GONADY

GONADY
Układ rozrodczy (męski i żeński) składa się z gonad (jądra i jajniki) oraz z dróg
wyprowadzających gamety. Każda gonada pełni podwójną funkcję: (1) wytwarza gamety
(plemniki, komórki jajowe) i (2) zawiera komórki dokrewne produkujące i wydzielające
hormony płciowe.
Jądro
Tkanka łączna tworzy torebkę otaczającą jądro (błona biaława) i przegrody dzielące miąższ
jądra na zraziki. Zraziki zbudowane są z licznych, mocno poskręcanych kanalików
nasiennych, pomiędzy którymi znajduje się niewielka ilość tkanki łącznej (tkanka
śródmiąższowa) zawierającej naczynia, włókna nerwowe i komórki dokrewne (Leydiga).
Kanalik nasienny otoczony jest błoną graniczną – cienką warstwą tkanki łącznej
zawierającej kurczliwe komórki mioidne (ich skurcz powoduje wypchnięcie plemników do
początkowych odcinków dróg wyprowadzających)
Ścianę kanalika tworzy wielowarstwowy “nabłonek” plemnikotwórczy, w skład
którego wchodzą: (1) różnicujące się komórki plemnikotwórcze i (2) komórki Sertolego.
Komórki plemnikotwórcze mają kształt kulisty, słabo rozwinięte organelle i układają się w
“nabłonku” zgodnie z przebiegiem różnicowania (od obwodu, gdzie znajdują się najmniej
zróżnicowane, do światła).
Spermatogeneza
Proces różnicowania i dojrzewania komórek plemnikotwórczych nosi nazwę spermatogenezy.
Dzieli się go na trzy etapy:
(1) spermatocytogeneza – jej celem jest wytworzenie spermatocytów. Leżące na obwodzie
kanalika spermatogonie intensywnie się dzielą, część z nich przekształca się w
spermatocyty I rzędu
(2) mejoza - spermatocyty I rzędu poprzez I podział mejotyczny przekształcają się w
spermatocyty II rzędu. Te z kolei przechodzą II podział (wyrównawczy), w wyniku którego
powstają haploidalne spermatydy.
(3) spermiogeneza – jej celem jest przekształcenie typowej komórki (spermatyda) w wysoko
wyspecjalizowany i unikatowy morfologicznie plemnik. W trakcie tego procesu aparat
Golgiego spermatydy wytwarza akrosom (pęcherzyk zawierający enzymy trawienne), jądro
komórkowe ulega spłaszczeniu i znacznemu zagęszczeniu, wyrasta witka (budowa aksonemy
i mechanizm ruchu identyczny jak w rzęsce, p. tkanka nabłonkowa), wokół jej początkowego
odcinka gromadzą się mitochondria, a w końcowym etapie zostaje odrzucona cała zbędna już
reszta cytoplazmy.
Dojrzały plemnik zbudowany jest z (1) główki zawierającej jądro komórkowe oraz
umieszczony na jego przednim biegunie spłaszczony akrosom, oraz (2) witki, w której
wyróżnia się kolejno 3 odcinki: (a) część pośrednią, w której aksonemę otaczają podłużnie
biegnące włókna białkowe oraz mankiet ze spiralnie ułożonych mitochondriów, (b)
najdłuższą część główną, w której zamiast mitochondriów aksonemę i włókna otacza osłonka
włóknista i (c) część końcową zbudowaną wyłącznie z aksonemy otoczonej błoną
komórkową.
Komórki Sertolego to wysokie komórki sięgające od podstawy do światła “nabłonka”
plemnikotwórczego. Posiadają liczne wypustki cytoplazmatyczne, którymi otaczają
sąsiadujące komórki plemnikotwórcze. Komórki te wspomagają i kontrolują proces
spermatogenezy, pełniąc funkcje odżywcze, fagocytując odrzuconą cytoplazmę spematyd,
produkując czynniki regulujące poziom hormonów płciowych na terenie kanalika oraz –
pośrednio lub bezpośrednio częstotliwość podziałów komórek plemnikotwórczych. Łacząc się
ze sobą strefami zamykającymi, wytwarzają tzw. barierę krew-jądro, zapobiegającą atakowi
układu immunologicznego na dojrzewające plemniki.
Komórki Leydiga rozsiane są w niewielkich grupach w tkance śródmiąższowej. Mają
typowe cechy komórek steroidogennych (p. gruczoły dokrewne), zawierają specyficzne tylko
dla nich białkowe kryształki Reinkego. Produkują i wydzielają główny męski hormon
płciowy, testosteron.
Jajnik
Jajnik zbudowany jest z łącznotkankowego zrębu, w którym - w części obwodowej (korowej)
znajdują się pęcherzyki jajnikowe zawierające komórki jajowe (oocyty) na różnych etapach
dojrzewania oraz struktury wytworzone z pęcherzyków po owulacji (ciałko żółte, ciałka
białawe), a w części centralnej (rdzennej) liczne naczynia krwionośne.
Pęcherzyki jajnikowe
Kolejne etapy dojrzewania komórki jajowej wiążą się z rozwojem otaczających ją struktur
pęcherzyka jajnikowego i stopniowym zwiększaniem jego rozmiarów.
(1) Pęcherzyk zawiązkowy (30-40 μm) zbudowany jest z oocytu zatrzymanego w profazie
pierwszego podziału mejotycznego oraz z jednej warstwy otaczających go płaskich komórek
pęcherzykowych. W każdym jajniku jest wiele tysięcy pęcherzyków zawiązkowych, i tylko
ich niewielka część wchodzi w dalsze etapy rozwoju w trakcie okresu rozrodczego.
(2) Pęcherzyk pierwotny i jego kolejne stadium, (3) pęcherzyk wzrastający bezjamisty
charakteryzują się szybkim rozwojem tworzących je struktur: (a) oocyt zwiększa swoje
rozmiary, a na jego powierzchni pojawia się osłonka przejrzysta (zona pellucida) – warstwa
glikoproteidów zawierająca m.in. receptory dla plemników; (b) otaczające komórki
pęcherzykowe zwiększają swoją wysokość, a następnie namnażają się tworząc wokół oocytu
kilka pokładów (warstwa ziarnista); (c) fibroblasty i włókna kolagenowe skupiają się wokół
pęcherzyka, tworząc osłonkę pęcherzyka (theca folliculi). W jej wewnętrznej warstwie (theca
interna) fibroblasty przekształcają się w komórki dokrewne o charakterze steroidogennym –
produkują one androgeny, które przez komórki warstwy ziarnistej są przekształcane w
estrogeny, żeńskie hormony płciowe.
(4) Pęcherzyk wzrastający jamisty zawiera oocyt o maksymalnych rozmiarach (ok. 150
μm), a pomiędzy komórkami warstwy ziarnistej pojawiają się przestrzenie wypełnione
płynem, które stopniowo łączą się ze sobą, tworząc jamę pęcherzyka.
(5) Pęcherzyk dojrzały (Graafa) charakteryzują największe rozmiary (do 1,5 cm) i duża
jama wypełniona płynem. Komórki warstwy ziarnistej zostają zepchnięte na obwód
pęcherzyka, również na obwodzie (na tzw. wzgórku jajonośnym) znajduje się otoczony nimi
oocyt. Osłonka pęcherzyka jest dobrze rozwinięta. W trakcie owulacji ściana pęcherzyka
pęka, a oocyt wraz z kilkoma warstwami otaczających komórek pęcherzykowych (wieniec
promienisty) wydostaje się do jajowodu.
Ciałko żółte
Po owulacji pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko żółte – twór o wysokiej
aktywności dokrewnej. Ściana pęcherzyka zapada się, a komórki warstwy ziarnistej i osłonki
pęcherzyka namnażają się i powiększają, tworząc lite utkanie. Z uwagi na pochodzenie,
wyróżniamy dwa typy komórek: ziarnisto-luteinowe i osłonkowo luteinowe. Oba typy mają
cechy komórek steroidogennych i produkują główne żeńskie hormony płciowe: progesteron i
estrogeny.
Pod koniec cyklu menstruacyjnego ciałko żółte ulega degeneracji. W przypadku
zajścia w ciążę, ciałko żółte rozrasta się (tzw. ciałko żółte ciążowe) i utrzymuje przez okres
ok. 4 miesięcy. Jego funkcję dokrewną przejmuje następnie łożysko, a ciałko żółte
degeneruje. Degenerujące ciałko żółte przekształca się w łącznotkankową bliznę zbudowaną
głównie z włókien kolagenowych – ciałko białawe.
NARZĄDY ZMYSŁÓW
Błona węchowa stanowi wyspecjalizowany obszar błony śluzowej jamy nosowej
zlokalizowany na górnej powierzchni jamy nosowej. Pokryta jest wysokim nabłonkiem
wieloszeregowym, różnym od nabłonka dróg oddechowych. W skład nabłonka błony
węchowej wchodzą:
(1) komórki podporowe – wysokie komórki nabłonkowe z jądrami zlokalizowanymi
przyszczytowo;
(2) komórki podstawne – zlokalizowane w dolnej części nabłonka komórki macierzyste
(rezerwowe) dla komórek podporowych i dla komórek węchowych;
(3) komórki węchowe – dwubiegunowe neurony, których krótki dendryt biegnie w kierunku
powierzchni nabłonka, a z jego szczytu wyrasta kilkanaście nieruchomych rzęsek. W błonie
komórkowej tych rzęsek znajdują się receptory dla substancji zapachowych obecnych we
wdychanym powietrzu. Akson przebija blaszkę podstawną i biegnie dalej w blaszce
właściwej. Liczne aksony komórek węchowych tworzą pęczki, które jako tzw. nici węchowe
przebijają blaszkę sitową kości sitowej i kończą się w opuszce węchowej mózgowia tworząc
synapsy z wypustkami komórek mitralnych (kolejny neuron drogi węchowej). Zespoły synaps
pomiędzy aksonami komórek węchowych a wypustkami komórek mitralnych noszą nazwę
kłębków. Kombinacja sygnałów z kłębków odbierana jest jako wrażenie zapachowe.
W blaszce właściwej błony węchowej znajdują się gruczoły o charakterze surowiczym
(gruczoły Bowmana), których wydzielina omywa powierzchnię błony węchowej i
odpowiada za rozpuszczanie substancji zapachowych. W blaszce właściwej występują także
liczne naczynia oraz pęczki włókien nerwowych (aksony komórek węchowych).
Kubek smakowy ma kształt beczułkowaty i zbudowany jest z wydłużonych
(wrzecionowatych) komórek nabłonkowo-zmysłowych (cztery typy komórek nabłonkowych:
podstawne, I, II, III). Na powierzchniach szczytowych tych komórek występują mikrokosmki
zawierające w błonie komórkowej receptory smakowe. Pomiędzy komórkami zmysłowymi
znajdują się wolne zakończenia nerwów czaszkowych prowadzących komponentę smakową
(VII, IX, X). Pobudzenie komórek zmysłowych przez substancje smakowe powoduje
uwolnienie z nich neuroprzekaźników (serotoniny i ATP), które pobudzają włókna nerwowe
przekazujące sygnału dalej do CSN.
Narząd wzroku
Ściana gałki ocznej zbudowana jest z trzech warstw (błon), a w każdej z nich można wyróżnić
(przechodząc od tyłu gałki ocznej do przodu) nieco odmienne obszary. Idąc od zewnątrz, są
to:
(1) warstwa włóknista – twardówka i rogówka (tkanka łączna włóknista),
(2) warstwa naczyniowa – naczyniówka właściwa, ciałko rzęskowe i tęczówka (tkanka
łączna wiotka),
(3) warstwa nerwowa – siatkówka (pokrywa naczyniówkę właściwą, tzw. część optyczna
siatkówki), przechodząca w tzw. część ślepą: dwuwarstwowy nabłonek sześcienny
pokrywający ciałko rzęskowe i tylną powierzchnię tęczówki); miejsce przejścia części
optycznej w część ślepą nosi nazwę rąbka zębatego (ora serrata).
We wnętrzu gałki ocznej znajdują się (idąc od przodu do tyłu):
(1) płyn wodnisty (in. ciecz wodnista, wypełnia przestrzeń komory przedniej i tylnej oka),
(2) soczewka,
(3) ciało szkliste.
W skład układu optycznego oka tworzącego obraz na siatkówce wchodzą kolejno: rogówka,
płyn wodnisty, soczewka i ciało szkliste. Zdolność załamywania światła posiadają: rogówka
(ok. 40 dioptrii) i soczewka (ok. 15 dioptrii); płyn wodnisty i ciało szkliste nie odgrywają tu
większej roli.
Twardówka – to typowa tkanka łączna włóknista zbudowana ze zwartego utkania włókien
kolagenowych i sprężystych. Nadaje ona kształt gałki ocznej, decyduje o jej własnościach
mechanicznych (wytrzymałość, elastyczność) oraz jest miejscem przyczepu mięśni
okoruchowych.
Rogówka posiada budowę warstwową. Pokrywa ją (1) nabłonek rogówki (wielowarstwowy
płaski nierogowaciejący), pod którym znajduje się (2) cienka, bezkomórkowa warstwa
substancji międzykomórkowej, błona Bowmana. Najgrubszą warstwę rogówki tworzy jej (3)
zrąb (warstwa właściwa) zbudowany z bardzo regularnie ułożonych pokładów fibryli
kolagenowych, miedzy którymi znajdują się nieliczne fibroblasty. Regularne ułożenie fibryli
oraz odpowiedni stopień uwodnienia macierzy odpowiadają za przejrzystość rogówki.
Kolejną warstwą rogówki jest (4) błona Descemeta – rodzaj błony podstawnej, pod którą leży
(5) śródbłonek (nabłonek jednowarstwowy płaski). Rogówka u człowieka charakteryzuje się
największą siłą załamującą światło (czyli najmocniejszą soczewką) spośród elementów
optycznych oka. Rogówka nie jest unaczyniona, natomiast posiada bardzo bogate unerwienie
czuciowe.
Naczyniówka właściwa to cienka warstwa wiotkiej tkanki łącznej bogata w naczynia
krwionośne oraz melanocyty; w części wewnętrznej (na granicy z siatkówką) występuje gęsta
sieć naczyń włosowatych. Funkcja: odżywianie siatkówki.
Ciałko rzęskowe jest lokalnym zgrubieniem warstwy naczyniowej, posiadającym liczne
wypustki (wyrostki). Odchodzą od nich cienkie włókienka białkowe – więzadełka Zinna,
które przyczepiają się do obwodowej (równikowej) strefy soczewki. W łącznotkankowym
zrębie obecne są komórki mięśniowe gładkie (mięsień rzęskowy), których kurczliwość
decyduje o procesie akomodacji (I funkcja ciałka). Powierzchnia ciałka rzęskowego pokryta
jest dwuwarstwowym nabłonkiem sześciennym (dwie warstwy komórek nabłonkowych
zwrócone do siebie częściami szczytowymi, po obu stronach nabłonka blaszki podstawne).
Warstwa powierzchniowa nabłonka produkuje płyn wodnisty (II funkcja ciałka), warstwę
głęboką tworzą komórki barwnikowe.
Mechanizm akomodacji: w stanie spoczynku (patrzenie w dal) naturalne napięcie ściany
gałki ocznej pociąga więzadełka Zinna – są one napięte, a pociągana przez nie soczewka na
kształt spłaszczony. Przy patrzeniu na bliski obiekt, obkurczają się komórki mięśniowe ciałka
rzęskowego, które przestrzennie ma kształt pierścienia – zmniejsza się jego średnica, co
powoduje rozluźnienie więzadełek, a soczewka wykorzystując własną elastyczność staje się
grubsza i bardziej wypukła.
Tęczówka jest pierścieniowym fałdem warstwy naczyniowej otaczającym otwór źreniczy
(źrenicę). W łącznotkankowym zrębie znajdują się liczne melanocyty, a ziarnami melaniny
wypełnione są również komórki dwuwarstwowego nabłonka pokrywającego tylną
powierzchnię tęczówki – decyduje to o barwie tęczówki (kolor oczu). W tęczówce obecne są
dwa układy kurczliwych komórek: zwieracz (mięsień gładki) i rozwieracz źrenicy (kurczliwe
wypustki komórek nabłonka), które reagują na natężenia światła wpadającego do oka
(adaptacja) – jest to główna funkcja tęczówki. Skurcz zwieracza w warunkach intensywnego
oświetlenia powoduje zmniejszenie otworu źreniczego (podobieństwo do przysłony w
aparacie fotograficznym) i zwiększa ostrość widzenia.
Soczewka zbudowana jest z tzw. włókien soczewkowych – wydłużonych, zmodyfikowanych
komórek nabłonkowych pozbawionych jąder komórkowych i większości organelli. W
cytoplazmie włókien soczewkowych zawarte są specyficzne białka – krystaliny,
odpowiedzialne za przejrzystość soczewki i jej zdolność załamywania światła. Nabłonek
soczewki (jednowarstwowy sześcienny) znajduje się tylko na jej powierzchni przedniej, a cała
soczewka otoczona jest torebką soczewki (bardzo gruba blaszka podstawna), do której
przyczepiają się więzadełka Zinna.
Ciało szkliste to galaretowata substancja pozakomórkowa, złożona głównie z wody i kwasu
hialuronowego (substancja z grupy cukrowców).
Siatkówka jest trójwarstwowym układem komórek nerwowych tworzących początkowy
odcinek drogi wzrokowej. Należy do niej również najbardziej zewnętrzny pokład komórek
nabłonkowych wypełnionych barwnikiem (melaniną), który zapobiega odbijaniu się promieni
świetlnych, co zaburzałoby obraz rejestrowany na siatkówce. W uproszczeniu, od zewnątrz
można w siatkówce wyróżnić cztery główne warstwy komórkowe:
(1) nabłonek barwnikowy,
(2) warstwa komórek fotoreceptorycznych – pręcikowych i czopkowych,
(3) warstwa komórek dwubiegunowych (oraz innych: amakrynowe, poziome, k. Müllera),
(4) warstwa komórek zwojowych.
Komórki nerwowe kolejnych warstw (2,3,4) kontaktują się ze sobą poprzez synapsy, a aksony
komórek zwojowych łączą się w pęczki i wychodzą z gałki ocznej w obrębie tarczy nerwu
wzrokowego (plamka ślepa) jako nerw wzrokowy.
Komórki fotoreceptoryczne – pręcikowe i czopkowe. Są to dwubiegunowe komórki
nerwowe, których dendryty zostały przekształcone w fotoreceptory – pręciki i czopki, o
podobnej budowie.
Każdy fotoreceptor posiada:
(1) segment zewnętrzny – właściwy fotoreceptor zbudowany ze “stosu” dysków błonowych
zawierających barwniki wzrokowe (pręciki rodopsynę, a czopki jodopsyny),
(2) segment wewnętrzny, zawierający mitochondria (dostarczenie energii niezbędnej do
procesów fotorecepcji) oraz głębiej siateczkę szorstką i aparat Golgiego (produkcja białek i
błon niezbędnych do ciągłej odnowy dysków błonowych).
Fotony padające na dyski błonowe powodują zmiany chemiczne barwników
wzrokowych, następnie hiperpolaryzację błony komórkowej i zahamowanie wydzielania
neuroprzekaźnika. Ponieważ neuroprzekaźnik ma charakter hamujący, dochodzi do
pobudzenia neuronów drugiej warstwy (komórki dwubiegunowe), a te z kolei wysyłają
impuls do komórek trzeciej warstwy (zwojowych). Komórki zwojowe poprzez swoje aksony
przekazują impuls (przez kolejne neurony) do kory wzrokowej ośrodkowego układu
nerwowego.
Pręciki są bardzo czułe, ale zapewniają widzenie monochromatyczne. Czopki są mniej
czułe, natomiast umożliwiają widzenie barwne.
W obrębie plamki żółtej występują wyłącznie czopki, a ponadto sygnały z
fotoreceptorów nie ulegają sumowaniu – stąd jest to obszar najostrzejszego i barwnego
widzenia.
Narząd słuchu i równowagi
Składa się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego
Ucho zewnętrzne
Małżowina uszna zbudowana jest z chrząstki sprężystej pokrytej skórą. Przewód słuchowy
zewnętrzny jest również wyścielony skórą zawierającą gruczoły woskowinowe (wydzielanie
apokrynowe) i zamknięty błoną bębenkową – łącznotkankową błoną oddzielającą ucho
zewnętrzne od środkowego. Ścianę przewodu tworzy częściowo chrząstka sprężysta, a
częściowo kość (skroniowa).
Ucho środkowe
Jego główną częścią jest jama bębenkowa – przestrzeń w kości skroniowej wypełniona
powietrzem i wyścielona cienką błoną śluzową, którą pokrywa jednowarstwowy nabłonek
sześcienny i walcowaty. Wnętrze jamy bębenkowej zajmują trzy kosteczki słuchowe tworzące
łańcuch przyczepiony z jednej strony do wewnętrznej powierzchni błony bębenkowej, a z
drugiej do okienka owalnego, które oddziela ucho środkowe od wewnętrznego. Do kosteczek
słuchowych przyłączone są dwa małe mięśnie szkieletowe: m. napinacz błony bębenkowej
oraz m. strzemiączkowy. Jama bębenkowa ma połączenie z jamą gardłową poprzez wąski
przewód wyścielony wieloszeregowym nabłonkiem z rzęskami – trąbkę słuchową
(Eustachiusza).
Ucho wewnętrzne
Jest to system połączonych ze sobą przestrzeni i kanałów wewnątrz kości skalistej noszących
nazwę labiryntu (błędnika) kostnego. Wewnątrz znajduje się analogiczny system zbudowany
z elementów łącznotkankowych i nabłonkowych – labirynt błoniasty. Nie przylega on do
ścian labiryntu kostnego, a przestrzeń między oboma labiryntami wypełnia płyn (perylimfa,
przychłonka). Wnętrze labiryntu błoniastego jest również wypełnione płynem, ale o innym
składzie – endolimfą (śródchłonką, płyn bogaty w jony K+).
W obrębie labiryntu błoniastego wyróżniamy kilka odcinków, z których najważniejsze
to przewód ślimaka, woreczek, łagiewka i kanały półkoliste. Właśnie w nich znajdują się
obszary zawierające komórki receptoryczne odpowiedzialne za zmysł słuchu i równowagi.
Obszary te to:
 w przewodzie ślimaka – narząd Cortiego
 w woreczku i łagiewce – plamki
 w przewodach półkolistych – grzebienie
Obszary receptoryczne pokryte są nabłonkiem walcowatym, zbudowanym z dwóch głównych
typów komórek: (1) podporowych i (2) receptorycznych (rzęsatych)
Komórki receptoryczne. Są to pobudliwe komórki nabłonkowe pełniące funkcję zmysłową.
Posiadają one na swej szczytowej powierzchni sterocylia – długie i grube mikrokosmki i z
tego względu noszą nazwę komórek rzęsatych. Końce stereocyliów zatopione są w
glikoproteidowych strukturach znajdujących się nad nabłonkiem: w narządzie Cortiego w
błonie nakrywkowej, w plamkach w błonie kamyczkowej, a w grzebieniach w osklepku.
Niewielkie przemieszczenia tych struktur względem nabłonka powoduje zginanie
stereocyliów, co prowadzi do otwierania w komórkach rzęsatych kanałów jonowych i do
pobudzenia tych komórek. Przekazują one sygnały na zakończenia włókien nerwowych, które
kontaktują się z ich błoną komórkową. Włóknami sygnały docierają do ośrodkowego układu
nerwowego.
Mechanizm odbioru dźwięków przez narząd słuchu. Fale dźwiękowe powoduję drgania
błony bębenkowej. Drgania te są przenoszone przez kosteczki słuchowe na perylimfę
otaczającą przewód ślimaka, co wywołuje drgania nabłonka narządu Cortiego względem
nieruchomej błony nakrywkowej, zginanie sterocyliów komórek rzęsatych i pobudzenie tych
komórek.
Mechanizm działania komórek rzęsatych. Stereocylia komórki rzęsatej są połączone
cienkimi białkowymi włókienkami. Podczas zginania stereocyliów włókienka pociągają i
otwierają mechanicznie błonowe kanały potasowe, do których są zakotwiczone. Napływ
kationów potasowych z endolimfy do cytoplazmy komórki rzęsatej powoduje jej
depolaryzację, a następnie otwarcie kanałów wapniowych. Wzrost stężenia jonów
wapniowych uruchamia mechanizm egzocytozy neuroprzekaźnika i pobudzenie aferentnych
włókien nerwowych.
Mechanizm zmysłu równowagi.
Komórki rzęsate zlokalizowane obszarach receptorycznych narządu równowagi różnią się od
komórek narządu Cortiego. Na swojej powierzchni poza stereocyliami posiadają także
pojedynczą rzęskę - zgięcie stereocyliów w kierunku rzęski powoduje depolaryzację komórki,
a zgięcie w kierunku przeciwnym hiperpolaryzację.
Reakcja na przyspieszenia liniowe w plamkach. Błona kamyczkowa pokrywająca komórki
rzęsate plamek zawiera małe kryształki węglanów wapnia (otolity), a jej ciężar właściwy jest
większy niż otaczającego płynu. Powoduje to przesuwanie się błony kamyczkowej pod
wpływem przyspieszeń liniowych (w tym siły ciążenia), zginanie stereocyliów komórek
rzęsatych i pobudzenie tych komórek. Plamki woreczka i łagiewki ustawione są z stosunku do
siebie pod kątem prostym, co pozwala na wyczuwanie przestrzennego położenia głowy
względem kierunku działania siły ciążenia.
Reakcja na przyspieszenia kątowe w kanałach półkolistych. Przyspieszenia kątowe
powodują przemieszczanie endolimfy w kanałach półkolistych, pochylanie osklepka, zginanie
sterocyliów komórek rzęsatych i pobudzenie tych komórek. Trzy kanały półkoliste ułożone w
trzech prostopadłych płaszczyznach umożliwiają przestrzenny odbiór wrażeń wywoływanych
przez przyspieszenia kątowe.