna światowa w Azji Wojna na Pacyfiku rozpoczęła się 7 grudnia 1941 atakiem japońskich sił powietrznych na bazę amerykańskiej floty w Pearl Harbor. Japończycy zadali duże straty amerykańskiej Flocie Pacyfiku. Dowódcą armii japońskich był Isoroku Yamamoto. Następnie kierując atak na południe, 8 grudnia Japończycy wylądowali na Filipinach, gdzie stawiały im długotrwały opór siły amerykańsko-filipińskie pod dowództwem generała Douglasa MacArthura. Opór obrońców został ostatecznie złamany po zdobyciu twierdzy na wyspie Corregidor 5 maja 1942. Również 8 grudnia 1941 siły japońskie zaatakowały Malaje i 15 lutego 1942, po ofensywie lądowej, zdobyły największą na Dalekim Wschodzie bazę brytyjskiej marynarki wojennej i zarazem twierdzę lądową – Singapur. Uwaga Japończyków skierowała się na wyspę Borneo i Indie Holenderskie, które zaatakowali w styczniu 1942. Desanty morskie i powietrzne opanowały roponośne obszary Borneo i Sumatry, a broniąca wysp flota aliancka poniosła porażkę w bitwie na Morzu Jawajskim. 9 marca naczelny dowódca wojsk holenderskich podpisał kapitulację Jawy. Indie Holenderskie znalazły się w rękach Japończyków. W celu wzmocnienia morale, amerykańskie bombowce startujące z lotniskowca dokonały 18 kwietnia 1942 pierwszego nalotu na Tokio. Lądowa ofensywa Japończyków w Birmie doprowadziła do zajęcia tego kraju w czerwcu 1942 i odrzucenia Brytyjczyków do Indii. Chcąc przeszkodzić w usadowieniu się Japończyków na Nowej Gwinei i na Wyspach Salomona, Amerykanie stoczyli bitwę powietrzno-morską na Morzu Koralowym, powstrzymując japoński marsz w kierunku Australii. Zwycięska dla Amerykanów lotniczo-morska bitwa o Midway stoczona między 3 a 6 czerwca 1942 stała się punktem zwrotnym w wojnie na Pacyfiku – Japończycy utracili inicjatywę strategiczną. Na południu Pacyfiku wielomiesięczne zmagania na Guadalcanal w archipelagu Wysp Salomona powstrzymały kolejną japońską próbę marszu w kierunku Australii. W 1943 Amerykanie odzyskanie archipelagu Wysp Salomona, części zajętych wcześniej przez Japończyków terytoriów Nowej Gwinei i Wysp Gilberta. 1 lutego 1944 Amerykanie wylądowali na Archipelagu Marshalla, 15 czerwca na Marianach. Grzyb atomowy po wybuchu bomby nad Nagasaki Grzyb atomowy po wybuchu bomby nad Nagasaki 19-20 czerwca 1944 miała miejsce wielka lotniczo-morska bitwa na Morzu Filipińskim, zakończona amerykańskim zwycięstwem. 20 lipca Amerykanie wylądowali na Guam, a 20 października na wyspie Leyte na Filipinach, gdzie między 23 a 26 października doszło do wielkiej bitwy morskiej zwanej bitwą o Zatokę Leyte stoczonej między Flotą USA, a Cesarską Marynarką, usiłującą zniszczyć przyczółek sformowany przez lądujące w zatoce wojska amerykańskie. W czasie tej bitwy Japończycy pierwszy raz użyli samobójczych oddziałów lotniczych – kamikaze. 19 maja 1945 ustał opór japoński na Filipinach, w czerwcu Amerykanie zdobyli Okinawę. Naloty dywanowe amerykańskich latających fortec zniszczyły Tokio i inne miasta japońskie. 8 sierpnia Związek Radziecki wypowiedział wojnę Japonii, sowieckie dywizje wkroczyły do Mandżurii, rozbijając szybko japońską Armię Kwantuńską. 6 i 9 sierpnia Amerykanie zrzucili bomby atomowe na Hiroshimę i Nagasaki, co walnie przyczyniło się do złamania ducha oporu i do podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji Japonii 2 września 1945 (1 września czasu środkowoeuropejskiego). Skutki II wojny światowej [edytuj] II wojna światowa miała tragiczne skutki dla obywateli państw biorących udział w wojnie. Straty ponieśli przede wszystkim cywile - zginęło łącznie prawie 33 miliony ludzi niechcących mieć nic wspólnego z działaniami wojennymi. Wojna doprowadziła do dużego zniszczenia w miastach o dużym znaczeniu strategicznym, takich jak Warszawa, Stalingrad, Cherbourg, Drezno, Tokio czy Berlin, a także tragicznych dla Japończyków wybuchów dwóch bomb atomowych (w Hiroshimie i Nagasaki), wskutek czego bezpośrednio zginęło nie mniej niż 150 000 osób a kilkadziesiąt tysięcy zostało ciężko rannych (co doprowadziło znaczną ich część do szybkiej śmierci), a dalsze zgony nastąpiły wskutek promieniowania. Znana jest także zbrodnicza działalność hitlerowców zakładających obozy koncentracyjne prowadzące do eliminowania w wyrafinowany i okrutny sposób ludzi innych narodowości (szczególnie do zagłady Żydów, którzy doznali tzw. holokaustu). Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt, i Józef Stalin na konferencji w Jałcie w 1945 roku. Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt, i Józef Stalin na konferencji w Jałcie w 1945 roku. Wskutek wojny z powodu zniszczeń i strat materialnych pozycję na arenie międzynarodowej straciły Wielka Brytania, Japonia, Niemcy i Francja. Od teraz los Europy zależał od USA i ZSRR, które to państwa podjęły wysiłek o odbudowanie zniszczeń w państwach znajdujących się w strefie wpływów. Podział utworzonych bloków na Zachód i Wschód (początek zimnej wojny) nastąpił w lutym 1945 roku na konferencji w Jałcie. Na zebraniu Wielkiej Trójki potwierdzającym spotkanie w Teheranie ustalono, że w danym bloku znajdą się państwa, które zostały wyzwolone przez jego zwierzchnika. Na tej zasadzie w europejskim bloku zachodnim znalazły się wszystkie państwa z ustalonym przez USA ustrojem demokratycznym, ale także wszystkie państwa nie biorące udziału w wojnie. ZSRR zyskało kontrolę nad zdobytymi przez siebie państwami, w których wprowadziło komunizm. Alianci podjęli działania mające na celu nie doprowadzić do powstania takich konfliktów jak ten. Powołana została (w miejscu Ligi Narodów) Organizacja Narodów Zjednoczonych mająca nadzorować państwa świata i przeciwstawiać się przejawom łamania praw człowieka w nich. Państwa należące do ONZ zobowiązały się nie dopuścić do władzy partii o poglądach neonazistowskich, a nawet je delegalizować. Zakazano propagowania symboli swastyki. Zajęto się także sprawą okaleczonego przez holokaust narodu żydowskiego, co doprowadziło do stworzenia państwa dla tego narodu, zwanego Izrael, na brytyjskich wcześniej terytoriach Palestyny. Podział administracyjny okupowanych Niemiec w latach 1945-1949. Podział administracyjny okupowanych Niemiec w latach 1945-1949. Ustalono także podział graniczny państw po wojnie: * Niemcy i Austria zostały karnie podzielone na po cztery strefy okupacyjne: północnozachodnią w administracji Wielkiej Brytanii, południowo-zachodnią w administracji Francji, południowo-wschodnią nadzorowaną przez USA (w tej właśnie strefie w 1946 w Norymberdze odbyły się procesy norymberskie skazujące zbrodniarzy wojennych) i północno-wschodnią we władaniu ZSRR, a także podzielono Berlin i Wiedeń według takiej samej zasady. USA dodatkowo przejęło kontrolę nad miastami Bremą i Bremerhaven. * Wyzwolono Norwegię, Holandię, Belgię, Luksemburg, Danię, Grecję i Francję, powołując tam nowe rządy i przywracając ich istnienie na mapie Europy; * Włoska Republika Socjalna została rozwiązana. Nowe władze tymczasowe Włoch zgodziły się na odebranie włoskiej części Dalmacji (na rzecz Jugosławii) oraz Dodekanezu (na korzyść Grecji). Anektowana wcześniej Albania stała się ponownie niepodległym państwem. * Znacznie zmieniono granice państw podbitych przez Związek Radziecki. Granica Polski miała przebiegać od zachodu według biegu rzek Odry i Nysy Łużyckiej, od południa według naturalnych granic górskich (zachowanych wedle sytuacji z 1938 r.), od wschodu według granic rzeki Bug i tzw. linii Curzona oraz od północy na północnych Mazurach. Polacy zyskali także miasto Gdańsk kontrolowane przed wojną przez Ligę Narodów. Czechosłowacja, ponownie oficjalnie niepodległa, odzyskała Ruś Zakarpacką od Węgier, ale odstąpiła ją ZSRR. Węgry utraciły wspomnianą R. Z. oraz Siedmiogród na rzecz Rumunii. Ta zaś utraciła Besarabię na rzecz ZSRR. Na Bułgarię wielkie mocarstwa nałożyły sankcje gospodarcze za przyłączenie Dobrudży kosztem Rumunii w 1940 r. i odcięcie jej dostępu do morza. * Na Dalekim Wschodzie Japonia, okupowana przez USA do 1952, straciła, oprócz zdobytych od Amerykanów archipelagów, wszystkie swoje zamorskie terytoria, począwszy od Tajwanu, Hajnanu, Mandżurii i wschodnich Chin na rzecz Republiki Chińskiej, Sachalinu i Kuryli na rzecz ZSRR, Azję Południowo-Wschodnią na rzecz Wielkiej Brytanii i Francji, kończąc na stracie Korei zamienionej w 1948 na dwa oddzielne państewka kontrolowane przez USA i ZSRR (spowodowane wojną koreańską). Cesarz Hirohito musiał zrzec się statutu boga, w 1946 roku uchwalono konstytucję zmieniającą diametralnie ustrój kraju. Zbrodniarze wojenni zostali skazani w Międzynarodowym Trybunale Wojskowym dla Dalekiego Wschodu w Tokio w 1948 roku. Wojna stworzyła sprzyjające warunku do uzyskania niepodległości przez DRW (1945), Filipin (1946) i Birmy (1948). * W Afryce Północnej Libia i Somalia, dawne posiadłości włoskie, dostały się pod okupację aliantów zachodnich (w 1951 r. Libia ogłosiła niepodległość, a w 1950 r. Somalia znalazła się pod władzą ONZ). W 1941 r. niepodległość odzyskała Abisynia (od 1936 włoska). Na Bliskim Wschodzie okazję do ogłoszenia niezależności zyskała Syria (1946). II wojna światowa Data 1 września 1939 - 2 września 1945 Miejsce Europa, Azja, Afryka, Oceania, Arktyka, Ocean Atlantycki, Ocean Spokojny, Ocean Indyjski Wynik Zwycięstwo aliantów, dominacja dwóch mocarstw: USA i ZSRR, stworzenie ONZ, obalenie faszyzmu w Europie i Azji Wschodniej, czteroletni podział karny Niemiec i dziesięcioletni Austrii jako krajów inicjujących wojnę i holokaust między Francję, Wielką Brytanię, USA i ZSRR, podzielenie państw Europy na Zachód kontrolowany przez USA i Wielką Brytanię oraz na Wschód kontrolowany przez ZSRR (tzw. zimna wojna), spekulacje nad przyznaniem Żydom niepodległego państwa. Przyczyna Dążenia Niemiec i ZSRR do hegemonii w Europie i obalenia przy użyciu siły porządku międzynarodowego ustanowionego traktatem wersalskim; ambicje sojuszników Niemiec (Włochy, Japonia) do uczestnictwa w zrewidowanym na swą korzyść międzynarodowym układzie sił kosztem europejskich mocarstw demokratycznych (Wielka Brytania i Francja) oraz USA i ich terytoriów zamorskich w Azji i Afryce; dążenia ZSRR do kontrolowanej z Moskwy ekspansji militarnej systemu sowieckiego na gruzach zburzonego przez wojnę między państwami "kapitalistycznymi" systemu międzynarodowego. Strony konfliktu Alianci II wojny światowej Państwa Osi II wojny światowej Straty 17 milionów żołnierzy 33 miliony cywilów razem 50 milionów zabitych 8 milionów żołnierzy 4 miliony cywilów razem 12 milionów zabitych
