Książka w okresie oświecenia

Książka w okresie oświecenia
Oświecenie
• Czas trwania :od końca XVII w. do początku XIX w .
Polska : od połowy XVIII w. do początku XIX wieku .
• Kluczowe hasła epoki :racjonalizm ,empiryzm, rozwój prasy
,inspiracja antykiem ,encyklopedyzm .
• Utwory :,, Ptaszek w klatce” , ,,Człowiek i zdrowie ” , ,, Powrót
posła ” , ,, Podróże Guliwera ”
• Filozofia : Rene Descartes (Kartezjusz), John Locke , David Hume ,
Immanuel Kant
• Książka epoki Oświecenia
•
•
W wieku XVII i XVIII ustrój feudalny przybiera
cechy tzw. oświeconego absolutyzmu. Przy
władzy pozostają nadal klasy uprzywilejowane,
zależne od panującego. Stan średni nie ma
większego znaczenia, jakkolwiek wśród
zamożniejszego mieszczaństwa wzrasta
uświadomienie polityczne.
Oświecenie rozszerzając się po Europie
wywołuje pęd do badań naukowych. Pojawia się
coraz więcej czasopism naukowych. Następuje
zwrot do empiryzmu i racjonalizmu. Wielki
rozwój nauk przyrodniczych, a nauka opiera się
na rozumie ludzkim.
Uważano, że należy szerzyć wiedzę – główną
rolę przypisuję się książce.
• . Do znacznego rozkwitu doszedł "przemysł
książkowy" przede wszystkim we Francji, a to
dzięki rodzinie drukarskiej Didotów, której
członkowie wprowadzili nowego typu antykwę (o
charakterystycznych znacznych różnicach między
liniami grubymi a cienkimi), udoskonalili
stereotypię i wydali szereg pięknych książek
ilustrowanych miedziorytami. Najwybitniejszy z
"dynastii" Didotów - Franciszek Ambroży (17301804) jest wynalazcą papieru welinowego
(gładki, na wzór pergaminu, bez śladów
prążków), on też udoskonalił system mierzenia
czcionek i ustalił tzw. punkt drukarski o
wymiarze 0,37 mm, dotychczas stosowany.
XVIII w. – rozwój piśmiennictwa,
produkcji wydawniczej i drukarstwa
książki
• Wielka Encyklopedia Francuska wydawana
od r. 1751 do 1772 przez Diderota i
d'Alamberta. Zgromadziła wyniki
dotychczasowej nauki.
• Jest to okres panowania nowego stylu:
rokoko. Wdzięk, elegancja i bogactwo
krągłych linii przejawiają się również w
wyglądzie książek, zwłaszcza zaś w
ilustracjach.
• Nawrót do prostoty i umiaru widzimy w
ostatnich dziesiątkach stulecia, jako wyraz
nowego stylu: klasycyzmu. Wprowadza
on elementy sztuki starożytnego Rzymu:
wazy, kandelabry itp. Charakterystyczną
nowością w oprawie jest ponadto
przeniesienie zdobnictwa z okładzin na
grzbiety książek, bowiem z reguły stoją
one teraz na półkach dodając blasku
pałacowym wnętrzom.
Ważne zmiany w XVIII w.:
-wypracowano prostą czcionkę drukarską
antykwę i frakturę,
-normalizacja miar drukarskich,
- udoskonalono produkcję papieru (gładki i cienki),
- ulepszono techniki zwiększające produkcję druku
i obniżono ceny,
- specjalizacja wydawnictw (firmy wydawnicze
wydają tylko druki muzyczne, przyrodnicze i in.)
-uregulowanie praw autorskich (wypłacanie
honorariów autorom książek),
- rozwój drukarstwa w Anglii, Francji, Niemczech,
- pojawiają się antykwariaty,
- reklama książek (katalogi księgarskie, anonse)
Książka w Polsce w XVIIIw.
• Do roku 1707 w Warszawie istniała tylko jedna drukarnia –
Drukarnia pijarska. Pomimo tego Warszawa stała się w XVIII wieku
najpoważniejszym ośrodkiem drukarsko-księgarskim. Najważniejsze
zasługi położyli wówczas świeccy drukarze mieszczańscy (często
obcego pochodzenia). Duże zasługi mają w tym zakresie także
mieszczańscy drukarze większych ośrodków prowincjonalnych:
Krakowa, Lwowa, Gdańska czy Torunia. Przy wydawaniu
podręczników szkolnych zasłużyły się drukarnie akademickie i
uniwersyteckie. Mimo że w XVIII wieku wciąż jeszcze największą
liczbę drukarń stanowiły zakłady kościelne (głównie zakonne), jako
gorzej zorganizowane i wyposażone, nie odegrały jednak głównej
roli.
•
•
Polska w okresie rządów Sasów stała pod
względem bibliotek i czytelnictwa daleko w tyle
za resztą Europy. Szlachta nie przywiązywała
wagi do wykształcenia i nie dbała o książkę. Nie
ma też Polska w tych czasach silnej władzy
królewskiej, która w innych krajach odgrywa tak
decydującą rolę w rozwoju bibliotek. Tym
bardziej zadziwia i zwraca uwagę dzieło Andrzeja
Stanisława i Józefa Andrzeja Załuskich.
Stworzona w r. 1747przez nich biblioteka
publiczna, jedna z najbogatszych wówczas w
Europie.
W r.1780 Sejm przyznaje jej egzemplarz
obowiązkowy. Wywiezienie w r.1795 zbiorów do
Petersburga kładzie kres tej wspaniałej
instytucji.
Biblioteki
• W XVIII-XIX wieku, kiedy nastąpił
gwałtowny rozwój nauki, zaczęły
powstawać biblioteki.
• Postępuje proces udostępniania kolekcji
prywatnych zgodnie z hasłami oświecenia
publicznego.
• Powstały i rozwijały się biblioteki
powszechne. Organizowano biblioteki
narodowe, parlamentarne, władz i
urzędów.
Koniec