Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest
advertisement
1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikroekonomii, :)… 2 Będziemy się uczyć ekonomii, . CEL WYKŁADOWCY I ASYSTENTÓW - Nauczyć słuchaczy podstaw ekonomii. 3 Będziemy się uczyć ekonomii, . CEL WYKŁADOWCY I ASYSTENTÓW - Nauczyć słuchaczy podstaw ekonomii. CELE STUDENTÓW - Nauczyć się ekonomii. - Zdobyć jak najlepszą ocenę na EGZAMINIE KOŃCOWYM. 4 Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń. ABY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwiczeniach i podczas pisanego w auli przez wszystkich studentów razem sprawdzianu (tzw. KOLOKWIUM) zdobyć odpowiednią liczbę punktów. 5 Reguły gry (mikro I i makro I na studiach dziennych SGH) 1. Aby zaliczyć semestr, wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów. Do 50 punktów można zarobić, pisząc sprawdzian z wykładu i literatury, czyli tzw. kolokwium. Następne 50 punktów czeka na Państwa na ćwiczeniach. Prowadzący rozdaje je np. za: a/ celne wypowiedzi, b/ udział w konkursach, c/ odpowiedzi na pytania w czasie zapowiedzianych z wyprzedzeniem krótkich kartkówek. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli: Punkty Ocena <50 - 70) 3 – 3,5 <70- 90) 4 – 4,5 Ponad 90 5 – 5,5 6 ABY ZDAĆ EGZAMIN, trzeba poradzić sobie z innym pisanym w auli przez wszystkich studentów jednocześnie sprawdzianem. 7 2. Aby zdać egzamin pisemny, wystarczy zdobyć 50 punktów (do wzięcia jest znowu 100 punktow). Przelicza się je na ocenę wedle tej samej tabeli. 3. W części ustnej egzaminu, która ma formę krótkiej rozmowy, biorą udział studenci chcący poprawić swą ocenę (np. z 4 na 5). W wyniku tej rozmowy ocena może zostać podwyższona lub obniżona. Gramy? BOGUSŁAW CZARNY 8 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 9 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 10 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 3. PODRĘCZNIK 11 - B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE Warszawa 2011, 694 strony 12 - B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE Warszawa 2011, 694 strony O konstrukcji typowego rozdziału podręcznika… 13 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 3. PODRĘCZNIK 4. SERWIS INTERNETOWY www.podstawyekonomii.pl/podstawyekonomii/ O konstrukcji serwisu 14 15 UWAGA! Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajomość CAŁEGO podręcznika i – dodatkowo - INFORMACJI PRZEKAZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE. 16 CO TO JEST EKONOMIA?? Nie jest łatwo powiedzieć, co to jest ekonomia. Jest wiele definicji ekonomii… 17 EKONOMIA jest nauką gromadzącą i porządkującą prawdziwą wiedzę o gospodarowaniu. 18 GOSPODAROWANIE oznacza PRODUKOWANIE i DZIELENIE (między ludzi) DÓBR, czyli wszystkiego, co zaspokaja ludzkie potrzeby. PRODUKOWANIE dóbr – robienie dóbr przez ludzi, którzy pracują, tworząc jedne dobra z innych (za pomocą innych) dóbr. DZIELENIE dóbr – przekazywanie wyprodukowanych dóbr konkretnym osobom. 19 DOBRAMI są RZECZY (np. moje szkła kontaktowe, budynek, w którym jesteśmy, żurek z jajem i kiełbasą serwowany w restauracji „Pod Kogutem” na Rakowieckiej w Warszawie, itd. ) i USŁUGI (np. strzyżenie męskie w zakładzie fryzjerskim, usługi transportowe LOT-u, koncert Budki Suflera itd.). 20 DOBRA (ang. the goods, niem. die Güter…) mają tę wspólną cechę, że ZASPOKAJAJĄ LUDZKIE POTRZEBY. 21 DOBRA (ang. the goods, niem. die Güter…) mają tę wspólną cechę, że ZASPOKAJAJĄ LUDZKIE POTRZEBY. Inną wspólną cechą dóbr jest to, że są RZADKIE (ang. scarce), czyli że jest ich za mało w stosunku do potrzeb. 22 OTO JEDNA Z KLASYFIKACJI DÓBR: 1. GOTOWE DOBRA, które bezpośrednio zaspokajają ludzkie potrzeby (np. chleb, gazeta, dżem śliwkowy). 2. Dobra potrzebne do produkcji tych gotowych dóbr, czyli tzw. CZYNNIKI PRODUKCJI (ang. factors of production) (np. praca piekarza, dźwig budowlany). 23 Wśród CZYNNIKÓW PRODUKCJI (inaczej: zasobów) (ang. factors of production) wyróżnia się zwykle: PRACĘ, KAPITAŁ, ZIEMIĘ. Chodzi o KAPITAŁ RZECZOWY (ang. physical capital) (w odróżnieniu od kapitału finansowego (ang. financial capital) i kapitału ludzkiego (ang. human capital). KAPITAŁ LUDZKI (ang. human capital) – nabyte umiejętności umożliwiające zarobkowanie. 24 Powtórzmy… Ekonomia jest nauką gromadzącą i porządkującą prawdziwą wiedzę o gospodarowaniu. 25 Gdyby odpowiedź na pytanie: „Co to jest ekonomia?” zamknąć w jednym zdaniu, brzmiałoby ono mniej więcej tak: EKONOMIA JEST PRÓBĄ ODPOWIEDZI NA PYTANIE: „CO, JAK I DLA KOGO JEST PRODUKOWANE?” -To pytanie może dotyczyć gospodarstwa domowego, firmy, kraju. - Wyobraźmy sobie odpowiedź na pytanie: „Co, jak i dla kogo wytwarzała polska gospodarka w 2010 r.?” 26 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: a) Co sprawiło, że w 1998 r. w Polsce wyprodukowano 11 543 761 pudełek jogurtów z kawałkami ananasa? Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: a) Co sprawiło, że w 1998 r. w Polsce wyprodukowano: 11 543 761 pudełek jogurtów z kawałkami ananasa? RYNEK Aleję Niepodległości przed SGH? 27 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: a) Co sprawiło, że w 1998 r. w Polsce wyprodukowano: 11 543 761 pudełek jogurtów z kawałkami ananasa? RYNEK. Aleję Niepodległości przed SGH? PAŃSTWO. Mszę w toruńskim kościele? 28 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: a) Co sprawiło, że w 1998 r. w Polsce wyprodukowano: 11 543 761 pudełek jogurtów z kawałkami ananasa? RYNEK. Aleję Niepodległości przed SGH? PAŃSTWO. Mszę w toruńskim kościele? NORMY SPOŁECZNE (NORMY KULTUROWE). 29 30 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: b) Dlaczego taksówkarze w Katowicach częściej jeżdżą starymi oplami niż jaguarami? 31 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: b) Dlaczego taksówkarze w Katowicach częściej jeżdżą starymi oplami niż jaguarami? O TYM ROZSTRZYGA RYNEK. Czemu nikt nie produkuje dynamitu pośrodku warszawskiego Ursynowa? 32 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: b) Dlaczego taksówkarze w Katowicach częściej jeżdżą starymi oplami niż jaguarami? O TYM ROZSTRZYGA RYNEK. Czemu nikt nie produkuje dynamitu pośrodku warszawskiego Ursynowa? PAŃSTWO NA TO NIE POZWALA. Kto zadecydowął, że generałami są w Polsce niemal wyłącznie mężczyźni? Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: b) Dlaczego taksówkarze w Katowicach częściej jeżdżą starymi oplami niż jaguarami? O TYM ROZSTRZYGA RYNEK. Czemu nikt nie produkuje dynamitu pośrodku warszawskiego Ursynowa? PAŃSTWO NA TO NIE POZWALA. Kto zadecydowął, że generałami są w Polsce niemal wyłącznie mężczyźni? NORMY SPOŁECZNE (NORMY KULTUROWE). 33 34 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: c) Dlaczego Roman Kluska, były właściciel firmy „Optimus”, jest taki bogaty? 35 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: c) Dlaczego Roman Kluska, były właściciel firmy „Optimus”, jest taki bogaty? RYNEK UCZYNIŁ PANA KLUSKĘ BOGATYM. Czyja to zasługa, że zwykle dochody bezrobotnych nie od razu drastycznie się obniżają? 36 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: c) Dlaczego Roman Kluska, były właściciel firmy „Optimus”, jest taki bogaty? RYNEK UCZYNIŁ PANA KLUSKĘ BOGATYM. Czyja to zasługa, że zwykle dochody bezrobotnych nie od razu drastycznie się obniżają? PAŃSTWA . Z czego żyje żebrak? 37 Ekonomia jest próbą odpowiedzi na pytanie: „Co, jak i dla kogo jest produkowane?” Zadanie Co rozstrzyga o tym, „co, jak i dla kogo” jest wytwarzane? Być może, w odpowiedzi pomogą Ci następujące pytania: c) Dlaczego Roman Kluska, były właściciel firmy „Optimus”, jest taki bogaty? RYNEK UCZYNIŁ PANA KLUSKĘ BOGATYM. Czyja to zasługa, że zwykle dochody bezrobotnych nie od razu drastycznie się obniżają? PAŃSTWA . Z czego żyje żebrak? PRZEDE WSZYSTKIM Z TEGO, CO DADZĄ MU MOTYWOWANI NORMAMI SPOŁECZNYMI (NORMAMI KULTUROWYMI) LUDZIE. 38 Pytanie miało uświadomić Czytelnikowi, że o tym, „co, jak i dla kogo jest wytwarzane?”, decydują wspólnie: RYNEK, PAŃSTWO i (lub) NORMY SPOŁECZNE (NORMY KULTUROWE). 39 Dodajmy jeszcze, że gospodarujący ludzie mają dwa cele: EFEKTYWNOŚĆ i SPRAWIEDLIWOŚĆ. Ludzie chcą od gospodarki: EFEKTYWNOŚCI (ang. efficiency). SPRAWIEDLIWOŚCI (ang. equity). Co to znaczy? 40 41 W sporach o działanie gospodarki jedni podkreślają znaczenie EFEKTYWNOŚCI rozdziału (alokacji) dóbr między różne zastosowania. EFEKTYWNOŚĆ dotyczy kwestii: „Co i jak jest produkowane?”. EFEKTYWNOŚĆ gospodarowania rośnie, kiedy z posiadanych zasobów (np. pracy) społeczeństwo wytwarza więcej dóbr, które możliwie najlepiej odpowiadają potrzebom ludzi. 42 Natomiast inni cenią SPRAWIEDLIWOŚĆ. Sprawiedliwość dotyczy kwestii: „Dla kogo jest produkowane?”, czyli podziału dochodów (majątku, szans). Ludzie spierają się, jaki podział jest SPRAWIEDLIWY. Wielu ludzi za SPRAWIEDLIWY ma taki podział dochodów, w przypadku którego dochody są proporcjonalne do wyników pracy i (lub) wysiłku i (lub) potrzeb ludzi. 43 Ludzie różnią się poglądami na to, jaki podział (np. dóbr) jest sprawiedliwy. Ile kto ma zarabiać? Czy bogaci mają płacić wyższe podatki? W praktyce dążenie do sprawiedliwości bywa utożsamiane ze zmniejszaniem różnic dochodów (ilości posiadanych dobr, szans) powstających na rynku lub z podnoszeniem poziomu zycia najuboższych – nawet za cenę wzrostu różnic dochodów. 44 W kronkretnych sytuacjach postulaty efektywności i sprawiedliwości często okazują się sprzeczne. Państwo staje wtedy przed trudnym zadaniem pogodzenia tych wartości. 45 PODZIAŁY EKONOMII (1) To, ze ekonomista interesuje się różnymi podmiotami (np. człowiekiem, przedsiębiorstwem, gałęzią przemysłu, całą gospodarką), skutkuje podziałem ekonomii na MIKROEKONOMIĘ i MAKROEKONOMIĘ. 46 MIKROEKONOMIA zajmuje się pojedynczymi podmiotami (np. firmami). MAKROEKONOMIA bada zjawiska dotyczące całego społeczeństwa. 47 PODZIAŁY EKONOMII (2) Wiedza gromadzona przez ekonomistów składa się m. in. z SĄDÓW OPISOWYCH i SĄDÓW WARTOŚCIUJĄCYCH (norm, zaleceń, ocen). 48 Sądy opisowe OPISUJĄ stany rzeczy, odpowiadając na pytania w rodzaju: „Jak jest?”, „Jak było?”, „Jak będzie?” Sądy wartościujące OCENIAJĄ stany rzeczy, odpowiadając na pytania w rodzaju: „Co jest dobre, a co złe?”, „Co należy robić?” 49 PRZYKŁADY: „W gospodarce rynkowej opodatkowanie producentów alkoholu powoduje wzrost ceny płaconej przez nabywcę.” „Należy zniechęcać ludzi do picia alkoholu.” 50 SĄDY OPISOWE mogą być prawdziwe lub fałszywe. Natomiast SĄDY WARTOŚCIUJĄCE nie mogą być prawdziwe lub fałszywe. Nie informują one O RZECZYWISTOŚCI, lecz O STOSUNKU LUDZI DO RZECZYWISTOŚCI. 51 EKONOMIA POZYTYWNA to część ekonomii, która nie zawiera sądów wartościujących. Pojawiają się one natomiast w EKONOMII NORMATYWNEJ. 52 Twórcy tej klasyfikacji chcieli jasno wskazać GRANICE KOMPETENCJI NAUKI i zapobiec wykorzystywaniu jej autorytetu do uzasadniania wyrażonych w formie sądów wartościujących celów o charakterze politycznym i światopoglądowym. Kiedy, mówiąc o gospodarce ,ekonomiści wypowiadają sądy wartościujące, ich kompetencje są takie same, jak kompetencje nieekonomistów. 53 CO TO JEST EKONOMIA? CD. 54 O METODZIE GROMADZENIA WIEDZY O GOSPODAROWANIU… Obserwując gospodarowanie, ekonomiści usiłują poznać charakterystyczne, powtarzające się cechy zachowania ludzi (REGULARNOŚCI ICH ZACHOWANIA). Są to tzw. PRAWA EKONOMICZNE. 55 PRZYKŁADY PRAW EKONOMICZNYCH Prawo popytu Kiedy cena się zmienia, ceteris paribus, zapotrzebowanie na dobro zmienia się w drugą stronę. (CETERIS PRIBUS znaczy po łacinie „przy innych okolicznościach stałych”). 56 Ekonomiści posługują się przy tym metodą, która zapewnia INTERSUBIEKTYWNĄ SPRAWDZALNOŚĆ (OBIEKTYWNOŚĆ) osiąganej wiedzy. Oznacza to, że o prawdziwości tej wiedzy może się przekonać KAŻDY odpowiednio przygotowany [np. potrafiący czytać i (lub) posługiwać się analizą regresji liniowej] człowiek. 57 Ekonomiści posługują się przy tym metodą, która zapewnia INTERSUBIEKTYWNĄ SPRAWDZALNOŚĆ (OBIEKTYWNOŚĆ) osiąganej wiedzy. To właśnie ta metoda odróżnia naukowców od innych poszukiwaczy PRAWDY ufających np. w autorytet Mistrza, Najwyższego Kapłana lub Świętej Księgi… 58 Ekonomistów metoda badania gospodarki składa się w szczególności z następujących czynności: 1. OBSERWOWANIE gospodarowania. 2. UOGÓLNIANIE wyników obserwacji . 3. WNIOSKOWANIE (dedukcja). 4. KRYTYKA powstałej wiedzy (test logiczny i empiryczny). 59 O tym, jak myślimy (na co dzień i badając gospodarkę), czyli MASZYNA DO PRODUKCJI WIEDZY PRAWDZIWEJ O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI WIEDZY PRAWDZIWEJ 60 61 Wbrew rozpowszechnionym poglądom OBSERWACJA NIE POLEGA NA BIERNYM REJESTROWANIU FAKTÓW. Wiedza obserwatora przynajmniej na dwa sposoby wpływa na wyniki obserwacji. 62 Wiedza obserwatora przynajmniej na DWA sposoby wpływa na wyniki obserwacji. PO PIERWSZE, wiedza ta decyduje O TYM, JAKIE PYTANIA STAWIA SOBIE OBSERWATOR, czyli co chce i co może obserwować. PO DRUGIE, wiedza ta wpływa na same wyniki obserwacji, które zostają w jej kontekście ZINTERPRETOWANE. 63 Np. Polanyi tak opisuje zmiany wrażeń studenta, który obserwuje zdjęcia rentgenowskie płuc. „Z początku student jest zupełnie zagubiony, ponieważ na zdjęciu rentgenowskim dostrzec potrafi jedynie cienie serca i żeber oraz kilka pajęczastych plam pomiędzy nimi. Wydaje mu się, że to, o czym mówią specjaliści, istnieje tylko w ich wyobraźni, bowiem on nic z tego nie potrafi zobaczyć. Potem, w miarę jak słucha przez kilka tygodni wykładów, oglądając uważnie ciągle nowe zdjęcia różnych przypadków chorobowych, pojawia się w nim pierwsze zrozumienie; powoli zapomina o żebrach i zaczyna widzieć płuca. Na koniec zaś, jeżeli stara się i jest bystry, dostrzeże bogatą panoramę szczegółów. Zobaczy anomalie fizjologiczne, zmiany patologiczne, blizny, ślady chronicznych infekcji i oznaki ostrej choroby”. 64 Jest zatem tak oto … 65 TEORIĄ EKONOMICZNĄ nazywamy usystematyzowany, tzn. powiązany logicznie, zbiór hipotez, praw, definicji i klasyfikacji, sformułowanych w pewnym języku. (Np. teoria keynesowska, teoria monetarystyczna). 66 Dzięki wchodzącym w jej skład twierdzeniom teoria pozwala wyjaśniać zdarzenia, a czasem umożliwia prognozowanie zdarzeń. Wyjaśnienie dotyczy przeszłości, a prognoza - przyszłości. NP. PRAWO ENGLA („W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza”) oraz zaobserwowany w pewnym kraju wzrost dochodów uzasadniają prognozę spadku udziału wydatków na żywność we wszystkich wydatkach w tym kraju. O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI WIEDZY PRAWDZIWEJ 67 O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI WIEDZY PRAWDZIWEJ 68 O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI WIEDZY PRAWDZIWEJ 69 O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI WIEDZY PRAWDZIWEJ 70 71 DWA POSTULATY KARLA POPPERA (1902-1994). 1. Zdaniem Poppera należy formułować takie hipotezy, które są ŁATWO FALSYFIKOWALNE. Falsyfikowalne są hipotezy, których obalenie za pomocą testu logicznego lub testu empirycznego jest możliwe. 2. Popper domaga się poddawania falsyfikowalnych hipotez MOŻLIWIE NAJSUROWSZYM TESTOM SPRAWDZAJĄCYM. Chodzi o skoncentrowanie wysiłków badawczych nie na poszukiwaniu faktów potwierdzających sprawdzane hipotezy, lecz na poszukiwaniu faktów im zaprzeczających. 72 OTO UZASADNIENIE PIERWSZEGO POSTULATU POPPERA. „Zdaniem Poppera należy formułować takie hipotezy, które są ŁATWO FALSYFIKOWALNE. Falsyfikowalne są hipotezy, których obalenie za pomocą testu logicznego lub testu empirycznego jest możliwe.” Tylko twiedzenia falsyfikowalne stwierdzają coś o świecie i mogą być włączone do zasobu wiedzy naukowej (tzw. kryterium demarkacji Poppera, oddzielające wypowiedzi naukowe od wypowiedzi nienaukowych). 73 To Poppera „kryterium demarkacji” eliminuje z nauki takie wypowiedzi, jak : -„Trucizny trują”, -„Obrazy Rembrandta są piękne”, - „Życie jest świętością”. Popper twierdzi, że takie opinie są POZBAWIONE TREŚCI lub stanowią FORMĘ UZEWNĘTRZNIANIA NIE NADAJĄCYCH SIĘ DO INTERSUBIEKTYWNEGO SPRAWDZENIA GUSTÓW I EMOCJI LUDZI. 74 OTO UZASADNIENIE DRUGIEGO POSTULATU POPPERA... „Popper żąda poddawania falsyfikowalnych hipotez MOŻLIWIE NAJSUROWSZYM TESTOM SPRAWDZAJĄCYM. Chodzi o skoncentrowanie wysiłków badawczych nie na poszukiwaniu faktów potwierdzających sprawdzane hipotezy, lecz na poszukiwaniu faktów im zaprzeczających.” Istnieje mało absurdalnych twierdzeń, których nie da się potwierdzić kilkoma obserwacjami. (Np.: „Łysi ministrowie finansów są niekompetentni”). Potwierdzenie nie rozstrzyga zatem o prawdziwości twierdzeń. 75 OTO UZASADNIENIE DRUGIEGO POSTULATU POPPERA... Popper nie chce więc szukać potwierdzeń teorii; nie rozstrzygają one o prawdziwości sprawdzanej wiedzy. Natomiast zaobserwowanie zdarzenia, zaprzeczającego wnioskom, które wynikają z teorii, oznacza, że jest ona fałszywa. 76 OTO UZASADNIENIE DRUGIEGO POSTULATU POPPERA... Dążenie do falsyfikacji przyśpiesza zatem gromadzenie prawdziwej wiedzy. Teoria zasługuje na uznanie nie wtedy, kiedy zgadza się z wieloma faktami, lecz wtedy gdy – mimo prób - nie zdołano jeszcze wskazać faktu, który by jej zaprzeczył. 77 POMÓWMY O OSOBLIWOŚCIACH EKONOMII JAKO NAUKI EMPIRYCZNEJ … Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże. Np. obserwatorzy wskazują, że: 1. Ekonomiści nie są w stanie z wyprzedzeniem większym niż rok przewidzieć tempa zmiany produkcji w kraju. 78 POMÓWMY TERAZ O OSOBLIWOŚCIACH EKONOMII JAKO NAUKI EMPIRYCZNEJ … Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże. Np. obserwatorzy wskazują, że: 2. Ekonomiści nie mogą się pochwalić tak efektownymi osiągnięciami, jak bomba atomowa, lądowanie na Księżycu czy przeszczep serca. Nie zdołali także ustalić takiej liczby użytecznych twierdzeń, która pozwoliłaby im konkurować z naukami przyrodniczymi. 79 Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże. Np. obserwatorzy wskazują, że: 3. Ekonomiści często spierają się publicznie o sprawy – wydawałoby się – podstawowe. Co więcej, popełniają spektakularne pomyłki, wyjaśniając i prognozując przebieg zdarzeń gospodarczych, co każe wątpić w naukowy charakter ich zajęcia. 80 SPEKTAKULARNE POMYŁKI EKONOMISTÓW – PRZYKŁAD... Np., w 12. wydaniu słynnego podręcznika z 1985 r. Paul Samuelson twierdził, że Związek Radziecki od 1928 r. rozwija się szybciej od Stanów Zjednoczonych, Niemiec i Japonii. Jeszcze na rok przed upadkiem muru berlińskiego (w 1989 r.!) pisał: "Gospodarka radziecka jest dowodem, że - wbrew przekonaniom wielu sceptyków – socjalistyczna gospodarka nakazowo-rozdzielcza może nie tylko działać, lecz nawet rozkwitać". Tymczasem, już na początku 1988 r. dzięki Gorbaczowowi wiadomo było, że gospodarka radziecka od dziesięcioleci przeżywa stagnację... 81 Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże... 82 Obserwatorzy wskazują zwykle na następujące powody niewielkiego zaawansowania ekonomii jako nauki. 83 OGRANICZONE MOŻLIWOŚCI EKSPERYMENTOWANIA W ekonomii niewielką rolę odgrywa doświadczenie (eksperyment), które jest standardowym narzędziem pracy przyrodnika. 84 Doświadczenie polega na zmianie jednych cech zjawiska w celu ustalenia ich związków z innymi cechami. Eksperymentator stara się usunąć uboczne wpływy, które mogłyby zakłócić badane związki. 85 Pomyślcie Państwo w tym kontekście np. o próbie eksperymentalnego sprawdzenia twierdzenia o korzyściach wynikających ze wstąpienia kraju do UE. Niestety, do Unii Gospodarczej nie da się wstąpić „na próbę”… 86 NIEPEWNOŚĆ TWIERDZEŃ Sama natura procesu gospodarowania sprawia, że twierdzenia ekonomistów zachodzą jedynie w ściśle określonych warunkach. Warunki te są nie tylko złożone, lecz także zmienne. Ma na nie wpływ m. in. cała sfera kultury, system polityczny, technologia. 87 Zmienność warunków gospodarowania sprawia, że - niezbędne staje się dokładne określenie zakresu obowiązywania poszczególnych praw ekonomicznych. Następuje to dzięki wymienieniu warunków spełnienia tych regularności. Jednak ze względu na wielką liczbę takich warunków sporządzenie odpowiedniej listy okazuje się zwykle bardzo trudne. W efekcie twierdzenia ekonomistów są bardzo niepewne. 88 Pomyślcie Państwo w tym kontekście np. o zdaniu: „Kiedy zwiększa się popyt, rosną ceny”… Sposób zorganizowania społeczenstwa polskiego np. w latach 60. XX w. sprawiał, że - zupełnie inaczej niż we współczesnej Polsce - wzrost zapotrzebowania na dobro powodował nie wzrost ceny tego dobra, lecz wydłużenie się kolejek. 89 Jak na dłoni widzimy tu, że rzeczywiście: „Sama natura procesu gospodarowania sprawia, że twierdzenia ekonomistów zachodzą jedynie w ściśle określonych warunkach. Warunki te są nie tylko złożone, lecz także zmienne. Ma na nie wpływ m. in. cała sfera kultury, system polityczny, technologia.” 90 OGÓLNIKOWOŚĆ TWIERDZEŃ Dalej, zmienność warunków gospodarowania jest przyczyną ogólnikowości twierdzeń ekonomistów. Na przykład, zwykle nie da się stwierdzić, np. o ile DOKŁADNIE zwiększą się cena i ilość sprzedawanego dobra po wzroście dochodów nabywców o, powiedzmy, 100%... 91 WPŁYW BADANIA I PUBLIKACJI WYNIKÓW NA PRZEDMIOT BADANIA W ekonomii sama procedura badawcza może zmieniać zachowanie gospodarujących ludzi. Podobny wpływ na cechy przedmiotu ekonomii może mieć publikacja wyników badań. 92 Utrudnia to gromadzenie wiedzy o gospodarce. Wszak zdobyta dzięki badaniu wiedza może nie opisywać normalnego zachowania gospodarujących ludzi, lecz ich zachowanie zmienione pod wpływem badania i opublikowania uzyskanych wyników. Tymczasem celem badania jest opisanie zachowań normalnych… 93 Przykładem są tzw. prognozy samoobalające się i prognozy samopotwierdzające się. Na przykład, ogłoszenie przez ministra finansów prognozy spadku kursów akcji na giełdzie może się przyczynić do obniżki cen papierów wartościowych. EKONOMIA A INTERESY W trakcie gospodarowania realizowane są materialne i niematerialne interesy jednostek i grup ludzi. Wiedza dostarczana przez ekonomię szczególnie silnie wpływa na możliwość osiągania przez ludzi ich celów… 94 95 Prowadzi to do świadomego lub nieświadomego zniekształcania tej wiedzy w celu stworzenia warunków dla osiągania korzyści materialnych i niematerialnych przez konkretne osoby. Na przykład, zdarzyć się może, że przed wyborami „niezależne” instytuty badawcze, oceniając sytuację gospodarczą, będą łgały jak z nut, aby zapewnić zwycięstwo partiom, którym sprzyjały… 96 Wskazane osobliwości ekonomii jako nauki powodują, że ustalenia ekonomistów często nie są dobrze sprawdzonymi i potwierdzonymi prawami, lecz prowizorycznymi, nieprecyzyjnymi uogólnieniami, których prawdziwość wymaga spełnienia bardzo wielu trudnych do wyliczenia warunków. 97 ZAMIAST ZAKOŃCZENIA Jednak dorobkiem ekonomii nie są tylko prawa naukowe. Jednym z ich największych osiągnięć jest JĘZYK EKONOMII. 98 Chodzi o zestaw terminów i klasyfikacji w rodzaju „wartości realnej”, „kosztów transakcyjnych”, „równowagi rynkowej”, „kosztu alternatywnego”, „korzyści skali”, „efektów zewnętrznych”, „produktu krajowego brutto” („PKB”), „kursu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej”, „mnożnika”, bezrobocia „naturalnego” /„przymusowego” czy „korzyści komparatywnych”. 99 Dzięki temu językowi ekonomiści coraz lepiej opisują i analizują gospodarkę. Te analizy miewają wielkie znaczenie praktyczne. Jest tak np. w przypadku polityki antymonopolowej (np.: Czy podzielić to wielkie przedsiębiorstwo?) i analizy kosztów i korzyści (np.: Czy to wielkie lotnisko wybudować w tym akurat miejscu?). 100 A że twierdzenia ekonomiczne są niepewne, a prognozy - często nietrafne? Nie od razu Kraków zbudowano. Dawno, temu fizycy, chemicy itp. też zaczęli od stworzenia sobie języka..., .
