Popyt i funkcja produkcji
advertisement
Potrzeby zdrowotne i popyt w ochronie zdrowia doc. dr Zofia Skrzypczak Potrzeby zdrowotne ludności Pojawiają się, gdy występują odchylenia w stanie zdrowia jednostki badanej populacji od poziomu optymalnego dla wieku i płci danej jednostki Potrzeby zdrowotne społeczeństwa odzwierciedlają różnice występujące między sytuacją pożądaną a rzeczywistą doc. dr Zofia Skrzypczak Potrzeby zdrowotne ludności Postrzegane przez jednostkę potrzeby zdrowotne mają subiektywny charakter – dlatego rzeczywiste potrzeby zdrowotne są trudne do bezpośredniej obserwacji i skwantyfikowania Powstaje konieczność prowadzenia specjalnych obserwacji oraz konstrukcji odpowiednich narzędzi badawczych doc. dr Zofia Skrzypczak Klasyfikacja potrzeb zdrowotnych Potrzeba normatywna – określana przez ekspertów lub lekarzy jako potrzeba w danej sytuacji Potrzeba odczuwana – utożsamiana z życzeniem otrzymania określonego świadczenia zdrowotnego Potrzeba wyrażona – potrzeba odczuwana przekształcona w działanie Potrzeba porównawcza – może mieć znaczenie planistyczne, odnoszące się do alokacji zasobów opieki zdrowotnej doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt w ochronie zdrowia doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt w ekonomii Definicja popytu Popyt potencjalny a popyt efektywny doc. dr Zofia Skrzypczak Determinanty popytu Determinanty popytu na dobro: cena danego dobra, ceny innych dóbr: komplementarnych, substytutów, dochody, moda, reklama, przewidywania zmian cen, efekty naśladownictwa i snobizmu,… doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt w sektorze ochrony zdrowia Popyt na opiekę medyczną wyrażany jest przez konsumentów dążeniem do uzyskania opieki, zapewniającej realizację odczuwalnych przez nich potrzeb zdrowotnych doc. dr Zofia Skrzypczak Specyficzny charakter opieki zdrowotnej jako dobra Opieka zdrowotna jako środek zaspokajania potrzeb zdrowotnych Opieka zdrowotna postrzegana przez pryzmat odczuwanego dyskomfortu, bólu czy cierpienia Typowy konsument opieki zdrowotnej – najczęściej słabo poinformowany o sposobach leczenia (nierównowaga informacji pacjent/lekarz) doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt na ochronę zdrowia Ochrona zdrowia obejmuje wiele produktów i usług: promocję zdrowia, środki zapobiegawcze, usługi diagnostyczne, leczenie oraz usługi wsparcia i łagodzenia bólu Charakter zależności między popytem a jego determinantami będzie inny w każdym z tych przypadków, ale determinanty popytu można pogrupować w pewne wspólne kategorie doc. dr Zofia Skrzypczak Determinanty popytu na ochronę zdrowia Podstawowymi determinantami popytu na ochronę zdrowia są: cena danego dobra (prawo popytu) dochód ceny innych dóbr gusty i mody liczba i struktura ludności doc. dr Zofia Skrzypczak Determinanty popytu na leki Leki Rx Decyzja lekarza Cena danego dobra (rola refundacji) Cena innego dobra (substytuty i dobra komplementarne; leki oryginalne a generyki) Dochody Leki OTC Cena danego dobra Cena innego dobra (substytuty, dobra komplementarne) Dochody Reklama Moda Pora roku doc. dr Zofia Skrzypczak Determinanty popytu na usługi medyczne Nabywane na rynku: Cena danego dobra Cena innego dobra (substytuty, dobra komplementarne) Dochody Liczba i struktura ludności Moda Reklama Pora roku Dostarczane nieodpłatnie: doc. dr Zofia Skrzypczak ? Klasyczne prawo popytu Można zastosować do zachowań na rynku prywatnych usług medycznych i leków (przede wszystkim OTC) – czyli do tzw. dóbr prywatnych doc. dr Zofia Skrzypczak Funkcja popytu doc. dr Zofia Skrzypczak Zależność między ceną a wielkością zapotrzebowania może być przedstawiona graficznie w postaci krzywej popytu. Dla danej krzywej popytu czynniki przyjęte za stałe to: ceny dóbr pokrewnych, dochody konsumentów oraz ich gusty i przyzwyczajenia Każdy czynnik powodujący wzrost popytu przesuwa krzywą popytu w prawo. Spadek popytu powoduje przesunięcie krzywej popytu w lewo. cena Popyt a cena danego dobra A p1 B p2 D = f(p) 0 ilość q1 q2 doc. dr Zofia Skrzypczak Funkcja popytu Krzywa popytu przesuwa się w przypadku zmian środowiska, które zwiększają lub zmniejszają popyt na dany artykuł, np.: wzrost zamożności lub zubożenie konsumentów, kampania reklamowa, spadek ceny substytutu danego dobra doc. dr Zofia Skrzypczak Wpływ pozacenowych determinantów popytu cena A p1 A’ B’ B p2 D 0 D’ ilość q1 q’1 q2 doc. dr Zofia Skrzypczak q’2 Wpływ pozacenowych determinantów popytu cena A’ p1 A B’ p2 B D’ 0 q’1 q1 q’2 doc. dr Zofia Skrzypczak D ilość q2 Zależność między popytem a czynnikami Qms = f (Pms, Po, F, N, W) gdzie: Qms – wielkość popytu na usługi medyczne, Pms – cena usług medycznych, Po – cena alternatywnych dóbr i usług medycznych F - dostępne dla konsumentów zasoby finansowe N – liczebność populacji W – ogół potrzeb społecznych łącznie z zapotrzebowaniem na usługi medyczne doc. dr Zofia Skrzypczak Cele wprowadzenia takiej funkcji: Identyfikacja zmiennych, będących najważniejszymi wyznacznikami popytu Określenie , jak liczba pożądanych usług i dóbr medycznych będzie zmieniała się ( w jakim stopniu i w jakim kierunku) w stosunku do zmian w poziomie czynników określających popyt doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu prosta Jest to relacja względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny danego dobra, którą opisuje wzór: E(C) = ΔP/P : ΔC/C gdzie: E(C) – współczynnik elastyczności cenowej popytu prostej, P – popyt na daną usługę lub dobro, ΔP – zmiana popytu na daną usługę lub dobro, C – cena danego dobra, ΔC – zmiana ceny doc. dr Zofia Skrzypczak Cena leku A popyt na lek A 10,- 1000 12,- 700 E(p) = - 300/1000 : +2/10 = - 3/10 : 2/10 = - 3/2 = - 1,5 | E(p) | = 1,5 - zmiana ceny o 1% wywoła zmianę popytu o 1,5% - popyt silnie reaguje na zmianę ceny /popyt silnie elastyczny względem ceny/ doc. dr Zofia Skrzypczak Cena usługi medycznej B popyt na usługę medyczną B 100,- 100 120,- 90 E(p) = - 10/100 : +20/100 = - 1/10 : 2/10 = -1/2 = - 0,5 | E(p) | = 0,5 - zmiana ceny o 1% wywoła zmianę popytu o 0,5% - popyt słabo reaguje na zmianę ceny /popyt słabo elastyczny względem ceny/ doc. dr Zofia Skrzypczak Cena leku C popyt na lek C 100 10 120 8 E(p) = -2/10 : +20/100 = - 2/10 : 2/10 = - 1 | E(p) | = 1 - zmiana ceny o 1% wywoła zmianę popytu również o 1% - popyt reaguje z taką samą siłą, z jaką zmieniła się cena /popyt neutralny względem ceny/ doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu prosta Pozwala określić rynkowe konsekwencje zmiany ceny produktu: E(p)>1 silna reakcja popytu E(p)<1 słaba reakcja popytu E(p)=1 popyt neutralny względem ceny /zgodność siły reakcji/ doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu prosta Przeprowadzenie badań cenowej elastyczności popytu mówi nam w jakim stopniu cena jest czynnikiem pobudzającym popyt Znajomość wskaźników cenowej elastyczności popytu prostej pozwala z dużą dokładnością przewidzieć przyszły popyt na dane dobro w zależności od planowanego wzrostu lub spadku ceny doc. dr Zofia Skrzypczak Jeżeli elastyczność cenowa popytu prosta na lek „A” wynosi 0,8 ….. to co się z stanie z popytem na ten lek, jeśli planujemy podwyższyć jego cenę o 20%? doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu mieszana Jest to relacja względnej zmiany popytu na dane dobro do względnej zmiany ceny innego dobra, którą opisuje wzór: E(xy) = ΔP(x)/P(x) : ΔC(y)/C(y) gdzie: E(xy) – współczynnik elastyczności cenowej popytu mieszanej, P(x) – popyt na daną usługę lub dobro, ΔP(x) – zmiana popytu na daną usługę lub dobro, C(y) – cena innego dobra, ΔC(y) – zmiana ceny innego dobra doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu mieszana Pozwala określić rynkowe konsekwencje zmiany ceny substytutu lub dobra komplementarnego EXY>0 wzrostowi ceny jednego dobra towarzyszy wzrost popytu na drugie dobro (substytuty) EXY<0 wzrostowi ceny jednego dobra towarzyszy spadek popytu na drugie dobro (dobra komplementarne) doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu mieszana – zadanie 1 Cena leku Y 100 zł 120 zł Popyt na lek X 10 szt. 15 szt. EXY = +5/10 : +20/100 = ½ : 1/5 = ½ x5 = 5/2 = 2,5 EXY >0 - substytuty EXY = 2,5 >1 popyt na lek X elastyczny względem ceny leku Y doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu mieszana – zadanie 2 Cena glukometru 100 zł 120 zł Popyt na paski do glukometru 100 szt. 90 szt. EXY = - 10/100 : +20/100 = -1/10 : 1/5 = - 1/10 x 5 = - 5/10 = - ½ = - 0,5 EXY < 0 - dobra komplementarne |EXY| = 0,5 < 1 popyt na paski do glukometru jest słabo elastyczny względem ceny glukometru doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność cenowa popytu mieszana Przeprowadzenie badań cenowej elastyczności popytu mieszanej mówi nam w jakim stopniu cena jednego dobra jest czynnikiem pobudzającym popyt na drugie dobro Znajomość wskaźników cenowej elastyczności popytu mieszanej pozwala z dużą dokładnością przewidzieć przyszły popyt na jedno dobro w zależności od planowanego wzrostu lub spadku ceny drugiego doc. dr Zofia Skrzypczak Jeżeli elastyczność cenowa popytu mieszana dla leków „A” i „B” wynosi 2,5 to jakie będą rynkowe konsekwencje wzrostu ceny dobra „A” o 15%? doc. dr Zofia Skrzypczak Jeżeli elastyczność cenowa popytu mieszana dla leków „C” i „D” wynosi - 0,5 to jakie będą rynkowe konsekwencje obniżki ceny dobra „C” o 10%? doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność dochodowa popytu Jest to relacja względnej zmiany popytu do względnej zmiany dochodów, którą opisuje formuła: E(D) = ΔP/P : ΔD/D Gdzie: E(D) – współczynnik elastyczności dochodowej popytu, P – popyt na daną usługę lub dobro, ΔP – zmiana popytu na daną usługę lub dobro, D – dochód, ΔD – zmiana dochodu, doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność dochodowa popytu Pozwala określić rynkowe konsekwencje zmiany dochodu E(Y)>0 wzrostowi dochodu towarzyszy wzrost popytu (dobra normalne) E(Y)<0 wzrostowi dochodu towarzyszy spadek popytu (dobra podrzędne) doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność dochodowa popytu zadanie 1 Dochód Popyt na lek A 2.000 zł 10 szt. 2.500 zł 12 szt. E(Y) = +2/10 : +500/2.000 = 1/5 : ¼ = 1/5 x 4 = 4/5 = 0,8 E(Y) > 0 - lek A to dobro normalne E(Y) = 0,8 < 1 popyt słabo elastyczny względem dochodu doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność dochodowa popytu zadanie 2 Dochód Popyt na lek B 2.000 zł 100 szt. 2.500 zł 60 szt. E(Y) = - 40/100 : +500/2.000 = - 2/5 : ¼ = - 2/5 x 4 = - 8/5 = - 1,6 E(Y) < 0 - lek B to dobro podrzędne | E(Y) | = 1,6 > 1 popyt elastyczny względem dochodu doc. dr Zofia Skrzypczak Elastyczność dochodowa popytu Przeprowadzenie badań dochodowej elastyczności popytu mówi nam w jakim stopniu dochód jest czynnikiem pobudzającym popyt Znajomość wskaźników dochodowej elastyczności popytu pozwala z dużą dokładnością przewidzieć przyszły popyt w zależności od planowanego wzrostu lub obniżki dochodów pieniężnych społeczeństwa (a także w poszczególnych grupach społeczno-zawodowych) doc. dr Zofia Skrzypczak Jeżeli elastyczność dochodowa popytu dla leku „C” wynosi 1,25 ……….. to jakie będą rynkowe konsekwencje wzrostu dochodów społeczeństwa o 10%? doc. dr Zofia Skrzypczak Jeżeli elastyczność dochodowa popytu dla leku „D” wynosi - 0,25 ………….. to jakie będą rynkowe konsekwencje wzrostu dochodów społeczeństwa o 10%? doc. dr Zofia Skrzypczak Zalety badań dochodowej elastyczności popytu Analizując zróżnicowanie dostępności do usług zdrowotnych wśród różnych grup dochodowych ludności, można uzyskać szereg informacji dotyczących przyczyn zmian w strukturze systemu ochrony zdrowia Badanie tego typu może być wykorzystywane jako przegląd efektywności podejmowanych działań w ochronie zdrowia w celu zredukowania nierówności w dostępie do świadczeń zdrowotnych doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt na opiekę zdrowotną świadczoną odpłatnie - typowe determinanty - klasyczne mechanizmy rynkowe dostarczaną nieodpłatnie doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt na usługi zdrowotne kształtuje się w zależności od modelu finansowania opieki zdrowotnej Finansowanie OZ z własnych funduszy pacjentów ceny usług oraz leków są znane i określają wielkość popytu, pacjent sam decyduje o nabywaniu usług zdrowotnych i leków, w zależności od ilości pieniędzy jakimi dysponuje Finansowanie OZ z własnych funduszy pacjentów z refinansowaniem poniesionych opłat przez instytucję ubezpieczeniową - pacjent zna ceny usług i leków, ma ograniczony dostęp do OZ z powodu konieczności dysponowania gotówką w momencie nabywania usługi doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt na usługi zdrowotne kształtuje się w zależności od modelu finansowania opieki zdrowotnej Finansowanie OZ z funduszy ubezpieczeniowych „zerowa” cena dla pacjenta w momencie nabywania usługi, tendencja do nadkonsumpcji ze strony pacjenta (brak bezpośredniego związku pomiędzy wysokością płaconej składki przez pacjenta a wielkością nabywanych usług) Finansowanie OZ z budżetu państwa - „zerowa” cena dla pacjenta w momencie nabywania usługi, brak bezpośredniej współzależności między rozmiarem płaconych przez pacjenta podatków i ilością nabywanych przez niego usług zdrowotnych, nadmiar popytu nad podażą powoduje długie oczekiwanie na świadczenia medyczne (specjalistyczne) i potrzebę ich racjonowania doc. dr Zofia Skrzypczak Teoria wyboru konsumenta doc. dr Zofia Skrzypczak Teoria wyboru konsumenta Popyt konsumentów zależy od ich preferencji oraz możliwości finansowych Cel konsumenta – maksymalizacja zadowolenia, satysfakcji z konsumpcji – tj. użyteczności całkowitej Użyteczność jest kategorią subiektywną, zależną od indywidualnych preferencji doc. dr Zofia Skrzypczak Krzywa obojętności konsumenta Przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które dają konsumentowi identyczne zadowolenie, identyczną satysfakcję, czyli które mają taką samą użyteczność całkowitą doc. dr Zofia Skrzypczak Krzywa obojętności konsumenta Dobro y yA A B yB C yC 0 KO xA xB xC doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro x Cechy krzywych obojętności: Mają nachylenie ujemne /negatywne/, równe krańcowej stopie substytucji (MRS) Są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych – prawo malejącej krańcowej stopy substytucji Jest ich nieskończenie wiele Nie mogą się przecinać doc. dr Zofia Skrzypczak Teoria wyboru konsumenta Podejmowane przez konsumenta decyzje dotyczące maksymalizacji użyteczności podlegają ograniczeniu budżetowemu Są one uwarunkowane ograniczonymi zasobami finansowymi (dochód) i cenami dóbr i usług doc. dr Zofia Skrzypczak Linia ograniczeń budżetowych (2) • Jeżeli konsument zrezygnuje z kupna dobra x – całe dochody wyda na zakup dóbr y i kupi ich max ilość: y max ymax = Y/p(y) • Jeżeli konsument zrezygnuje z kupna dobra y – całe dochody wyda na zakup dóbr x i kupi ich max ilość: x max xmax = Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak y Linia ograniczeń budżetowych (3) Y/p(y) • Jeżeli konsument zrezygnuje z kupna dobra x – całe dochody wyda na zakup dóbr y i kupi ich max ilość: y max • Jeżeli konsument zrezygnuje z kupna dobra y – całe dochody wyda na zakup dóbr x i kupi ich max ilość: x max 0 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak x y Linia ograniczeń budżetowych (4) Y/p(y) 1 y1 2 y2 3 y3 0 x x1 x2 x3 doc. dr Zofia Skrzypczak Y/p(x) Linia budżetowa Opisuje różne kombinacje dóbr, jakie może nabyć konsument, przy danej wielkości osiąganego dochodu oraz danych cenach nabywanych dóbr Nachylenie – zależy od relacji cen dóbr: p(x)/p(y) doc. dr Zofia Skrzypczak Punkt równowagi konsumenta Na wspólnym wykresie łączymy mapę krzywych obojętności i linię ograniczeń budżetowych Mapa krzywych obojętności – odzwierciedla subiektywne odczucia konsumenta Linia ograniczeń budżetowych jest odzwierciedleniem obiektywnych ograniczeń finansowych /dochodowo-cenowych/ doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro y Punkt równowagi konsumenta Y/p(y) A yA E0 – punkt równowagi konsumenta E0 y0 KO4 KO3 B yB 0 xA x0 xB KO2 KO1 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro x Punkt równowagi konsumenta Jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności Wyznacza optymalną kombinację dóbr: leżącą na linii budżetowej – tj. dostępną z finansowego punktu widzenia i gwarantującą maksimum zadowolenia – tj. leżącą na najwyższej, dostępnej krzywej obojętności doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro prywatne Punkt równowagi konsumenta Y/p(y) E0 – punkt równowagi konsumenta E0 y0 KO 0 G0 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro publiczne Punkt równowagi konsumenta Nachylenie linii budżetowej równe jest nachyleniu krzywej obojętności Informuje o tym, jakiej ilości dóbr prywatnych musi się wyrzec konsument, aby uzyskać dodatkową jednostkę dóbr publicznych doc. dr Zofia Skrzypczak Popyt a dochody i ceny doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro y Krzywa Y’/p(y) dochodowo-konsumpcyjna /1/ KD-K Y/p(y) x1 > x0 E1 y1 y0 E0 i y1 > y0 x, y – dobra normalne KO1 KO0 0 x0 x 1 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Y’/p(x) Dobro x Dobro y Krzywa dochodowo-konsumpcyjna /2/ Y’/p(y) x1 > x0 Y/p(y) y1 < y0 x – dobro normalne y – dobro podrzędne E0 y0 y1 E1 KD-K KO1 KO0 0 x0 x1 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Y’/p(x) Dobro x Dobro y Krzywa dochodowo-konsumpcyjna /3/ Y’/p(y) Y/p(y) x1 < x0 E1 y1 y1 > y0 x – dobro podrzędne y – dobro normalne E0 y0 KO1 KD-K KO0 0 x1 x0 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Y’/p(x) Dobro x Popyt a ceny doc. dr Zofia Skrzypczak Krzywa cenowo-konsumpcyjna dla substytutów Dobro y Założenia: Y = const p(y) = const p’(x) < p(x) Y/p(y) y0 y1 E0 x1>x0 y1<y0 x,y - substytuty E1 KC-K KO1 KO0 0 Dobro x x0 x1 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Y/p’(x) Krzywa cenowo-konsumpcyjna dla dóbr komplementarnych Dobro y Założenia: Y = const p(y) = const p’(x) < p(x) Y/p(y) E1 y1 y0 E0 x1>x0 y1>y0 KC-K x,y – dobra komplementarne KO1 KO0 0 Dobro x x0 x 1 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Y/p’(x) Dobro y Y/p(y) Krzywa cenowo-konsumpcyjna dla dobra Giffena Założenia: Y = const p(y) = const KC-K p’(x) < p(x) x1<x0 y1>y0 E1 y1 x – dobro Giffena KO1 y0 E0 KO0 0 x 1 x0 Dobro x Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Y/p’(x) Dobra prywatne a dobra publiczne doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro prywatne Punkt równowagi konsumenta Y/p(y) E0 – punkt równowagi konsumenta E0 y0 KO 0 G0 Y/p(x) doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro publiczne Punkt równowagi konsumenta Nachylenie linii budżetowej (relacje cen) równe jest nachyleniu krzywej obojętności (krańcowa stopa substytucji) Informuje o tym, jakiej ilości dóbr prywatnych musi się wyrzec konsument, aby uzyskać dodatkową jednostkę dóbr publicznych doc. dr Zofia Skrzypczak Indywidualna krzywa popytu na dobro publiczne Y/p(y) E1 E0 Założenia: Y = const p(y) = const p’(G) < p(G), tj. cena podatkowa KO1 G1>G0 y1>y0 KO0 0 G0 G1 Y/p(G) doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro Y/p’(G) publiczne Indywidualna krzywa popytu na dobro publiczne /2/ Cena podatkowa E0 P(G) E1 P’(G) Popyt na dobro publiczne G0 G1 doc. dr Zofia Skrzypczak Dobro publiczne
