Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku

Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku
• „Ogólna teoria” Keynesa jest pracą literacką; brak
formalnego modelu jasno przedstawiającego jego
tezy
• Próby absorpcji podejścia Keynesa do teorii w
ekonomii neoklasycznej już od 1937 roku
• John Hicks, „Mr Keynes and Classics”,
Econometrica, 1937
• Artykuł Hicksa jest próbą sformalizowania teorii
Keynesa a przy tym pogodzenia jej z ekonomią
neoklasyczną
Hicks o Keynesie
• John R. Hicks (1904-89), ekonomista neoklasyczny, wkład do
teorii równowagi ogólnej, ekonomii dobrobytu, teorii kapitału,
teorii wartości; Nagroda Nobla 1972
• Hicks przedstawił rozumowanie Keynesa w ramach tzw.
modelu IS-LM
• Większość ekonomistów poznała Keynesa w formalnym
wydaniu Hicksa (w wydaniu modelu IS-LM)
• Nie jest to jedyna możliwa interpretacja; ale jest najbardziej
popularną
• Nauczana wciąż na podstawowych kursach makroekonomii,
na bardziej zaawansowanych już odrzucona
Model IS-LM
• Model IS-LM usprawnia analizę Keynesa poprzez:
– Formalizację rozważań w języku równań
matematycznych i wykresów graficznych
– Analityczne połączenie rynku oszczędności/inwestycji i
rynku pieniądza (czego nie robiły poprzednie
wykładnie Keynesa); związki między tymi rynkami są
bardzo złożone
– Prosty model równowagi ogólnej (4 krzywe I, S, DM,
DS, 4 równania); krótkookresowa równowaga
– Model pokazuje uproszczone związki; nie uwzględnia
m.in. roli poziomu cen
Model IS-LM
• Główne pojęcia
– Krzywa LM – reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza
kombinacje stóp procentowych i poziomów dochodu dla
której rynek pieniądza jest w równowadze
– Krzywa IS – reprezentuje rynek oszczędności/inwestycji i
wyznacza kombinacje dochodu narodowego i stóp
procentowych dla których rynek oszczędności i inwestycji
jest w równowadze
• Te dwie krzywe (albo równania) pozwalają wyznaczyć dochód
narodowy i stopę procentową w równowadze
Krzywa LM - główne pojęcia modelu IS-LM
Krzywa LM – reprezentuje rynek
pieniądza i wyznacza kombinacje
stóp procentowych (r) i poziomów
dochodu (Y) dla której rynek
pieniądza jest w równowadze
(popyt na pieniądz Md jest równy
podaży pieniądza Ms)
• Wzrost dochodu narodowego (Y)
powoduje wzrost popytu
transakcyjnego na pieniądz (Md) co
powoduje wzrost stopy
procentowej (r) – dodatnia
zależność między Y i r na rysunku
Krzywa IS – główne pojęcia modelu IS-LM
r
• Krzywa IS pokazuje kombinacje
stopy procentowej (r) i dochodu
(Y), przy których rynek
oszczędności/inwestycji jest w
równowadze (I=S)
S(r)
I(r)
S, I
• Gdy r rośnie to firmy zmniejszają
wydatki inwestycyjne (I) co
powoduje spadek popytu
efektywnego (E=C+I) a związku z
tym spadek Y (gdyż Y=E). Stąd
negatywna relacja między r a Y.
Model IS-LM
• Równowaga w punkcie
przecięcia krzywych IS i LM.
• Przypadki klasyczny i
Keynesowski mogą być
zilustrowane jako specjalne
sytuacje implikowane
odpowiednim nachyleniem
krzywych IS i LM
• Model pozwala także
pokazać jak polityka rządu
wpływa na wielkość
dochodu, zatrudnienia itp.
Model IS-LM: przypadek klasyczny a Keynesowski
•
r
•
LM
•
IS
•
Y
Krzywa LM jest (niemal) pionowa,
ponieważ popyt na pieniądz jest
niezależny od stopy procentowej
Ekspansywna polityka fiskalna a la
Keynes (przesuwająca IS w prawo)
jest nieefektywna (nie wpływa na Y)
W przypadku Keynesowskim LM
jest dodatnio nachylona (nawet
pozioma w przypadku pułapki
płynności) i polityka fiskalna jest
efektywna
Problem tego kto ma rację
(neoklasycy czy Keynes) można
rozstrzygnąć szacując
ekonometrycznie nachylenie
krzywych
Podsumowanie analizy modelu IS-LM
• Formalizuje idee Keynesa
• Pokazuje, że teorię Keynesa można traktować jako specjalny
przypadek ogólniejszej teorii (której szczególnym przypadkiem jest
także podejście klasyczne)
• Pokazuje jak używać polityki pieniężnej i fiskalnej w celu walki z
bezrobociem i dla stymulowania wzrostu (oraz ograniczenia użycia
tych metod)
• Jeden ze składników tzw. syntezy neoklasycznej – podejścia
dominującego w makroekonomii lat 50-80., które łączyło idee
Keynesa i makroekonomii klasycznej (wielki sukces modelu Hicksa w
kategoriach popularności i wpływu)
• Synteza neoklasyczna sugerowała, że rozumowanie Keynesowskie
jest właściwe dla krótkiego okresu, a klasyczne dla długiego
• Czy rzeczywiście model IS-LM dobrze oddaje idee Keynesa?
– Nic nie mówi o przyczynach niestabilności, przyczynach depresji
– Nic nie ma o niepewności i oczekiwaniach, które wpływają m.in. na
inwestycje (przez zwierzęce instynkty) oraz popyt na pieniądz
– Nie ma nic o sztywnościach płac „w dół”, które utrudniają dojście do
równowagi
Inny element syntezy neoklasycznej
– krzywa Philipsa
• Model IS-LM nic nie mówi o innym problemie
makroekonomicznym – inflacji
• A. W. Philips w 1958 odkrył „stałą” empiryczną relację między
inflacją a bezrobociem dla Wielkiej Brytanii (później także dla
USA odkryto)
Krzywa Philipsa
• Empiryczna relacja między
bezrobociem a inflacją jest wg k.
Philipsa negatywna
• Dla ekonomistów
keynesowskich w latach 60.
relacja ta była stała w czasie i
dawała możliwość wyboru
pomiędzy niską inflacją (i
wysokim U) albo niskim U a
wysoką inflacją.
• Traktowana jako odporne i
potężne narzędzie polityki
gospodarczej – precyzyjne
dostrajanie gospodarki
Milton Friedman (1912-2006)
• Profesor ekonomii na Uniwersytecie Chicago
• Makroekonomia, mikroekonomia, historia gospodarcza,
statystyka
• Obrońca wolności gospodarczej, przeciwnik
interwencjonizmu państwowego, socjalizmu
• Nagroda Nobla 1976
• Jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów XX wieku
na polach
– Teorii
– Polityki gospodarczej
– Światopoglądu ekonomicznego
Wkład Friedmana do ekonomii
• Monetaryzm – pogląd, że pieniądz jest głównym czynnikiem
determinującym nominalny dochód narodowy w krótkim
okresie i poziom cen w długim okresie
• Friedman, A. Schwartz, Monetary History of the United States
(1963): fluktuacje w podaży pieniądza są główną przyczyną
wahań poziomu dochodu, bezrobocia itp. w krótkim okresie;
w długim okresie (kilka, kilkanaście lat) zmieniają się tylko
ceny towarów.
• Przyczyną inflacji jest wzrost podaży pieniądza kreowany przez
władze monetarne
• Przyczyną wielkiego kryzysu gospodarczego lat 1929-33 była
błędna polityka pieniężna władz monetarnych USA
Friedman o wielkim kryzysie
• Władze monetarne USA zmniejszyły ilośc pieniądza w
gospodarce (o ok. 1/3 między 1929 a 1933), to spowodowało
dalsze ograniczenie produkcji, bankructwa, bezrobocie itp.
• Zatem wielki kryzys został spotęgowany przez państwo i jego
złą politykę – to nie kapitalizm go wywołał, ale rząd
• Argument anty-keynesowski i anty-interwencjonistyczny
• Dodatkowo, keynesowska ekspansywna polityka fiskalna
podnosi stopę procentową i wypycha inwestycje prywatne –
jest nieefektywna (nie wpływa na zmienne realne)
• Makroekonomia Friedmana powrotem do makroekonomii
klasycznej i w teorii i w polityce gospodarczej
Friedman o krzywej Philipsa: „The role of
monetary policy” (1968)
• Przy danych oczekiwaniach
inflacyjnych (np. inflacja =0),
władze monetarne mogą
obniżyć bezrobocie (np. z U* do
U1) poprzez zwiększenie podaży
pieniądza i pobudzenie inflacji
• Płace nominalne rosną i
pracownicy zwiększają podaż
pracy (U1) myśląc, że ich płace
realne rosną
• Po pewnym czasie orientują się
jednak, że ceny też wzrosły i
zmniejszają swoją podaż pracy
(wracamy do punktu U*)
Wnioski z Friedmanowskiej analizy
krzywej Philipsa
• Krótkookresowa ujemnie nachylona krzywa Philipsa możliwa
dzięki „iluzji pieniężnej”
• W długim okresie nie ma wymienności między inflacją a
bezrobociem, chyba że…
• Inflacja ciągle przyspiesza a podmioty się ciągle na to
nabierają
• Przy stałej stopie inflacji nie ma wymienności między inflacją a
bezrobociem w długim okresie a gospodarka osiągnie
równowagę przy tzw. naturalnej stopie bezrobocia
wyznaczonej przez preferencje i technologię
Friedman o naturalnej stopie bezrobocia
• Naturalna stopa bezrobocia (NSB), która występuje w długim okresie
kiedy wszystkie rynki są w równowadze
• (Racjonalna) polityka pieniężna rządu nie może w długim okresie
utrzymać bezrobocia niższego niż NSB; jest nieefektywna w odniesieniu
do zmiennych realnych, pobudza tylko inflację
• Polityka pieniężna powinna działać wg tzw. reguły monetarnej, niedyskrecjonalnie
• Polityka „wpuszczania” pieniądza do gospodarki prowadzi w długim
okresie jedynie do inflacji a nie mniejszego bezrobocia
• Bezrobocie tego typu można zmniejszać poprzez uelastycznienie
rynków pracy – zwiększanie mobilności pracowników, lepszą informację
o wolnych miejscach pracy, przekwalifikowanie pracowników itp.
• Anty-keynesowskie implikacje w polityce gospodarczej
• Poglądy monetarystyczne uzyskały na początku lat 70. niemal
hegemonię w makroekonomii (zalety teoretyczne, stagflacja, powody
polityczne – proste zalecenia w polityce gospodarczej)
Upadek monetaryzmu
• Triumf monetaryzmu w teorii ekonomii był krótkotrwały
• Pod koniec lat 70. „neo-monetaryzm” albo nowa makroekonomia
klasyczna zauważyła, że oczekiwania w modelu Friedmana są adaptacyjne
(mechanicznie ekstrapolowane z poprzedniego okresu) i nie jest to
uzasadnione teoretycznie (podmioty nie wykorzystują wszystkich
informacji np. bieżących informacji rządu czy banku centralnego)
• Wprowadzono założenie o „racjonalnych oczekiwaniach”, które implikuje
brak krótkookresowej krzywej Phillipsa
• Poza tym, oryginalny monetaryzm – tak jak keynesizm Keynesa – nie ma
mikropodstaw z teorii równowagi ogólnej
• Poza tym, relacja między podażą pieniądza a nominalnym PKB zmieniła się
(monetaryzm zakłada M*V = P*Y, gdzie V – jest stałe)
• Niektóre ogólne idee przetrwały:
– Inflacja nie może rosnąć w nieskończoność bez wzrostu podaży
pieniądza
– Kontrola inflacji powinna być głównym zadaniem (niezależnego) banku
centralnego
Friedman o polityce gospodarczej
• Kapitalizm i wolność, 1962 – uzasadniał minimalizowanie roli
rządu w gospodarce wolnorynkowej; argumenty
ekonomiczne, polityczne i filozoficzne (klasyczny liberalizm i
libertarianizm)
• Polityka stabilizacji koniunktury, redystrybucji dochodu i inne
powinny być zlikwidowane lub ograniczone
• Niektóre dobra publiczne powinny być dostarczane przez
państwo (np. usługi pocztowe)
• Free to Choose, 1980 – seria programów telewizyjnych
wyjaśniających jak działa rynek rozwiązując różne problemy
społeczne i polityczne (których nie rozwiązują rzekomo inne
mechanizmy)
Friedman a polityka gospodarcza
• Jego leseferystyczne, libertariańskie idee wpłynęły na zwrot
ku wolnym rynkom jaki dokonał się w latach 80. na Zachodzie
(rządy R. Reagana w USA i M. Thatcher w UK)
• Reformy na które wpłynął Friedman:
Niezależne banki centralne, prywatyzacja, deregulacja,
ograniczenie systemu transferów społecznych, obniżki
podatków