Monografia szkoły - Gimnazjum Nr 5 w Elblągu

TRZY W JEDNYM
czyli
historia trzech szkół związanych z jednym
budynkiem
3w1
Historia trzech szkół
związanych z jednym
budynkiem szkolnym
Mateusz, IIc
Monografia szkoły
Opracowanie uczniowie i nauczyciele Gimnazjum nr 5 w Elblągu
Elbląg 2008
1
Jahnschule
( 1929- 1945)
Historia budynku dzisiejszego
Gimnazjum nr 5 zaczyna się w roku
1926, w którym rozpoczęto jego
budowę. Konieczność wybudowania
w tym miejscu nowej szkoły
podstawowej spowodowana była
rozwojem
miasta w kierunku
wschodnim. Powstanie tej szkoły
związane było z napływem coraz
większej liczby
ludności
do
Elbląga, a więc i wzrostu liczby
dzieci.
W takiej sytuacji zaczynało brakować dla nich miejsc w szkołach .Władze
państwowe zaangażowane były w powstanie nowej szkoły, zbierały fundusze na
rzecz placówki i udzielały pożyczek.
Szkoła stanęła z dala od gęstej zabudowy miasta na skarpie prawego brzegu
doliny Kumieli, w otoczeniu cmentarzy przy Agrykoli i pól dawnego majątku
Wittelfelde. Realizacja zespołu szkolnego znacznie zmieniła ówczesny
krajobraz tej okolicy. Obszar kompleksu szkolnego kształtem zbliżony był do
dużego,
nieregularnego
trójkąta o wierzchołku po
stronie zachodniej. Obiekty
oplecione były dzisiejszymi
ulicami Wspólną, Kościuszki,
Agrykola i Sienkiewicza
wykształconymi z dawniej
biegnących tam dróg. Mniej
więcej w tym samym czasie
co budynek szkoły, na dole
po obu stronach schodów
wniesiono kamieniczki , które
akcentowały perspektywę.
Szkoła otrzymała nowoczesną architektoniczną formę bryły górującej nad
otoczeniem. W płaskiej elewacji zachodniej stopniowo wznoszą się masywy
ścian ku osi środkowej. W środkowej części dachu wzniesiono wysoką
kwadratową wieżę zegarową zakończoną cienką iglicą. Fasadę ożywiał
2
zmienny rytm okien i trzy rzędy balkonów nad wejściem.
Na zachodniej stronie kompleksu
szkolnego powstał ogród botaniczny
z rzadkimi gatunkami drzew, z których
nieliczne, na przykład orzech turecki, rosną
do dziś. Do szkoły wiodły monumentalne
schody, rozłożone na trzech tarasach.
Budynek zawierał 20 klas lekcyjnych i salę gimnastyczną. Po stronie
wschodniej mieściła się szatnia, a na
rozległych tarasach
powstał plac
apelowy w kształcie kwadratu
i stadion obwiedziony promenadą oraz
trybuny. Kompleks placów
i stadionu sportowego zajmował
obszar 3,39 ha. Stadion miał bieżnię
i boisko ćwiczeniowe piłki nożnej. Za
przecznicą łączącą ulicę Agrykola ze Wspólną znajdowały się korty tenisowe
oraz amfiteatr. W 1929r. budowę zespołu zakończono .
Uroczystość otwarcia miała miejsce 10 października 1929 roku. Szkoła
otrzymała miano "Jahnschule". W nazwie podkreślono sportowy charakter
szkoły, gdyż Friedrich Ludwig Jahn to niemiecki pionier kultury fizycznej
i teoretyk gimnastyki (1778- 1848).
Stanowisko dyrektora objął Paul Born 1 kwietnia 1930 roku. Jak w większości
szkól niemieckich, tak i w Jahnschule uczniami początkowo byli wyłącznie
3
chłopcy, bowiem wówczas na ich edukację kładziono
szybko
zyskała
dobrą
opinię,
wyróżniając się pośród elbląskich
szkół, dzięki cechującej te placówkę
funkcjonalności i nowoczesności
rozwiązań. Jahnschule uchodziła w
Elblągu za szkołę wręcz modelową,
na co wpływ miały przestronne klasy,
dobre wyposażenie w pomoce i
starannie dobrana kadra pedagogiczna.
nacisk. Szkoła dość
Od jesieni 1943 roku część obiektów przejęła funkcje szpitala wojennego.
Gdy w 1944 roku wojska radzieckie zbliżały się do terytorium Prus
Wschodnich, przerwano naukę (rok szkolny 1944/1945 nie rozpoczął się
tradycyjnie 1 października), a wówczas cały obiekt szkolny stał się wielkim
szpitalem, do którego Niemcy zwozili z frontu swoich rannych.
Wyzwolenie Elbląga i koniec II wojny światowej zamyka historię
Jahnschule, jednak budynek szkolny tworzy ciąg dalszy swej historii.
Ciekawostki
4
1. W okresie szybkiego wzrostu
mieszkańców Elbląga niektórzy uczniowie ,
z powodu braku pomieszczeń lekcyjnych
musieli chodzić na zajęcia do schronisk
młodzieżowych. Klasy te określane były
jako "latające". Ze względu na dużą
uciążliwość, wkrótce zrezygnowano
z takiego rozwiązania problemu.
2. Przed wojną, ulicę przy której stanęła
szkoła nazwano Jahnstrasse.
3. Część zajęć w Jahnschule prowadzili
studenci Akademii Pedagogicznej, co dodatkowo wpływało na renomę
Jahnschule w mieście.
4. Przed wojną ulicą Agrykola (dawną Jahnstresse) do końca lat
sześćdziesiątych przebiegała linia tramwajowa nr 3.
Sylwetka patrona szkoły - Friedrich Ludwig Jahn
Friedrich Ludwig Jahn urodził
się
11
listopada 1778 r. w Lanz w Brandenburgii.
Studiował teologię i filologię. W 1809 roku
przyjechał do Berlina, gdzie został nauczycielem
w Gimnazjum Grauen Kloster .
W 1811 otworzył tzw. "Gimnazjum na świeżym
powietrzu", ponieważ uważał, że rozwój fizyczny
i moralny można osiągnąć tylko przez gimnastykę.
Był żołnierzem w armii pruskiej i walczył z armią
napoleońską. Po wojnie wrócił do Berlina
i kontynuował pracę nauczyciela gimnastyki.
Formował ducha patriotyzmu wśród uczniów. Był
człowiekiem, który otwarcie wygłaszał swoje
poglądy,
co powodowało częste konflikty z prawem. W 1824 r. został
aresztowany i skazany na dwa lata więzienia. Po roku uzyskał zwolnienie
z aresztu z nakazem opuszczenia Berlina. Zamieszkał we Fryburgu i tam
pozostał do końca życia. W 1840 roku Friedrich Ludwig Jahn został
uhonorowany Krzyżem za odwagę w walce z Napoleonem. Wiosną 1848 roku
został wybrany do parlamentu. Zmarł 15 października 1852 r.
5
Szkoła Podstawowa nr 3
(1945- 2004)
W roku 1945 Polacy zastali budynek szkoły w stanie
mało nadającym się do rozpoczęcia w nim nauki, choć
ominęły go poważniejsze zniszczenia. Uroczyste
otwarcie szkół powszechnych i rozpoczęcie pierwszego
po wojnie roku szkolnego odbyło sie 4 września 1945 r.
Nauka w budynku przy Agrykoli zaczęła się 17 września
1945 w ustanowionej Szkole Podstawowej nr 3. Jej pierwszym kierownikiem
został Andrzej Sowa. Nauczycieli było czworo.
Szkoła na pocztówce z 1965r.
Szkoła musiała borykać się z problemem zepsutego systemu kanalizacji,
zatem i braku wody oraz ze szczególnie dokuczliwymi przeciągami, bowiem
większość szyb w oknach nie przetrwała wojennej zawieruchy. Minęło parę lat,
zanim wstawione zostały nowe. Innym problemem było wyposażenie. Po wojnie
w budynku nie pozostało niemal nic z jej dawnego wyposażenia. W jednym
z pomieszczeń znaleziono na przykład protezy nóg, pozostałość po szpitalnej
funkcji budynku. Szkoła musiała zaopatrzyć się we wszystkie
sprzęty
i niezbędne przybory, na co nie było jej stać. Przez pewien czas brakowało
nawet kredy, a wówczas radzono sobie z pisaniem używając wapna.
Początki były trudne, ale wiele lat ciężkiej pracy przynosiło efekty. Z roku
na rok następowały zmiany. W 1946 r. przeniesiono na krotko SP 3 do
gimnazjum przy ul. Królewieckiej. W tym samym roku, po powrocie do
budynku przy Agrykoli , została otwarta biblioteka szkolna. Księgozbiór liczył
6
156 egzemplarzy, które podarowali rodzice i nauczyciele. Zaczęły też działania
harcerskie drużyny chłopców i dziewcząt z klas V- VIII. W r. szk. 1946/47
opuściło szkołę 27 absolwentów. W rok później działało już szkolne koło PCK.
Kapitalny remont szkoła przeszła w r. szk. 1949/1950. Naprawiono dach nad
salą gimnastyczną, malowano klasy i korytarze. W latach 1952-1957 szkoła
działała pod patronatem Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Rok 1957 zapisał się
pierwszymi w tej szkole obchodami Dnia Nauczyciela i rozpoczęciem działania
SKO (Szkolne Koło Oszczędności).
W ramach obchodów 25-lecia
zakończenia II wojny , a zarazem
ćwierćwiecza szkoły SP 3
w czerwcu 1969 r. nadano
szkole imię Tadeusza Kościuszki.
Sztandar ufundował
Komitet
Rodzicielski i środowisko szkoły .
Darem Komitetu Rodzicielskiego
był także duży obraz olejny
z
wizerunkiem
Tadeusza
Kościuszki w generalskim mundurze.
W czasie uroczystości nadania imienia szkole odsłonięta została pamiątkowa
tablica umieszczona nad głównym wejściem budynku. Kronika SP 3 z lat 196572 dokumentuje to wydarzenie licznymi fotografiami, listami gratulacyjnymi,
telegramami od osób prywatnych, urzędów i instytucji.
Szkoła przed uroczystością nadania imienia
7
Runda honorowa
Portret patrona do dziś zdobi główny hol
Sztandar
Odsłonięcie tablicy z budynku szkoły
imieniem patrona szkoły
szkoły znajduje się obecnie pod pieczą Gimnazjum nr 5
8
W 1976 Szkole Podstawowej nr 3 jako jedynej w całym województwie
nadano status szkoły sportowej. W latach następnych powiększano zaplecze
sportowe. W 1989 r. oddano do użytku tartanową salę gimnastyczną .W SP 3
miały możliwość kształcić się dzieci z obszaru całego Elbląga i spoza miasta.
Swoimi osiągnięciami przyczyniły się do popularności szkoły.
Budynek szkoły w roku 1996. SP nr 3 obchodziła
w tym roku 50-lecie swego istnienia.
Grono Pedagogiczne w jubileuszowym roku ( czerwiec 1996 r.)
9
W latach 1999-2004 w wyniku reformy szkolnictwa uczniowie SP 3 dzielili
się budynkiem szkoły z młodzieżą gimnazjalną. Niezwykłe było zakończenie r.
szk. 2003/2004, bowiem uroczystość ta zamykała 59- letnią historię szkoły
o popularnej wśród elblążan nazwie "trójka" lub "szkoła sportowa”.
Nauczyciele SSP nr 3 na ostatniej Radzie Pedagogicznej w czerwcu 2004
Ciekawostki
1. Kierownicy/ Dyrektorzy szkoły
Andrzej Sowa
Antoni Szawłowski
Janina Sokirko
Antoni Szawłowski
Zbigniew Kowalewski
Edmund Marczak
Eugeniusz Bartkiewicz
Eryka Gałecka
Henryk Kruk
Wanda Słowińska
Czesław Nagy
Marzanna Czerepko
Danuta Szczęśniak
1945-1947
1947-1951
1951-1953
1953-1963
1963-1964
1964-1967
1967-1969
1969-1975
1975-1976
1975-1996
1996-1999
1999-2001
2001-2004
2. W roku 1977 SP nr 3 jako pierwsza szkoła w Elblągu wprowadziła
naukę języka niemieckiego
3. Wielokrotna medalistka Mistrzostw Świata i Europy w jeździe
szybkiej na lodzie Erwina Ryś- Ferenc swoją piękną karierę
rozpoczynała w Szkole Podstawowej nr 3.
10
4 . Od jesieni 1949 roku olsztyński Teatr im. Stefana Jaracza wystawiał
Jowialskiego" Aleksandra Fredry w reżyserii Władysława Stomy, ze
wspaniałą kreacją specjalnie pozyskanego Ludwika Solskiego.
Przedstawienie to zrealizowano w sali gimnastycznej „trójki.”
5. W roku 1957 i 1958 fronton szkoły służył jako ołtarz w czasie procesji
uroczystości Bożego Ciała.
Sylwetka patrona szkoły - Tadeusz Kościuszko
Kościuszko Tadeusz Andrzej Bonawentura (1746-1817), generał, bohater
narodowy. Pochodził ze średniej szlachty, po ukończeniu szkoły średniej
kształcił się w Szkole Rycerskiej, następnie jako stypendysta królewski
wyjechał do Paryża. W 1774 roku w stopniu kapitana artylerii powrócił do
kraju.
Udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych:
W 1775 roku wyjechał do Ameryki, by wziąć udział w walce o niepodległość
Stanów Zjednoczonych. Jako inżynier wojskowy fortyfikował Filadelfię i obozy
amerykańskiej armii północnej. W październiku 1775 roku został mianowany
przez Kongres pułkownikiem.
W walkach szczególnie odznaczył się przy oblężeniu Saratogi (1777), w 1783
mianowany został generałem brygady. W następnym roku wrócił do Polski
i osiadł w swym majątku Siechnowicze. W 1789 powołany został do wojska
polskiego w stopniu generała – majora. W 1792 roku w czasie wojny polsko –
rosyjskiej walcząc w armii koronnej odznaczał się w bitwach pod Zielenicami,
a zwłaszcza pod Dubienką. Po przystąpieniu Stanisława Augusta do Targowicy
podał się do dymisji i wyjechał do Lipska. W 1793, z ramienia emigracji
11
polskiej, udał się do Paryża, by uzyskać pomoc dla Polski od francuskiego rządu
rewolucyjnego. Jego misja nie powiodła się. Przewidziany na przyszłego wodza
powstania w Polsce, brał udział w pracach zaprzysiężenia powstańczego
w latach 1793-1794. We wrześniu 1793, uznając brak możliwości
zorganizowania skutecznego powstania narodowego, wyjechał do Włoch.
Powrócił do Polski w marcu 1794 roku.
Naczelnik powstania kościuszkowskiego:
Po ogłoszeniu insurekcji w Krakowie (24 III 1794 roku) Kościuszko objął
władzę dyktatorską jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej.
W czasie trwania walk stosował nową taktykę w zakresie współdziałania
broni, starając się rekompensować niedostateczne uzbrojenie i wyszkolenie
armii powstańczej. Wykazał duże umiejętności w zakresie fortyfikacji
polowych. Rozbicie wojsk rosyjskich w bitwie pod Racławicami (4 IV 1794 )
umożliwiło spokojniejsze organizowanie armii polskiej i pozyskanie chłopów.
Dla zjednania wsi ogłosił dwa uniwersały ( pod Winiarami 2V i Połańcem 5V
1794 roku ) znoszące poddaństwo osobiste i ograniczające pańszczyznę.
Po klęsce pod Maciejowicami ( 10 X 1794 ) wieziony w twierdzy
pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony przez cara Pawła I w 1796 roku,
po złożeniu przysięgi wierności carowi, w 1797 roku wyjechał do Stanów
Zjednoczonych. W lipcu 1798 roku przybył do Paryża, gdzie współdziałał przy
tworzeniu Legionów polskich. Sprzeciwiał się jednak wiązaniu sprawy polskiej
z Napoleonem, któremu ni ufał. W 1799 roku brał udział w zakładaniu w kraju
Towarzystwa Republikanów Polskich. Zmarł w Szwajcarii ( w Solurze ), gdzie
spędził ostatnie lata swego życia. Pochowany na Wawelu.
( informacje podane za http://www.sciaga.pl/tekst/69444-70-tadeusz_kosciuszko)
12
Gimnazjum nr 5 (1999- )
Najnowszą kartę historii budynku szkolnego zapisuje
Gimnazjum Nr 5. Dnia 1 września 1999 r. progi
nowo powstałej placówki oświatowej przekroczyło
ok. 350 uczniów tworząc trzynaście oddziałów. Funkcję
dyrektora
gimnazjum objął Czesław
Nagy,
a wicedyrektora Elżbieta Dąbrówka - Brzezińska.
Grono pedagogiczne liczyło 31 nauczycieli. Od początku
gimnazjum to podtrzymuje tradycje szkół poprzednich, mających siedzibę
w tym samym budynku . Uczniowie odnoszą sukcesy sportowe zajmując
czołowe i znaczące miejsca w różnych dyscyplinach sportowych, a szczególnie
w lekkiej atletyce.
W roku szkolnym 2000/2001 powiększa się znacznie liczba uczniów ( są
dwa poziomy nauczania) oraz 47 nauczycieli . W następnym roku Gimnazjum
Nr 5 działa "w pełni": ma trzy poziomy nauczania , co stanowi ok. 700 uczniów
i 77 nauczycieli, w tym 45 pełnozatrudnionych. W roku szkolnym 2001/2002
mury szkoły opuszczają pierwsi absolwenci gimnazjum .
Od września 2004 w budynku
szkoły
gospodarzy
wyłącznie
Gimnazjum. Poprawiono
stan
tarasowych schodów wiodących do
szkoły. Przeprowadzono remont
sali tartanowej i sanitariatów.
Sukcesywnie wymienia się na
nowe wyposażenie gabinetów
przedmiotowych. Instaluje się na
korytarzach
wideokamery.
Powstały nowoczesne pracownie
komputerowe. W bibliotece
działa Centrum Multimedialne i
Informacyjne.
Otwarto
nowe
gabinety dla psychologa szkolnego i
doradcy zawodowego. Wkrótce
teren otaczający obiekty należące do
szkoły zyska nowe ogrodzenie.
Szkoła może poszczycić się sukcesami swych uczniów, którzy zdobywali
13
nagrody i medale w rozgrywkach sportowych i brali udział w pozaszkolnych
konkursach przedmiotowych. Gimnazjum jest ponadto organizatorem
niektórych imprez międzyszkolnych dla uczniów z Elbląga i spoza miasta.
Uczniowie tej szkoły angażują się w realizację różnych
projektów i prezentują je w środowisku szkolnym i lokalnym.
Nie dziwi fakt , że ściany przestronnych korytarzy zdobią gabloty z licznymi
trofeami sportowymi i tablice prezentujące dorobek i charakter tej niemal 10letniej placówki .
Wybrane z licznie zdobytych pucharów
Prezentacja niektórych efektów realizowanych przez szkołę projektów i programów
14
Przewodniki i propozycje wycieczek oraz opisy wybranych miejsc kultu religijnego
Finał Dnia Kultury Języka
Podsumowanie projektu „Regionalne ABC”
15
Gimnazjum wypracowuje swoją własną tradycję oraz pielęgnuje najlepsze
tradycje swoich poprzedniczek: Jahnschule i SP 3. Stąd zamysł i starania , by
Gimnazjum Nr 5 nosiło miano Polskich Olimpijczyków. Taką wolę wyrazili
uczniowie, ich rodzice i pracownicy gimnazjum dnia 27 maja 2003 r. w ostatnim
etapie wyborów patrona szkoły.
Od r. szk. 2007/2008 funkcję dyrektora pełni Wioletta Janas, a wicedyrektora
Małgorzata Górska.
Ciekawostki
1. W 2000r. gośćmi szkoły byli: Irena Szewińska - jedna najwybitniejszych
lekkoatletek w historii, wielokrotna mistrzyni i
medalistka olimpijska
oraz elblążanin - Zenon Licznerski sprinter, wicemistrz olimpijski.
2. Polski polityk, senator VI i VII kadencji Sławomir Sadowski w styczniu
16
2007 r. rozmawiał z młodzieżą gimnazjalną na spotkaniu
podsumowującym
projekt szkolny "Regionalne ABC" . Uczestnikami
tego spotkania byli także ks. Mieczysław Józefczyk, autor wielu publikacji
o historii Elbląga oraz Katarzyna Panimasz autorka podręczników do
historii.
17
3. W czerwcu 2008r. na prezentacji I etapu projektu o historii szkoły był
obecny Hans Joachim Pfau , miłośnik Elbląga, miasta w którym mieszkał
w dzieciństwie.
Galeria
18
19
Bibliografia
Orczykowski E., Monografia szkoły Podstawowej nr 3 im. T. Kościuszki, Elbląg, 1969
Kroniki SP nr 3
Kroniki Gimnazjum nr 5
Księga Elbląska, Przewodnik historyczno-krajoznawczy, pr. zb. pod red. J. Zaśkiewicza,.Elbląg, 2001
Historia Elbląga, t. VI Bibliografia Elbląga, oprac. zbiorowe pod red. A. Grotha, Gdańsk 2006
Dziarnowska J., Miasto nowych ludzi, Warszawa 1953
Laskowska K., Rynkowska-Domino W., Elbląg i Elblążanie
w fotografii własnej, Elbląg 2007
8. Elbinger Nachrichten (1932,1933,1934, 1935, 1937 )
9. Materiały i fotografie własne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
20
Marta, IIIc
Paulina, IIIc
Daniela, IIIc
21