Zajmowanie się biologią

ks. Wiesław Dyk
Katedra Filozofii Chrześcijańskiej WT US
Zajmowanie się biologią
oznacza
podglądanie Boga
przy akcie stworzenia
Walter Hermann Nernst (1864-1941)
PRZEDMIOT STUDIÓW PODYPLOMOWYCH
- Ekoetyka (Etyka ekologiczna, Etyka środowiskowa –ang. Environmental Ethics)
1. Opis i motywacja wyboru przedmiotu
1.1. Ogólne wiadomości:
Ekoetyka – jako nauka wyłoniła się w latach 70. XX wieku. Przedmiot obejmuje
zagadnienia związane z poznaniem wartości, norm, zasad i imperatywów regulujących
stosunek człowieka do samego siebie i innych ludzi na bazie ontologicznych uwarunkowań
oraz stosunek człowieka do przyrody ożywionej i nieożywionej, czyli stosunek człowieka do
całego ekosystemu.
Przedmiotem etyki środowiskowej są wartości, normy i imperatywy regulujące
stosunek człowieka do ekosfery w aspekcie dobra obiektów naturalnych oraz konieczności
instrumentalnego i utylitarnego podejścia do człowieka oraz świata ożywionego. Tradycyjne
podejścia etyczne zostają poszerzone o podstawowy wymiar, a dokładnie o odpowiedzialność
człowieka za swe ontyczne uwarunkowania i o moralne zobowiązania
i respektowania
fundamentalnych praw życia. Odwołując się do osiągnięć z nauk przyrodniczych i
teologiczno-biblijnych ekoetyka dąży do określenia modelu aksjologicznych preferencji w
relacjach człowieka z jego środowiskiem wewnętrznym (osobowy wymiar) i zewnętrznym
(sferą socjobiologiczną).
Za sprawą Arne Ness uznaje się, że w sferze wartości wszystkich istot żywych –
patrząc systemowo (holistycznie) – nie da się uwzględniać tylko dobro, użytek, cel człowieka
bez liczenia się z dobrem, użytkiem, celem pozostałych istot żywych. Takie analizy
doprowadziły do powstania, tzw. ekologii głębokiej i głębszych uwarunkowań moralnych
człowieka ze środowiskiem naturalnym.
Ekoetyka stanęła współcześnie przed nowym dylematem, tj. zagubieniem w procesie
ewolucji socjokulturowej sfery duchowości. W ewolucji biologicznej – chociażby dzięki
osiągnięciom Teillharda de Chardin – aspekt rozwoju duchowego stanowił istotne, kreatywne
znaczenie. We współczesnej ekoetyce bardzo mocno akcentuje się potrzebę uwzględnia sfery
duchowej dla rozwoju zrównoważonego zarówno człowieka, zwierząt i roślin, a więc całej
biosfery. Rozwój ten został zagrożony dominacją rozwiązań technologicznych w
biotechnologii.
Istnieje nadzieja interdyscyplinarnego spojrzenia na ideę koewolucji biosfery i
antroposfery. Uwzględnienie spójności dążeń nauk przyrodniczych, humanistycznych i
teologicznych daje okazję do nowego spojrzenia człowieka na swe nadprzyrodzone i
naturalne uwarunkowania. Mało tego, ekoetyka daje sposobność spojrzenia człowieka na
siebie przez pryzmat bioróżnorodności, czyli bogactwo Bożego stworzenia. Bioróżnorodność,
jak nigdy dotąd, jest bardzo zagrożona, gdyż rocznie ginie z powierzchni Ziemi ok. 200
gatunków. Nadszedł więc czas, by połączyć sferę naturalną z duchową; osiągnięcia nauk
przyrodniczych i humanistycznych; religii i etyki w obronie życia na Ziemi.
W literaturze głośnie staje się wezwanie do życia cnotliwego, tj. by naszym czynom
towarzyszyła jasność, cierpliwość, życzliwość, pokora i przebaczenie wobec bliźniego. W
aspekcie świeckim stanowi to wezwanie do poznawania własnej natury oraz kontrola nad
swym umysłem (rozumem), emocjami, wolą celem kształtowania swej osobowości i
moralności. W duchowym wymiarze jest to zaproszenie, by nawiązać kontakt ze światem
transcendentnym, by ratować świat stworzony. W praktyce chodzi o to, by w codziennych
poczynaniach kierować się nie względami utylitarnymi, lecz celowymi.
1.2. Szczegółowe intencje:
Ekoetyka, czyli etyka ekologiczna, etyka środowiskowa jest nowym podejściem do
zatroskania się o odpowiednio ukształtowaną moralność. Na Wydziale Teologicznym US
moralność tę określać się będzie:
1) człowieka do człowieka
2) człowieka do świata pozaludzkiego
a) człowieka do Boga
b) człowieka do świata ożywionego (zwierząt i roślin)
c) człowieka do środowiska materialnego.
Dotychczas w ekoetyce dominowała orientacja: 1) zmiany dotychczasowego
instrumentalnego stosunku człowieka do przyrody (środowiska naturalnego), 2) wezwania do
respektowania fundamentalnych praw życia, 3) wskazywania na destrukcyjne działania
ludzkości, 3) obrony biologicznego i społecznego statusu człowieka.
Nowością programu studiów podyplomowych Wydziału Teologicznego US jest
poszerzenie i ugruntowanie dotychczasowych aspektów w kontekście religii (Środowiska
Bożego). Na tym gruncie kształtuje się potrzeba dopracowania etyki holistycznej (sozologii
systemowej) o wymiar teologii duchowości. Duchowości obejmującej świat ludzki i
pozaludzki. W tym względzie wsparciem jest literatura z zakresu ekoteologii zarówno w
Nauczaniu Kościoła jak i nauk teologicznych religii objawionych (judaizm, islam,
chrześcijaństwo) oraz naturalnych, tj. buddyzm. Bardzo wielkim wsparciem jest literatura
dotycząca ekologii osoby ludzkiej oraz ochrony zwierząt. W kwestii ochrony roślin literatura
jest nie tyle liczna, co rozbieżna. Trudność ta jest skutkiem dominującego obecnie rozwoju
biotechnologii (rośliny genetycznie modyfikowane (GMO), transgeniczne organizmy).
Ta ostatnia kwestia - rozpatrywana holistycznie w
kontekście środowiska
nadprzyrodzonego i naturalnego (religii i nauki) - stanowi także nowość w przygotowaniu
nauczycieli z etyki. Dotychczas wskazywano na winę religijnego wychowania prowadzącego
do dominacji człowieka nad przyrodą i degradacji środowiska naturalnego. Obecnie –
powołując się na obiektywne, absolutne i niezmienne normy moralne - wskaże się na
obiektywne źródło zagrożenia i na pierwszeństwo etyki przed nauką.
Zamiast etyki szczegółowej – idąc za duchem kształtującej się ekoetyki – oprócz
wyżej wspomnianej etyki holistycznej, proponuje się także etykę antropocentryczną, etykę
biocentryczną i etykę ochrony zwierząt.
Proponowane studia podyplomowe są próbą systemowej odpowiedzi na aktualny i
odczuwalny współcześnie kryzysy: osoby ludzkiej, społeczeństwa (rodziny i państwa),
środowiska naturalnego (nieożywionego – np. skażenie środowiska, globalne ocieplenie,
dziura ozonowa - i ożywionego – np. wymieranie gatunków, choroby cywilizacji).
Ekoetyka, w proponowanym wymiarze analizy problemów życia, staje się podstawą
wdrażania interdyscyplinarnego myślenia i działania oraz oceny własnych czynów. Edukacja
nauczycielki etyki w proponowanym aspekcie daje argumenty za podstawowym,
fundamentalnym uznaniem kreatywności, zasadności i mocy sfery ochrony etycznej przed
ochroną technologiczną, ekonomiczną i prawną. Religia i ekologia przyjmowane jako
wsparcie edukacji i ogólnym kształtowaniu sfery moralnej, stanowią możliwość wskazywania
na konkretne wezwania i konkretne sposoby ochrony środowiska.
2. Literatura
1. Ganowicz-Bączyk A., Spór o etykę środowiskową, Kraków 2009.
2. Bonenberg M. M., Etyka środowiskowa. Założenia i kierunki, Kraków
1992.
3. Piątek z. Dylematy etyki środowiskowej, w: W. Tyburski (red.),
Ekofilozofia i bioetyka, Toruń 1996, s. 43-64.
4. Piątek Z., Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce
człowieka w przyrodzie, Kraków 1998.
5. Tyburski W. (red.), Etyka środowiskowa. Teoretyczne i praktyczne implikacje,
Toruń 1998.
6. Tyburski W., Etyka środowiskowa – przedmiot, stanowiska i propozycje, w: Z.
Sareło (red.), Meandry etyki, EPISTEME 17(2001), Olecko 2002, s. 131-182.
7. Tyburski W. (red.), Zasady kształtowania postaw sprzyjających wdrażaniu
zrównoważonego rozwoju, Toruń 2011.
8. Ślipko T., Zwoliński A., Rozdroża ekologii, Kraków 1999.
9. Jonas H., Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, tłum.
M. Klimowicz, Kraków 1996.
10. Dębowski J., Ekologia osoby ludzkiej w chrześcijańskim nauczaniu społecznym,
Olsztyn 2001.
11. Dębowski J., Dialog człowieka z przyrodą, Res Humana nr 4-5,(2005), s. 31-33.
12. Wyrostkiewicz M., Ekologia człowieka. Osoba i jej środowisko z perspektywy
teologiczno-moralnej, Lublin 2007.
13. Zięba S., Perspektywy ekologii człowieka, Lublin 2008.
14. Zięba S., Natura i człowiek w ekologii humanistycznej, Lublin 1998.
15. Gołego J., M., Koncepcja sozologii systemowej, Warszawa 2001.
16. Łepko Z., Antropologia kryzysu ekologicznego, Warszawa
3. Przedmioty i wykładowcy - 3 semestry
- 30 h - (30 w.) - etyka ogólna – ks. dr Dyk T.
- 30 h - (25 w. – 5 ćw.)– etyka biocentryczna (indywidualna) –
ks. dr L. Chronchol
- 15 h - ( 15 w.)- etyka holistyczna– ks. prof. H. Wejman
- 30 h - (20 w. 10 ćw.).– Sozologia systemowa –
prof. Alicja Dańczak
- 15 h - (15 w.) – synejdezjologia – ks. dr Z. Wichrowski
- 30 h - (25 w. 5 ćw.)- etyka środowiskowa– ks. dr Misiak Rafał
- 30 h – (20w. – 10 ćw.) ekologia osoby ludzkiej –
ks. dr hab. Zbigniew Waleszczuk
95704 Pullenreuth, Kirchstr. 13 / k. Regensburga
Tel. 0049-9234-254 [email protected]
- 30 h - (20 w.- 10 ćw.) – etyka ochrony zwierząt – dr Szetz A. (I.F)
- 15 h - (15 w.) – socjoetyka/socjologia moraln. – ks. dr Roman Misiak
- 30 h - ( 20 w. – 10 ćw.) – ekoteologia – ks. dr Janusz Giec
- 30 h – (30 w.) - metaetyka – prof. Rutkowski M. (I.F.)
- 30 h - (20 w. – 10 ćw.) - bioetyka – dr Prusik W. (I.F.)
- 15 h - (10 w.) – biologia 10 przykazań – ks. mgr Tomasz Perz
- 30 h - (20w. – 10 ćw.) - ekofilozofia – ks. prof. Dyk W.
- 30 h - (30 w.)- ekologia – prof. Rogalski M (W. Biol.)
- 30 h - (20 w. -10 ćw.) – ekoetyka biblijna ks. dr Tomasz Zaklukiewicz
- 30 h – (15 w. - 15 ćw.) - regulacje prawne w ekoetyce –
ks. dr Harasimiuk G.
- 60 h - dydaktyka etyki – dr Zając
495 godzin wykładów i ćwiczeń. Wykład: 400
Zajęcia
- piątek od godz. 16.00 – 19.00
- sobota od godz. 8.30 – 19.00
lub - tylko w sobotę
1 semestr
październik 2012 – luty 2013
- etyka ogólna
-synejdezjologia
- metaetyka
- bioetyka
- ekofilozofia
- ekologia
- etyka środowiskowa
Ćwiczenia: 95
2 semestr
luty – czerwiec 2013
- etyka biocentryczna
- sozologia systemowa
- etyka ochrony zwierząt
- regulacje prawne w ekoetyce
- socjoetyka/socjologia moralności
- biologia 10 przykazań
3 semestr
Październik 2013 – luty 2014
- etyka holistyczna
- ekoteologia
- ekoetyka biblijna
- ekologia osoby ludzkiej