mduszczyk-teoriaekonomii
advertisement
PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ Teoria ekonomii Dr Maciej Duszczyk Dylemat na początek Co było pierwsze? czy Czy polityka społeczna jest ważniejsza niż ekonomia czy też ekonomia od polityki społecznej? Teoria ekonomii a polityka ekonomiczna • Teoria ekonomii to: nauka zajmująca się badaniem i tłumaczeniem zjawisk zachodzących w gospodarce – mikroekonomia, makroekonomia, rynek kapitałowy itp. • Polityka ekonomiczna to: sposób zarządzania gospodarką przez państwo (lub grupę państw) mający na celu maksymalizację pozytywnych efektów ekonomicznych i społecznych. Jej elementami jest polityka fiskalna i monetarna • Głównym celem polityki ekonomicznej powinno być podnoszenie jakości życia obywateli!!! Mikro i Makro Mikroekonomia Analiza zachowań: • Konsumentów • Przedsiębiorstw • Rynków Analiza indywidualnych decyzji dotyczących zakupu i sprzedaży towarów i usług na rynku. Makroekonomia Analiza gospodarki jako całości: • Tworzenie i podział dochodu narodowego. • Inflacja • Bezrobocie • Bilans płatniczy • Polityka pieniężna • Polityka gospodarcza • Gospodarka: ogół zależności Czynniki produkcji • Polityka ekonomiczna dąży do maksymalizacji wykorzystania czynników produkcji, którymi są: – Ziemia i zasoby naturalne – Kapitał (budynki, maszyny itp.) – Praca (pracownicy w teorii – siła robocza) – Wiedza Ostatnio dodaje się jeszcze: Przedsiębiorczość Różne teorie ekonomiczne • Ile państwa na rynku? • Jaka rola przedsiębiorstw? • Koncesje i niewidzialna ręka rynku? • Udział sektorów: rolny/produkcji i usług • Rola jednostki jako konsumenta i pracownika/pracodawcy – często sprzeczne funkcje i oczekiwania Teoria przesunięć międzysektorowych Główne terminy Popyt Cena Podaż Usługa Reklama Popyt • Dobra i usługi jakie jesteśmy skłonni nabyć za określoną cenę w danym miejscu i czasie. • Gdy cena spada to możemy sobie kupić więcej produktów lub usług – czy zawsze? Co wpływa na popyt? • • • • • • • Wiek? Płeć? Wiedza? Pora roku ? Cechy człowieka (snobizm, sknerstwo)? Strach/Odwaga? Co jeszcze ????????????? Podaż • Liczba produktów lub usług jakie są oferowane na rynku po danej cenie w danym czasie i miejscu. • Wraz ze wzrostem ceny liczba produktów lub usług rośnie. Czy zawsze? Czy są wyjątki? Co wpływa na podaż • • • • • • • • Zdolność do produkcji lub świadczenia usług? Oczekiwania co do rozwoju sytuacji? Moda? Ceny surowców? Oczekiwania co do zysku? Liczba producentów? Sieć sprzedaży? Co jeszcze????? Cena • Wyrażona w jednostkach danej waluty wartość danego produktu lub usługi. • Generalnie służy racjonalności wydatkowania środków ale generalnie jest również strasznie denerwująca, ale….. • Kupiłem taniej niż inni – jedna z ulubionych sekwencji w każdym języku !!!!!!!! Cena • Cena, która równoważy popyt i podaż to cena równowagi – może być rynkowa lub umowna • A co ze spekulacją? • Optymalnie jest wtedy kiedy sprzedający nie mogą dyktować cen tylko decyduje o tym rynek – to teoria a jak jest w praktyce??? Rynek Do transakcji dochodzi na rynku – wymiana dóbr usług za pieniądze – czy zawsze? Jakie są rynki? • Regionalne, lokalne, krajowe, międzynarodowe • Samochodowy, rolny, pieniężny • Wolny, reglamentowany (koncesje), szary, czarny • Hurtowy i detaliczny Ile jesteś w stanie zapłacić Różne rodzaje graczy na rynku • Monopoliści – generalnie nie powinno ich być • Oligopoliści – są, ale dobrze by było ich jak najmniej • Koncesjonariusze – beneficjenci regulowanego rynku • Przedsiębiorstwa mający przewagę na rynku – chyba nieuchronne zjawisko • Przedsiębiorstwa rynkowe – rywalizujące bez przewag – decydują inne czynniki Na rynku mamy dobra… Substytucyjne • Jabłko/Banan • Polonez/Mercedes • Coca Cola/Pepsi Cola • Szynka/Mielonka • Piwo/Wino/Wódka – czy na pewno? Komplementarne • Chleb i masło • Papier i ołówek • Komputer i drukarka • Wykładowca i słuchacz • Pieprz i sól • Legia i Widzew Dwa produkty Co decyduje o wyborze? Cena/dostępność/jakość/design/snobizm/reklama/potrzeba/??? Definicje przedsiębiorczości • Przedsiębiorczość to cecha działania zmierzającego do zapewnienia racjonalnej i efektywnej koordynacji zasobów gospodarczych przedsiębiorstwa oraz umożliwiającego osiąganie racjonalności gospodarowania oraz efektywności ekonomicznej, która wyraża stopień osiąganej racjonalności. • Motywem przedsiębiorczości jest dążenie do uzyskania efektywności pozwalającej na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa i stwarzającej podstawy jego rozwoju. Przedsiębiorcze działanie jest utożsamiane bezpośrednio z osobą przedsiębiorcy. Inne podejście • Jeden z czterech głównych czynników produkcji – obok ziemi, kapitału i pracy. • Umiejętność dostrzegania tego czego inni nie widzą lub zobaczą później • Umiejętność kreatywnej realizacji własnych lub zapożyczonych pomysłów • Gotowość do podejmowania ryzyka • Umiejętność do bycia innowacyjnym – wykorzystywanie renty wiedzy i kreatywności • Stawianie ambitnych celów nawet w sytuacji kiedy ich realizacja wydaje się mało realna. Profil przedsiębiorcy CHARAKTERYSTKA CECHY Wiara we własne siły Wiara w siebie, indywidualizm Orientacja na zadania, rezultaty Potrzeba osiągnięć, orientacja na zysk, wytrwałość, upór, determinacja, energia, konsekwencja, inicjatywa Podejmowanie ryzyka Umiejętność i chęć podejmowania wyzwań, zdolność do podejmowania ryzyka i oceny istniejących warunków realizacji pomysłów Przywództwo Dobry organizator, zachowanie przywódcze, duża siła przebicia, dobra współpraca z ludźmi Orientalność Innowacyjność, kreatywność, niezawodność, dążenie do poinformowanym Zorientowany na przyszłość Umiejętność przewidywania i postrzegania, stałe wyznaczanie sobie coraz ambitniejszych celów i zadań. optymizm, niezależność, otwarty bycia umysł, dobrze Przedsiębiorczość Przedsiębiorczość społeczna Przedsiębiorczość antyspołeczna • • Produkt Krajowy Brutto • Miernik dochodu narodowego czyli wielkość wyprodukowanej w danym okresie (najczęściej w danym roku) produkcji przy użyciu wszystkich podstawowych czynników produkcji (ziemia/kapitał/praca) • Nie ma znaczenia pochodzenie czy własność czynników wytwórczych ważne jest tylko terytorium Produkt Krajowy Brutto • Trzy różne PKB – pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich wytworzonych dóbr), – pomiar wielkości dochodów (dochody wszystkich właścicieli czynników produkcji) – pomiar wielkości wydatków (zsumowanie wszystkich wydatków: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, samorządów, rządu itp.). Produkt Krajowy Brutto Produkt Krajowy Brutto Produkt Krajowy Brutto Produkt Krajowy Brutto (PPS) Produkt Krajowy Brutto (PPS) Produkt Krajowy Brutto • Trzy różne PKB – pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich wytworzonych dóbr), – pomiar wielkości dochodów (dochody wszystkich właścicieli czynników produkcji) – pomiar wielkości wydatków (zsumowanie wszystkich wydatków: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, samorządów, rządu itp.). Dochód narodowy • To po prostu inaczej: Produkt Narodowy Netto czyli: Wielkość produkcji wytworzonej w danym czasie za pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego państwa. I inaczej: ilość pieniędzy jaką ma do dyspozycji dana gospodarka po pozostawieniu określonej ilości środków na amortyzację i utrzymanie możliwości produkcyjnych. Dochód narodowy • Jest to Produkt Narodowy Brutto pomniejszony o wartość amortyzacji (zużycie się środków produkcji). • Bardzo duże problemy z liczeniem amortyzacji, dlatego najczęściej stosuje się PNB. Dochód narodowy • Trzy sposoby podziału dochodu narodowego: – Pierwotny czyli wynagrodzenia i akumulacja finansowa przedsiębiorstwa – Wtórny czyli poprzez rynek dokonuje się kolejnego podziału (zakup dóbr i usług). Tutaj są również podatki – Ostateczny czyli konsumpcja i akumulacja (zwiększanie możliwości produkcyjnych). Inwestycje zagraniczne – Prywatyzacja – Przejęcia – Od podstaw – green field Gliwice FSO Inwestycje zagraniczne Interwencja państwa w gospodarkę • Specjalne strefy ekonomiczne • Wynagrodzenie minimalne • System emerytalny • Zakłady Pracy Chronionej Specjalne strefy ekonomiczne Minimalne wynagrodzenie • Obecnie 1600 zł brutto. (pełny etat) • Czy powinna być zróżnicowana regionalnie? • Regulacja państwa w koszty pracy i przeciwdziałanie wykorzystywaniu pracowników. • Czy działa? System emerytalny • Wiek emerytalny • Emerytury pomostowe • Grupy uprzywilejowane • Sposób wyliczania i odpowiedzialność państwa PAYG – system kapitałowy Zakłady pracy chronionej i nie tylko • Ulgi/Kary za zatrudnienie osób z niepełnosprawnością • Uprzywilejowanie w przetargach • Dopłaty do wynagrodzeń • Zwolnienia z opłacania podatków: od nieruchomości, rolnego i leśnego Tendencja do ograniczania wsparcia – dobrze czy źle Instytucje otoczenia ekonomi • Narodowy Bank Polski • Giełda • Rada Polityki Pieniężnej • Bank Gospodarstwa Krajowego • Komisja Nadzoru Finansowego Narodowy Bank Polski • Ma trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, banku banków oraz centralnego banku państwa. • Główny cel działania to utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz złotówki. Do głównych obszarów działalności NBP należą: •prowadzenie polityki pieniężnej, •działalność emisyjna, •rozwój systemu płatniczego, •zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski, •obsługa Skarbu Państwa, •działalność edukacyjna i informacyjna. Rada Polityki Pieniężnej • ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej, • składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, • ustala wysokość stóp procentowych NBP, • ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków, • określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych, • zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP, • przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP, • ustala zasady operacji otwartego rynku. Giełda Papierów Wartościowych • Głównym celem jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi. • Koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji. • Indeksy: WIG, WIG 20, mWIG (40 średnich spółek notowanych na Głównym Rynku GPW), RESPECT (firmy odpowiedzialne społecznie notowane na Głównym Rynku GPW), sWIG 80 (80 małych spółek notowanych na Głównym Rynku GPW) i inne. Bank Gospodarstwa Krajowego • Obsługa sektora finansów publicznych. • Główne zadanie polega na wspieraniu państwowych programów społeczno-gospodarczych oraz samorządowych programów rozwoju regionalnego. • Sprawna i efektywna kosztowo realizacja działalności zleconej przez Państwo. • Suma bilansowa ok. 36 mld zł. Komisja Nadzoru Finansowego • Głównym celem jest nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. • Działanie na rzecz stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienia ochrony interesów uczestników tego rynku. • Wykonuje zadania przy pomocy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego Ekonomiczne zasady konstytucyjne Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Art. 24. Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Art. 216-277 Finanse publiczne Spójność społeczna a ekonomia • Czy spójność społeczna albo jakość życia mogą być ujmowane w kontekście celów stricte ekonomicznych? • Czym jest spójność społeczna i czy ma wpływ na podejmowane decyzje: indywidualne i grupowe • Skąd się wzięła zasada solidarności społecznej w Konstytucji RP Artykuł 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Wyzwania stojące przed spójnością społeczną • Konieczność zmiany paradygmatu z transformacji na integrację, • Model przygotowany na nowe wykluczenia społeczne oparty na wydobywaniu potencjałów osób z deficytami i dysfunkcjami oraz uznaniu priorytetu cykli życia, • Podstawą jest powszechność świadczenia pracy przy jednoczesnym wysokim poziomie aktywnego wsparcia dla wydobywania potencjałów poszczególnych osób czy grup społecznych, • Przejście od modelu „welfare state” do „workfare state”, • Wspieranie na wyższym niż obecnie poziomie tych grup społecznych, które bez transferów społecznych sobie nie poradzą i będą skazane na trwałą marginalizację, • Wzrost dostępu do szeroko rozumianych usług społecznych Spójność regionalna Wymiar terytorialny w znaczeniu podwójnym: • ład przestrzenny w zagospodarowywaniu kraju, co wymaga odpowiednich instrumentów planowania, w tym planowania fizycznego i ekonomicznego, • ład w rozwoju potencjałów wzrostu dostosowanych do lokalnych i regionalnych uwarunkowań ( z wykorzystaniem ich endogenicznego charakteru). Spójność regionalna W skład policentrycznej metropolii sieciowej w roku 2030 wchodzą: • rdzeń metropolii sieciowej, który tworzy Warszawa (ze swoim obszarem metropolitalnym) oraz następujące ośrodki metropolitalne (wraz ze swoimi obszarami metropolitalnymi): Konurbacja Górnośląska (Katowice wraz z miastami wchodzącymi w skład Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego), Kraków, Łódź, Trójmiasto (Gdańsk – Sopot – Gdynia z głównym ośrodkiem miejskim w Gdańsku – dalej: Trójmiasto), Poznań, Wrocław, Bydgoszcz i Toruń, Szczecin, Lublin, Białystok oraz Rzeszów, • współtworzące ją miasta (wraz z obszarami funkcjonalnymi) o znaczeniu regionalnym czyli pozostałe miasta wojewódzkie: Kielce, Olsztyn, Opole, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski oraz: Płock, Koszalin, Słupsk, Bielsko-Biała, Częstochowa, Radom, Rybnik. Spójność regionalna Wyzwania globalne - największe gospodarki Scenariusz rozwoju
