NADWAGA I OTYŁOŚĆ u dzieci

Zaburzenia odżywiania otyłość i nadwaga
–współczesny problem cywilizacyjny w
populacji dzieci i młodzieży
Dr Ewa Starostecka
Klinika Endokrynologii i Chorób
Metabolicznych
INSTYT CENTRUM ZDROWIA MATKI
POLKI
Zaburzenia odżywiania nadwaga/otyłość


To plaga, dżuma XXI wieku
Występuje, gdy wartość energetyczna diety przez względnie
długi okres życia przewyższa ilość energii wydatkowanej w
ciągu doby na spoczynkową przemianę materii, codzienną
aktywność życiową oraz aktywnością fizyczną związaną z
pracą zawodową, rekreacją.
UNIA EUROPEJSKA 2006 ROK
(raport IOTF)
- 27 000 otyłych dzieci choruje na cukrzycę typu 2
- 400 000 dzieci ma nieprawidłową tolerancję glukozy
- ponad 1 milion otyłych ma czynniki ryzyka rozwoju
choroby naczyniowej serca
- ponad 1.1 miliona osób ma nadciśnienie
- ok. 1 milion osób ma dyslipidemię
- ok. 1.4 miliona osób ma stłuszczenie wątroby
Podstawowym wykładnikiem stanu odżywienia są
masa ciała i wzrost
 Do oceny stopnia zaburzeń odżywiania stosuje się
metody antropometryczne pozwalające na określenie
wskaźnika masy ciała BMI (Body Mass Index) BMI
= MR / (WR)
MR – wartość rzeczywistej masy ciała (kg)WR - wartość rzeczywistej wysokości ciała (m)
 Wartości BMI pozwalają na różnicowania zaburzeń
odżywiania

2
BMI





Wartości poniżej 18,5 niedowaga
18,5-24,9 wartości prawidłowe
25,0 – 29,9 nadwaga ( otyłość Iº)
30,0 – 39,9 otyłość IIº
40,0 i powyżej otyłość IIIº, zwana ciężką, śmiertelną
NADWAGA I OTYŁOŚĆ u dzieci




Stan patologicznego zwiększenia w organizmie ilości tkanki
tłuszczowej
Oszacowania wskaźnika BMI u dzieci wymaga zastosowania
odpowiednich siatek centylowych
U dzieci młodszych do określenia wskaźnika masy ciała
stosuje się metodę LMS
( Least Mean Square) podaną przez Cole
LMS = MR x WS/ x 100
WR x MS
MR- wartość rzeczywistej masy ciała (kg)
WR- wartość rzeczywistej wysokości badanego dziecka(cm)
MS –wartość średniej masy ciała wg siatek centylowych
WS –wartość średniej wysokości ciała dla wieku badanego
wg siatek centylowych

W otyłości wieku dziecięcego dochodzi do
zwiększenia zarówno wielkości jak i liczby
adipocytów .
Proces zwiększania się liczby komórek
tłuszczowych, który dokonuje się w okresie
niemowlęcym jak też dojrzewania płciowego może
przyczyniać się do rozwoju otyłości w wieku
dorosłym.
Czynniki warunkujące powstawanie
otyłości prostej:
 genetyczne
 środowiskowe
 Czynniki
środowiskowe to przede
wszystkim
 utrwalony , nieprawidłowy sposób
żywienia (zły wzorzec pokoleniowy)
 przekarmianie dziecka,
 nieregularność spożywanych posiłków!!!
 mała aktywność ruchowa
PODZIAŁ OTYŁOŚCI
OTYŁOŚĆ PROSTA –samoistna ,występująca u osób
z predyspozycją genetyczną ujawniająca się pod
wpływem czynników środowiskowych,
 OTYŁOŚĆ WTÓRNA
 zespoły uwarunkowane genetycznie ( zespół Pradera Williego, zespół Laurence-Moona- Biedla)
 – niektóre endokrynopatie np. niedoczynność
tarczycy, rzekoma niedoczynność przytarczyc
,niedobór hormonu wzrostu, hiperinsulinizm,
 przyczyny pochodzenia podwzgórzowego (po
zapaleniu opon i mózgu, stany pourazowe OUN)
 przyczyny jatrogenne- po kortykoterapii ,leki
p/histaminowe

Otyłość u dzieci i młodzieży





predysponuje do otyłości w wieku dojrzałym
u ponad 30% ♂ i 40 % ♀,
u chłopców może powodować ginekomastię i
zaburzenia procesu dojrzewania na skutek
nadmiernej aromatyzaacji androgenów do
estrogenów w tk tłuszczowej
u dziewcząt prowadzi do zaburzeń
miesiączkowania
usposabia do chorób układu ruchu , układu
sercowo –naczyniowego, dyslipidemii,
nadciśnienia tętniczego
sprzyja występowaniu zaburzeń
emocjonalnych
Zespół metaboliczny wieku rozwojowego
Otyłość
Zaburzenia
hemodynamiczne-
nadciśnienie tętnicze
Schorzenia
układu sercowonaczyniowego w wieku dorosłym
Kliniczne i laboratoryjne kryteria rozpoznania zespołu
metabolicznego





Otyłość
Otyłość trzewna
Nadciśnienie tętnicze
Dyslipidemia
Upośledzenie tolerancji glukozy – insulinooprność
i/lub hiperinulinizm
Kryteria definicji
zespołu metabolicznego u dzieci





Modyfikacja definicji NCEP/ATP III:
TG ≥110 mg/dl
HDL cholesterol < 40 mg/dl
Talia ≥ 90c
glukoza ≥ 110 mg/dl
Zaburzenia związane z zespołem metabolicznym






Cukrzyca typu 2
Choroba sercowo-naczyniowa
Nadciśnienie tętnicze pierwotne
Zespół policystycznych jajników
Stłuszczenie wątroby
Zespół bezdechu sennego
Wg ogólnopolskich badań z 2009roku nadwaga
występuje w 8 % populacji chłopców
i ponad 7% u dziewcząt
a otyłych jest prawie 5% populacji niezależnie od
płci
 gdy zastosujemy międzynarodowe kryteria
opracowane przez Cole’a i wsp.
to nadwagę ma 16 % chłopców i 11% dziewcząt

Według ostatnich badań wieloośrodkowych w
grupie polskich dzieci w wieku 7-9 lat nadwaga
i otyłość występuje u 15% chłopców i 15,8%
dziewcząt. Z danych statystycznych wynika ,że
mniej więcej co siódme dziecko w wieku
wczesnoszkolnym w Polsce ma nadmierną masę
ciała. A skala problemu narasta wraz z
osiągnięciem wieku dojrzewania, gdy u 15-30%
tej populacji rozpoznajemy nadwagę lub
otyłość.
Strategie leczenia zespołu
metabolicznego
Odpowiednie odżywianie
 Ćwiczenia fizyczne
 Redukcja masy ciała

WALKA z OTYŁOŚCIĄ



Europejska Karta
Walki z Otyłością
Narodowy Program
Zapobiegania
Nadwadze i Otyłości
oraz Przewlekłym
Chorobom
Niezakaźnym
Program Poprawy
Żywienia i
Aktywności Fizycznej
w Polsce 2007-2016
Ocena zachowań żywieniowych u dzieci
otyłych w wieku 4-12 lat – implikacje
edukacyjne
Ocena czynników zagrożeń zespołu metabolicznego
w populacji dzieci łódzkich
Buczek S1., Krzyżanowska J1., Heleniak G1., Lange A. 2,
Starostecka E2
Opracowanie i wdrażanie zasad prawidłowego
żywienia w populacji objętej badaniem
1 Samodzielna
Sekcja Dietetyki
2 Poradnia Zaburzeń Metabolicznych
Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki, Łódź
Grupa badana
50 dzieci
Chłopcy : Dziewczynki
Wiek
Średnia
SD
10,0
3,3
(lata)
Wzrost
1,23
1,1
Nadmiar
masy ciała (kg)
19,2
7,8
%
Nadwagi
48,5
17,2
BMI
6,5
1:1

Do oceny wykorzystano autorską
ankietę badającą zachowania
żywieniowe, w której
uwzględniono częstość i rodzaj
spożywanych posiłków, a także
wybrane elementy stylu życia
ankietowanych.

W następnej kolejności
przeprowadzono wywiad
żywieniowy z ostatnich 24
godzin.
(hSDS)
(SDS)
1,9
U wszystkich badanych stwierdzono występowanie nadwagi lub
otyłości u najbliższych członków rodziny.
Wiedza żywieniowa
30
TV/radio
15
Internet
13
lekarz
pielęgniarka, dietetyk
11
prasa
7
nauczyciel
5
rodzice
brak
0
2
5
10
15
20
liczba odpowiedzi
25
30
35