UE w swiecie-1
advertisement
Unia Europejska w świecie Agenda 1. 2. 3. Unia Europejska jako część ładu globalnego 1.1. Definicje i teorie związane z ładem globalnym 1.2. Geneza procesów integracyjnych w Europie 1.3. UE jako organizacja międzynarodowa w systemie globalnym Miejsce UE w globalnym ładzie: 2.1. gospodarczym 2.2. politycznym 2.3. społecznym i kulturowym Podsumowanie Unia Europejska jako część ładu globalnego Definicje ładu międzynarodowego (ładu globalnego) system zorganizowanych i celowych relacji między podmiotami stosunków międzynarodowych wynikający z przyjętych zasad i wyznawanych wartości, zapewniający swoistą równowagę w skali globalnej, kontynentalnej lub lokalnej (J. Kukułka) Unia Europejska jako część ładu globalnego Definicje ładu międzynarodowego (ładu globalnego) zbiór podmiotów międzynarodowych (państwowych i niepaństwowych) połączonych wzajemnymi relacjami (nadrzędności, równorzędności, podrzędności; zależności, niezależności; rywalizacji, kooperacji) o charakterze politycznym, ekonomicznym, społecznym, informacyjnym, militarnym itp. i działający wedle przyjętych wspólnie lub narzuconych reguł (konwencji, dyktatu, prawa międzynarodowego) (S. Koziej) Unia Europejska jako część ładu globalnego Ład globalny • • • jest dynamiczny – ewoluuje pod wpływem procesów zachodzących w otoczeniu międzynarodowym jest warunkowany przez: cechy podmiotów – uczestników, charakter relacji oraz zasady i wartości, którymi kierują się podmioty obejmuje wiele obszarów (np. ład polityczny, gospodarczy, informacyjny, militarny etc.) oraz wiele różnorodnych podmiotów stosunków międzynarodowych (np. organizacje międzynarodowe, korporacje transnarodowe, organizacje pozarządowe etc.) Unia Europejska jako część ładu globalnego Cechy współczesnego ładu globalnego • • • ewoluuje w kierunku ładu wielobiegunowego, z rosnącą rolą państw rozwijających się, w szczególności grupy BRICS Brazylii, Rosji, Indii, Chin oraz RPA zmienia się głównie pod wpływem procesów globalizacyjnych, instytucjonalizacyjnych i integracyjnych kształtuje się w warunkach turbulencji i kryzysów: finansowego, gospodarczego, zarządzania globalnego, a także kryzysu tożsamości, zarówno UE jak i całej wspólnoty transatlantyckiej Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym Teoria ról międzynarodowych - przedstawiciele: K. Holsti, S. Walker, J. Rosenau, Ch. Hill, Z.J. Pietraś - wywodzi się z koncepcji ról społecznych (pojęcia pokrewne: pozycja międzynarodowa, status międzynarodowy) - podmioty pełnią różne role międzynarodowe, często zachodzące na siebie, stanowiące swoisty zespół ról - założeniem jest, że role międzynarodowe zależą od celów politycznych podmiotów, „impulsów” płynących ze środowiska międzynarodowego oraz misji i wizji danego podmiotu - wyróżnia się rolę narzucaną, rolę wybieraną oraz rolę rzeczywistą Unia Europejska jako część ładu globalnego Wewnętrzne determinanty ról międzynarodowych obiektywne subiektywne • środowisko geograficzne i położenie geopolityczne • potencjał ludnościowy • potencjał gospodarczy, naukowotechniczny oraz infrastrukturalny • system społeczno-polityczny • dziedzictwo kulturowe • tożsamość międzynarodowa • koncepcje ról międzynarodowych • jakość i aktywność służb dyplomatycznych Unia Europejska jako część ładu globalnego Zewnętrzne determinanty ról międzynarodowych obiektywne subiektywne • trendy ewolucji środowiska międzynarodowego • pozycja w systemie stosunków międzynarodowych • struktura i zasięg powiązań międzynarodowych • zaangażowanie w istniejące konflikty i spory międzynarodowe • obowiązujące prawo międzynarodowe • tożsamość międzynarodowa innych podmiotów • koncepcje ról międzynarodowych innych podmiotów • jakość i aktywność służb dyplomatycznych innych podmiotów Unia Europejska jako część ładu globalnego Znaczenie tożsamości międzynarodowej • • • samopostrzeganie państwa/podmiotu na podstawie poczucia odrębności wobec innych i cech przypisywanych przez inne państwa tożsamość międzynarodową tworzy tożsamość wewnętrzna oraz zewnętrzna dzięki poczuciu tożsamości państwa/podmioty kształtują swoje własne hierarchie wartości oraz będące ich konsekwencją priorytety działania – te mają wpływ na role międzynarodowe Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym Teoria ról międzynarodowych a UE • • role międzynarodowe tworzą zespół ról, którym UE posługuje się w tworzeniu swojej pozycji międzynarodowej zespół ról oparty jest na specyficznej dla UE filozofii tzw. „soft power”, która wykorzystuje przede wszystkim środki dyplomatyczne, ekonomiczne, promuje zasady demokracji, praworządność, prawa człowieka oraz zasady wolnorynkowe Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym Teoria ról międzynarodowych a UE • • • • rola nadrzędna UE – global actor lub global player rola komplementarna – mocarstwo regionalne role cząstkowe – mocarstwo cywilne, mocarstwo ekonomiczne, mocarstwo normatywne i partner strategiczny role szczegółowe odgrywane w związku z realizacją roli nadrzędnej Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym Teoria ról międzynarodowych a UE – piramida wspólnych wartości pokój wolność i demokracja prawa człowieka i praworządność równość, solidarność społeczna, zrównoważony rozwój, dobre rządzenie Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym System globalnego zarządzania (global governance) J. E. Stiglitz („Globalizacja”, 2002): „najbardziej fundamentalną zmianą, niezbędną do tego, aby globalizacja przebiegała w sposób w jaki przebiegać powinna, jest sposób sprawowania rządów” Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym System globalnego zarządzania (global governance) „Suma różnych sposobów regulowania wspólnych spraw przez jednostki oraz publiczne i prywatne instytucje. Powinno doprowadzić do pogodzenia sprzecznych i zróżnicowanych interesów i zainicjować wspólne działanie. W grę wchodzą nie tylko formalne instytucje i ośrodki władzy, ale także nieformalne regulacje zawarte między ludźmi i instytucjami lub tylko przez nie przestrzegane” (raport komisji ONZ pt. „Nasze globalne sąsiedztwo”, 1995) „System sterowania i oddziaływania na procesy i zjawiska globalne, który jest bardziej nieformalny i nie tak obowiązujący jak system związany z tradycyjną instytucją rządu” (A. Polus, „Governance w stosunkach międzynarodowych”, 2008) Unia Europejska jako część ładu globalnego Teorie związane z systemem globalnym System globalnego zarządzania (global governance) - pojęcie pojawia się po raz pierwszy w raporcie komisji ds. zarządzania globalnego przy ONZ pt. „Nasze globalne sąsiedztwo” - przedstawiciele: T.J. Sinclair, M. Hewson, R. Mayntz, O. Young, O. Czempiel - koncepcja wyłoniła się pod wpływem spadku znaczenia państw narodowych oraz pojawienia się nowych ośrodków władzy, m.in. ugrupowań integracyjnych, organizacji międzynarodowych, korporacji międzynarodowych, organizacji pozarządowych etc. - rola zarządazania globalnego rośnie wraz z pogłębianiem się procesów globalizacyjnych oraz pojawianiem się stanów kryzysowych (o coraz większej sile i skali), a także stanów nierównowagi globalnej (finansowej, energetycznej, surowcowej, zywnościowej) Unia Europejska jako część ładu globalnego UE w grupie państw G20 – przykład • grupa G20 jest częścią systemu global economic governance • stanowi forum ministrów finansów i szefów banków centralnych • została powołana w 1999 r. „w celu poszerzenia dialogu i promocji współpracy systemowo istotnych gospodarek świata w zakresie kluczowych kwestii polityki gospodarczej i finansowej” jako odpowiedź na globalne wyzwania gospodarcze związane z kryzysem 1997 r. Unia Europejska jako część ładu globalnego UE w grupie państw G20 – przykład • w skład grupy G20 weszło 10 gospodarek uprzemysłowionych (w tym: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy oraz Unia Europejska reprezentowana przez państwo członkowskie sprawujące prezydencję oraz EBC) oraz 10 gospodarek wschodzących reprezentujących blisko 90 % PKB i 75 % ludności świata • pozostałe gospodarki UE są reprezentowane pośrednio przez członkostwo Unii w grupie G20 • konieczny jest aktywny udział państw członkowskich w debacie wewnątrz UE na tematy będące w agendzie G20 Unia Europejska jako część ładu globalnego Ewolucja teorii stosunków międzynarodowych po I wojnie światowej utopijny liberalizm, lata 20. XX w. realizm, lata 30-50. XX w. Początki integracji regionalnej w Europie neoliberalizm, lata 50-70. XX w. neorealizm, lata 70-90. XX w. ??? Unia Europejska jako część ładu globalnego Geneza procesów integracyjnych w Europie • klimat polityki międzynarodowej po II wojnie światowej współpraca polityczna państw Europy • konieczność odbudowy gospodarek narodowych po II wojnie światowej współpraca gospodarcza państw Europy • zaangażowanie USA i plan Marshalla utworzenie Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej (OEEC, 1948) • unia celna Beneluksu (1947), Rada Europy (1949) Unia Europejska jako część ładu globalnego Geneza procesów integracyjnych w Europie Podstawy prawne UE 1951 r. - Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS), pierwszą ponadnarodową organizację w Europie Zachodniej, tzw. Traktat Paryski sygnatariusze: Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburg Unia Europejska jako część ładu globalnego Skutki dla Europy i społeczności międzynarodowej • włączenie Niemiec Zachodnich w proces integracji gospodarczej (Konrad Adenauer – przekonanie społeczności międzynarodowej o porzuceniu nacjonalizmu w Niemczech) • stworzenie podstaw dla dalszej integracji • stworzenie nowej formuły instytucjonalnej (organizacji ponadnarodowej) – wzoru dla późniejszych rozwiązań we WE Unia Europejska jako część ładu globalnego Geneza procesów integracyjnych w Europie Podstawy prawne UE 1957 r. - Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wcześniej: Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą) oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM), tzw. Traktaty Rzymskie sygnatariusze: Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburg Unia Europejska jako część ładu globalnego Skutki dla Europy i społeczności międzynarodowej • utworzenie Wspólnot Europejskich – wymiar polityczny • ustanowienie wspólnego rynku – wymiar gospodarczy • ustanowienie wspólnych polityk: wspólnej polityki rolnej, wspólnej polityki transportowej oraz wspólnej polityki konkurencji – wymiar gospodarczy • w efekcie – wzrost znaczenia Europy Zachodniej Unia Europejska jako część ładu globalnego Umacnianie pozycji UE na arenie międzynarodowejproces rozszerzenia Unii Europejskiej 1952 1990 1973 1995 1981 2004 1986 2007 2013 Unia Europejska jako część ładu globalnego Umacnianie pozycji UE na arenie międzynarodowejdokończenie budowy wspólnego rynku W 1986 r. został podpisany Jednolity Akt Europejski (JAE), w którym przedstawiono szczegółowy harmonogram utworzenia jednolitego rynku do 1 stycznia 1993 r. W JAE przedstawiono zasady Europejskiej Współpracy Politycznej JAE zmienił również sposób podejmowania decyzji z systemu jednomyślności na system większości kwalifikowanej, co miało ułatwić i przyspieszyć, w szczególności, proces tworzenia jednolitego rynku. Unia Europejska jako część ładu globalnego Umacnianie pozycji UE na arenie międzynarodowejutworzenie Unii Europejskiej W 1992 r. został podpisany Traktat o Unii Europejskiej (TUE), tzw. Traktat z Maastricht, w którym powołano do życia Unię Europejską. TUE zawierał postanowienia dotyczące utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). TUE stanowił podstawę dla dalszej integracji w Europie. UE jako organizacja międzynarodowa w systemie globalnym 13 grudnia 2007 r. – Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską Najważniejsze reformy ustrojowe: • przekształcenie UE w jednolitą organizację międzynarodową „Unia ma osobowość prawną” (art. 47 TUE) • sprecyzowanie i wyjaśnienie kompetencji powierzonych UE oraz odgraniczenie kompetencji Unii i jej państw członkowskich • potwierdzenie formuły podejmowania decyzji większością kwalifikowaną • podkreślenie szczególnego charakteru Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) • umocnienie roli parlamentów krajowych UE jako organizacja międzynarodowa w systemie globalnym Reforma ustrojowa a pozycja UE w świecie Nadanie UE osobowości prawnej oznaczającej m.in. zdolność do zawierania umów międzynarodowych oraz do współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi. Wprowadzenie urzędu wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (pełniącego równocześnie funkcję wiceprzewodniczącego KE) w celu zapewnienia większej klarowności jej reprezentacji na arenie międzynarodowej oraz spójności agendy politycznej z pozostałymi komponentami działania Unii w wymiarze zewnętrznym. Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Na jakiej podstawie oceniać pozycję i rolę UE w gospodarce światowej? • wskaźniki gospodarcze • miejsce w systemie zarządzania światową gospodarką określenie szeroko pojętej pozycji i zdolności konkurencyjnej Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Dane ekonomiczne – udział w światowym PKB 2010 2013 UE 25,8 % 23,1 % USA 23,1 % 22,4 % CHINY 9,3 % 12,3 % Źródło: opracowanie własne na podstawie http://data.worldbank.org/indicator oraz http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics /search_database Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Dane ekonomiczne – dynamika zmian PKB 2010 2013 UE 2,0 % 0,1 % USA 2,5 % 2,2 % CHINY 10,4 % 7,7 % Źródło: opracowanie własne na podstawie http://data.worldbank.org/indicator oraz http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics /search_database Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Dane ekonomiczne – udział w handlu światowym 2004 2007 2010 2013 UE 17,9 % 17,4 % 15,8 % 15,8 % USA 17,1 % 15 % 13,5 % 12,9 % CHINY 8,4 % 10,3 % 12,3 % 13,7 % Źródło: opracowanie własne na podstawie http://data.worldbank.org/indicator oraz http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics /search_database Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Dane ekonomiczne – struktura eksportu z UE w 2013 r. Źródło: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_122532.pdf Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Dane ekonomiczne – najważniejsi partnerzy handlowi Kraj Udział w eksporcie Kraj Udział w imporcie USA 16,6 % Chiny 16,6 % Szwajcaria 9,8 % Rosja 12,3 % Chiny 8,5 % USA 11,7 % Rosja 6,9, % Szwajcaria 5,6 % Turcja 4,5 % Norwegia 5,4 % Japonia 3,1 % Japonia 3,4 % Źródło: opracowanie własne na podstawie http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_database Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Dane ekonomiczne – Global Innovation Index 2014 Kraj Pozycja w rankingu Kraj Pozycja w rankingu Szwajcaria 1 Singapur 7 Wielka Brytania 2 Dania 8 Szwecja 3 Luksemburg 9 Finlandia 4 Chiny (Hong Kong) 10 Holandia 5 Irlandia 11 USA 6 Kanada 12 Źródło:https://www.globalinnovationindex.org/content.aspx?page=gii-fullreport-2014#pdfopener Miejsce UE w globalnym ładzie gospodarczym Udział UE w gremiach zarządzających gospodarką światową • UE a G7/G8 oraz G20 • UE a Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy • UE a Światowa Organizacja Handlu • UE a Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) • UE a wielostronne banki rozwoju Miejsce UE w globalnym ładzie politycznym N. Gnesotto („Przyszłość Europy strategicznej”, 2012): „Cele integracji europejskiej były od samego zarania polityczne, a więc również strategiczne. Wspólnota nie jest bowiem niczym innym jak instrumentem pojednania dwóch wrogów z dwóch kolejnych wojen światowych: Francji i Niemiec…” Miejsce UE w globalnym ładzie politycznym Wymiar polityczny UE • strategiczny i obronny cele: stabilizacja Europy Zachodniej w wymiarze politycznym (rola stabilizatora i regionalnego pacyfikatora), podejmowanie globalnych interwencji i reagowanie na kryzysy na całym świecie (rola globalnego interwenta oraz mediatora w rozwiązywaniu konfliktów) • dyplomatyczny cele: utrzymanie pozycji drugiego co do ważności po USA zachodniego ośrodka dyplomacji Miejsce UE w globalnym ładzie politycznym Wymiar polityczny UE – strategiczny i obronny • civilian power oraz soft power jako podstawa koncepcji polityki UE • promowanie zasad demokracji wymaga niekiedy użycia środków militarnych, choć pierwszeństwo mają środki dyplomatyczne i ekonomiczne • w 1999 r. przyjęto Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony (później Wspólna Polityka…), której celem zwiększenie zdolności UE do prowadzenia samodzielnych działań operacyjnych i podejmowania decyzji w razie zaistnienia kryzysu • od 1999 r. UE podjęła szereg interwencji m.in. w zakresie wojskowego zarządzania kryzysami (Bośnia i Hercegowina, 2004), misji policyjnych (Macedonia, 2003-2005), misji szkoleniowych (Irak, od 2005) i wiele innych Miejsce UE w globalnym ładzie politycznym Wymiar polityczny UE – dyplomatyczny • Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) działająca od 1 stycznia 2010 r. ma służyć spójności działań strategicznych UE • składa się z urzędników KE, funkcjonariuszy Sekretariatu Generalnego Rady oraz pracowników delegowanych przez państwa członkowskie – symbolizuje harmonię postaw, interesów i celów • ESDZ podporządkowane są delegacje UE, czyli 135 ambasad na świecie • potencjał ESDZ nie odpowiada jednak realnemu wpływowi na kształt polityki zagranicznej (najnowsze raporty wskazują m.in. na brak jednolitej polityki wobec państw trzecich) Miejsce UE w globalnym ładzie politycznym Wymiar polityczny UE – dyplomatyczny Raport EPIN (European Policy Institutes Network) wykazał, że fundamentalnym problemem ESDZ jest odmienne postrzeganie unijnej dyplomacji przez państwa członkowskie. Autorzy tego raportu przeprowadzili wywiady z dyplomatami i urzędnikami z Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Holandii, Rumunii, Szwecji, Portugalii, Hiszpanii i Estonii. Wszystkie uczestniczące w badaniu państwa członkowskie przedstawiły wówczas wizję silnej Europy w świecie. Wyraziły również przekonanie, że potrzebny jest wspólny, silny głos UE (szczególnie wobec dużych mocarstw) przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że ESDZ nie powinna ograniczać narodowej polityki zagranicznej, ani rozwijania relacji bilateralnych. Był to postulat zwłaszcza większych państw (Francja, Wielka Brytania), które nie chcą rezygnować ze swych prerogatyw w polityce zagranicznej. Źródło: http://www.euractiv.pl/polityka-zagraniczna/wywiad/raport-o-unijnejdyplomacji-004929 Miejsce UE w globalnym ładzie społecznym i kulturowym Wyzwania społeczne i kulturowe • starzenie się społeczeństw • konieczność poszukiwania napływowej siły roboczej (konieczność prowadzenia polityki migracyjnej i integracyjnej) • wysoki poziom urbanizacji (związane z tym problemy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa) • stosunkowo niski poziom mobilności społecznej • narastające nierówności społeczne Miejsce UE w globalnym ładzie społecznym i kulturowym Wyzwania społeczne i kulturowe Kraj Liczba ludności (mln) UE 507 163 Chiny 1 357 380 USA 316 129 Miejsce UE w globalnym ładzie społecznym i kulturowym Wyzwania społeczne i kulturowe 20% Wskaźnik analfabetyzmu 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Świat UE USA Chiny Źródło: https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/fields/2103.html Źródło: http://www.sgi-network.org/docs/2014/basics/Social_ Justice_in_the_EU_2014.pdf Miejsce UE w globalnym ładzie społecznym i kulturowym Wyzwania społeczne i kulturowe Badania nad sprawiedliwością społeczną w UE (Fundacja Bartelsmanna): • indeks bazuje na sześciu składowych oceniających państwa UE pod kątem przeciwdziałania ubóstwu, równego dostępu do edukacji, dostępu do rynku pracy, spójności społecznej i polityki niedyskryminacji, zdrowia i sprawiedliwości międzypokoleniowej • wyniki wskazują na pogłębiające się różnice między państwami Północy i Południa (Szwecja, Finlandia, Dania, Holandia vs Hiszpania, Portugalia, Grecja, Bułgaria, Rumunia) • ogromny postęp dokonał się w państwach postkomunistycznych: Estonii, Litwie i Łotwie Miejsce UE w globalnym ładzie społecznym i kulturowym Wyzwania społeczne i kulturowe Rosnące różnice pomiędzy krajami unijnego Południa a Północą stanowią zagrożenie dla całego projektu europejskiej integracji. Skuteczne działania muszą być podjęte na poziomie całej Unii. Przyszła strategia gospodarcza nie może skupiać się wyłącznie na rozwiązaniu kryzysu zadłużenia i konsolidacji budżetowej, ale powinna też zwalczać nierówności społeczne w UE. Miejsce UE w globalnym ładzie społecznym i kulturowym Strategia „Europa 2020” – strategia rozwoju ekonomicznospołecznego UE – obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: – rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji – rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej – rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną (wąskie rozumienie) Podsumowanie Pozycja UE w świecie wynika z jej potencjału wewnętrznego (m.in. uwarunkowań geopolitycznych, instytucjonalnych, demograficznych) oraz relacji i działań skierowanych na zewnątrz (m.in. w ramach polityki handlowej, polityki zagranicznej i bezpieczeństwa). UE określa swoje w aspekcie jej relacji zewnętrznych, ale również odgrywa role skierowane „do wewnątrz”. Podsumowanie Role UE – UE jako aktor globalny • uniwersalne wartości i zasady leżące u podstaw integracji europejskiej • 28 państw, 500 mln obywateli, siódma największa powierzchnia na świecie • ¼ światowej produkcji, 40 % światowego eksportu, drugi po USA światowy importer, lider w zakresie innowacji i technologii • euro jest drugą walutą świata (w odniesieniu do rezerw walutowych i wymiany handlowej) • wspólnie z USA – największy regulator (ok. 80%) rynków finansowych, handlu, ochrony IP, zdrowia, ochrony środowiska i żywności • największy na świecie dostawca pomocy humanitarnej i rozwojowej • globalny zasięg w różnych obszarach: gospodarka, finanse, kultura, oświata, pomoc humanitarna etc.) • stopniowo powiększający się obszar poprzez akcesję nowych państw Podsumowanie Role UE – UE jako mocarstwo regionalne • w ramach koncepcji mocarstwa regionalnego UE odgrywa rolę promotora rozwoju, regionalnego integratora oraz stabilizatora (wobec Bałkanów, czy regionu Morza Śródziemnego) •rola obejmuje działania skoncentrowane wokół Europejskiej Polityki Sąsiedztwa (m.in. Białoruś, Ukraina, Egipt, Izrael, Algiera, Mołdawia, Tunezja), Polityki Wschodniej, Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego • UE kształtuje swoją rolę mocarstwa regionalnego poprzez realizację polityki kolejnych rozszerzeń • UE stanowi wzór do naśladowania i jest dostarczycielem pomocy dla innych organizacji o podobnym charakterze, w szczególności dla Unii Afrykańskiej Podsumowanie Role UE – UE jako mocarstwo niewojskowe • w ramach koncepcji mocarstwa niewojskowego UE odgrywa kilka szczegółowych ról, m.in. rolę stabilizatora, również poza Europą, (Afryka, Bliski Wschód i Kaukaz), rolę mediatora, rolę promotora nieproliferacji i rozbrojenia • koncepcja opiera się na idei „soft power” – posługiwaniu się instrumentami pozamilitarnymi w celu promoawnia wartości zachodniej kultury politycznej Podsumowanie Role UE – UE jako mocarstwo normatywne • koncepcja mocarstwa normatywnego łączy się z rolami wzoru do naśladowania i światłego przewodnika • oznacza możliwość promowania przez UE zasad demokracji, praw człowieka oraz zasad good governance Podsumowanie Role UE – UE jako mocarstwo ekonomiczne • role w ramach koncepcji mocarstwa ekonomicznego to jeden z głównych zarządców gospodarką światową oraz dostarczyciel pomocy • potęga ekonomiczna UE pozwala jej na odgrywanie znaczącej roli w systemie globalnego zarządzania • UE oferuje pomoc rozwojową państwom i regionom gorzej rozwiniętym (rola promotora rozwoju jest ograniczana przez partykularne interesy państw członkowskich, które pozwalają na rozwój innych państw tylko w takim kierunku i zakresie, żeby nie zagrażało to samej Unii i zapewniało stabliność) Podsumowanie Role UE – UE jako partner strategiczny • rola jest realizowana w sferze deklaracji politycznych i porozumień o charakterze strategicznym • najbardziej zaawansowane partnerstwo z USA • pozostałe partnerstwa są wynikiem zmieniających się uwarunkowań międzynarodowych – rosnącej roli państw azjatyckich, Rosji, państw Ameryki Południowej (strategia wobec Ameryki Południowej dopiero się rozwija) etc.
