ROK SZKOLNY 2011/2012 Ramowy rozkład materiału nauczania

ROK SZKOLNY 2011/2012
Ramowy rozkład materiału
nauczania biologii
w klasie I
zakres podstawowy
2 godz. tygodniowo
Liceum Ogólnokształcące
Technikum Architektury Krajobrazu
Technikum Hotelarskie
DZIAŁ I. BIOLOGIA I MEDYCYNA A CZŁOWIEK
Numer
Temat lekcji
lekcji
(zasadnicze zagadnienia)
1
Życie przedmiotem badań biologii.
2
Budowa i zasada działania mikroskopu.
3
Komórka podstawową jednostką
organizmu.
4
Budowa i właściwości błony komórkowej.
5
System błon wewnątrzkomórkowych.
6
Skład i funkcje cytoplazmy. Rybosomy.
7
Budowa i rola mitochondrium.
8/9
Oddychanie wewnątrzkomórkowe.
10
Charakterystyka jądra komórkowego.
11
Podziały komórkowe – mitoza i mejoza.
12
13
14
15/17
18
Zakres materiału
Atrybuty życia i poziomy jego organizacji.
Biologia jako nauka – działy biologii. Rozwój biologii.
Budowa i zasada działania mikroskopu optycznego
(*elektronowego). Zdolność rozdzielcza, pole widzenia.
Obraz w mikroskopie, obliczanie powiększenia obrazu.
Wielkość i kształt komórek, liczba komórek budujących
organizm. Skład chemiczny komórki.
Organelle wchodzące w skład komórki plazmatyczne i
nieplazmatyczne (przestrzenna organizacja komórki).
Struktura błony białkowo-lipidowej.
Właściwości błony komórkowej.
Rodzaje transportu substancji przez błonę: transport
bierny i aktywny (podobieństwa i różnice między nimi).
System błon wewnątrzkomórkowych – budowa i rola
siateczki śródplazmatycznej, aparatu Golgiego i
lizosomów. Podobieństwa i różnice między tymi
błonami.
Charakterystyka cytoplazmy podstawowej (cytozolu),
budowa i rola szkieletu komórkowego (cytoszkieletu).
Organelle cytoplazmatyczne. *Rodzaje inkluzji
cytoplazmatycznych. Rola cytoplazmy.
Skład chemiczny rybosomu (*nukleoproteid). Budowa i
rola rybosomów oraz ich lokalizacja w komórce.
Kształt, wielkość, liczba mitochondriów w komórce.
Budowa i funkcje mitochondriów. Przenośniki energii
ATP, ich budowa i rola w komórce.
Pojęcie: oddychanie wewnątrzkomórkowe (utlenianie
biologiczne). Etapy oddychania wewnątrzkomórkowego
i ich lokalizacja w komórce. Przebieg procesu.
Substraty i produkty poszczególnych etapów procesu.
*Utlenianie kwasów tłuszczowych.
Podział organizmów żywych ze względu na obecność
jądra komórkowego (prokariotyczne i eukariotyczne)
oraz liczbę jąder w komórce: jednojądrowe, dwujądrowe
(*dikariotyczne) i wielojądrowe (komórczaki) oraz
wtórnie pozbawione jądra. Kształt, wielkość jądra
komórkowego. Budowa jądra i rola jego
poszczególnych elementów. Budowa chromosomu.
Kariokineza i cytokineza. Etapy mitozy. Przebieg,
wynik i biologiczny sens procesu mitozy. Etapy mejozy.
Przebieg, wynik i biologiczny sens procesu mejozy.
*Amitoza.
Powtórzenie wiadomości o komórce.
Obejmuje lekcje 1 – 11
SPRAWDZIAN Z KOMÓRKI.
Definicja tkanki. Klasyfikacja tkanek człowieka.
Klasyfikacja tkanek człowieka.
Prezentacja budowy i roli tkanek człowieka. Tkanka nabłonkowa – podział nabłonków ze względu na
Homeostaza.
budowę i funkcję, rodzaje nabłonków, ich lokalizacja i
rola w organizmie człowieka. Tkanka łączna stała – jej
rola, rodzaje i lokalizacja w organizmie. Skład krwi i
limfy oraz rola ich poszczególnych elementów. Tkanka
mięśniowa – budowa i funkcje oraz różnice między
poszczególnymi rodzajami tej tkanki. Budowa i rola
tkanki nerwowej.
Kartkówka z tkanek człowieka. Pojęcia: narząd i
układ narządów. Podział układów na wykonawcze i
kontrolno-koordynujące. Rola poszczególnych układów
narządów. Homeostaza.
DZIAŁ II. ORGANIZM CZŁOWIEKA JAKO ZINTEGROWANA CAŁOŚĆ
ODŻYWIANIE
19/20
21
22/23
Budowa układu pokarmowego człowieka.
Fizjologia procesów trawienia
i wchłaniania.
Zapotrzebowanie organizmu na składniki
odżywcze, witaminy i wodę.
Narządy układu pokarmowego: lokalizacja i budowa.
Przystosowania w budowie anatomicznej układu
pokarmowego do pobierania i trawienia pokarmu.
Gruczoły układu pokarmowego: ślinianki, wątroba i
trzustka – ich rola w organizmie.
Enzymy układu pokarmowego (*hydrolazy).
Definicja trawienia. Trawienie cukrów, białek i lipidów
(miejsce trawienia, pH, enzymy trawienne, substraty i
produkty trawienia). Wchłanianie i magazynowanie
zapasów pokarmu. Budowa i rola kosmków jelitowych.
Rola jelita cienkiego i grubego. Kontrola procesów
trawienia i wchłaniania w mózgu.
Substancje wchodzące w skład pożywienia: organiczne
(białka, węglowodany, tłuszcze) i nieorganiczne (woda
oraz makroelementy i mikroelementy) – ich rodzaje,
rola i źródła w pokarmie.
Klasyfikacja witamin, ich rodzaje, rola, źródła w
pokarmie oraz skutki awitaminozy.
Dieta i dietetyka. Rodzaje, przykłady diet. Cechy diety
zrównoważonej i pełnowartościowej. Piramida
żywienia. Prawidłowe i nieprawidłowe nawyki
żywieniowe.
Analiza etykiet produktów spożywczych.
Definicja zdrowej żywności. Rodzaje i rola środków
konserwujących.
Anoreksja i bulimia. Próchnica i paradontoza. Pasożyty
jelitowe. Wrzody żołądka. Profilaktyka chorób układu
pokarmowego.
24
Diety i ich wymagania jakościowe
i ilościowe.
25
Zdrowa żywność.
26
Higiena i choroby układu pokarmowego.
27
28
Powtórzenie wiadomości z odżywiania.
Obejmuje lekcje 19 – 27
SPRAWDZIAN Z ODŻYWIANIA.
ODDYCHANIE I KRĄŻENIE
29
Budowa układu oddechowego człowieka.
30
Fizjologia oddychania.
31
Higiena i choroby układu oddechowego.
32
Budowa i rola układu krążenia człowieka.
33
Krwiobiegi.
34
Budowa i praca serca człowieka.
35
Płyny ustrojowe – krew i limfa.
36
Fizjologia układu krążenia.
Narządy układu oddechowego: lokalizacja, budowa i
rola. Mechanizm wdechu i wydechu (rola przepony i
mięśni międzyżebrowych). Rodzaje pojemności płuc.
Oddychanie zewnętrzne (budowa i rola płuc). Wdech i
wydech. Transport gazów oddechowych. Oddychanie
wewnętrzne w komórkach. Porównanie składu
powietrza wdychanego i wydychanego.
Najczęstsze przyczyny chorób układu oddechowego.
Najczęstsze choroby układu. Profilaktyka chorób układu
oddechowego. Palenie papierosów a zdrowie.
Narządy układu krążenia: lokalizacja i budowa.
Porównanie budowy żył i tętnic, naczynia włosowate.
Rola układu krwionośnego.
Krążenie krwi w małym i dużym obiegu krwi. Naczynia
z krwią natlenioną i odtlenioną. Biologiczny sens
istnienia obu krwiobiegów. *Układ wrotny wątroby.
Budowa serca. Układ wieńcowy. Cykl pracy serca.
Automatyzm pracy serca. Czynniki przyśpieszające i
zwalniające akcję serca.
Skład krwi i limfy oraz rola ich poszczególnych
elementów. Osocze i elementy morfotyczne krwi.
Porównanie poszczególnych typów krwinek (obecność
jądra komórkowego, barwnika oddechowego Hb,
wielkości, liczby w mm3 krwi zdrowego człowieka).
Transport gazów oddechowych. Etapy krzepnięcia krwi.
Grupy krwi AB0 i Rh (uniwersalny dawca i biorca).
37
Budowa i rola układu limfatycznego
człowieka.
38
Higiena i choroby układu krążenia.
39
Powtórzenie wiadomości z oddychania
i krążenia.
SPRAWDZIAN Z ODDYCHANIA
I KRĄŻENIA.
Mechanizmy obronne organizmu –
odporność naturalna.
40
41
42
Mechanizmy obronne organizmu –
odporność sztuczna.
43
Immunologia.
Narządy układu limfatycznego: lokalizacja, budowa i
funkcja. Sposób powstawania i krążenie limfy w
organizmie. Rola węzłów chłonnych. Różnice między
układem krwionośnym i limfatycznym.
Najczęstsze przyczyny chorób układu krążenia. Zawał
serca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze. Diagnozowanie
(EKG, morfologia) i leczenie chorób serca i układu
krążenia (bypassy, angioplastyka). Profilaktyka chorób
serca i układu krążenia.
Obejmuje lekcje 29 – 39
Odporność: nieswoista i swoista (komórkowa,
humoralna). Rola wydzielin produkowanych przez skórę
(lizozym). Rola limfocytów T i B. Mechanizm
wytwarzania przeciwciał. Kompleks antygenprzeciwciało.
Odpowiedź i pamięć immunologiczna. Szczepionki
(odporność czynna) i surowice (odporność bierna) –
różnice między nimi i sytuacje, w których się je stosuje.
Odpowiedź immunologiczna a przeszczepy.
Problem HIV/AIDS – drogi przenoszenia wirusa HIV,
sytuacje bezpieczne.
Kartkówka z immunologii – lekcja 41 i 42
WYDALANIE I ROZMNAŻANIE
44
Budowa układu moczowego człowieka.
45
Fizjologia wydalania.
46
Higiena i choroby układu moczowego.
47
Budowa i funkcje skóry człowieka.
48
Budowa układu rozrodczego człowieka.
49
Fizjologia rozmnażania.
50
Cykl płciowy kobiety.
51
Etapy rozwoju prenatalnego człowieka.
Higiena ciąży.
52
Etapy rozwoju postnatalnego człowieka.
53
Powtórzenie wiadomości z wydalania
i rozmnażania.
Elementy budowy układu moczowego. Budowa nerki i
nefronu. Rola moczowodów, pęcherza moczowego i
cewki moczowej. Mechanizm kontroli wydalania moczu
Etapy powstawania moczu i ich charakterystyka.
Miejsce powstawania moczu pierwotnego i wtórnego.
Zależność między budową ciałka nerkowego a jego
funkcją (filtracja krwi). Rola resorpcji zwrotnej. Różnica
w składzie osocza krwi, moczu pierwotnego i wtórnego
oraz przyczyny tych różnic.
Przyczyny chorób nerek i układu moczowego. Leczenie
chorób nerek (dializa, transplantacja – wady i zalety
każdej z metod). Higiena dróg moczowych.
Warstwy skóry. Budowa naskórka i rola jego wytworów
(melanina, włosy, paznokcie). Budowa skóry właściwej
i rola jej wytworów (gruczoły, receptory). Rola tkanki
tłuszczowej podskórnej. Higiena skóry w okresie
dojrzewania.
Elementy budowy męskiego i żeńskiego układu
rozrodczego. Rola gonad (jądra, jajniki). Higiena układu
rozrodczego.
Spermatogeneza i orogeneza (przebieg i różnice między
procesami). Budowa plemnika i komórki jajowej.
Fazy cyklu menstruacyjnego i ich charakterystyka.
Hormony cyklu i ich rola. Długość całego cyklu i jego
poszczególnych faz. Czynniki wpływające na zmianę
długości cyklu – przyczyny trudności w ustaleniu
momentu owulacji.
Zapłodnienie. Etapy embriogenezy. Zygota, zarodek,
płód. Charakterystyka bruzdkowania, gastrulacji i
organogenezy. Listki zarodkowe (ekto-, endo- i
mezoderma) i ich rola w embriogenezie. Rola wód
płodowych, łożyska i pępowiny. Higiena ciąży.
Charakterystyka etapów rozwoju człowieka od narodzin
do starości.
54
SPR. Z WYDALANIA I ROZMNAŻANIA. Obejmuje lekcje 44 – 53
KOORDYNACJA FUNKCJI ŻYCIOWYCH
55
Budowa i rola narządów zmysłów – oko.
56
Budowa i rola narządów zmysłów – ucho.
57
Fizjologia przewodzenia impulsów
nerwowych.
58
Budowa układu nerwowego człowieka.
59
Fizjologia układu nerwowego. Odruchy.
60
Autonomiczny układ nerwowy.
61
Higiena układu nerwowego człowieka.
62
Budowa i rola układu dokrewnego
człowieka.
63
64
Powtórzenie wiadomości z lekcji 55 – 62
Budowa i rodzaje kości w szkielecie.
65
Budowa układu szkieletowego człowieka.
66
Budowa i rola układu mięśniowego
człowieka.
67
Higiena układu ruchu.
Ogólny mechanizm funkcjonowania regulacji nerwowohormonalnej. Klasyfikacja i percepcja bodźców.
Elementy budowy narządu wzroku (gałka oczna i
narządy dodatkowe) i ich rola. Mechanizm widzenia.
Wady i choroby narządu wzroku, sposoby ich korekty i
leczenia.
Ucho jako narząd słuchu i równowagi (budowa ucha i
rola jego poszczególnych elementów). Mechanizm
słyszenia. Wady i choroby narządu słuchu i równowagi,
sposoby badania i leczenia.
Przewodzenie impulsów nerwowych (teoria
membranowa). Budowa i rodzaje nerwów.
Przewodzenie impulsu nerwowego wzdłuż komórki
nerwowej (włókna mielinowe i bezmielinowe) oraz
pomiędzy neuronami (budowa i rola synapsy).
Podział układu nerwowego: somatyczny (ośrodkowy i
obwodowy) oraz autonomiczny (współczulny i
przywspółczulny). Budowa mózgowia i rola jego
poszczególnych części. Ochrona dla mózgu (kości
czaszki, opony mózgowo-rdzeniowe, płyn mózgowordzeniowy). Ośrodki w mózgowiu i ich rola.
Budowa i rola rdzenia kręgowego. Przekrój przez rdzeń
kręgowy. Budowa łuku odruchowego, rola
poszczególnych części łuku, rodzaje łuków
odruchowych (mono- i polisynaptyczny). Rodzaje
odruchów (warunkowe i bezwarunkowe), różnice
między nimi.
Podział wegetatywnego układu nerwowego. Działanie
układu współczulnego (sympatycznego) i
przywspółczulnego (parasympatycznego).
Uczenie się i pamięć. Zaburzenia emocjonalne. Emocje,
lęki i depresje. Stres, czynniki stresogenne, sposoby
radzenia sobie ze stresem. Sen, fazy snu, biologiczne
znaczenie snu. Higiena układu nerwowego.
Budowa układu dokrewnego. Wyjaśnienie pojęć:
gruczoł dokrewny, hormon. Czynności gruczołów
dokrewnych, rola hormonów. Mechanizm ujemnego
sprzężenia zwrotnego. Choroby wynikające z
niedoczynności i nadczynności gruczołów dokrewnych.
Kartkówka z koordynacji funkcji życiowych.
Rodzaje kości w szkielecie człowieka (przykłady).
Budowa kości na przykładzie kości długiej(budowa
chemiczna, morfologiczna i anatomiczna). Rodzaje
połączeń kości w szkielecie (nieruchome, półruchome i
ruchome). Budowa i rodzaje stawów.
Podział szkieletu na osiowy (czaszka, kręgosłup,
szkielet klatki piersiowej, obręcze) oraz kończyn (górnej
i dolnej). Kości szkieletu osiowego i kończyn, ich
charakterystyka i rola.
Budowa i funkcje mięśni szkieletowych. Fizjologia
pracy mięśni. Przemiany biochemiczne towarzyszące
pracy mięśni. Klasyfikacja mięśni ze względu na ich
pracę (antagonistyczne – np. zginacze i prostowniki oraz
synergistyczne, np. mięśnie oddechowe).
Odpoczynek bierny i czynny. Rodzaje aktywności
fizycznej. Szkodliwość stosowania dopingu. Choroby
układu ruchu, ich przyczyny i profilaktyka. Wady
szkieletu, ich przyczyny i profilaktyka.
DZIAŁ III. NIEKTÓRE CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE CHOROBY CZŁOWIEKA.
Wyjaśnienie pojęć: zdrowie, choroba, profilaktyka,
Stan zdrowia i choroby:
68
alergen, alergia. Przyczyny chorób cywilizacyjnych,
- Trucizny i ich wpływ na zdrowie.
społecznych, zakaźnych, pasożytniczych, zawodowych
- Środki psychoaktywne.
i alergii. Klasyfikacja czynników chorobotwórczych
- Choroby nowotworowe i ich profilaktyka. i chorób. Związek pomiędzy stylem życia i stanem
- Choroby wywołane przez wirusy i
środowiska przyrodniczego a stopniem zdrowotności
jednostek i społeczeństw. Czynniki kancerogenne.
mikroorganizmy.
*Mechanizm transformacji nowotworowej. Najczęstsze
- Choroby inwazyjne.
69/70
Profilaktyka zdrowotna – podsumowanie.
choroby nowotworowe – ich symptomy, leczenie oraz
profilaktyka. Choroby inwazyjne. Najczęstsze pasożyty
wywołujące choroby, sposoby zarażenia się nimi, cykl
rozwojowy wybranych pasożytów, podstawowe
działania profilaktyczne zapobiegające zakażeniu
pasożytami. Choroby wirusowe i bakteryjne. Choroby
wywołane przez grzyby i pierwotniaki chorobotwórcze.
Wyjaśnienie pojęć: toksyna, toksyczność, toksykologia,
dioksyna. Przyczyny, objawy i skutki zatrucia.
Przyczyny i skutki uzależnienia od alkoholu i
narkotyków. Profilaktyka i leczenie uzależnień.
wystawianie ocen końcowych