Czynność rdzenia kręgowego Odruch

Czynność rdzenia kręgowego
Odruch
Bodziec za słaby nie wywołuje
rozchodzącego się impulsu, ale tylko
zmiany miejscowe –
bodziec podprogowy.
Najsłabszy bodziec wywołujący już
impuls – bodziec progowy.
Każdy silniejszy to –
bodziec nadprogowy.
Ściśle określony bodziec wywołujący
dany odruch to – bodziec adekwatny
Impuls dośrodkowy może słabnąć,
wzmacniać się, zanikać lub zmieniać
kierunek, czyli ulegać modyfikacjom takim,
aby z
dośrodkowego - informującego o zmianach
w środowisku,
stał się
odśrodkowym- czyli wykonawczym,
kierującym zachowaniem się organizmu.
Odruch - odpowiedź narządu
wykonawczego (efektora)
wywołana przez bodziec działający
na receptor i zachodząca za
pośrednictwem ośrodkowego układu
nerwowego
ŁUK ODRUCHOWY
Droga dośrodkowa
Ośrodek
integrujący
Narząd
wykonawczy
Droga odśrodkowa
Rdzeń
kręgowy
Istota szara:
• neurony czuciowe
• neurony ruchowe
• neurony pośredniczące
• neurony układu autonomicznego
Prawo Bella i Magendiego
rdzeń kręgowy przewodzi impulsy tylko w
jednym kierunku – ortodromowo (do
zakończeń nerwowych)
Droga dośrodkowa
Od korzeni grzbietowych
Do korzeni brzusznych
Droga odśrodkowa
Neurony ruchowe alfa
(motoneurony)
 zgrupowane
w jądrze ruchowym w rogu
przednim
 70% wszystkich motoneuronów
 unerwiają komórki mięśniowe poprzecznie
prążkowane (miocyty)
 pobudzenie wywołuje skurcz mięśnia
szkieletowego
Neurony ruchowe gamma
(motoneurony)
 zgrupowane
w jądrze ruchowym w rogu
przednim
 mniejsze od motoneuronów alfa
 30% wszystkich neuronów ruchowych
 unerwiają miocyty znajdujące się
we
wrzecionkach nerwowo-mięśniowych
 pobudzenie
ich nie wywołuje skurczu
całego mięśnia, tylko skurcz komórek
mięśniowych
wrzecionek
nerwowomięśniowych – zmiana pobudliwości
Neurony należące do układu
autonomicznego
zgrupowane w rogu bocznym
części współczulnej w odcinkach:
piersiowym oraz trzech górnych
segmentach lędźwiowych rdzenia
części przywspółczulnej w II, III, IV
odcinku części krzyżowej rdzenia
 dają początek włóknom
przedzwojowym
Neurony pośredniczące
 w całej istocie szarej rdzenia kręgowego
30 razy więcej od neuronów ruchowych
skupienie neuronów pośredniczących między
rogiem tylnym a przednim to jądro pośrednie
komórki
w rogu przednim - komórki
Renshawa; hamują zwrotnie motoneurony
Odruch monosynaptyczny
(dwuneuronalny)
neuron odbierający
+
neuron ruchowy
odruch na
rozciąganie
(miotatyczny)
rozciągnięcie
skurcz (skrócenie)
Odruchy monosynaptyczne
• odruch kolanowy – odruch na rozciągnięcie m.
czworogłowego uda wywołany przez uderzenie
w ścięgno rzepki (L2-L4)
• odruch piętowy - odruch ze ścięgna Achillesa
spowodowany jest skurczem m. dwugłowego
łydki (S1)
• z m. dwugłowego
ramienia – zgina
rękę w stawie
łokciowym (C5-C6)
• z m. trójgłowego
ramienia – wyprost
ręki w stawie
łokciowym (C7-C8)
Odruch monosynaptyczny
(dwuneuronalny)
• receptorem jest wrzecionko nerwowo-mięśniowe
• hamowany przez silne pobudzenie nerwów
skórnych i włókien dośrodkowych m.
antagonisycznych
• wywoływany dla m. szkieletowych przez
uderzenie w ścięgno
• reakcja ograniczona wyłącznie do mięśnia
rozciągniętego
• impulsy dośrodkowe wywołane rozciąganiem są
przewodzone do rdzenia z prędkością do
120 m/s
Wrzecionko nerwowo-mięśniowe
• ułożone równolegle do podstawowych jednostek
kurczliwych w mięśniu – włókna ekstrafuzalne
(zewnątrzwrzecionowe)
• 10 włókien mięśniowych otoczonych torebką
łącznotkankową – włókna intrafuzalne
(śródwrzecionowe)
z torebką jąder
z łańcuszkiem jąder
• bieguny są kurczliwe, część środkowa nie ma
takich właściwości
• rodzaje zakończeń czuciowych:
pierwotne (pierścienno-spiralne)
wtórne (kształt wiązanki kwiatów)
Wrzecionko nerwowo-mięśniowe
• unerwienie ruchowe:
neurony 
eferentne włókna  (mały układ ruchowy)
zakończenia płytkowe
na włóknach z torebką jąder
zakończenia płożące
na włóknach z łańcuszkiem jąder
odpowiedź dynamicza
szybki, krótkotrwały skurcz wywołany
gwałtownym rozciągnięciem
odpowiedź statyczna
długotrwały skurcz, wywołany stałym
rozciągnięciem
• zapewnia utrzymanie stałej długości mięśnia
Bisynaptyczny łuk odruchowy
(trójneuronalny)
neuron
odbierający
+
neuron
pośredniczący
+
Ośrodek
integrujący
neuron
ruchowy
Odwrócony odruch na rozciąganie
(hamowanie autogenne)
nagłe rozluźnienie mięśnia wywołane
jego silnym rozciągnięciem
Receptorem są narządy ścięgniste Golgiego
• sieć kolbkowatych zakończeń
nerwowych w ścięgnach
• reguluje napięcie mięśniowe
Polisynaptyczny łuk odruchowy
(wieloneuronalny)
• liczba synaps większa niż dwie
• więcej neuronów pośredniczących
odruchy własne
rdzenia
kręgowego
• odruch zginania
• skrzyżowany odruch
•
•
•
wyprostny
odruch podeszwowy
odruch brzuszny
odruch mosznowy
Odruch zginania
wywoływany przez bodźce nocyceptywne:
 silne bodźce mechaniczne: szczypanie, kłucie
 działanie wysokiej temperatury
 podrażnienie prądem elektrycznym
• zgięcie kończyny z równoczesnym jej cofnięciem
• wyprostowanie kończyny przeciwległej –
skrzyżowana odpowiedź prostownika
• odruch przeważający
• objaw miejscowy
Odruchy autonomiczne
mechanoreceptory - serce, ściany tętnic, jelit,
żołądka, pęcherza moczowego
chemoreceptory - kłębki aortalne i szyjne, wątroba
receptory metaboliczne - m. szkieletowe
• sercowe
• naczynioruchowe
• oskrzelowe
• jelitowe
• mięśni przywłosowych
• wydzielania potu
• wydzielania żołądka
i trzustki
• oddawania moczu
• oddawania stolca
• płciowe
Obrona mięśniowa
• odruch autonomiczno-somatyczny
• polega na wzmożeniu napięcia
mięśni brzusznych:
w ostrych chorobach narządów
jamy brzusznej
w czasie operacji –
podrażnienie otrzewnej
Odruchy głębokie
• składowa oceny napięcia mięśniowego
• odruchy miotatyczne
• wyzwalane od urodzenia
• każdy posiada swój ośrodek w odpowiednich
odcinkach rdzenia i umożliwia kliniczną
ocenę poziomu uszkodzenia rdzenia
kręgowego
w czasie badania głowa symetrycznie
do osi ciała
głowa na
bok
wrażenie
asymetrii
odmienne zachowanie odruchów
prawych i lewych kończyn
czynnik
rozpoznawania
niedowładu
połowiczego
asymetria
Odruchy głębokie
Rodzaje
odruchów
Sposób
wywołania
Reakcja
Schemat rdzenia
Nerw obwodowy
Mięsień
dwugłowy
ramienny
Uderzenie w
ścięgno mięśnia
dwugłowego
Zgięcie ramienia
w stawie
łokciowym
C5-C6
Skórnomięśniowy
Mięsień
trójgłowy
ramienny
Uderzenie w
ścięgno mięśnia
trójgłowego
Wyprost
ramienia w
stawie
łokciowym
C7-C8
Promieniowy
Mięsień
ramiennopromieniowy
Uderzenie
powyżej
wyrostka
rylcowego kości
promieniowej
Zgięcie w stawie
łokciowym
C5-C6
Promieniowy
Kolanowy
Uderzenie w
ścięgno mięśnia
czworogłowego
uda
Wyprost w
stawie
kolanowym
L2-L4
Udowy
Skokowy
Uderzenie w
ścięgno Achillesa
Podeszwowe
zgięcie stopy
S1-S2
Kulszowy
Odruchy powierzchniowe
• łuk przebiega przy udziale neuronów
pośredniczących dochodzących do kory
mózgu a nie bezpośrednio do rdzenia
• wywołane podrażnieniem skóry brzucha wzdłuż
dolnego brzegu łuku żebrowego i wzdłuż
więzadła pachwinowego (od zewnątrz do
wewnątrz)
• prowadzą do skurczu mięśni prostych brzucha po
stronie podrażnionej
• pomocne w ocenie poziomu uszkodzenia rdzenia
np. w przepuklinach oponowo-rdzeniowych
Odruchy powierzchniowe
Sposób
wywołania
Reakcja
Brzuszne górne
Linijne, poziome
drażnienie skóry
brzucha
Brzuszne
środkowe
Brzuszne dolne
Rodzaje odruchów
Segment
rdzenia
Nerw
obwodowy
Skurcz mięśni
prostych brzucha po
stronie podrażnionej
Th8- Th9
Odcinkowe
nerwy czuciowe
i ruchowe
Linijne, poziome
drażnienie skóry
brzucha
Skurcz mięśni
prostych brzucha po
stronie podrażnionej
Th10-Th11
Odcinkowe
nerwy czuciowe
i ruchowe
Linijne, poziome
drażnienie skóry
brzucha
Skurcz mięśni
prostych brzucha po
stronie podrażnionej
Th1-Th12
Odcinkowe
nerwy czuciowe
i ruchowe
Złożone czynności odruchowe:
 ziewanie
 połykanie
 wymioty
 oddychanie
 kaszel
 kichanie
 czkawka
 oddawanie stolca i moczu
 wydzielanie soków trawiennych
 ruchy przewodu pokarmowego
 czynność serca
Czynności, regulowane przez
impulsy wywoływane wprost w
ośrodkach, a nie za
pośrednictwem nerwów
dośrodkowych czynności automatyczne
(ruchy oddechowe klatki
piersiowej).
Odruchy ochronne zapewniają:
• usuwanie się spod działania czynnika szkodliwego
• oddalanie czynników szkodliwych od organizmu
• ofensywne unieszkodliwianie czynnika grożącego
organizmowi
Odruchy zachowawcze zapewniają:
• odruchy związane z: przyjmowaniem, np. tlenu
i składników odżywczych
• wydalanie produktów metabolizmu (moczu)
• odnowa sił organizmu, np. sen
• zachowanie gatunku, np. kopulacja
Znaczenie badania odruchów
• umiejscowienie procesu chorobowego ukł. nerw
• określenie poziomu i strony uszkodzenia ukł. nerw
• zestawienie zaburzeń z zaburzeniami czucia
i z zaburzeniami czynności mięśni
stwierdzenie wzmożenia odruchów –
hyperreflexia
odruchy nie występujące w
warunkach fizjologicznych odruchy patologiczne
Obowiązujące pojęcia (z wykładu):
Zasynaptyczny potencjał pobudzający (EPSP) i transmitery
Hamujący potencjał zasynaptyczny (IPSP) i transmitery
Sumowanie czasowe i przestrzenne
Dywergencja i konwergencja
Synapsy i ich rodzaje
Proszę również o zapoznanie się z
materiałem w Traczyku str. 121-129
(roz. Odruchy)