Inflacja i sposoby jej zapobiegania

Inflacja i sposoby jej zapobiegania.
Inflacja - ma miejsce, kiedy wzrasta ogólny poziom cen i kosztów.
Deflacja - z kolei powoduje, że ceny i koszty spadają. Inflacja zmienia się w czasie.
Za okres inflacji uważa się czas, w którym ma miejsce ogólny wzrost poziomu cen,
uwidoczniony w indeksie cen badanych towarów i usług, jako średniej dla producentów i
konsumentów. Stwierdzenia dotyczące wzrostu, bądź spadku inflacji, dokumentowane są
zmianami indeksu cen, który jest zarazem miernikiem inflacji
Indeks CPI - wskaźnik cen towarów konsumpcyjnych - mierzy zmiany cen dóbr i usług
nabywanych przez gospodarstwa domowe, a nie obejmuje cen dóbr kapitałowych. Odnosi się
do zmian cen określonego koszyka dóbr: żywność, odzież, mieszkanie, energia, transport,
ochrona zdrowia. Oblicza się go stosując indeksy typu Laspeyersa, a więc zakładające stałą
strukturę konsumpcji w porównywanych okresach.
Wskaźnik cen zbytu PPI) - określa rzeczywiste ruchy cen zbytu produktów finalnych.
Deflator produktu narodowego) - stosuje się go w odniesieniu do zmian cen wszystkich
składników produktu narodowego brutto, a więc zarówno wydatków konsumpcyjnych, jak i
inwestycyjnych. Jest uważany za stosunkowo pełną miarę inflacji, gdyż stanowi średnią
ważoną wzrostu cen wszystkich dóbr i usług, które wchodzą w skład produktu narodowego.
Oblicza się go dzieląc poszczególne rodzaje wydatków przez cenowe indeksy Laspeyersa i
porównuje otrzymaną wartość produktu narodowego w cenach stałych z wartością GNP w
cenach bieżących.
Rodzaje inflacji
Klasyfikację przeprowadza się według kryteriów:
1.
ruch cen
a
inflacja otwarta (cenowa) charakteryzuje się nieskrępowanym żadnymi
ograniczeniami ruchem cen w górę do poziomu równoważącego strumienie popytu i podaży;
b
inflacja tłumiona (zasobowa) - wzrost cen jest odgórnie hamowany, co powoduje
występowanie nadwyżkowego strumienia popytu, w warunkach odkładania się
przymusowych oszczędności (zasobów);









2.
tempo inflacji - podziału dokonuje się wg wysokości stopy inflacji:
a
inflacja pełzająca
ceny rosną stosunkowo wolno; jednocyfrowa inflacja do 10% rocznie
znikomo zmieniają się proporcje podziału dochodów
ceny prawie nie odchylają się od ustalonego poziomu
inflacja taka poddaje się kontroli państwa, nie powodując zakłóceń w społ. procesie produkcji
realna stopa % nie jest zbyt niska
b
inflacja krocząca
ma tendencję wymykania się spod kontroli i przyspieszania swego tempa
dwucyfrowa inflacja (dość często przeistacza się w galopującą)
c
inflacja galopująca
ceny w ciągu roku wyrażają dwu lub trzycyfrową stopę wzrostu np. 20, 100, 200%
większość kontraktów jest indeksowana wg indeksu CPI lub przechodzi na obcą walutę
 pieniądze tracą szybko swoją wartość
 rynki finansowe obumierają, a aktywa ludności są przeznaczane na lokaty jednorazowe, a nie
bankowe
 gromadzi się towary, kupuje dolary i nigdy nie pożycza pieniędzy na zwykłą stopę %
 inflacja taka nie przekreśla jednak w pełni możliwości rozwoju kraju






d
hiperinflacja
ogromne natężenie procesów inflacyjnych
uniemożliwiają one planowanie i sterowanie procesami gospodarczymi
niweczy rachunek ekonomiczny
przekreśla racjonalność gospodarowania
anarchizuje stosunki produkcji
przynosi śmiertelne zagrożenie dla gospodarki kraju
3.
tendencje do reprodukcji dochodu narodowego
a
inflacja w warunkach prostej reprodukcji dochodu narodowego - stagflacja, tj.
zjawisko łączące występowanie inflacji i stagnacji gospodarczej
b
inflacja w warunkach zawężonej reprodukcji dochodu - slumpflacja (reflacja), tj.
zjawisko łączące inflację z recesją gospodarczą, wyrażającą spadek wielkości produkcji i
dochodu narodowego
4.
kryterium czasu
a
inflacja sekularna (chroniczna, trwała) - polega na nieustannym występowaniu zjawisk
inflacyjnych; dotyczy głównie krajów wysokorozwiniętych
b
inflacja okresowa - ma miejsce, gdy po przepłynięciu fali inflacji następuje
stabilizacja ogólnego poziomu cen
5.
oddziaływanie na przebieg procesów inflacyjnych
a
inflacja kontrolowana - poddaje się kontroli państwa
b
inflacja żywiołowa - wymyka się spod kontroli państwa
6.
miejsce występowania
a
inflacja wewnętrzna - tworzona przez stosunki produkcji, charakterystyczne dla danej
gospodarki
b
inflacja importowana - przenoszona do gospodarki z zewnątrz, najczęściej za
pośrednictwem wymiany handlowej
7.
kryterium z uwagi na wpływ na całokształt stosunków społeczno ekonomicznych
a
inflacja cywilizowana - pozwala na prowadzenie zrównoważonej gospodarki,
zwłaszcza w zakresie rynku towarów konsumpcyjnych
b
inflacja barbarzyńska - degeneruje mechanizm ekonomiczny i rodzi liczne patologie,
we wszystkich członach procesu reprodukcji. Pociąga za sobą liczne irracjonalne zachowania
w sferze stosunków społecznych.
Przyczyny inflacji
Inflacji nie sposób wyjaśnić za pośrednictwem jednej przyczyny. Stanowi ona bowiem zespół
objawów, będący następstwem współzależności wielu zjawisk społeczno - ekonomicznych.
Źródła inflacji:
1.
stosunki pieniężno-kredytowe. Przyczyny inflacji tkwiące w tym
obszarze polityki gospodarczej tworzy:

niedostosowanie emisji pieniądza
i kreacji kredytu do realnych procesów gospodarowania

miękkie kredytowanie inwestycji
rozwojowych

nieprzestrzeganie dyscypliny
finansowej przedsiębiorstw
Wymienione zjawiska powodują żywiołowość w sferze obiegu pieniężnego, a tym samym
osłabienie stabilności pieniądza.




2.
sfera niedostatków polityki alokacyjnej. Wywołane są one
zazwyczaj niedostosowaniem struktury rzeczowej gospodarki do rozmiaru i struktury popytu
pieniężnego. Należy tutaj zwrócić uwagę na:
nieodpowiadającą realiom rynkowym politykę cen
subiektywizm ocen rządowych w zakresie polityki dochodu, płac i świadczeń socjalnych
uleganie nadmiernym roszczeniom związków zawodowych w zakresie rewindykacji
płacowych
nadmiernie statystyczną politykę państwa
Przyczyny te w sposób inflacjogenny kształtują realia dystrybucyjno-popytowe w gospodarce,
wywołując niezrównoważony wzrost popytu.
3.
niedostatki działań makroekonomicznych na rzecz redukcji
kosztów wytwarzania, w tym w polityce płacowej.
Wspólnym mianownikiem tych przyczyn jest ich charakter kosztowy, wyrażający rzeczywisty
wzrost nakładów. W gospodarce rynkowej występuje np. bezpośredni związek między
wydajnością pracy a cenami. Wzrost wydajności pracy może być więc przyczyną względnej
stabilności cen, spadek natomiast powoduje wzrost jednostkowych kosztów produkcji. Z kolei
niskiej wydajności pracy towarzyszy zazwyczaj nadmierne zatrudnienie oraz niedostateczny
stan i tempo rozwoju postępu naukowo-technicznego. Tak więc do czynników, których
kosztowe skutki, wywołane są niedostatkami polityki płac należy zaliczyć spadek wydajności
pracy.
4.
polityka zewnętrzna (zagraniczna) państwa
Zaliczyć tutaj należy niekorzystny układ warunków wymiany z zagranicą, w szczególności
towarowej, określany malejącą relacją cen towarów eksportowanych do importowanych.
Niska efektywność eksportu jest czynnikiem poruszającym tę relację i zwykle łączy się z
podobnym pogorszeniem efektywności importu. Obniżenie kursu w wymianie handlowej
(dewaluacja), jest tylko wyrazem jego spadającej siły nabywczej, ale samo jest czynnikiem
proinflacyjnym prowadzącym do wzrostu cen krajowych.
5.
wpływ inflacji światowej
Wyraża się on przede wszystkim przenoszeniem rosnących cen na rynku światowym na rynek
krajowy. Import inflacji szczególnie zaznacza się w warunkach wzrostu cen surowców,
żywności i paliw na rynkach światowych. Rosną wówczas ceny importu tych dóbr, skutkiem
czego następuje wzrost cen krajowych wzmagający i pogłębiający inflację.
Konsekwencje inflacji:










słabną bodźce do oszczędzania
pojawiają się zakupy na zapas
pieniądz zaczyna cyrkulować szybciej
w gospodarstwach domowych rosną aktywa rzeczowe, a maleją pieniądze
wzrasta stopa procentowa
drożeje kredyt
zwiększa się niepewność co do przyszłych zysków
ogólna aktywność gospodarcza zaczyna słabnąć
spadają ceny akcji
zaciera się klarowność rachunku opłacalności (w jakim stopniu dana podwyżka cen jest
wynikiem realnego wzrostu popytu, a w jakim inflacji)
 osłabienie pozycji na rynkach międzynarodowych
 mogą pojawić się spekulacyjne zachowania kapitału zagranicznego, a w konsekwencji:
wycofanie wkładów z banków krajowych, odpływ rezerw, deficyt w bilansie handlowym
 narastają sprzeczności społeczne
 mnożą się konflikty na tle żądań płacowych - pojawiają się strajki.
Przedsięwzięcia antyinflacyjne:
1. polityka finansowa - nadrzędnym celem musi być pokrycie wydatków budżetowych
dochodami. Ograniczony powinien być deficyt budżetowy.
2. polityka pieniężno-kredytowa - podporządkowanie wymogowi realności emisji i kreacji
pieniądza.
3. Instrumenty:
 zamrożenie cen i płac
 uruchamianie długu publicznego
 wymiana pieniężna
 ograniczenie akumulacji w przedsiębiorstwie
 zmiana struktury gospodarki (zwiększenie ilości dóbr finalnych)
Skutki inflacji:
1. w warunkach braku oczekiwań inflacyjnych (nie antycypowana) - wzrost cen powoduje
przepływ dochodu od posiadaczy stałych dochodów do przedsiębiorstw sprzedających swe
towary po wyższych cenach i osiągających rentę inflacyjną. Przy stałych płacach inflacja z
reguły podnosi zyski przedsiębiorstwa i dochody państwa za pośrednictwem systemu
podatkowego. W tych warunkach zwiększają się możliwości inwestycyjne przedsiębiorstwa i
tworzą się korzystne warunki dla przyspieszonego wzrostu gospodarczego. Kiedy inflacja jest
nie antycypowana, prowadzi do błędnie skierowanych inwestycji oraz do demoralizującej i
czysto losowej redystrybucji dochodów.
przy występowaniu oczekiwań inflacyjnych (antycypowana) - dochody płacowe nie ulegają
zmniejszeniu ze względu na zabezpieczenia przed spadkiem wartości realnych. Okazują się
one jednak niewystarczające. Podwyżki cen i płac oraz innych dochodów transferowych nie
zachodzą równocześnie. Oczekiwania inflacyjne poszczególnych grup i klas społecznych są
różne, zaś przyjmowane zabezpieczenie antyinflacyjne ustalane są dla warunków
przeciętnych. Struktura asortymentowa podwyżek cen jest zróżnicowana