Witam Państwa na wykładzie z pod

1
CO TO JEST EKONOMIA? CD.
2
O METODZIE GROMADZENIA WIEDZY O GOSPODAROWANIU…
Obserwując gospodarowanie, ekonomiści usiłują poznać
charakterystyczne, powtarzające się cechy zachowania
ludzi (REGULARNOŚCI ICH ZACHOWANIA). Są to
tzw. PRAWA EKONOMICZNE.
3
PRZYKŁADY PRAW EKONOMICZNYCH
Prawo popytu
Kiedy cena się zmienia, ceteris paribus, zapotrzebowanie
na dobro zmienia się w drugą stronę. (CETERIS PRIBUS
znaczy po łacinie „przy innych okolicznościach stałych”).
4
PRZYKŁADY PRAW EKONOMICZNYCH
Prawo Engla
W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność
w wydatkach ogółem się zmniejsza.
5
PRZYKŁADY PRAW EKONOMICZNYCH
Prawo Okuna
Zmiana wielkości produkcji o 2,0 – 2,5% powoduje skierowaną przeciwnie zmianę stopy bezrobocia o 1 p. proc.
6
Ekonomiści posługują się przy tym metodą, która zapewnia
INTERSUBIEKTYWNĄ SPRAWDZALNOŚĆ (OBIEKTYWNOŚĆ) osiąganej wiedzy.
Oznacza to, że o prawdziwości tej wiedzy może się
przekonać KAŻDY odpowiednio przygotowany [np. potrafiący czytać i (lub) posługiwać się analizą regresji liniowej]
człowiek.
7
Ekonomiści posługują się przy tym metodą, która zapewnia
INTERSUBIEKTYWNĄ SPRAWDZALNOŚĆ (OBIEKTYWNOŚĆ) osiąganej wiedzy.
To właśnie ta metoda odróżnia naukowców od innych poszukiwaczy PRAWDY ufających np. w Autorytet
Najwyższego Kapłana lub w treść Księgi…
8
Ekonomistów metoda badania gospodarki składa się w szczególności z następujących czynności:
1. Obserwowanie gospodarowania.
2. Uogólnianie wyników obserwacji .
3. Wnioskowanie (dedukcja).
4. Krytyka powstałej wiedzy (test logiczny i empiryczny).
O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI
WIEDZY PRAWDZIWEJ
9
O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI
WIEDZY PRAWDZIWEJ
10
11
Wbrew rozpowszechnionym poglądom OBSERWACJA NIE
POLEGA NA BIERNYM REJESTROWANIU FAKTÓW.
Wiedza obserwatora przynajmniej na dwa sposoby wpływa
na wyniki obserwacji.
12
Wiedza obserwatora przynajmniej na DWA sposoby wpływa na
wyniki obserwacji.
PO PIERWSZE, wiedza ta decyduje O TYM, JAKIE
PYTANIA STAWIA SOBIE OBSERWATOR, czyli co chce i
może obserwować.
PO DRUGIE, wiedza ta wpływa na same wyniki obserwacji, które zostają w jej kontekście ZINTERPRETOWANE.
13
Nasza wiedza wpływa na same wyniki obserwacji, które zostają
w jej kontekście ZINTERPRETOWANE.
A
B
14
Nasza wiedza wpływa na same wyniki obserwacji, które zostają
w jej kontekście ZINTERPRETOWANE.
15
Np. Polanyi tak opisuje zmiany wrażeń studenta, który obserwuje zdjęcia rentgenowskie płuc.
„Z początku student jest zupełnie zagubiony, ponieważ na zdjęciu
rentgenowskim dostrzec potrafi jedynie cienie serca i żeber oraz
kilka pajęczastych plam pomiędzy nimi. Wydaje mu się, że to, o
czym mówią specjaliści, istnieje tylko w ich wyobraźni, bowiem on
nic z tego nie potrafi zobaczyć. Potem, w miarę jak słucha przez
kilka tygodni wykładów, oglądając uważnie ciągle nowe zdjęcia
różnych przypadków chorobowych, pojawia się w nim pierwsze
zrozumienie; powoli zapomina o żebrach i zaczyna widzieć płuca.
Na koniec zaś, jeżeli stara się i jest bystry, dostrzeże bogatą panoramę szczegółów. Zobaczy anomalie fizjologiczne, zmiany patologiczne, blizny, ślady chronicznych infekcji i oznaki ostrej choroby”.
16
Jest zatem tak oto …
17
TEORIĄ EKONOMICZNĄ nazywamy usystematyzowany, tzn.
powiązany logicznie, zbiór hipotez, praw, definicji i klasyfikacji,
sformułowanych w pewnym języku. (Np. teoria keynesowska,
teoria monetarystyczna).
18
Dzięki wchodzącym w jej skład twierdzeniom teoria pozwala wyjaśniać zdarzenia, a czasem umożliwia prognozowanie zdarzeń.
Wyjaśnienie dotyczy przeszłości, a prognoza - przyszłości.
NP. PRAWO ENGLA („W miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza”) oraz zaobserwowany w pewnym kraju wzrost dochodów uzasadniają
np. prognozę spadku udziału wydatków na żywność we wszystkich wydatkach w tym kraju.
O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI
WIEDZY PRAWDZIWEJ
19
O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI
WIEDZY PRAWDZIWEJ
20
O tym, jak myślimy, czyli MASZYNA DO PRODUKCJI
WIEDZY PRAWDZIWEJ
21
22
DWA POSTULATY KARLA POPPERA (1902-1994).
1.
Zdaniem Poppera należy formułować takie hipotezy, które są
ŁATWO FALSYFIKOWALNE. Falsyfikowalne są hipotezy, których obalenie za pomocą testu logicznego lub testu empirycznego
jest możliwe.
23
DWA POSTULATY KARLA POPPERA (1902-1994).
1.
Zdaniem Poppera należy formułować takie hipotezy, które są
ŁATWO FALSYFIKOWALNE. Falsyfikowalne są hipotezy, których obalenie za pomocą testu logicznego lub testu empirycznego
jest możliwe.
2.
Popper domaga się poddawania falsyfikowalnych hipotez MOŻLIWIE NAJSUROWSZYM TESTOM SPRAWDZAJĄCYM. Chodzi
o skoncentrowanie wysiłków badawczych nie na poszukiwaniu
faktów potwierdzających sprawdzane hipotezy, lecz na poszukiwaniu faktów im zaprzeczających.
24
OTO UZASADNIENIE PIERWSZEGO POSTULATU POPPERA.
Tylko twiedzenia falsyfikowalne stwierdzają coś o świecie i mogą
być włączone do zasobu wiedzy naukowej (tzw. kryterium demarkacji Poppera, oddzielające wypowiedzi naukowe od wypowiedzi
nienaukowych).
25
Poppera „kryterium demarkacji” eliminuje z nauki takie
„pozbawione znaczenia” wypowiedzi, jak :
-„Wojna jest nieszczęściem”,
-„Obrazy Rembrandta są piękne”,
- „Życie jest świętością”.
Popper twierdzi, że takie opinie stanowią FORMĘ UZEWNĘTRZNIANIA NIE NADAJĄCYCH SIĘ DO INTERSUBIEKTYWNEGO SPRAWDZENIA GUSTÓW I EMOCJI LUDZI.
26
OTO UZASADNIENIE DRUGIEGO POSTULATU POPPERA...
Z fałszu może wynikać prawda. Istnieje mało absurdalnych twierdzeń, których nie da się potwierdzić kilkoma obserwacjami. (Np.:
„Rudowłosi ministrowie finansów są niekompetentni”). Natomiast
z prawdy nie może wynikać fałsz.
27
OTO UZASADNIENIE DRUGIEGO POSTULATU POPPERA...
Z fałszu może wynikać prawda. Istnieje mało absurdalnych twierdzeń, których nie da się potwierdzić kilkoma obserwacjami. (Np.:
„Rudowłosi ministrowie finansów są niekompetentni”). Natomiast
z prawdy nie może wynikać fałsz.
Popper nie chce więc szukać potwierdzeń teorii; nie rozstrzygają one o prawdziwości sprawdzanej wiedzy. Natomiast zaserwowanie zdarzenia, zaprzeczającego wnioskom, które wynikają z teorii, oznacza, że jest ona fałszywa.
28
OTO UZASADNIENIE DRUGIEGO POSTULATU POPPERA...
Z fałszu może wynikać prawda. Istnieje mało absurdalnych twierdzeń, których nie da się potwierdzić kilkoma obserwacjami. (Np.:
„Rudowłosi ministrowie finansów są niekompetentni”). Natomiast
z prawdy nie może wynikać fałsz.
Popper nie chce więc szukać potwierdzeń teorii; nie rozstrzygają one o prawdziwości sprawdzanej wiedzy. Natomiast zaserwowanie zdarzenia, zaprzeczającego wnioskom, które wynikają z teorii, oznacza, że jest ona fałszywa.
Dążenie do falsyfikacji przyśpiesza zatem gromadzenie
wiedzy naukowej. Teoria zasługuje na uznanie nie wtedy, kiedy
zgadza się z wieloma faktami, lecz wtedy gdy – mimo prób - nie
zdołano jeszcze zaobserwować faktu, który by jej zaprzeczył.
29
POMÓWMY O OSOBLIWOŚCIACH EKONOMII JAKO NAUKI
EMPIRYCZNEJ …
Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże.
Np. obserwatorzy wskazują, że:
1.
Ekonomiści nie są w stanie z wyprzedzeniem większym niż rok
przewidzieć tempa zmiany produkcji w kraju.
30
POMÓWMY TERAZ O OSOBLIWOŚCIACH EKONOMII JAKO NAUKI EMPIRYCZNEJ …
Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże.
Np. obserwatorzy wskazują, że:
2.
Ekonomiści nie mogą się pochwalić tak efektownymi osiągnięciami,
jak bomba atomowa, lądowanie na Księżycu czy przeszczep serca.
Nie zdołali także ustalić takiej liczby użytecznych twierdzeń, która
pozwoliłaby im konkurować z naukami przyrodniczymi.
31
Zdaniem wielu obserwatorów osiągnięcia ekonomistów nie są duże.
Np. obserwatorzy wskazują, że:
3.
Ekonomiści często spierają się publicznie o sprawy – wydawało-by
się – podstawowe. Co więcej, popełniają spektakularne pomyłki,
wyjaśniając i prognozując przebieg zdarzeń gospodarczych, co każe wątpić w naukowy charakter ich zajęcia.
32
SPEKTAKULARNE POMYŁKI EKONOMISTÓW – PRZYKŁAD...
Np., w 12. wydaniu słynnego podręcznika z 1985 r. Paul Samuelson twierdził, że Związek Radziecki od 1928 r. rozwija się szybciej
od Stanów Zjednoczonych, Niemiec i Japonii. Jeszcze na rok
przed upadkiem muru berlińskiego (w 1989 r.!) pisał: "Gospodarka radziecka jest dowodem, że - wbrew przekonaniom wielu
sceptyków – socjalistyczna gospodarka nakazowo-rozdzielcza może nie tylko działać, lecz nawet rozkwitać".
Tymczasem, już na początku 1988 r. dzięki pieriestrojce
wiadomo było, że gospodarka radziecka od dziesięcioleci przeżywa stagnację...
33
Obserwatorzy wskazują zwykle na następujące powody niewielkiego zaawansowania ekonomii jako nauki.
34
OGRANICZONE MOŻLIWOŚCI EKSPERYMENTOWANIA
W ekonomii niewielką rolę odgrywa doświadczenie (eksperyment
kontrolowany), które jest standardowym narzędziem pracy przyrodnika.
35
Doświadczenie polega na zmianie jednych cech zjawiska w celu ustalenia ich związków z innymi cechami. Eksperymentator stara się
usunąć uboczne wpływy, które mogłyby zakłócić badane związki.
Obserwacja gospodarowania tylko niekiedy i w ograniczonym stopniu jest w stanie zastąpić dane eksperymentalne.
36
NIEPEWNOŚĆ TWIERDZEŃ
Sama natura procesu gospodarowania sprawia, że twierdzenia
ekonomistów zachodzą jedynie w ściśle określonych warunkach.
Warunki te są nie tylko złożone, lecz także zmienne. Ma na nie
wpływ m. in. cała sfera kultury, system polityczny, technologia.
37
Zmienność warunków gospodarowania sprawia, że - niezbędne
staje się dokładne określenie zakresu obowiązywania poszczególnych praw ekonomicznych. Następuje to dzięki wymienieniu warunków spełnienia tych regularności. Jednak ze względu na wielką liczbę takich warunków sporządzenie odpowiedniej listy
okazuje się zwykle bardzo trudne.
W efekcie twierdzenia ekonomistów okazują się bardzo
niepewne.
38
OGÓLNIKOWOŚĆ TWIERDZEŃ
Dalej, zmienność warunków gospodarowania sprawia, że zazwyczaj nie da się stwierdzić, np. o ile DOKŁADNIE zwiększą się
cena i ilość sprzedawanego dobra po wzroście dochodów nabywców, lub po ilu DOKŁADNIE miesiącach wzrost podaży pieniądza spowoduje zauważalny wzrost średniego poziomu cen w gospodarce.
39
WPŁYW BADANIA I PUBLIKACJI WYNIKÓW NA PRZEDMIOT BADANIA
W ekonomii sama procedura badawcza może zmieniać zachowanie gospodarujących ludzi.
Podobny wpływ na cechy przedmiotu ekonomii może mieć publikacja wyników badań.
40
Utrudnia to gromadzenie wiedzy o gospodarce. Wszak zdobyta
dzięki badaniu wiedza może nie opisywać normalnego zachowania
gospodarujących ludzi, lecz ich zachowanie zmienione pod wpływem badania i opublikowania uzyskanych wyników. Tymczasem
celem badania jest opisanie zachowań normalnych…
41
Przykładem są tzw. prognozy samoobalające się i prognozy samopotwierdzające się. Np. ogłoszenie przez ministra finansów prognozy spadku kursów akcji na giełdzie przyczynić może się do obniżki cen papierów wartościowych.
EKONOMIA A INTERESY
42
W trakcie gospodarowania realizowane są materialne i niematerialne interesy jednostek i grup ludzi.
Np. poszczególni ludzie otrzymują większą lub mniejszą
część dochodu wytworzonego przez całe społeczeństwo.
Np. ludzie pragną wpływać na podejmowane decyzje polityczne i ekonomiczne, chcąc, aby proces gospodarowania był zorganizowany zgodnie z ich poglądami.
Wiedza dostarczana przez ekonomię szczególnie silnie wpływa na
możliwość osiągania przez ludzi ich celów…
43
PROWADZI TO DO ŚWIADOMEGO LUB NIEŚWIADOMEGO
ZNIEKSZTAŁCANIA TEJ WIEDZY W CELU STWORZENIA
WARUNKÓW DLA OSIĄGANIA KORZYŚCI MATERIALNYCH
I NIEMATERIALNYCH PRZEZ KONKRETNE OSOBY.
44
Wskazane osobliwości ekonomii jako nauki powodują, że ustalenia
ekonomistów często nie są dobrze sprawdzonymi i potwierdzonymi
prawami, lecz prowizorycznymi, nieprecyzyjnymi uogólnieniami,
których prawdziwość wymaga zajścia bardzo wielu warunków.
45
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA
Jednak dorobkiem ekonomii nie są tylko twierdzenia. Jednym z
ich największych osiągnięć jest JĘZYK EKONOMII.
46
Chodzi o zestaw terminów i klasyfikacji w rodzaju „wartości realnej”, „kosztów transakcyjnych”, „równowagi rynkowej”, „kosztu
alternatywnego”, „korzyści skali”, „efektów zewnętrznych”, „produktu krajowego brutto” („PKB”), „kursu odpowiadającego parytetowi siły nabywczej”, „mnożnika”, bezrobocia „naturalnego”
/„przymusowego” czy „korzyści komparatywnych”.
47
Dzięki temu językowi ekonomiści coraz lepiej opisują i analizują
gospodarkę. Te analizy miewają wielkie znaczenie praktyczne. Jest
tak np. w przypadku polityki antymonopolowej (np.: Czy podzielić
to wielkie przedsiębiorstwo?) i analizy kosztów i korzyści (np.: Czy
to wielkie lotnisko wybudować w tym akurat miejscu?).
48
A że np. prognozy ekonomistów są do bani? Nie od razu Kraków
zbudowano. Dawno, temu fizycy, chemicy itp. też zaczęli od
stworzenia sobie języka..., .