Mikroekonomia Zagadnienia podstawowe
advertisement
Mikroekonomia Zagadnienia podstawowe Mikroekonomia • Terminy (kategorie) związane z ekonomią, z którymi spotykamy się codziennie. • produkcja, konsumpcja, cena, kurs akcji, obligacja, eksport, bilans handlowy, stopa procentowa, deficyt budżetowy, zysk, koszty, inwestycje, informacja, spółka akcyjna, podatki PIT, CIT,VAT,…………………. Mikroekonomia • • • • • Kilka poziomów ekonomii, gdzie spotykamy te kategorie Poziom globalny Poziom makro- krajowy Poziom mezo- regionalny Poziom mikro –podmiot ekonomiczny (konsument, producent) Mikroekonomia • Kategorie ekonomiczne są ze sobą powiązane – nie występują niezależnie jedne od drugich • Pomiędzy nimi występują często zależności deterministyczne • A jest przyczyna B • lub łańcuch zależności : A jest przyczyną B jest przyczyną C …. Mikroekonomia • • • • Przykład : oferta (podaż) – zapotrzebowanie (popyt) – cena Kurs walutowy- eksport-import- bilans handlowy Jakość (marka) produktu- cena – popyt konsumenta Inflacja – stopy procentowe- kredyty-inwestycje-dochód narodowy- dobrobyt społeczeństwa • Podatki CIT – zysk przedsiębiorstwa – inwestycje zatrudnienie – w skali makro bezrobocie- dobrobyt społeczeństwa Mikroekonomia Procesy gospodarcze podlegają działaniu praw ekonomicznych. • W procesie gospodarczym działania ludzi powtarzają się – produkcja-konsumpcja –produkcja ……. lub produkcja-zyskinwestycje-wzrost –produkcja ……. • Powtarzające się w określony sposób działania odznaczają się pewną prawidłowością. • Te stale powtarzające się związki , relacje, między działaniami lub czynnościami, z których działania się składają, nazywamy prawami ekonomicznymi. Mikroekonomia • • • • Formy praw ekonomicznych: Prawa przyczynowo- skutkowe, prawa współistnienia oraz prawa funkcjonalne Prawa przyczynowo- skutkowe : zjawisko (działanie) A (t) stale wywołuje zjawisko (zdarzenie) B(t+1) ; pierwsze jest przyczyną a drugie skutkiem ( w czasie czyli dynamicznie) Prawa współistnienia :dwa zdarzenia lub więcej wstępują łącznie Prawa funkcjonalne : związki, relacje wymierne ilościowo, które można przedstawić w postaci funkcji matematycznej, np. prawo popytu POPx,t = f (Px,t-1) , funkcja może być liniowa i nieliniowa, np. wykładnicza (potęgowa) Mikroekonomia Cechy praw ekonomicznych • Prawa ekonomiczne są obiektywne, niezależne od woli i świadomości ludzi, mają charakter statystyczny (stochastyczny) • Prawa ekonomiczne są obiektywne, tzn. są rzeczywistą (realną) cecha procesów gospodarczych • Prawa ekonomiczne są niezależne od woli i świadomości ludzi, tzn. nie są tworem umysłu ludzkiego, działają w gospodarce niezależnie od tego czy uświadamiamy to sobie oraz niezależnie od tego, czy chcemy lub nie chcemy aby działały (efekty ich działań mogą być niezgodne z życzeniami ludzi uczestniczących w gospodarce – bankructwa, bezrobocie , straty dochodów, kryzysy, itp.) Mikroekonomia • Prawa ekonomiczna mają charakter statystyczny (stochastyczny), tzn. przejawiają się w dużej masie zjawisk. • Powiązania pojedynczych przypadków zjawisk gospodarczych mają często charakter przypadkowy. Dopiero w dużej ich masie możemy zaobserwować (odkryć) czy występuje prawidłowość tych powiazań. • W dużej masie zjawisk działa prawo wielkich liczb –odchylenia in plus i in minus pojedynczych zjawisk od dominującej tendencji znoszą się wzajemnie (im większa masa zjawisk, tym bardziej suma odchyleń dąży do zera) • Przykład prawa popytu - wykres Mikroekonomia • Rodzaje praw ekonomicznych. • Prawa techniczno-bilansowe • Dotyczą one głównie procesów produkcji i są określane przez technologię produkcji. • Np. zgodnie z obecną technologią produkcji chleba, aby wyprodukować kilogram chleba należy zużyć : • 1 KG = 1,5 kg mąki + 3 litry wody + 2 kwh energii + 0,2 kg drożdży + 0,5 godzin pracy, itd. • Jeżeli mam 150 kg mąki to mogę wyprodukować 100 kg chleba i nie więcej – to właśnie jest prawo bilansowe Mikroekonomia • Prawa postępowania ludzi i prawa splotu działań ludzkich • W swoich działaniach gospodarczych ludzie reagują na bodźce ekonomiczne, np. wzrost płacy – wzrost wydajności , spadek podatku – wzrost konsumpcji, spadek stopy procentowejwzrost popytu na kredyty, itp. • Działania indywidualne, np. pojedynczego konsumenta lub producenta splatają się ze sobą i dopiero w swej masie dają określony skutek (kooperacja, podział pracy) • Przykład : Kowalski zwiększa swoją konsumpcję jabłek – na rynku jabłek nic się nie zmienia lecz kiedy tysiące Kowalskich zwiększają popyt na jabłka to dopiero wtedy reaguje cena jabłek (wzrasta) Mikroekonomia • Ekonomia jako nauka – bada, analizuje gospodarkę, odkrywa obecne w niej prawidłowości. • Posiada swoją metodę badawczą • Posługuje się kategoriami abstrakcyjnymi • Wykorzystuje modele-uogólnienia rzeczywistości gospodarczej • Dwa podejścia do analizy ekonomicznej (mikroekonomicznej) • Podejście normatywne i podejście behawioralne. • Normatywne – jak powinno być • Behawioralne – jak jest Mikroekonomia • Metoda ekonomii – metoda naukowego badania zjawisk gospodarczych przy pomocy określonych zasad i narzędzi • Metody opisowe dla zjawisk jakościowych • np. metody ankietowe badania preferencji konsumenta, metody testu koniunkturalnego w badaniu opinii przedsiębiorców na temat rozwoju gospodarki ) • Metody ilościowe dla zjawisk mierzalnych • większość zjawisk gospodarczych można zmierzyć ( np. wielkość produkcji w jednostkach fizycznych- sztukach, metrach, litrach, lub w porównywalnych jednostkach pieniężnych , np. w PLN, USD, EUR ) • metody ilościowe korzystają z narzędzi statystyki i ekonometrii Mikroekonomia Teoria ekonomii (mikroekonomii) posługuje się : • abstrakcyjnymi kategoriami ekonomicznymi , takimi jak np. cena, podaż, koszt, zysk, podatek, cło. itp. • modelami ekonomicznymi – uproszczeniem rzeczywistości gospodarczej, zachowując jej najważniejsze, najbardziej istotne cechy i właściwości, np. model rynku, model monopolu, model optimum zysku, itp. • modele pozwalają na eksperymenty, które kosztują stosunkowo niewiele, np. chcemy dowiedzieć się jakie skutki gospodarcze przyniesie wprowadzenie wyższego podatku Mikroekonomia • Podejście normatywne i behawioralne w ekonomii (mikroekonomii) • Podejście normatywne w mikroekonomii : według jakich zasad (norm) powinien postępować podmiot gospodarczy (konsument, producent) dla osiągnięcia celu np. zasady racjonalności, optymalizacji decyzji • Podejście behawioralne : jak faktycznie, w rzeczywistości gospodarczej, postępuje ( zachowuje się) podmiot ekonomiczny (konsument, producent) Mikroekonomia • Gospodarowanie zasobami – kluczowy problem ekonomii • Potrzeby ludzi – konieczność wytwarzania dóbr (produktów i usług) w celu zaspokojenia potrzeb • Zasoby umożlwiające wytwarzanie produktów i usług • Problem – jak gospodarować zasobami, rozdzielać je pomiędzy rożne produkcje dóbr ? Mikroekonomia • • • • • Różne definicje i rodzaje potrzeb ludzkich : Materialne i niematerialne Fizjologiczne, biologiczne duchowe – wiary, praktyki religijnej, piękna zdrowia, np. opieki zdrowotnej, profilaktyki, informacji zdrowotnej, rekreacji • rozwoju, np. kształcenia, zdobywania doświadczeń • społeczne, np. bezpieczeństwa, współpracy, solidarności, pomocy • Inny podział potrzeby podstawowe i wyższego rzędu – dobra podstawowe i wyższego rzędu zaspakajające te potrzeby, potrzeby w sensie ilości i jakości. Mikroekonomia • Potrzeby zależą od uwarunkowań społecznych, środowiskowych, kulturowych, ekonomicznych. • • • • np. potrzeby mieszkańców dużych miast i wsi potrzeby mieszkańców kultury śródziemnomorskiej i kultury nordyckiej potrzeby osób związanych z kulturą europejską i azjatycką potrzeby mieszkańców Szwajcarii i Somalii • Potrzeby mają charakter dynamiczny • • zmieniają się w czasie – jedne zanikają, inne rozwijają się , powstają nowe potrzeby, potrzeby są kreowane potrzeby przenoszą się między społeczeństwami – efekty naśladownictwa Mikroekonomia • Zasoby potrzebne do wytwarzania dóbr zaspokajających potrzeby. Zasoby naturalne – ziemia, surowce, woda, powietrze, rośliny, drzewa mogą być odnawialne i nieodnawialne Zasoby ludzkie – z ich umiejętnościami, doświadczeniem, zdolnością do rozwoju, oferowanymi w formie pracy Zasoby kapitałowe – kapitał finansowy , kapitał rzeczowy (środki produkcji plus technologia) Mikroekonomia • Zasoby są ograniczone – nie mamy ich do dyspozycji w dowolnych ilościach i o dowolnej jakości, niektóre zasoby zmniejszają się (surowce naturalne, ziemia do użytku rolnego, woda ,jakość powietrza) • W każdym momencie podejmowania decyzji gospodarczej przez konsumenta lub producenta ilość i jakość zasobów do dyspozycji jest ograniczona, jest dana. • Równocześnie potrzeby są ogromne i dane zasoby nie wystarczają do zaspokojenia wszystkich potrzeb. • Powstaje konieczność gospodarowania zasobami – podejmowania decyzji gdzie dane zasoby przeznaczyć (do produkcji jakich dóbr) a gdzie ich nie stosować ( z produkcji jakich dóbr zrezygnować) Mikroekonomia • Wykorzystując dostępne w danym momencie zasoby w celu wytworzenia produktów i usług zaspokajających potrzeby napotykamy na problem rzadkości. • W danym momencie ilość i jakość dóbr, jakie ludzie chcieliby posiadać jest większa od ilości i jakości możliwych do wytworzenia dóbr • Potrzeby są większe od zdolności do ich całkowitego zaspokojenia. Dlaczego ? Ponieważ zasoby i technologie są dane – ograniczone – rzadkie. Mikroekonomia • Ograniczoność zasobów i nieograniczoność potrzeb sprawia , że trzeba dokonywać wyborów : • co i jak produkować – jakie potrzeby zaspokajać, a z jakich rezygnować • Każdy wybór oznacza korzyści i koszty • Pojęcia kosztu alternatywnego lub utraconych korzyści • Wybory ekonomiczne – przykład granica możliwości produkcyjnych ( wykresy w książce) Mikroekonomia • Każdej korzyści (zyskowi) z podjętej decyzji gospodarczej towarzyszy koszt alternatywny (koszt utraconych korzyści) Mikroekonomia • Wzrost zasobów i postęp techniczny i organizacyjny przesuwają granice możliwości produkcyjnych Ekstensywna i intensywna droga wzrostu granicy możliwości produkcyjnych i wzrostu gospodarczego. • Ekstensywna – poprzez zwiększanie ilości dostępnych zasobów , np. materiałów syntetycznych, energii odnawialnej, zasobów pracy • Intensywna – zwiększanie intensywności wykorzystania zasobów, np. wydajności pracy, wydajności produkcji rolnej z hektara Mikroekonomia • Mikroekonomia zajmuję się problemem alokacji zasobów na poziomie podmiotu gospodarczego. • Alokacja powinna być efektywna, czyli prowadzić do jak najlepszych rezultatów- maksymalizacji korzyści z konsumpcji, maksymalizacji zysku • Wskazówką dla podmiotów jak to osiągać jest: • zasada optymalizacji, polegająca na porównywaniu korzyści z kosztami podjętej decyzji gospodarczej (alokacyjnej) Mikroekonomia • • • • • • Dwie postaci zasady optymalizacji : w wielkościach całkowitych w wielkościach marginalnych powiększając np. produkcję i sprzedaż rosną przychody (Qxp) lecz także koszty (K) zasada : zwiększaj produkcję tak długo, jak długo korzyści (przychody) są większe od kosztów ; jeżeli koszty są większe od przychodów zmniejszaj produkcję Wykres – przychody rosną malejąco, koszty rosnąco Optimum (równowaga ) produkcji jest osiągane gdy Qxp = K Mikroekonomia • Produkcja, konsumpcja, sprzedaż, ceny, itp. zamieniają się – rosną lub spadają o określoną wielkość (w jednostkach naturalnych lub pieniężnych) • Mamy do czynienia z przyrostami – produkcja (konsumpcja) zwiększa się(zmniejsza) o kolejną, dodatkową jednostkę np. wielkość produkcji samochodów wzrosła o 1 samochód, wielkość sprzedaży wzrosła od 1000 PLN. itp Są to wielkości marginalne : ΔQ (zmiany dyskretne) lub dQ ( zmiany nieskończenie małe) Mikroekonomia • Zasada optymalizacji w ujęciu marginalnym – trzy punkty zasady : • 1. jeżeli ZM (zysk, korzyść) ˃ KM (koszt marginalny) • należy rozwijać działalność • np. przychód marginalny ze sprzedaży jest większy od kosztu produkcji, należy zwiększać sprzedaż o kolejną jednostkę • 2. jeżeli ZM ˂ KM należy ograniczać działalność • np.. zmniejszać sprzedaż o kolejną jednostkę produktu • 3. jeżeli ZM = KM został osiągnięty optymalny poziom działalności. Mikroekonomia • Sytuacją optymalną jest zrównanie się korzyści marginalnych z kosztami marginalnymi – ZM = KM • Oznacza to osiągnięcie najlepszego z możliwych, w danych warunkach, poziomu działalności gospodarczej. • Sytuację taką nazywa się również punktem równowagi podmiotu gospodarczego (konsumenta, producenta) Mikroekonomia • • • • • Dlaczego nie jest możliwe aby ciągle ZM ˃KM ? Dlatego, że mają miejsce dwie prawidłowości : rosnących kosztów marginalnych malejących korzyści marginalnych Wraz ze zwiększaniem działalności, np. produkcji każda dodatkowa (marginalna) jednostka produktu przynosi coraz mniejszą korzyść (np. przychód) • Wraz ze zwiększaniem działalności rośnie koszt każdej dodatkowej (marginalnej) jednostki produkcji • Wykres 6 w książce Mikroekonomia • Podmioty gospodarcze (konsument, producent) działają w określonych warunkach – w ramach danego systemu społecznego i gospodarczego. • np. w systemie demokratycznym, dyktatury, systemie gospodarki liberalnej, systemie o silnej interwencji państwa , systemie własności prywatnej, państwowej, systemie mieszanym • System kapitalistyczny versus system socjalistyczny • System gospodarki rynkowej versus gospodarki regulowanej Mikroekonomia • Model gospodarki rynkowej • Założenia : • - gospodarka rynkowa w warunkach kapitalizmu gdzie większość zasobów i środków produkcji jest własnością prywatną • - gospodarka składa się z dwóch grup podmiotów gospodarczych – gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw • - rynek dzieli się na rynek dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych oraz rynek zasobów Mikroekonomia • Model gospodarki rynkowej – rysunek w książce • 1. Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa spotykają się na dwóch rynkach – rynku zasobów oraz rynku dóbr, gdzie odbywają się transakcje kupna-sprzedaży • 2.Gospodarstwa domowe są właścicielami zasobów – pracy , ziemi, nieruchomości, zasobów naturalnych, kapitału (oszczędności ), które oferują na rynku zasobów • 3. Przedsiębiorstwa potrzebują zasobów (czynników produkcji) do wytwarzania dóbr i usług (konsumpcyjnych i kapitałowych) i zgłaszają na nie zapotrzebowanie na rynku zasobów • Na rynku zasobów gospodarstwa domowe tworzą podaż zasobów a przedsiębiorstwa popyt na zasoby (czynniki produkcji) Mikroekonomia • 4. Przedsiębiorstwa produkują dobra i usługi dla gospodarstw domowych (konsumentów) oraz dla innych przedsiębiorstw • 5.Wyprodukowane dobra konsumpcyjne i inwestycyjne kierowane są (oferowane) na rynek dóbr • Na rynku dóbr przedsiębiorstwa tworzą podaż dóbr natomiast gospodarstwa domowe popyt na dobra • Pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami przepływa, za pośrednictwem rynków, strumień zasobów i dóbr Mikroekonomia • Strumieniowi rzeczowemu towarzyszy strumień finansowy, skierowany w odwrotnym kierunku. • 1. Za kupione na rynku zasoby (czynniki produkcji) przedsiębiorstwa płacą określone ceny – płace za pracę, renty za ziemię, procenty za pożyczony kapitał, dzierżawę, itp. • Wydatki na kupno czynników są dla przedsiębiorstw kosztem a dla gospodarstw domowych przychodem. • 2. Na rynku dóbr przedsiębiorstwa otrzymują przychód ze sprzedaży dóbr, natomiast gospodarstwa domowe wydatkują swoje dochody na kupno tych dóbr. Mikroekonomia • Jeżeli strumienie zasobów i dóbr oraz pieniądza krążą w sposób regularny i nie są przerywane, wtedy gospodarka rozwija się i wzrasta. • Mogą jednak pojawiać się zakłócenia, kryzysy i recesje Mikroekonomia • Rynek i jego elementy • Definicja : rynek jest miejscem gdzie dokonują się akty kupna i sprzedaży zasobów (czynników produkcji) oraz wytworzonych dóbr (produktów i usług) • Różne formy rynku i transakcji kupna-sprzedaży • transakcje osobowe oraz bezosobowe (elektroniczne), np. kupno produktu w sklepie osiedlowym lub w sklepie internetowym, kredyt w oddziale banku i kredyt elektroniczny, kupno i sprzedaż akcji na giełdzie, itp. • Mechanizmy działania rynków mogą być proste i bardzo skomplikowane, wymagające dużej informacji i wiedzy, o transakcjach o niskim i wysokim ryzyku Mikroekonomia • Rynek elektroniczny zmienia charakter i formy rynków tradycyjnych, wpływa na koszty transakcji handlowych : • - zmienia strukturę powiązań handlowych poprzez eliminację pośredników, co wpływa na koszty transakcji i ceny produktów i usług • - pozwala konsumentowi i producentowi zdobywać wiele informacji o rynku (nawet w skali globalnej), co racjonalizuje decyzje • - zwiększa ilość i podnosi jakość usług nowych technologii, konsument sam projektuje produkt, np. samochód Mikroekonomia • Niezależnie od formy każdy rynek charakteryzuje się tym, że odbywające się na nim transakcje kupna-sprzedaży posiadają swoja cenę. • Ceny czynników produkcji oraz ceny dóbr powstają na rynku, powstają relacje miedzy cenami. Rynek tworzy system cen. • Ceny rynkowe są parametrami podejmowania decyzji gospodarczych prze podmioty – konsumentów i producentów. • Ceny mogą być w całości wynikiem działania rynku lub też mogą być administracyjnie regulowane. Mikroekonomia • Ceny absolutne i ceny relatywne. • Cena absolutna wyrażona np. w PLN informuje o jej wielkości, o tym że jest wysoka lub niska, że wzrosła lub spadła, np. z 2 PLN za kg. jabłek do 1,50/kg. • dla ekonomisty ważniejsze są ceny relatywne, czyli stosunek ceny jednego produktu (usługi) do innego (innych), np. cena kg. jabłek w relacji do ceny kg. pomarańcz • cena relatywna jakiegoś produktu (usługi) informuje kupującego o ilości innego dobra, które należy poświęcić aby dany produkt kupić, np. jeżeli rośnie cena jabłek a ceny innych owoców nie zmieniają się ,wówczas kupując tyle samo jabłek co poprzednio możemy kupić mniej innych owoców – lecz zmiana cen relatywnych oznacza, że inne owoce stały się tańsze i racjonalny konsument zmniejszy kupno jabłek i zwiększy kupno innych owoców. Mikroekonomia • Podobnie producent – na podstawie cen relatywnych czynników produkcji decyduje o technologii produkcji, np. jeśli cena czynnika pracy spada w relacji do ceny kapitału, wtedy bardziej opłacalne jest stosowanie technologii pracochłonnej (więcej pracy - mniej kapitału) ; w przypadku spadku relatywnej ceny kapitału bardziej opłacalne jest stosowanie technologii kapitałochłonnej ( dużo kapitału – mniej pracy) • Zmiany cen relatywnych produktów, usług, czynników produkcji stanowią informacje, na podstawie których podmioty gospodarcze podejmują decyzje o alokacji zasobów. Mikroekonomia • Każdy rynek składa się z trzech podstawowych elementów : popytu, podaży i ceny • Elementy rynku są współzależne – powiązania miedzy nimi tworzą mechanizm rynkowy Popyt • Popyt realny i popyt potencjalny • Popyt indywidualny i popyt rynkowy • Popyt jako czynnik wzrostu gospodarczego – dochodu narodowego Mikroekonomia • Prawo popytu rynkowego • Funkcja popytu – jednoczynnikowa i wielkoczynnikowa • Rozmiary popytu (ilościowe lub wartościowe) na dobro zależą od wielu czynników (zmiennych) : Qdx = f ( Px, DP, Py, PREF, PROG, DEM, SPEC) • • • • • • • Px – cena dobra x DP – dochód pieniężny kupujących Py – cena innego dobra (substytutu, komplementarnego) PREF – gusty i preferencje PROG – ceny przewidywane ( antycypacja) DEM – czynniki demograficzne (liczba i struktura ludności) SPEC – czynniki specjalne (efekty imitacji, demonstracji, snobizmu) Mikroekonomia Na zmiany wielkości popytu wpływają równocześnie wszystkie czynniki. W celu wyodrębnienia wpływu na popyt poszczególnego czynnika , np. ceny dobra stosujemy metodę : ceteris paribus , czyli przy niezmienionym (stałym) wpływie pozostałych czynników Mikroekonomia • Prawo popytu rynkowego • Wyraża zależność między ceną dobra (czynnika produkcji) i popytem na to dobro (czynnik produkcji) Wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się, ceteris paribus, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt rośnie. Jednoczynnikowa funkcja popytu : • Qdx = f (Px) , np. postać liniowa Qdx = A – a Px • Czyli, między zmianami ceny produktu a wielkością popytu na produkt istnieje zależność odwrotna • • • • Są wyjątki : dobra snobistyczne, antycypacja cen – wtedy Qdx = g (Px) lecz Qdx = B + b Px Warto pamiętać, że zależność jest odwracalna, tzn. Px = h (Qdx) przy czym Px = H + h Qdx Mikroekonomia • Graficznym wyrazem funkcji popytu jest krzywa (prosta) popytu o ujemnym nachyleniu. • Zmiany ceny produktu powoduje zmiany wielkości popytu na produkt wzdłuż danej krzywej (prostej) popytu. • Zmiany wszystkich innych, aniżeli cena produktu, czynników zmieniają popyt na dany produkt przesuwając krzywą (prostą) popytu w górę lub w dół. Mikroekonomia • • • • • Wpływ zmian dochodu DP na popyt Qdx = d (DP) , Qdx = D + d DP dla dóbr normalnych oraz Qdx = D – d DP dla dóbr podrzędnych Wzrost (spadek) dochodów kupujących zwiększa ( zmniejsza), ceteris paribus, popyt na dane dobro • Krzywa popytu przesuwa się w górę lub w dół • (wykres w książce) Mikroekonomia • • • • • • Wpływ zmian ceny dobra y na popyt na dobro x Qdx = f (Py) Dobra x i y mogą być w stosunku do siebie : niezależne substytucyjne komplementarne Mikroekonomia • Dobra niezależne, np. samochód i mleko • Zmiana ceny litra mleka nie ma wpływu na popyt na samochody • Dobra substytucyjne, np. masło i margaryna • Wzrost (spadek) ceny margaryny, wpływa ceteris pariubus, na wzrost (spadek) popytu na masło (krzywa popytu na masło przesuwa się w górę lub w dół) • Dobra komplementarne, np. meble i mieszkanie • Wzrost (spadek) ceny metra kwadratowego mieszkania wpływa, ceteris paribus, na spadek (wzrost) popytu na meble (krzywa popytu na meble przesuwa się dół lub w górę) • (wykresy w książce) Mikroekonomia Prawo podaży rynkowej Funkcja podaży • • • • Qs,x = f ( Px, Pcz, PTECH,L), gdzie Px – cena produktu x Pcz – ceny czynników produkcji PTECH – postęp techniczny i organizacyjny L – liczba przedsiębiorstw w gałęzi Mikroekonomia • Qs,x = g ( Px) • Wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny produktu rośnie (maleje) , ceteris paribus, podaż produktu oferowanego na rynek przez przedsiębiorstwo. • Dlaczego ? Przy większej(niższej) cenie Px i danych kosztach produkcji produktu Kx firma osiąga większy(mniejszy) dochód (Px –Kx = Dx) • Zależności Px i Qs,x tworzą graficznie krzywą podaży o nachyleniu dodatnim ; szczególnym przypadkiem jest prosta podaży – Qs,x = A + a Px • Zmiana Px zmienia wielkość podaży w ramach danej krzywej podaży – wykres w książce Mikroekonomia Inne czynniki, poza Px, przesuwają krzywą podaży w dół lub w górę. Qs,x = f (Pcz) • Wzrost (spadek) cen czynników produkcji (siły roboczej, kapitału, surowców, energii, wody, itp.) potrzebnych do produkcji x prowadzi, ceteris paribus, do spadku ( wzrostu ) podaży produktu na rynek • Dlaczego ? wzrost ( spadek) ceny np. pracy zwiększa (zmniejsza) koszt produkcji Kx. Przy danej Px zmniejsza się (zwiększa) dochód ze sprzedaży produktu. • Zmiana Pcz wpływa odwrotnie na wielkość podaży – krzywa podaży przesuwa się w dół (przy spadku Pcz) lub w górę (przy wzroście Pcz) Mikroekonomia • Postęp techniczny i organizacyjny wpływa korzystnie na wielkość podaży. Qs,x = g( PTECH) • Nowa technologia produkcji dobra x , lepsza organizacja procesów produkcji i zarządzania oznaczają mniejszy koszt produkcji Kx • Przy danej Px firma osiąga większy dochód Dx = Px – Kx i jest zainteresowana oferować więcej produktu na rynek. • Krzywa podaży Qs,x przesuwa się w dół. • Uwaga – racjonalny producent stosuje tylko technologie poprawiające efektywność, tzn, zmniejszające koszt produkcji Mikroekonomia • Większa (mniejsza) liczba przedsiębiorstw oferujących na rynku produkt x zwiększa ( zmniejsza) wielkość podaży produktu. • Qs,x = h ( L ) • Krzywa podaży przesuwa się w dół lub w górę • Dlaczego ?Jeżeli w gałęzi produkcji x uzyskuje się stosunkowo wysokie zyski i nie ma barier (kapitałowych, administracyjnych, monopolistycznych) wejścia do gałęzi wtedy napływają nowe firmy i podaż rośnie. Jeżeli zyski są małe lub pojawiają się straty, wtedy firm z branży ubywa i podaż spada. Mikroekonomia • • • • Mechanizm rynkowy Podstawowe element rynku – popyt, podaż i cena są ze sobą powiązane – są współzależne Ich wzajemne oddziaływanie na siebie tworzy mechanizm reakcji kupujących dobra i oferujących je Równocześnie podmioty gospodarcze reagują na cenę rynkową – cena jest dla nich parametrem podejmowania decyzji Wszystkie te powiązania i współzależności prowadzą do równowagi rynkowej – do ceny równoważącej popyt z podażą Mikroekonomia Kategorie mechanizmu rynkowego : • • • • • • nadwyżka podaży, nadwyżka popytu, cena równowagi, równowaga rynku (optimum rynkowe) nadwyżka konsumenta nadwyżka producenta • rysunek w książce Mikroekonomia • Równowaga statyczna w punkcie (momencie) zrównania popytu rynkowego z podażą rynkową • Równowaga statyczna nie jest stabilna • Czynników naruszających równowagę rynkowa jest wiele, zarówno po stronie popytu jak i podaży. • Każda zmiana krzywej popytu lub podaży ,np. przesunięcie krzywej popytu na skutek wzrostu dochodów konsumentów, prowadzi, ceteris paribus, do naruszenia dotychczasowej równowagi rynkowej i powstania nowej. Mikroekonomia • Dynamiczny mechanizm rynkowy – model pajęczyny • Podmioty gospodarcze reagują za zmiany na rynku z większym lub mniejszym opóźnieniem • W dynamice zmienną jest czas (t) • Założenia modelu : • 1. Qd,x,t = f (Px,t) • 2. Qs,x,t = g (Px,t-1) lub Qs,x,t+1 = g (Px,t) • 3. Qd,x,t = Qs,x,t • gdzie t to np. dzień, tydzień, kwartał ………. Mikroekonomia • Przyczyny opóźnień w reakcji : • nabywca (popyt) – można przyjąć, że nabywca, np. konsument podejmie szybko, bez zbędnego opóźnienia ,decyzję o zakupie jeśli cena spadnie ,lub powstrzyma się od zakupu jeśli cena wzrośnie • Producent lub handlowiec (podaż) potrzebuje czasu na odpowiednie zareagowanie na zmianę ceny na rynku • Dlaczego ? , ponieważ musi zorganizować większą lub mniejsza produkcję , musi przygotować logistykę Mikroekonomia • W zależności od nachylenia krzywej (prostej) popytu o podaży wahania wielkości Qdx , Qs,x oraz Px mogą być : • Kiedy linia popytu o podaży przecinają się pod kontem prostym mamy do czynienia z regularnymi wahaniami cyklicznymi, tzn. amplituda wahań tych wielkości jest stała oraz stałe są interwały czasowe. • W tym szczególnym przypadku rynek nie osiąga równowagi, czyli Qdx = Qsx przy cenie równowagi Pe • Kiedy linia popytu jest nachylona mniej niż linia podaży wtedy wahania wielkości rynkowych są malejące – rynek dąży do równowagi przy cenie równowagi • Kiedy lina popytu jest nachylona bardziej niż linia podaży wahania rynku są coraz większe – rynek dąży do chaosu. • Wykresy w książce. Mikroekonomia • Elastyczność popytu i elastyczność podaży • Jeżeli Qdx , Qs,x oraz czynniki (zmienne) na nie wpływające są • mierzalne ( w jednostkach naturalnych lub w pieniądzu) wówczas możemy zmierzyć (obliczyć) wielkość reakcji popytu, podaży, na rozmiary zmiany czynnika • Miernikiem jest elastyczność popytu lub podaży • Elastyczność jest miarą zmian względnych, w odróżnieniu od zmian bezwzględnych, jak np.Δ Qdx / Δ Px lub ΔQsx /ΔPx Mikroekonomia Elastyczności popytu : • %Δ Qdx / %Δ Px elastyczność cenowa popytu • %Δ Qdx / %Δ DP elastyczność dochodowa popytu • %Δ Qdx / %Δ Py elastyczność mieszana popytu Mikroekonomia • Elastyczność cenowa popytu – właściwości • Współczynnik elastyczności • Ep = (-) %Δ Qdx / %Δ Px lub ΔQdx / Qdx / Δ Px / Px • Ep jest liczbą ujemną (z wyjątkami) , gdyż między zmiana ceny i popytem występuje relacja odwrotna • Interpretacja współczynnika elastyczności , np. Ep = - 1,2 oznacza, że wzrost (spadek ) ceny o 1 % (10 %) powoduje spadek (wzrost) popytu o 1,2 % (12 %) • Ep może przybierać wartości od 0 do – nieskończoności i w tych granicach w każdym punkcie na krzywej popytu ma różną wartość Mikroekonomia • Elastyczność łukowa mierzona na łuku krzywej popytu Ep = (-) ΔQdx/Qx /ΔPx/Px • Elastyczność punktowa mierzona w punkcie na krzywej popytu – przyrosty Qdx i Px są nieskończenie małe Ep = dQdx/Qx /dPx/Px Mikroekonomia Elastyczność punktowa : Ep = 0 popyt całkowicie sztywny Ep = - nieskończoność popyt doskonale elastyczny Ep ˃ 1 popyt elastyczny Ep ˂ 1 popyt sztywny Ep = 1 elastyczność jednostkowa • Wykresy w książce Mikroekonomia Elastyczność dochodowa popytu • E dp = (+) %Δ Qdx / %Δ DP lub Δ Qdx/Qdx / Δ DP/DP • • • • Edp jest dodatni i przyjmuje wartości : Edp ˂ 1 dla dóbr podstawowych Edp zbliżony do 1 , odzież, obuwie, opłaty mieszkaniowe Edp ˃ 1 dobra przemysłowe, usługi Mikroekonomia Elastyczność mieszana popytu Em = %Δ Qdx / %Δ Py lub Δ Qdx/Qdx / Δ Py/Py • Dla dóbr substytucyjnych Em przyjmuje wartości dodatnie • Dla dóbr komplementarnych Em przyjmuje wartości ujemne Mikroekonomia • Elastyczność cenowa popytu i jest wpływ na przychody ze sprzedaży • Przychód ze sprzedaży Q x P = PS • PS jest bardzo ważny dla wielkości zysku, ponieważ • Zysk = PS – KS, czyli przychody ze sprzedaży minus koszty • Dwie sytuacje : • popyt na produkt firmy jest elastyczny, tzn. Ep ˃ 1 • popyt na produkty firmy jest sztywny Ep ˂ 1 • Wykresy w książce Mikroekonomia • • • • • Elastyczność cenowa podaży. Es = (+) Δ Qsx/ Qsx / Δ Px/px Współczynnik elastyczności cenowej podaży jest dodatni – wzrost (spadek) ceny produktu powoduje wzrost (spadek) podaży Es może być : Es = 1 Es ˃ 1 podaż elastyczna Es ˂ 1 podaż sztywna (wykresy w książce) Mikroekonomia • Elastyczność podaży ze względu na cenę czynnika produkcji Ec = (- ) Δ Qsx/ Qsx / Δ Pc/Pc , gdzie Pc – cena czynnika produkcji • Współczynnik Ec ma znak ujemny – wzrost (spadek) ceny czynnika produkcji powoduje spadek (wzrost) podaży produktu x
