Prawo Konstytucyjne
advertisement
Mgr. Sylwia Chamerska Wykorzystane źródła: B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2012 M. Granat, Prawo konstytucyjne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2012 B. Banaszak, A. Preisner, Wprowadzenie do prawa konstytucyjnego, Wrocław 1992 Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego Pojęcie prawa konstytucyjnego Pojecie „prawo konstytucyjne” rozumiane dwojako: Zespół norm prawnych wyodrębnionych w systemie prawa i tworzących określoną jego gałąź Dyscyplina nauk prawnych pojęcie prawa konstytucyjnego Według M. Granata prawo konstytucyjne, to: Akt prawny spisany – ustawa zasadnicza w państwie Synonim istniejącego ustroju politycznego państwa Prawo konstytucyjne jako zespół norm prawnych Całokształt norm prawnych dotyczących ustroju państwowego. Normy konstytucyjne sensu stricte oraz normy zawarte w innych aktach prawnych, o różnej mocy prawnej, które łączy to, iż przedmiotem ich regulacji są instytucje i zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Prawo konstytucyjne jako zespół norm prawnych Ogólnie ujmując chodzi o normy prawne określające: Pozycję państwa w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych Podmiot władzy najwyższej w państwie Formy sprawowania władzy przez suwerena Status jednostki w państwie, ze szczególnym uwzględnieniem przysługujących jej praw i wolności oraz nałożonych na nią obowiązków Normy prawne regulujące zasady organizacji i funkcjonowania organów państwowych i relacje pomiędzy poszczególnymi grupami tych organów. Prawo konstytucyjne jako zespół norm prawnych W drugim znaczeniu to: tworzący pewien system zespół poglądów na temat gałęzi prawa określanej mianem prawa konstytucyjnego. Prawo konstytucyjne jako akt prawny spisany Zespół norm konstytucji. prawnych zawartych w Normy te wyróżniają się swoją szczególną mocą prawną – najwyższą w systemie prawa. Jest to węższe ujęcie tego pojęcia. Prawo konstytucyjne jako synonim istniejącego ustroju politycznego państwa Prawo konstytucyjne w szerszym znaczeniu. Istotny jest tu przedmiot tego prawa, a nie moc prawna norm zawartych w konstytucji. Inne określenia prawa konstytucyjnego: Prawo państwowe – lata 50. i 60. W nauce rosyjskiej i radzieckiej, niemieckiej i austriackiej. Główne zainteresowanie i regulacja, to państwo. Termin popularny w okresie PRL. W Polsce posługiwano się tym pojęciem jeszcze w latach 80. XX w. Uważano, że jest to dziedzina, która ma za swój przedmiot samo państwo. Inne określenia prawa konstytucyjnego: Prawo polityczne – Francja i Niemcy. Wywodzi się od J. J. Rousseau, który w „Umowie społecznej” nadał podtytuł „zasady prawa politycznego”. Gałąź prawa określająca kompetencje, formy działania organów o charakterze politycznym, mechanizmy podejmowania przez nie decyzji oraz zawierającą regulacje dotyczące podstawowych struktur politycznych i systemu wartości społecznych, nakładającego ograniczenia na władzę polityczną. Nazwa ta była często używana w Polsce w okresie międzywojennym. Jej zwolennicy uważali, że ta gałąź prawa określa kompetencje i formy działania organów o charakterze politycznym, mechanizmy podejmowania przez nią decyzji oraz regulacje dotyczące struktur politycznych i systemu wartości społecznych. Inaczej mówiąc chodzi o „rządzenie państwem”. Przeciwnicy uważali, że zbyt mało precyzyjne jest już samo pojęcie polityki. Geneza prawa konstytucyjnego Termin „prawo konstytucyjne” pojawił się już pod koniec XVIII w. we Francji. Ma związek z ideologią Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W tym okresie tworzyły się fundamentalne kategorie nowoczesnego ustroju politycznego. Twórcy francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela oraz założyciele demokracji amerykańskiej utożsamiali prawo konstytucyjne z prawem dotyczącym wolności człowieka i obywatela. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa: System jako całość – jedność elementów, między którymi występują określone oddziaływania wzajemne. Części składowe systemu prawa to normy prawne. Prawo konstytucyjne jest częścią wewnętrznego systemu prawnego w danym państwie. System ten istnieje obok równolegle z nim występujących innych systemów statuujących samodzielne porządki prawne. Wypracowany przez Rzymian podział na prawo publiczne i prywatne – w XIX wieku zaakceptowany w teorii państwa liberalnego. Konsekwencja uznania dualizmu między jednostką a państwem. Ma ono ważne znaczenie praktyczne. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa Prawo publiczne – zawiera normy dotyczące stosunków prawnych między jednostką a państwem oraz pomiędzy różnymi podmiotami reprezentującymi państwo. Prawo publiczne dzieli się na prawo międzynarodowe – stosunki prawne między państwami – i prawo wewnętrzne – stosunki prawne występujące w danym państwie. Do prawa publicznego w tym ujęciu zaliczamy prawo międzynarodowe, a z gałęzi prawa wewnętrznego m.in. prawo konstytucyjne, prawo administracyjne, prawo karne. W wewnętrznym prawie publicznym mamy do czynienia z aktami prawnymi formułującymi stosunki nadrzędności i podporządkowania, zawierające zakazy i nakazy. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa Prawo prywatne: Normy regulujące stosunki prawne między osobami fizycznymi, między osobami fizycznymi a osobami prawnymi oraz pomiędzy tymi ostatnimi. Zaliczamy do niego m.in. prawo cywilne. Prawo prywatne ma charakter prawa wewnętrznego. Podstawowa forma to umowy cywilno-prawne. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa Druga klasyfikacja Prawo materialne – normy prawne regulujące stosunki prawne i porządkujące system prawny prawo formalne – normy prawne służące stosowaniu norm prawa materialnego (np. prawo procesowe). Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa Prawo konstytucyjne – trudno jednoznacznie stwierdzić, czy należy ono do jednej lub drugiej grupy. Zdecydowana większość norm zaliczanych do prawa konstytucyjnego ma charakter materialny, ale i występują również normy proceduralne czy dotyczące zagadnień organizacji i funkcjonowania organów państwowych, mające charakter prawa formalnego. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa Kolejna klasyfikacja to podział norm prawnych na gałęzie prawa. Normy należące do jednej gałęzi regulują w sposób w miarę pełny jedną, określoną dziedzinę stosunków społecznych. Ponieważ dziedziny te nie mają wyraźnych granic, także kompleksy norm prawnych ich dotyczące takich granic mieć nie mogą. Stad trudności z zaliczeniem poszczególnych norm do jednej tylko gałęzi prawa, z drugiej strony zaś bliskie związki miedzy normami niektórych gałęzi. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa W przypadku prawa konstytucyjnego wchodzą dodatkowe komplikacje klasyfikacyjne: Wewnętrzne zróżnicowanie rangi norm prawnych wchodzących w jego zakres może prowadzić do sytuacji, w której rozgraniczenie między prawem konstytucyjnym a innymi gałęziami prawa należy dokonywać wewnątrz konkretnych aktów prawnych. Przedmiotem regulacji norm wchodzących w jego zakres jest ustrój państwa. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa Tym samym determinują one w ogólnych zarysach treść norm zaliczanych do innych gałęzi prawa – wyznaczają w sposób generalny kierunki rozwoju i ukształtowania całego porządku prawnego w państwie. Dlatego w pewnych punktach prawo konstytucyjne styka się ze wszystkimi innymi gałęziami prawa. Podobne zjawisko nie występuje w tym stopniu w przypadku żadnej z nich. Przedmiot i zadania nauki prawa konstytucyjnego Przedmiot nauki prawa konstytucyjnego Funkcjonowanie tych instytucji w praktyce w danym państwie oraz prowadzenie studiów komparatystycznych pozwalających lepiej zrozumieć występowanie pewnych prawidłowości. Efekt badań naukowych to często propozycje dotyczące konkretnych rozwiązań lub instytucji ustrojowych. Zadanie nauki prawa konstytucyjnego Usystematyzowanie i wyjaśnienie terminów występujących w normach prawnych należących do tej gałęzi prawa oraz określenie tego, co na gruncie norma prawa konstytucyjnego jest prawnie wiążące. Ma ona na celu także klasyfikowanie norm prawnych i łączenie ich w odpowiednie instytucje ustroju państwowego. Zadanie domowe cz. I Opracować samodzielnie następujące tematy z podręczników: Nauka prawa konstytucyjnego a inne dyscypliny nauk prawnych Metody badań Pojęcie ustroju państwowego Forma państwa Instytucje ustrojowe Zasady ustroju Zadanie domowe cz. II Powtórzyć na kolejne zajęcia przerobiony materiał obejmujący niniejszą prezentację Zagadnienia (także do sprawdzianu ustnego dot. niniejszych zajęć) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Geneza prawa konstytucyjnego Co to jest prawo konstytucyjne Jaki jest przedmiot regulacji prawa konstytucyjnego Prawo konstytucyjne jako zespół norm prawnych Prawo konstytucyjne jako akt prawny spisany Prawo konstytucyjne jako synonim istniejącego ustroju politycznego państwa Inne określenia prawa konstytucyjnego Co to jest prawo państwowe Co to jest prawo polityczne Co to jest prawo parlamentarne Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa: (prawo publiczne , prawo prywatne, prawo materialne , prawo formalne) Zadania nauki prawa konstytucyjnego: Jaką rolę odgrywa zasada demokratycznego państwa prawnego Nauka prawa konstytucyjnego a inne dyscypliny nauk prawnych Metody badań Pojęcie ustroju państwowego Forma państwa Instytucje ustrojowe Zasady ustroju Jakie jest miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa
