Przechowywanie

Pamięć i procesy pamięciowe
Michał Białek
Pamięć
 zdolność do przechowywania informacji i późniejszego jej
wykorzystania
 Zespół procesów poznawczych odpowiedzialnych za
nabywanie, przechowywanie i odtwarzanie informacji
 Pamięć przemijająca – przechowuje informacje w sposób
nietrwały
 Pamięć trwała – przechowuje informacje bez wyraźnych
ograniczeń czasowych
Podział pamięci:
 Schachter i Tulving – jeden uniwersalny system
 Norman – ponad 20 różnych systemów.
kryterium odrębności systemów
pamięci:
 Różne funkcje kognitywne i behawioralne oraz są
wyspecjalizowane przetwarzaniu innych informacji
 Funkcjonują wg różnych reguł
 maja różne podłoże neuronalne
 Pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto i
filogenetycznym
 Różnią się formatem reprezentowania informacji
Atkinson i Shiffrin – kryterium
czasu przechowywania informacji:
 Magazyn sensoryczny
 Krótkotrwały
 Długotrwały
Magazyn sensoryczny:
 



Specyficzny dla danego zmysłu ( tyle magazynów ile
zmysłów!)
Przetrzymuje bodziec przez krótki okres (kilkaset
milisekund dla wzroku)
Używa kodu analogowego
Przekazuje pełna informację o sytuacji bodźcowej
Nie podlega kontroli wolicjonalnej
Magazyn pamięci krótkotrwałej
-
Analizuje informacje z magazynów sensorycznych
Analizuje także informacje z pamięci długotrwałej
lub efekty bieżącego przetwarzania informacji
Możliwość występowanie kilku kodów
reprezentacji informacji
Jest mało pojemny i łatwo ulega przeciążeniu
 Czas przechowywania w STS kilka do kilkudziesięciu
sekund.
Pamięć długotrwała:
 Okres przechowywania lata
 Umożliwia skuteczna adaptację do środowiska
 Najbardziej zróżnicowana pod względem rodzajów jak i
funkcji
 Treści w pamięci nie są niezmienne, podlegają stałej
modyfikacji, gdyż:
 Używanie informacji, nawet bez jej udoskonalania powoduje
lepsze zapamiętywanie
 Różne mechanizmy poznawcze powodują zacieranie lub
utratę dostępu do informacji
 Kontakt z nowymi informacjami wiąże się z ich
zdekodowaniem (zmiana, uzupełnieniem)
Zdarzenie obserwowalne
Faza pamięci
spostrzeganie
Zdarzenie Z1
Kodowanie postrzegania
Przechowywanie śladu kodowanego
Zdarzenie Z2…Zn
Zdarzenie Z2…Zn
rekodowanie
eksploracja
Pytania kierowane do pamięci i
wskazówki do procesu wydobycia
Przechowywanie śladu rekodowanego
Poszukiwanie informacji w pamięci
(wydobywanie)
Decyzja (wybór informacji, która
zawarta jest w śladzie rekodowanym i
odpowiada podanym wskazówkom dla
procesu wydobycia)
pamięć świadoma
zachowanie
Decyzja o zachowaniu
Podział ze względu na relacje
pomiędzy rodzajami pamięci:
Pamięć deklaratywna
 dzieli się na pamięć semantyczna i epizodyczna.
Semantyczna:
 Wiedza ogólna
 Oderwana od kontekstu
Epizodyczna:
 -
Informacje o czasowo umiejscowionych epizodach
 Czasowo-przestrzennych relacje miedzy nimi
 Związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami
Pamięć autobiograficzna:
 -
Rodzaj pamięci epizodycznej (?)
 Tyczy się wydarzeń, w których sami braliśmy udział
 Zawiera szczegóły zarówno zdarzenia, jak i okoliczności
zapamiętania informacji
 Istnieje mnemotechnika miejsc, pomagająca na próbie
transferu wiedzy semantycznej do epizodycznej, lub
wykorzystania jej utrwalonych schematów.
 Np. zapamiętywanie pocztu Królów Polski przy
wykorzystaniu cech charakterystycznych drogi do
szkoły/pracy.
Blokowe modele pamięci:
System modułowy
 Umysł składa się z:
 •
Przetworników (pozyskiwanie energii)
 •
Systemów centralnych (wnioskowanie i tworzenie
przekonań)
 •
Modułów (pośredniczenie między modułami a SC)
System modułowy
 Istota modułów jest ich zależność od dziedziny
oraz automatyczność
 Wyższe funkcje poznawcze są realizowane za pomocą
uniwersalnego systemu przetwarzania
Atkinson i Shiffrin
Informacje ze środowiska trafiają do USTS, gdzie
następnie poprzez procesy uwagi selektywnie trafiają do
STS.
 Procesy kontrolne decydują o ich dalszym losie:
Sterowania zachowaniem
Włączenia do pamięci długotrwałej

 Zapis z STS do LTS jest powolny
Lehrl i Fischer.
 Pomiar analiz przy użyciu jednostek czasu i informacji.
 System percepcyjny przetwarza 10/9 - 10/11 bitów
informacji na sekundę
 Kanały percepcyjne analizują 10/7 bitów/s
 Informacje z różnych analizatorów podlegają integracji a
następnie selekcji. Procesy te zachodzą między
przechowalnia a pamięcią długotrwała.
 Przechowalnia jest w stanie przetrzymywać przez 5,4
sek. 80 bitów:
 11 dwucyfrowych liczb
 Ciągu 16 losowych liczb/liter
Technika wolnych skojarzeń, wraz z
ich swobodnym odtwarzaniem
wykazała:
 Lepsze zapamiętywanie treści pierwszych i ostatnich z
listy.
 Im większe opóźnienie, tym słabszy efekt świeżości.
 Efektem utraty informacji z STM jest jej zaniknięcie, a z
LTM utrata dostępu.
 Pojawia się wtedy efekt końca języka
Procesualne modele pamięci:
 Craik i Lokhart przyjęli, że trwałość śladów
pamięciowych wiąże się z ich poziomem
przetwarzania.. Zapisy pamięciowe są efektem
ubocznym percepcyjnej analizy stymulacji.
 Analiza percepcyjna angażuje również wieloaspektową
interpretację stymulacji.
 Ślady pamięciowe nie są odwzorowaniem bodźca, a
zapisem operacji poznawczej składającej się na proces
jego percepcji.
 Odpamiętywanie jest próba odtworzenia sytuacji
percepcyjnej.
 Dla uproszczenia przyjęli oni poziomy przetwarzania:
 Płytsze – odwołujące się do analiza fizycznych
właściwości stymulacji
 Głębsze – związane ze znaczeniem sytuacji
 Efekt auro referencji – związany z głębokim
przetwarzaniem w kontekście własnej osoby. Ilościowo
nie jakościowo różny od przetwarzania głębokiego.
Procesy wspomagające
zapamiętywanie:
 Powtarzanie podtrzymujące – aktywne podtrzymywanie
informacji na tym samym poziomie
 Powtarzanie pogłębiające -zastosowanie nowych, najczęściej
semantycznych operacji w stosunku do materiału
pamięciowego. Prowadzi do pogłębienia jego przetworzenia.
Pobudzenie
(Kleinsmith, Kaplan)
 Poziom optymalny: adekwatny do zadania
Dla pamięci:
 Wysokie pobudzenie – słabsze zapamiętywanie, lepsze
pamiętanie
 Niskie pobudzenie – odwrotnie
 Rano – szybkie odtwarzanie
 Po południu – długotrwałe zapamiętywanie
Powtarzanie
 Dane BBC o zmianie częstotliwości
 90% wiedziało o zmianie
 20% próbowało podać nową długość fal
Znaczenie:
 A: cnota, historia, cisza, życie, nadzieja, wartość,
matematyka, niezgoda, idea
 B: kościół, żebrak, dywan, ramię, czapka, imbryk, smok,
armata, jabłko
 C: Wielkie szare słonie wystraszone przez szalejące
płomienie tratowały maleńkie bezbronne króliki
Przewidywalność:
 Dwa opowiadania(s. 82): przewidywalność języka jest
wysoka!
Przebiegły młody lisek chciał --- małą
czerwona kurkę na ---. Na wiele sposobów
starał --- ją złapać. Ale ona --- małą kurką.
Żaden z --- przebiegłego liska się nie ---. Stał
się całkiem chudy --- złapać małą czerwona
kurkę. --- dnia przebiegły mały lisek --- do
swojej mamy: „Dzisiaj --- małą czerwona kurkę.
Mam --- najlepszy ze wszystkich.” Podniósł ---,
przerzucił go sobie przez ---. „Włożę małą
czerwona kurkę --- tego worka”, powiedział do -- mamy.
Słowa te wypowiedziane były --obraźliwych zamiarów, ale gwałtowne --Heathcliffa nie mogło znieść --- pozorów
obelgi ze strony ---, którego już wtedy
zdawał --- nienawidzić jako rywala. Porwał -- z gorącym sosem jabłecznym (--- rzecz,
jaka mu wpadła w rękę) i cisnął go w --gościowi. Edgar podniósł lament, --sprowadził na miejsce zajścia --- i
Katarzynę. Pan Ernshaw --- winowajcę i
zaciągnął do ---, musiał mu sprawić ciężkie
lanie ---, bo wrócił cały czerwony i ---.
Pamięć przemijająca
 Badania tyczą się głównie pamięci echoicznej oraz
ikonicznej.
 Odkrycie pamięci ikonicznej dokonał Sperling, przy
pomocy procedury odtwarzania częściowego.
 W pamięci przechowywana jest nie tylko sama treść, ale
także fizyczne własności bodźca. Kodowanie zawiera
wszystkie własności bodźca, i umożliwia analizę ze
względu na dowolne kryterium.
 Podlega interferencji wywołane nowymi informacjami.
Gdy nowy bodziec pojawia się przed 100ms, to bodźce
integrowane są jako całość (no – oraz I zintegrowane
zostaną jako +).
 Gdy odległość większa niż 100ms, to następuje
maskowanie wsteczne, i ten pierwszy ulega całkowitemu
zatarciu.
 Przy przetwarzaniu echoicznym informacje z kanału
ignorowanego przechowywano przez 2 sek.
Modyfikacja w STM zachodzi, gdy:
 Upływa czas
 Interferują treści przechowywane (im podobniejsze, tym
bardziej)
 Przekierowanie uwagi
 Technika na powiększenie pojemności uwagi jets
grupowanie, czyli reorganizacja materiału:
 123987 można łatwiej zapamiętać jako 123 oraz 987,
tworząc 2 kęsy informacji z 6.
 Pamięci nie można „oszukiwać w nieskończoność”.
Ilość brył (fraz złożonych z 8 słów ) jest mniejsza, niż
małych (jednosylabowych).
Badania nad pamięcią w Królestwie
brytyjskim
 dzieci walijskie pamiętały mniej, gorzej liczyły.
Odpowiedzialny za to jest ich język, składający się z większej
ilości liter.
podobieństwo fonologiczne
 Zaobserwowano pomyłki w zakresie zapamiętywanie liter
podobnych brzmieniowo (B i P) w kontraście do
niepodobnych (B i Z), niezależnie, od kanału w jaki je
pokazano. Określono to efektem podobieństwa
fonologicznego.
Przeszukiwanie pamięci krótkotrwałej:
 Sekwencyjne (badanie Sternberga rozpoznania obiektu w
szeregu prezentowanym przez 1,2sek)
 Wyczerpujące – zawsze przeczesywane są wszystkie
elementy, brak kontroli i możliwości wygaszenia
Pamięć robocza
 odpowiedzialna jest za przechowywanie oraz przetwarzanie
informacji.
Pamięć robocza
Posiada 4 podstawowe funkcje:
 Przechowywanie – odpowiada funkcji pamięci krótkotrwałej
 Przetwarzanie – odpowiada funkcji uwagi
 Nadzorowanie– odpowiada funkcji uwagi
 koordynacja– odpowiada funkcji uwagi
centralny system wykonawczy
 – system niejednorodny, poznawczy nadzorca.
Funkcje CSW
 bieżące przetwarzanie – realizowanie konkretnych
operacji poznawczych wchodzących w skład danego
zadania. Wykorzystuje podsystemy pamięciowe
 koordynacja buforów: ujawnia się przy wykonywaniu
czynności równoczesnych. Im większe wymagania od
sytuacji spadek szybkości przetwarzania
 nadzór – kontrola nad bieżącym przetwarzaniem
informacji. Aktualizacja zawartości buforów, usuwanie
elementów już zbędnych, planowanie i koordynacja w
stacjach nowych
systemowi centralnemu podlegają
3 bufory:
 pętla fonologiczna
 Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
 Bufor epizodyczny
pętla fonologiczna
 – przechowuje informacje fonologiczne.
 Magazyn fonologiczny -zbiór bodźców słuchowych
 Pętla artykulacyjna – mechanizm wywołujący powtórki
zapamiętanych danych
pętla fonologiczna
 Istnieją 2 mechanizmy przechowywania:
 pasywny (magazynuje informacje, nie odświeżane zanikają w
około 2sek)
 aktywny – technika bezgłośnych powtórek,
wykorzystujących brzmienie nie znaczenie słowa. Stąd
interferencja przy podobnym brzemieniu a różnym
znaczeniu.
Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
 analogiczny do pętli fonologicznej. Przechowuje materiał
ikoniczny.
 Magazyn wzrokowy – zbiór bodźców
 Wewnętrzny skryba – aktywna rola planowania sekwencji
ruchów i tworzenia wyobrażeń
Bufor epizodyczny
 czasowe przechowywanie zintegrowanych epizodów,
reprezentowanych równocześnie za pomocą kilku
kodów.uczestniczy w wydobywaniu informacji z pamięci
długotrwałej
Systemy pamięci trwałej:
Pamięć semantyczna
Wiąże się ona ściśle z systemem słownym i jego funkcjami, a jedną
z jej charakterystycznych cech jest uogólnianie. Dane
przechowywane w tym rodzaju pamięci nie ograniczają się do
faktów jednostkowych, lecz informują nas o tym, co wspólne lub
odmienne; są nimi prawa, formuły itp. Zmiany w tej kategorii
pamięci, w odróżnieniu od epizodycznej zachodzą niezwykle
rzadko, gdyż tworzą one pewne prawidła, schematy do których
doczepiane są konkretne dane zmagazynowane w pamięci
epizodycznej. Inaczej mówiąc, pamięć semantyczna tworzy
określony schemat, dzięki któremu nasz zasób informacji staje się
uporządkowany.
pamięć epizodyczna
 odpowiedzialna za przechowywanie danych o faktach
jednostkowych, rozgrywających się w danym czasie i
miejscu. Jeżeli jest więcej informacji, to zależności między
nimi mają charakter jedynie sytuacyjny. Nie następują tu
uogólnienia. Pamięć taka jest jedynie zbiorem faktów.
pamięć epizodyczna
 Występuje datowanie wydarzeń (raczej dzień niż




godzina)
Określenie relacji z innymi, ważnymi wydarzeniami
Angażują głębsze przetwarzanie (Craik i Tulving)
Źródło wewnętrzne wiąże się z lepszym jego
pamiętaniem (Jackoby)
Materiał konkretny oraz obrazowy jest lepiej kodowany
niż abstrakcyjny i słowny (Paivio)
Pamięć autobiograficzna:
 Przechowuje informacje na temat faktów z własnego







życia
Ma odniesienie do JA
5 właściwości wg Maruszewskeigo:
1.
organizacja oparta o reguły rządzące przebiegiem
interakcji społecznych
2.
udział elementów epizodycznych i semantycznych
3.
silne powiązanie z kontekstem
4.
silne naładowanie emocjonalne
5.
niski stopień preparacji informacji
Fazy procesu pamięciowego:
 zapamiętywanie
 przechowywanie
 opamiętywanie
Zapamiętywanie
 proces kodowania – automatyczny proces tworzenia
reprezentacji informacji.
Prawo Ebbinghausa
 zależność między długością listy a liczba powtórzeń niezbędnych do jej
bezbłędnego zapamiętania
Zasada oszczędności przy ponownym uczeniu się – liniowa
funkcja ilości powtórzeń w dniu poprzednim
.
Rozłożenie powtórek w czasie wpływa
na zapamiętywanie
Jost – 30 powtórzeń dziennie lub powtórzenia po 10
następnie procedura ponownego uczenia się, aż do bezbłędnego
odtworzenia
 Efekt – ilość prób potrzebnych do odtworzenia bezbłędnego
 Skomasowane uczenie się – 9
 Rozłożone w czasie - 7,6
 Baddeley i nauka pisania na komputerze na poczcie
brytyjskiej.
Grupowanie kategorialne:
 kojarzenie słowa z kategoriami wyższego rzędu,
reprezentującymi nazwę kategorii. Pojawiają się jednak
intruzje (słowa związane znaczeniowo, ale nieobecne w
tekście).
Elaboracja
 opracowanie materiału, pomagające na dodaniu do
informacji czegoś, czego wcześniej nie było
 np. powiązanie z posiadaną wiedzą, ale także zachowania
eksploracyjne dążące do wyjaśniania informacji
 Efekt specyficzności kodowania-związane ze znaczeniem
słowa
Interferencja proaktywna
 zakłócenie procesu nabywania, utrwalania bądź
przechowywania nowej wiedzy poprzez informacje wcześniej
nabyte
Konsolidacja śladu pamięciowego
 utrwalenie śladu pamięciowego w mózgu, poprzez
dokonanie na nim zmian. Poprzez powtarzanie informacji
dochodzi do reaktywacji śladu pamięciowego, a ten z kolei
ulega utrwaleniu.
Techniki mnemoniczne
(mnemotechniki)
Przechowywanie
 spadek ilości zapamiętanych informacji jest dynamiczny.
Szczególnie widoczny jest przy materiale bezsensownym
(60% w 9 godzin)
 Lepiej przechowywany jest materiał sensowny
 Ballard – uczenie sylab i wiersza.
 Po tygodniu odtwarzanie i porównanie z poziomem
wyjściowym (nie maximum)
 Sylaby – 70%
 Wiersz – 90%
 Zdolności językowe najszybciej spadają w 3 pierwsze lata.
 H.M. – osoba z uszkodzonym Hipokampem. Nie uczył się
nowych rzeczy, nie przyswajał wiedzy semantycznej ani
epizodycznej.
 Jednak pozostawały w nim ślady pamięci proceduralnej oraz
emocjonalnej.
Interferencja retroaktywna
 zakłócanie i modyfikacja przechowywanych informacji
poprzez informacje świeże
 Zanikanie śladu pamięciowego – spadek aktywacji
śladu pamięciowego poprzez brak jego aktywowania
 Utrata wskazówek dostępu – informacja jest
dostępna, ale nieosiągalna poprzez wygaśnięcie ścieżki
dostępu
 Reminiscencja – wzrost odtworzenia materiału bez jego
dodatkowego uczenia się
Zmiany w pamięci epizodycznej,
semantycznej i autobiograficznej
 osoby starsze lepiej pamiętają fakty z okresu 10-30 lat,
niż pozostałe
 Uzasadnienia:
 zmniejszenie nowych czy zaskakujących wydarzeń
powoduje częstsze powracanie do wydarzeń starszych,
ich powtórki i aktualizacje
 zachodzą zdarzenia istotne dla kształtowania tożsamości
 odpamiętywanie
proces wydobywania informacji zakodowanych
 przypominanie
wymienienie zapamiętanych słów
 rozpoznanie
wskazanie, czy dane słowo było na liście
Paradoks frekwencji słów
 słowa popularne są poprawniej wymieniane, a mniej
poprawnie rozpoznawane
Rola wskazówek naprowadzających
i kontekstu
 Większy wpływ mają wskazówki na temat warunków
kodowania niż jej głębokości
 Wskazówki mogą mieć charakter wewnętrzny,
odwołujące się do posiadanej wiedzy
 Zgodność nastroju ułatwia odpamiętywanie
Pamięć świadków:
 Pamięć faktu
 Pamięć źródła faktu
 Dysocjacja źródła
Efekt dezinformacji
 wprowadzenie dodatkowych informacji do pamięci,
modyfikujące wspomnienia
Wszczepianie wspomnień
 Wszczepienie wspomnienia
stodoła u Loftus 17% vs 3%
 Zwiększenie prędkości samochodu poprzez dodanie etykiety
Wszczepianie wspomnień
 charakterystyczne, prawdopodobne fakty są mylone z
rzeczywistymi
np. reklama batonów, mówiąca – pamiętasz, jakie pyszne
były za pierwszym razem?
 Wmówienie, iż osoby są uzdolnione przestrzennie, co
jest wynikiem ich specyficznych zabawek w
niemowlęctwie
 60% badanych przypominało sobie grzechotki, a 25%
krążki nad łóżeczkiem.