2. Czy dzień, w którym pracownik został skierowany na badanie
advertisement
Pytanie: Czy dzień, w którym pracownik został skierowany na badanie kontrolne w związku z trwającą dłużej niż 30 dni niezdolnością do pracy spowodowaną chorobą należy uznać za nieusprawiedliwioną nieobecność i odmówić z tego tytułu wypłaty wynagrodzenia w sytuacji, gdy pracownik dostarczył orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku dopiero następnego dnia? Odpowiedź: Co do zasady czas przeznaczony na przeprowadzenie badań kontrolnych jest usprawiedliwioną nieobecnością w pracy, a pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Wyjątkiem jest sytuacja, w której pracownik - prawidłowo skierowany przez pracodawcę na badania - nie poddał się im ze swej winy. W sytuacji przedstawionej przez pytającego kluczowe jest zatem ustalenie czy pracownik stawił się u lekarza medycyny pracy w dniu, w którym otrzymał skierowanie od pracodawcy. Krótki opis stanu faktycznego: Zadane pytania dotyczą następującego zindywidualizowanego stanu faktycznego. Pracownik przebywał na długoterminowym zwolnieniu lekarskim (181 dni). W dniu przyjścia do pracy otrzymał skierowanie do lekarza medycyny pracy na badania kontrolne, lecz w tym samym dniu nie dostarczył aktualnego zaświadczenia. Dostarczył je dopiero następnego dnia. W związku z powyższym pracodawca ma wątpliwość czy dzień, w którym pracownik stawił się w pracy może zostać uznany za nieobecność usprawiedliwioną niepłatną. Podstawa prawna: ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) - dalej jako "k.p." Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań 1 lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego dodatków wyrównawczych podstawę obliczania odszkodowań, do wynagrodzenia oraz innych odpraw, należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281ze zm.) Uzasadnienie: Badania lekarskie pracowników są jednym z najistotniejszych środków profilaktyki zdrowotnej. Ich celem jest zapobieganie wykonywaniu przez danego pracownika takiego rodzaju pracy, który z uwagi na jego stan zdrowia mógłby okazać się dla niego niebezpieczny, jak również zapewnienie bezpieczeństwa w zakładzie pracy oraz minimalizowanie ryzyka związanego z możliwością wystąpienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Problematykę związaną z profilaktyczną opieką zdrowotną pracowników reguluje szereg aktów prawnych - Kodeks pracy, Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy; Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy; Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. Nr 62, 2 poz. 286 ze zm.) oraz ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317 ze zm.). Zgodnie z treścią art. 229 k.p. pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom na swój koszt profilaktyczną opieką zdrowotną, na którą składają się m.in. następujące rodzaje przyjmowanych badań: do pracy, 1) badania pracowników wstępne (wykonywanie młodocianych wobec przenoszonych na osób inne stanowiska pracy oraz innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe), 2) badania okresowe (wykonywane u wszystkich pracowników niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy i warunków pracy w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do dalszej pracy na zajmowanym stanowisku), 3) badania końcowe (będące szczególną kategorią badań okresowych, którym poddawani są pracownicy zatrudnieni w warunkach narażenia na działanie substancji oraz czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających) oraz związane z przedmiotem niniejszej opinii - 4) badania kontrolne. Badania kontrolne, o których mowa w art. 229 § 3 zd. 2 k.p., w odróżnieniu od badań wstępnych i okresowych, nie mają charakteru powszechnego. Są one wykonywane wobec pracowników, których niezdolność do pracy (nieobecność w pracy z tytułu choroby) trwała dłużej niż 30 dni. Celem badań kontrolnych jest ustalenie zdolności pracownika do świadczenia pracy na dotychczasowym stanowisku. Art. 229 § 4 k.p. stanowi, iż pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Do czasu dostarczenia pracodawcy zaświadczenia lekarskiego pracownik nie powinien wykonywać żadnych czynności na rzecz pracodawcy. W orzecznictwie1 podkreśla się, iż pracownik stawiający się do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności nie ma obowiązku dostarczenia orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy, o którym mowa w art. 229 § 2 k.p. Jeżeli pracownik stawi się do pracy i zgłosi gotowość jej wykonywania, obowiązek skierowania go na kontrolne badania lekarskie spoczywa na pracodawcy (§ 4 ust. 1 w zw. z § 1 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia 1 zob. wyrok SN z dnia 21 czerwca 2005 r., II PK 319/04, Lex nr 171417; wyrok SN z dnia 27 stycznia 2011 r., II PK 175/10, Lex nr 1130827 3 badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Zarówno okresowe jak i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy, tj. w godzinach, które zgodnie z obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy są godzinami przeznaczonymi na wykonywanie przez niego obowiązków służbowych (art. 229 § 3 zd. 1 k.p.). Dopiero w sytuacji, kiedy - z uwagi np. na przeszkody wynikające z systemu czasu pracy - wykonanie badań nie będzie możliwe, pracownik ma obowiązek wykonać badania poza godzinami pracy. Należy również pamiętać, że polecenie wykonania badań lekarskich jest poleceniem służbowym dotyczącym pracy i jako takie powinno być zatem wykonywane w godzinach pracy2. Zgodnie z treścią § 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja udzielania 1996 r. w sprawie pracownikom sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy zwolnień od pracy przyczynami oraz usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są m.in. zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie. Tym samym nieobecność w pracy spowodowana brakiem aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku oraz koniecznością wizyty u lekarza medycyny pracy w celu poddania się badaniom kontrolnym jest nieobecnością usprawiedliwioną. Przepisy prawa pracy gwarantują pracownikowi nie tylko zwolnienie od pracy na czas wykonywania badań lekarskich, ale również wynagrodzenie za czas poświęcony na ich przeprowadzenie. Zasada ta znajduje umocowanie w treści art. 229 § 3, który stanowi, że za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Należne pracownikowi wynagrodzenie oblicza się zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, z tym że składniki ustalone w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy 2 wyrok SN z dnia 10 maja 2000 r., I PKN 642/99, Lex nr 44905 4 lub okres niewykonywania pracy (§ 5 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja niewykonywania 1996 pracy r. oraz w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy). Zauważyć należy, iż w przywołanym przepisie ustawodawca posłużył się zwrotem "za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami". Powyższe oznacza, iż usprawiedliwioną nieobecność w pracy, za którą przysługuje pracownikowi wynagrodzenie, stanowi jedynie czas, jaki jest potrzeby na przeprowadzenie badań lekarskich. Pracodawca może tym samym zobowiązać pracownika do powrotu do pracy po przeprowadzonych badaniach. Mając na uwadze powyższe należy przyjąć, iż w przedstawionym stanie faktycznym pracodawca winien ustalić (na podstawie daty orzeczenia oraz oświadczenia samego pracownika) czy pracownik udał się do lekarza medycyny pracy w dniu, w którym otrzymał skierowanie na badanie kontrolne oraz ile czasu poświęcił na poddanie się badaniu - poza czasem poświęconym na wykonanie badań lekarskich pracownikowi nie przysługuje prawo do wynagrodzenia. Wykaz wykorzystanego orzecznictwa oraz publikacji: W. Patulski, w: W. Muszalski, KP. Komentarz, wyd. 8, Warszawa 2011, art. 229 K. Wrońska-Zblewska, Wynagrodzenie pracownika za okres oczekiwania na wystawienie zaświadczenia o zakończeniu leczenia przez lekarza prowadzącego, Legalis J. Ziarno, Niezastosowanie się przez pracownika do skierowania na badania lekarskie prawidłowo wystawionego przez pracodawcę, Legalis wyrok SN z dnia 21 czerwca 2005 r., II PK 319/04, Lex nr 171417 wyrok SN z dnia 27 stycznia 2011 r., II PK 175/10, Lex nr 1130827 wyrok SN z dnia 10 maja 2000 r., I PKN 642/99, Lex nr 44905 radca prawny dr Marcin Adamczyk Ekspert w ramach projektu „Dobre prawo - sprawne rządzenie” 5 Niniejsza porada prawna nie jest oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Udzielane porady prawne nie mogą być wykorzystywane w jakichkolwiek postępowaniach sądowych, administracyjnych i innych, jako dowód na poparcie stanowiska stron, posiadają bowiem walor doradczo-informacyjny. 6
