Pamięc i czynności Pamięciowe

Pamięć i procesy
pamięciowe
Michał Białek
Pamięć
zdolność do przechowywania informacji
i późniejszego jej wykorzystania
 Zespół procesów poznawczych
odpowiedzialnych za nabywanie,
przechowywanie i odtwarzanie
informacji

Pamięć przemijająca – przechowuje
informacje w sposób nietrwały
 Pamięć trwała – przechowuje
informacje bez wyraźnych ograniczeń
czasowych

Podział pamięci:
Schachter i Tulving – jeden uniwersalny
system
 Norman – ponad 20 różnych systemów.

kryterium odrębności systemów
pamięci:





Różne funkcje kognitywne i behawioralne
oraz są wyspecjalizowane przetwarzaniu
innych informacji
Funkcjonują wg różnych reguł
maja różne podłoże neuronalne
Pojawiają się w różnym czasie w rozwoju
onto i filogenetycznym
Różnią się formatem reprezentowania
informacji
Atkinson i Shiffrin – kryterium
czasu przechowywania
informacji:
Magazyn sensoryczny
 Krótkotrwały
 Długotrwały

Magazyn sensoryczny:
Specyficzny dla danego zmysłu (
tyle magazynów ile zmysłów!)
Przetrzymuje bodziec przez krótki
okres (kilkaset milisekund dla wzroku)
Używa kodu analogowego
Przekazuje pełna informację o
sytuacji bodźcowej
 Nie podlega kontroli wolicjonalnej

Magazyn pamięci krótkotrwałej





Analizuje informacje z magazynów
sensorycznych
Analizuje także informacje z pamięci
długotrwałej lub efekty bieżącego
przetwarzania informacji
Możliwość występowanie kilku kodów
reprezentacji informacji
Jest mało pojemny i łatwo ulega
przeciążeniu
Czas przechowywania w STS kilka do
kilkudziesięciu sekund.
Pamięć długotrwała:
Okres przechowywania lata
 Umożliwia skuteczna adaptację do
środowiska
 Najbardziej zróżnicowana pod
względem rodzajów jak i funkcji

Treści w pamięci nie są niezmienne,
podlegają stałej modyfikacji, gdyż:
 Używanie informacji, nawet bez jej
udoskonalania powoduje lepsze
zapamiętywanie
 Różne mechanizmy poznawcze
powodują zacieranie lub utratę dostępu
do informacji
 Kontakt z nowymi informacjami wiąże
się z ich zdekodowaniem (zmiana,
uzupełnieniem)

Zdarzenie obserwowalne
Faza pamięci
spostrzeganie
Zdarzenie Z1
Kodowanie postrzegania
Przechowywanie śladu kodowanego
Zdarzenie Z2…Zn
Zdarzenie Z2…Zn
rekodowanie
eksploracja
Pytania kierowane do pamięci i
wskazówki do procesu wydobycia
Przechowywanie śladu rekodowanego
Poszukiwanie informacji w pamięci
(wydobywanie)
Decyzja (wybór informacji, która
zawarta jest w śladzie rekodowanym i
odpowiada podanym wskazówkom dla
procesu wydobycia)
pamięć świadoma
zachowanie
Decyzja o zachowaniu
Podział ze względu na relacje
pomiędzy rodzajami pamięci:
Pamięć deklaratywna

dzieli się na pamięć semantyczna i
epizodyczna.
Semantyczna:
Wiedza ogólna
 Oderwana od kontekstu

Epizodyczna:
Informacje o czasowo
umiejscowionych epizodach
Czasowo-przestrzennych relacje
miedzy nimi
 Związki przyczynowo-skutkowe między
wydarzeniami

Pamięć autobiograficzna:
Rodzaj pamięci epizodycznej (?)
Tyczy się wydarzeń, w których
sami braliśmy udział
 Zawiera szczegóły zarówno zdarzenia,
jak i okoliczności zapamiętania
informacji


Istnieje mnemotechnika miejsc,
pomagająca na próbie transferu wiedzy
semantycznej do epizodycznej, lub
wykorzystania jej utrwalonych
schematów.

Np. zapamiętywanie pocztu Królów
Polski przy wykorzystaniu cech
charakterystycznych drogi do
szkoły/pracy.
Blokowe modele pamięci:
System modułowy
Umysł składa się z:
•
Przetworników (pozyskiwanie
energii)
•
Systemów centralnych
(wnioskowanie i tworzenie przekonań)
•
Modułów (pośredniczenie między
modułami a SC)

System modułowy
Istota modułów jest ich zależność od
dziedziny oraz automatyczność
 Wyższe funkcje poznawcze są
realizowane za pomocą uniwersalnego
systemu przetwarzania

Atkinson i Shiffrin
Informacje ze środowiska trafiają do USTS,
gdzie następnie poprzez procesy uwagi
selektywnie trafiają do STS.
 Procesy kontrolne decydują o ich dalszym
losie:
 Sterowania zachowaniem
 Włączenia do pamięci długotrwałej


Zapis z STS do LTS jest powolny
Lehrl i Fischer.
Pomiar analiz przy użyciu jednostek czasu i
informacji.
 System percepcyjny przetwarza 10/9 - 10/11
bitów informacji na sekundę
 Kanały percepcyjne analizują 10/7 bitów/s
 Informacje z różnych analizatorów podlegają
integracji a następnie selekcji. Procesy te
zachodzą między przechowalnia a pamięcią
długotrwała.

Przechowalnia jest w stanie
przetrzymywać przez 5,4 sek. 80
bitów:
 11 dwucyfrowych liczb
 Ciągu 16 losowych liczb/liter

Technika wolnych skojarzeń,
wraz z ich swobodnym
odtwarzaniem wykazała:
Lepsze zapamiętywanie treści pierwszych i
ostatnich z listy.
 Im większe opóźnienie, tym słabszy efekt
świeżości.
 Efektem utraty informacji z STM jest jej
zaniknięcie, a z LTM utrata dostępu.
 Pojawia się wtedy efekt końca języka

Procesualne modele pamięci:
Craik i Lokhart przyjęli, że trwałość śladów
pamięciowych wiąże się z ich poziomem
przetwarzania.. Zapisy pamięciowe są
efektem ubocznym percepcyjnej analizy
stymulacji.
 Analiza percepcyjna angażuje również
wieloaspektową interpretację stymulacji.
 Ślady pamięciowe nie są odwzorowaniem
bodźca, a zapisem operacji poznawczej
składającej się na proces jego percepcji.
 Odpamiętywanie jest próba odtworzenia
sytuacji percepcyjnej.

Dla uproszczenia przyjęli oni poziomy
przetwarzania:
 Płytsze – odwołujące się do analiza
fizycznych właściwości stymulacji
 Głębsze – związane ze znaczeniem sytuacji
 Efekt auro referencji – związany z głębokim
przetwarzaniem w kontekście własnej osoby.
Ilościowo nie jakościowo różny od
przetwarzania głębokiego.

Procesy wspomagające
zapamiętywanie:
Powtarzanie podtrzymujące – aktywne
podtrzymywanie informacji na tym
samym poziomie
 Powtarzanie pogłębiające zastosowanie nowych, najczęściej
semantycznych operacji w stosunku do
materiału pamięciowego. Prowadzi do
pogłębienia jego przetworzenia.

Pobudzenie
(Kleinsmith, Kaplan)
 Poziom optymalny: adekwatny do zadania
Dla pamięci:
 Wysokie pobudzenie – słabsze
zapamiętywanie, lepsze pamiętanie
 Niskie pobudzenie – odwrotnie
 Rano – szybkie odtwarzanie
 Po południu – długotrwałe zapamiętywanie
Powtarzanie
Dane BBC o zmianie częstotliwości
 90% wiedziało o zmianie
 20% próbowało podać nową długość fal

Znaczenie:
A: cnota, historia, cisza, życie, nadzieja,
wartość, matematyka, niezgoda, idea
 B: kościół, żebrak, dywan, ramię,
czapka, imbryk, smok, armata, jabłko
 C: Wielkie szare słonie wystraszone
przez szalejące płomienie tratowały
maleńkie bezbronne króliki

Przewidywalność:

Dwa opowiadania(s. 82):
przewidywalność języka jest wysoka!
Przebiegły młody lisek chciał --- małą
czerwona kurkę na ---. Na wiele sposobów
starał --- ją złapać. Ale ona --- małą kurką.
Żaden z --- przebiegłego liska się nie ---. Stał
się całkiem chudy --- złapać małą czerwona
kurkę. --- dnia przebiegły mały lisek --- do
swojej mamy: „Dzisiaj --- małą czerwona kurkę.
Mam --- najlepszy ze wszystkich.” Podniósł ---,
przerzucił go sobie przez ---. „Włożę małą
czerwona kurkę --- tego worka”, powiedział do -- mamy.
Słowa te wypowiedziane były --obraźliwych zamiarów, ale gwałtowne --Heathcliffa nie mogło znieść --- pozorów
obelgi ze strony ---, którego już wtedy
zdawał --- nienawidzić jako rywala. Porwał -- z gorącym sosem jabłecznym (--- rzecz,
jaka mu wpadła w rękę) i cisnął go w --gościowi. Edgar podniósł lament, --sprowadził na miejsce zajścia --- i
Katarzynę. Pan Ernshaw --- winowajcę i
zaciągnął do ---, musiał mu sprawić ciężkie
lanie ---, bo wrócił cały czerwony i ---.
Zadanie polegające na poszukiwaniu i
zapamiętaniu ostatniego słowa na dana
literę.
 Manipulowano wielkością odległości.
 Brak efektu przy swobodnym
odtwarzaniu.

Pamięć przemijająca
Badania tyczą się głównie pamięci echoicznej
oraz ikonicznej.
 Odkrycie pamięci ikonicznej dokonał
Sperling, przy pomocy procedury odtwarzania
częściowego.
 W pamięci przechowywana jest nie tylko
sama treść, ale także fizyczne własności
bodźca. Kodowanie zawiera wszystkie
własności bodźca, i umożliwia analizę ze
względu na dowolne kryterium.

Podlega interferencji wywołane nowymi
informacjami. Gdy nowy bodziec pojawia się
przed 100ms, to bodźce integrowane są jako
całość (no – oraz I zintegrowane zostaną jako
+).
 Gdy odległość większa niż 100ms, to
następuje maskowanie wsteczne, i ten
pierwszy ulega całkowitemu zatarciu.
 Przy przetwarzaniu echoicznym informacje z
kanału ignorowanego przechowywano przez
2 sek.

Modyfikacja w STM zachodzi,
gdy:
Upływa czas
 Interferują treści przechowywane (im
podobniejsze, tym bardziej)
 Przekierowanie uwagi

Technika na powiększenie pojemności uwagi
jets grupowanie, czyli reorganizacja
materiału:
 123987 można łatwiej zapamiętać jako 123
oraz 987, tworząc 2 kęsy informacji z 6.
 Pamięci nie można „oszukiwać w
nieskończoność”. Ilość brył (fraz złożonych z
8 słów ) jest mniejsza, niż małych
(jednosylabowych).

Badania nad pamięcią w
Królestwie brytyjskim

dzieci walijskie pamiętały mniej, gorzej
liczyły. Odpowiedzialny za to jest ich
język, składający się z większej ilości
liter.
podobieństwo fonologiczne

Zaobserwowano pomyłki w zakresie
zapamiętywanie liter podobnych
brzmieniowo (B i P) w kontraście do
niepodobnych (B i Z), niezależnie, od
kanału w jaki je pokazano. Określono to
efektem podobieństwa fonologicznego.
Przeszukiwanie pamięci
krótkotrwałej:
Sekwencyjne (badanie Sternberga
rozpoznania obiektu w szeregu
prezentowanym przez 1,2sek)
 Wyczerpujące – zawsze
przeczesywane są wszystkie elementy,
brak kontroli i możliwości wygaszenia

Pamięć robocza

odpowiedzialna jest za przechowywanie
oraz przetwarzanie informacji.
Pamięć robocza
Posiada 4 podstawowe funkcje:
 Przechowywanie – odpowiada funkcji
pamięci krótkotrwałej
 Przetwarzanie – odpowiada funkcji
uwagi
 Nadzorowanie– odpowiada funkcji
uwagi
 koordynacja– odpowiada funkcji uwagi
centralny system wykonawczy

– system niejednorodny, poznawczy
nadzorca.
Funkcje CSW
bieżące przetwarzanie – realizowanie
konkretnych operacji poznawczych
wchodzących w skład danego zadania.
Wykorzystuje podsystemy pamięciowe
 koordynacja buforów: ujawnia się przy
wykonywaniu czynności równoczesnych. Im
większe wymagania od sytuacji spadek
szybkości przetwarzania
 nadzór – kontrola nad bieżącym
przetwarzaniem informacji. Aktualizacja
zawartości buforów, usuwanie elementów już
zbędnych, planowanie i koordynacja w

systemowi centralnemu
podlegają 3 bufory:



pętla fonologiczna
Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
Bufor epizodyczny
pętla fonologiczna
– przechowuje informacje fonologiczne.
 Magazyn fonologiczny -zbiór bodźców
słuchowych
 Pętla artykulacyjna – mechanizm
wywołujący powtórki zapamiętanych
danych

pętla fonologiczna
Istnieją 2 mechanizmy przechowywania:
 pasywny (magazynuje informacje, nie
odświeżane zanikają w około 2sek)
 aktywny – technika bezgłośnych
powtórek, wykorzystujących brzmienie
nie znaczenie słowa. Stąd interferencja
przy podobnym brzemieniu a różnym
znaczeniu.

Szkicownik wzrokowoprzestrzenny
analogiczny do pętli fonologicznej.
Przechowuje materiał ikoniczny.
 Magazyn wzrokowy – zbiór bodźców
 Wewnętrzny skryba – aktywna rola
planowania sekwencji ruchów i
tworzenia wyobrażeń

Bufor epizodyczny

czasowe przechowywanie
zintegrowanych epizodów,
reprezentowanych równocześnie za
pomocą kilku kodów.uczestniczy w
wydobywaniu informacji z pamięci
długotrwałej
Systemy pamięci trwałej:
Pamięć semantyczna
Wiąże się ona ściśle z systemem słownym i jego
funkcjami, a jedną z jej charakterystycznych cech jest
uogólnianie. Dane przechowywane w tym rodzaju
pamięci nie ograniczają się do faktów jednostkowych,
lecz informują nas o tym, co wspólne lub odmienne;
są nimi prawa, formuły itp. Zmiany w tej kategorii
pamięci, w odróżnieniu od epizodycznej zachodzą
niezwykle rzadko, gdyż tworzą one pewne prawidła,
schematy do których doczepiane są konkretne dane
zmagazynowane w pamięci epizodycznej. Inaczej
mówiąc, pamięć semantyczna tworzy określony
schemat, dzięki któremu nasz zasób informacji staje
się uporządkowany.
pamięć epizodyczna

odpowiedzialna za przechowywanie
danych o faktach jednostkowych,
rozgrywających się w danym czasie i
miejscu. Jeżeli jest więcej informacji, to
zależności między nimi mają charakter
jedynie sytuacyjny. Nie następują tu
uogólnienia. Pamięć taka jest jedynie
zbiorem faktów.
pamięć epizodyczna





Występuje datowanie wydarzeń (raczej dzień
niż godzina)
Określenie relacji z innymi, ważnymi
wydarzeniami
Angażują głębsze przetwarzanie (Craik i
Tulving)
Źródło wewnętrzne wiąże się z lepszym jego
pamiętaniem (Jackoby)
Materiał konkretny oraz obrazowy jest lepiej
kodowany niż abstrakcyjny i słowny (Paivio)
Pamięć autobiograficzna:








Przechowuje informacje na temat faktów z
własnego życia
Ma odniesienie do JA
5 właściwości wg Maruszewskeigo:
1.
organizacja oparta o reguły rządzące
przebiegiem interakcji społecznych
2.
udział elementów epizodycznych i
semantycznych
3.
silne powiązanie z kontekstem
4.
silne naładowanie emocjonalne
5.
niski stopień preparacji informacji
Fazy procesu pamięciowego:
zapamiętywanie
 przechowywanie
 opamiętywanie

Zapamiętywanie

proces kodowania – automatyczny
proces tworzenia reprezentacji
informacji.
Prawo Ebbinghausa

zależność między długością listy a liczba powtórzeń
niezbędnych do jej bezbłędnego zapamiętania
Zasada oszczędności przy ponownym uczeniu się – liniowa
funkcja ilości powtórzeń w dniu poprzednim
.

Rozłożenie powtórek w czasie wpływa
na zapamiętywanie

Jost – 30 powtórzeń dziennie lub powtórzenia po 10
następnie procedura ponownego uczenia się, aż do
bezbłędnego odtworzenia

Efekt – ilość prób potrzebnych do odtworzenia
bezbłędnego

Skomasowane uczenie się – 9
Rozłożone w czasie - 7,6


Baddeley i nauka pisania na
komputerze na poczcie brytyjskiej.
Grupowanie kategorialne:

kojarzenie słowa z kategoriami
wyższego rzędu, reprezentującymi
nazwę kategorii. Pojawiają się jednak
intruzje (słowa związane znaczeniowo,
ale nieobecne w tekście).
Elaboracja

opracowanie materiału, pomagające na
dodaniu do informacji czegoś, czego
wcześniej nie było

np. powiązanie z posiadaną wiedzą, ale także
zachowania eksploracyjne dążące do wyjaśniania
informacji

Efekt specyficzności kodowaniazwiązane ze znaczeniem słowa
Interferencja proaktywna

zakłócenie procesu nabywania,
utrwalania bądź przechowywania nowej
wiedzy poprzez informacje wcześniej
nabyte
Konsolidacja śladu pamięciowego

utrwalenie śladu pamięciowego w
mózgu, poprzez dokonanie na nim
zmian. Poprzez powtarzanie informacji
dochodzi do reaktywacji śladu
pamięciowego, a ten z kolei ulega
utrwaleniu.
Techniki mnemoniczne
(mnemotechniki)
Przechowywanie
spadek ilości zapamiętanych informacji
jest dynamiczny. Szczególnie widoczny
jest przy materiale bezsensownym
(60% w 9 godzin)
 Lepiej przechowywany jest materiał
sensowny

Ballard – uczenie sylab i wiersza.
 Po tygodniu odtwarzanie i porównanie z
poziomem wyjściowym (nie maximum)
 Sylaby – 70%
 Wiersz – 90%


Zdolności językowe najszybciej spadają
w 3 pierwsze lata.
H.M. – osoba z uszkodzonym
Hipokampem. Nie uczył się nowych
rzeczy, nie przyswajał wiedzy
semantycznej ani epizodycznej.
 Jednak pozostawały w nim ślady
pamięci proceduralnej oraz
emocjonalnej.

Interferencja retroaktywna

zakłócanie i modyfikacja
przechowywanych informacji poprzez
informacje świeże

Zanikanie śladu pamięciowego – spadek
aktywacji śladu pamięciowego poprzez brak
jego aktywowania

Utrata wskazówek dostępu – informacja jest
dostępna, ale nieosiągalna poprzez
wygaśnięcie ścieżki dostępu

Reminiscencja – wzrost odtworzenia
materiału bez jego dodatkowego uczenia się
Zmiany w pamięci epizodycznej,
semantycznej i autobiograficznej
osoby starsze lepiej pamiętają fakty z okresu
10-30 lat, niż pozostałe
 Uzasadnienia:
 zmniejszenie nowych czy zaskakujących
wydarzeń powoduje częstsze powracanie do
wydarzeń starszych, ich powtórki i
aktualizacje
 zachodzą zdarzenia istotne dla kształtowania
tożsamości


odpamiętywanie
proces wydobywania informacji zakodowanych

przypominanie
wymienienie zapamiętanych słów

rozpoznanie
wskazanie, czy dane słowo było na liście
Paradoks frekwencji słów

słowa popularne są poprawniej
wymieniane, a mniej poprawnie
rozpoznawane
Rola wskazówek
naprowadzających i kontekstu

Większy wpływ mają wskazówki na temat
warunków kodowania niż jej głębokości

Wskazówki mogą mieć charakter
wewnętrzny, odwołujące się do posiadanej
wiedzy

Zgodność nastroju ułatwia odpamiętywanie
Pamięć świadków:
Pamięć faktu
 Pamięć źródła faktu
 Dysocjacja źródła

Efekt dezinformacji

wprowadzenie dodatkowych informacji
do pamięci, modyfikujące wspomnienia
Wszczepianie wspomnień
Wszczepienie wspomnienia
stodoła u Loftus 17% vs 3%
 Zwiększenie prędkości samochodu
poprzez dodanie etykiety

Wszczepianie wspomnień
charakterystyczne, prawdopodobne fakty są
mylone z rzeczywistymi
np. reklama batonów, mówiąca – pamiętasz,
jakie pyszne były za pierwszym razem?

Wmówienie, iż osoby są uzdolnione
przestrzennie, co jest wynikiem ich
specyficznych zabawek w niemowlęctwie
 60% badanych przypominało sobie
grzechotki, a 25% krążki nad łóżeczkiem.
