ABC Klimatu - Zmiany klimatu
advertisement
ABC Klimatu Scenariusze edukacyjne 14. Jak nazwać stan naszego zaniepokojenia? Scenariusz lekcji na ten temat powinien zawierać skondensowane informacje o procesie globalnego ocieplenia ze spokojnym wyliczeniem zagrożeń już stwierdzonych, nie hipotetycznych. Następnie uczniowie starają się znaleźć adekwatne określenie na tę sytuację z punktu widzenia pojedynczego obywatela Ziemi. Chodzi o zebranie określeń na stan naszej świadomości i ewentualnie gotowość do reakcji. Bardzo często sygnały o zagrożeniach nie powodują u nas poważniejszych odczuć i nie jesteśmy skłonni do używania mocniejszych określeń. Pozostajemy w kręgu zaciekawionych, ale jakby znajdujących się poza nurtem problemu. Czy w przypadku globalnego ocieplenia też tak jest? Najpierw schemat informacji wstępnej. Krótko o budowie atmosfery i bilansie cieplnym Ziemia – atmosfera. Zjawisko naturalnego efektu cieplarnianego, dzięki któremu średnia temperatura powietrza na Ziemi wynosi ok. 150C. Przypominamy po raz kolejny, że gdyby atmosfera nie zawierała gazów cieplarnianych, jej temperatura wahałaby się w granicach – 16 do -180 C. Skondensowana informacja o roli atmosfery dla życia na Ziemi, znaczenie zmian zachodzących w atmosferze dla człowieka. Jaką funkcję pełni atmosfera? Zmiany klimatyczne na Ziemi i w Polsce w ciągu ostatnich 100 lat. Możliwości przewidywania zmian klimatycznych. Gospodarcze i społeczne zależności człowieka od klimatu. Obecność i źródła gazów cieplarnianych. Dane o wzroście ich koncentracji. Dane o wzroście temperatury na Ziemi w ostatnim stuleciu. W ciągu ostatnich 100 lat średnia temperatura powietrza wzrosła o 0,850 C, w ciągu ostatnich 10 tys. lat jej wahania nie przekroczyły 1,50 C. W ostatnich dekadach notujemy co parę lat średnie temperatury powietrza najwyższe od stulecia. W bieżącym wieku było ich już siedem. W związku z rozszerzaniem się cieplnym wody poziom oceanu nieustannie rośnie i do końca wieku wzrost ten na pewno osiągnie metr. Jednocześnie rośnie temperatura wód oceanicznych i ich zakwaszenie. Cofają się lodowce i kurczą lądolody. Topnieje wieczna zmarzlina. Zanikają kry na Morzu Arktycznym, co prowadzi do radykalnej zmiany warunków radiacyjnych w tym regionie. Wzmagają się zjawiska ekstremalne: burze, opady nawalne, gradobicia, tornada i trąby powietrzne oraz cyklony tropikalne. Zwiększa się ich zasięg terytorialny oraz moc. Potwierdzone są deformacje cyrkulacji monsunowej oraz północnoatlantyckiej mających bezpośrednie związki z dostawą wilgoci w głąb kontynentów. Odnotowano zmiany zasięgu niektórych dzikich roślin, a także zwierząt, w ty wodnych. Jednocześnie pokazujemy podstawowe efekty umów międzynarodowych dotyczących zagrożeń warunków klimatycznych, w tym brak zgody światowej na ograniczenia, zakazy i ponoszenie kosztów. Wszystko to można na jednej planszy zapisać wykreślając te pozycje, co, do których nie ma wyraźnej większościowej zgody. Witold Lenart SCENARIUSZ 14 str. 1 z 2 ABC Klimatu Scenariusze edukacyjne Pytanie zasadnicze „czy globalne ocieplenie jest efektem naturalnym czy efektem działalności człowieka” możemy postawić bez odpowiedzi. Wszak zgodziliśmy się, że globalne ocieplenie jest bezspornym faktem i dostrzegamy jego negatywne skutki. Odpowiedzialność za to nadal może być przedmiotem dywagacji, aż 100% specjalistów uzna, ze winna jest cywilizacja. Przypominamy, że na COP w Warszawie takie stanowisko przyjmowało już 98% obecnych tam klimatologów i innych badaczy procesów fizycznych w atmosferze. Można jeszcze dodać informacje o niektórych, już historycznych faktach związanych z negocjacjami klimatycznymi. Nie można zapominać, że pierwszej konkretnej umowy międzynarodowej o charakterze restrykcyjnym, Protokołu z Kioto nie ratyfikowały USA, mimo, że podczas formułowania tego dokumentu jednomyślnie stwierdzono, że redukcja emisji ditlenku w atmosferze jest niezwykle istotna dla zapobieżenia nadmiernemu ociepleniu klimatu oraz negatywnym skutkom ekonomicznym, takim jak powiększanie się obszarów ubóstwa czy zmniejszanie się powierzchni terenów uprawnych. Przypomnijmy też, że do największych obrońców tego dokumentu należy Unia Europejska, organizacje ekologiczne, Organizacja Narodów Zjednoczonych, kraje Pacyfiku zagrożone wchłonięciem przez ocean na skutek globalnego ocieplenia oraz niektóre środowiska naukowe. Teraz zasadnicza część lekcji. Uczniowie zgłaszają po jednym określeniu stanu swej świadomości po wysłuchaniu powyższego skróconego raportu. Zapisują je na kartce, a następnie kartki są gromadzone na planszy w porządku od wrażeń najsilniej negatywnych do łagodnych z możliwymi odstępstwami, jeśli określenie zawiera myśli o innym charakterze niż obawa. Przykładowe określenia, które mogą się pojawić to: przerażenie, groza, bezsilność, trwoga, zagrożenie, obawa, zaniepokojenie, zasmucenie, niepewność, niepokój, niedowierzanie, dyskomfort, powątpiewanie, obojętność. Jednocześnie można spodziewać się innego rodzaju określeń: mobilizacja, gotowość działania, odpowiedzialność, zawstydzenie, kompromitacja, iluzja, matactwo. I wiele, wiele innych. Efekt w postaci „chmury” określeń należy zachować przez rok i przy nowych danych eksperyment powtórzyć. Podsumowaniem może być wykres z wydawnictwa pokazujący rosnącą troskę o przyszłość świata mierzoną poziomem globalnego ocieplenia. Wprowadzono bardzo pojemne i akceptowane powszechnie terminy jak ryzyko wielkoskalowych zaburzeń warunków życia na Ziemi, łączny wpływ ocieplenia na gospodarkę człowieka, zasięg geograficzny oddziaływań, ryzyko pojawiania się zjawisk ekstremalnych oraz zagrożenie unikalnych i mało odpornych systemów przyrodniczych i cywilizacyjnych. Witold Lenart SCENARIUSZ 14 str. 2 z 2
