Molier
advertisement
Kinga Kaczmarczyk Agnieszka Pyko Mateusz Broś Klasa 1 B Artysta urodził się około 13 stycznia 1622 w Paryżu , jego rodzicami byli Jean- Baptiste Paquelin i Maria Poquelin- Cresse. Został ochrzczony 15 stycznia w kościele pw. Św. Eustachego i otrzymał imiona Jan Baptysta. Dom Moliera znajdowała się w najgłośniejszej części handlowej dzielnicy Paryża , na rogu ulic SaintHonore i Starych Łaźni. Na końcach dwupiętrowego domu pod stromym dwuspadowym dachem architekt umieścił rzeźbione w drewnie, drzewka pomarańczowe o starannie wyciętych gałęziach. Wędrował po nich łańcuszek maleńkich małpek, które zrywały owoce. Paryżanie nazywali budynek „małpim domem”. Jean-Baptiste Poquelin Maria Poquelin-Cresse Ojciec był tapicerem i handlarzem • Majętna kobieta, posiadała drogie suknie, bransolety z diamentami, perły, czytywała Pismo Św. Była cicha, uprzejma i wykształcona. mebli. Z upływem lat dorabia się tytułu Pokojowca Jego Wysokości Króla Francji. Ojciec z czasem zaczyna pożyczać pieniądze na godziwy procent , krytyczni twierdza, że postać chciwego Harpagona jest nawiązaniem do ojca Moliera. Jak pisze o tym M. Bułhakow: „…opisując ohydnego skąpca Harpagona, miał przed oczyma rodzonego tatusia.(…) Nie chce dać wiary tym oszczerczy plotkom!” Ojciec był szanowany wśród cechu, chętnie kupowali u niego mieszczanie i arystokracja. ojciec Moliera Wiosną 1632 zachorowała mama Jana Baptysty. Umarła 15 maja, a mający wtedy 10 lat Molier bardzo to przeżył. Ojciec wpadł w depresje, a syn często widział go płaczącego. Niedługo potem starszy Poquelin przestał rozpaczać i coraz częściej zaczął odwiedzać rodzinę Fleurette. Wreszcie okazało się, że Jan Baptysta będzie miał nową mamę – Katarzynę Fleurette. Niedługo potem rodzina przeprowadziła się do nowego domu, który znajdował się przy rynku, w dzielnicy, gdzie odbywały się słynne targi Saint-Germain. Ojciec rozpoczyna szkolenie syna na tapicera. Młodszy Poquelin zaczął odmierzać materiały, rozmawiać z czeladnikami, a w wolnych chwilach czytał tomik Plutarcha-pamiątkę po matce. Pan Cresse- dziadek Jan Baptysty- tapicer, mieszkał w pięknym domu, do którego w Hotel de Bourgogne każdą niedzielę przyjeżdżał zięć z dziećmi. W czasie odwiedzin dziadek zaprzyjaźnia się z wnukiem. Okazuje się, że mają wspólną miłość- teatr, co pozostaje w tajemnicy przed ojcem. Kiedy dziadek odwiedza Paryż razem z wnukiem, wieczorami, ukradkiem wychodzą do ciemnej sali Hotelu de Bourgogne ,gdzie grywa Królewska Trupa Teatralna. Chłopcu szczególnie podobają się leciutkie farsy. Odwiedzają również Teatr na Bagnie, gdzie grywano tragedie słynnego dramaturga Piotra Corneille. Ojcu nie podoba się nadmierne zainteresowanie teatrem swojego najstarszego syna, a kiedy w listopadzie 1636 roku umiera jego druga żona, Jan Baptysta informuje go o chęci rozpoczęcia nauki. średniego wzrostu, przygarbiony, człowiek wyjątkowo nieładny, jąka się, miał źle ustawiony głos, zapalczywy, częste huśtawki nastrojów, znajduje w ludziach ich wady i lubi się z nich wyśmiewać, jest nieostrożnie szczery. Jan Baptysta trafił do kolegium prowadzonego przez jezuitów. Młody Poquelin uczył się historii, literatury starożytnej, prawa, chemii, fizyki, słowa Bożego, filozofii oraz greki. Oczywiście uczono również łaciny, która była obowiązującym językiem w czasie rozmów na korytarzach. Młodzi Francuzi uczyli się fechtunku, tańca, odgrywali sztuki pisarzy rzymskich. Jan nie porzucił jednak odwiedzania teatrów i teraz wraz z kolegami z liceum odwiedzał Pont- Neuf. Pod koniec swojej nauki w liceum poznał aktorkę Madeleine Bejart, którą wszyscy uważali za bardzo utalentowaną. Była inteligentna, sama pisała wiersze. Jana Baptystę i młodą aktorkę połączył romans. Madeleine Bejart W liceum Poquelin zaprzyjaźnił się z Liceum w Clermont synem dygnitarza La Chapelle, w którego domu pojawił się profesor Pierre Gassendi. To od niego młody poznał filozofie Epikura, wiadomości z dziedzin nauk „ścisłych,” zaszczepił w nim miłość do jasnych i ścisłych rozważań, nienawiść do scholastyki, szacunek do doświadczenia, pogardę dla fałszu i wyszukania. Ojciec na początku roku 1641 wysyła Jana Baptystę do Orleanu, aby zdał egzaminy i otrzymał dyplom prawnika. Jan Baptysta zostaje z wykształcenia prawnikiem. W roku 1642 Jan informuje ojca, że chce rozpocząć karierę adwokata i wyprowadza się z domu. Jednak w tajemnicy przed ojcem ubiega się o posadę herolda zapraszającego przechodniów do budy, w której grano przedstawienia. W tym czasie czytał tragedie i zaczął występować w amatorskich przedstawieniach. Na początku stycznia 1643 roku Jan Baptysta oświadcza ojcu, że postanawia zostać aktorem. Ojciec próbował odwieść go od tego zamiaru; przyprowadza księdza, który po dwugodzinnej rozmowie z młodym sam stwierdził, że chce zostać aktorem. I tak 6 stycznia 1643 r. ojciec pozbawił swojego najstarszego syna tytułu pokojowca królewskiego, a następnie oddał mu część spadku po matce. Młody aktor udał się do domu Magdaleny Bejart. Jej ojciec Józef i cała rodzina pałali wielką miłością do teatru. 30 czerwca 1643 r. w domu Bejartów doszło do zawarcia umowy i tak powstał teatr „L’illustre Theatre”- „Teatr Znakomity”. Cała trupa teatralna nazywała się „Dziećmi rodziny”, w jej skład wchodzili: trójka Bejartów (Józef, Magdalena, Genowefa), dwie panny: Malingre i Desurlis; Germain Clerin, młody pisarz Bonefant, zawodowy aktor Denis Beis, Georges Pinel i przywódca Jan Baptysta. Jan Baptysta zmienia swoje nazwisko na Molier. Nie wiadomo jednak dlaczego właśnie takie wybrał młody aktor. Niektórzy twierdza, że stworzył je od nazwy jakiejś miejscowości lub usłyszał w kręgu teatralnym bądź zapożyczył od pewnego zmarłego pisarza. Nowy teatr szybko jednak zyskał przeciwników. Aktorzy z Hotelu de Bourgogne, tego samego do którego chodził razem z dziadkiem, okrzyknęli przeciwników „bandą łachmaniarzy”. Teatr znalazł miejsce przy fosie koło Porte-de-Neuilly. Budynek potrzebował jednak remontu i grupa przedstawiała tragedie na targu. Nie odnieśli jednak wielkiego sukcesu. Wreszcie w sylwestra 1644r. zagrano pierwsze przedstawienia. Ksiądz z sąsiadującego z teatrem kościoła ostrzegał, że teatr powstał, dzięki szatanowi i każdy kto tam pójdzie będzie przeklęty. Nie sprzyjało to sławie „Dzieci rodziny”. Molier zatrudnia aktora i dramatopisarza- Mikołaja Desfontaines. W teatrze zagrano wtedy trzy jego sztuki: Presida, czyli Świta prześwietnego Bassy, Święty Aleksy, czyli Olimpia wspaniała, Komediant doskonały, czyli Święty Genets Męczennik. Publiczność paryska nie zachwyciła się sztukami. Niewielki, trwający krótko sukces przyniosła sztuka Tristana L’Hermite Kłopoty rodzinne Konstantyna Wielkiego. Pieniądze się kończyły i przywódca trupy pożyczył je od ojca. Po kłótni z właścicielem Sali, teatr przenosi się do innej zwanej „La Croix Noire”- „Pod czarnym krzyżem”. Po tym jak zespół odegrał Artakserksesa Magona, Molier trafił do więzienia, z którego wyciągnął go ojciec. Molier wrócił do teatru, zaczęto grać przedstawienia i znowu przeniesiono się do innego miejsca. Tym razem pod „La Croix Blanche”„Pod białym krzyżem”. Z teatru zaczęli odchodzić aktorzy, a na początku 1645 r. sprzedano wszystkie dekoracje. Jesienią L’illustre Theatre przestał istnieć. MOLIER Od tej pory Molier wraz z Bejartami rozpoczął wędrówkę po Włoszech i Francji. Nie odnosili jednak wielu sukcesów. Powodzić zaczęło się dopiero wtedy kiedy zaczęli grać małe farsy po każdej tragedii Największy sukces odnieśli w Lyonie w 1652 roku, gdzie odegrano sporą komedię Moliera Wartogłów, czyli zawsze nie w porę. 30-letni już wtedy Molier otrzymał lekcję sztuki scenicznej od słynnego Tiberio Fiorelli zwanego Scaramuccim. Od tej pory Molier odnosił sukcesy grając postacie komediowe. W Lyonie do trupy Moliera dołączyli aktorzy m.in.: Katarzyna de Brie wraz z mężem oraz Teresa Markiza de Gorla . Molier szybko zainteresował się Teresą Marią, która odrzuciła jednak jego uczucia. Molier jednak nie wrócił już do Magdaleny Bejart. We Francji królem zostaje kilkuletni Ludwik XIV. Molier przemieszczał się po Langwedocji, gdzie przebywał książę Conti, ten sam z którym Molier uczęszczał do liceum. Aktorom udało się wystąpić i zachwycić księcia. Trupa Moliera otrzymała tytuł Nadwornej Trupy Księcia Armanda Bourbona de Conti oraz otrzymała od niego stałe pensje. W lecie 1655 do trupy dołącza się Charles Couppeau d’Assouci, który posiadał ogromny talent. Nazywano go „cesarzem kpiarzy”. W czasie dwóch lat kiedy wędrowny teatr Moliera był pod opieka księcia, zarobili oni mnóstwo pieniędzy. książę Conti Teatr przeniósł się do Beziers, gdzie premierę miała sztuka Zwady miłosne, która mimo niewielkich wad odniosła sukces. W lecie 1657 książę Conti zabronił używać aktorom nadanego im kiedyś tytułu Trupy Księcia Conti i nie chciał mieć już nic wspólnego z teatrem. Molier powiedział o tym tak: „ Możni tego świata są niestali i miałbym dobra radę dla wszystkich komediantów. Kiedy jesteś w łaskach, zgarniaj nie zwlekając, ile zdołasz. I odchodź sam, nie czekając, aż cię wykopią za drzwi!(…)” W zimie 1657 roku Moliera dotarł do środowiska dworu i dowiedział się, że Jego Wysokość Jedyny Brat Królewski chce wziąć ich pod opiekę i użyczyć im swojego imienia. Jesienią 1658 roku Molier wraz z trupą ruszyli w kierunku Paryża. 24 października 1658 roku Molier przed całym dworem z Ludwikiem XIV, jego matką i Filipem Orleańskim, Księciem Francji, przedstawił Nikomedesa Piotra Corneille. Tragedia ta okazała się niezwykle nudna, a Książę Francji już chciał rezygnować z opieki nad trupą, kiedy to Molier poprosił króla o odegranie niewielkiej farsy Zakochany doktor. Sztuka okazała się wielkim sukcesem. Molier trafił pod opiekę księcia Filipa, trupa miała stałą pensję i wydawała przedstawienia na dworze na zmianę z trupą włoską. Zgodnie z zarządzeniem króla, Molier rozpoczął pracę w Petit- Bourbon. Grupa Moliera otrzymała tytuł Trupy Jedynego Brata Królewskiego. Molier dzielił salę teatralną z trupą włoską. Grał w poniedziałki, wtorki, czwartki i soboty, a później, kiedy Włosi opuścili Paryż, w pozostałe dni. Pierwszą sztuką zagraną w pałacu 2 listopada 1658 była tragedia Corneille’a Herakles. Widzowie nie byli zachwyceni. W Paryżu wiedziano jednak, że komedia Zakochany doktor odniosła wielki sukces. Następnym razem trupa pokazała kolejne 3 tragedie. W czasie jednej, Molier grający Cezara dostał jabłkiem w głowę, rzuconym przez kogoś z publiczności. Teatr Petit-Bourbon Jan Baptysta wprowadził nowy styl gry. Chciał, aby aktor wcielał się w rolę, uzewnętrzniał swoje uczucia oraz, aby umiał przekazywać tekst ze sceny. Molier często czerpał tematy z innych sztuk, czasem nawet całe sceny, ale w jego twórczości zyskiwały nowy, lepszy wymiar. W międzyczasie aktor zakochał się w siostrze Magdaleny, małej Menou przybyłej do trupy w czasie jej wędrówki, teraz znanej jako Armanda. Magdalena przebaczyła Molierowi jego zdrady, ale nie mogła pogodzić się z jego uczuciem do swojej wychowanki. W listopadzie 1659 r. Molier rozpoczął prace nad nową sztuką Pocieszne wykwintnisie. Miała ona na celu ukazanie postaci przychodzących do „błękitnego pokoju” pani Katarzyny Rambouillet. Nie tyle pokazanie, ale i ośmieszenia. W „błękitnym pokoju” odbywało się całe życie towarzyskie Paryża. Wystawienie sztuki rozpoczęło wojnę Moliera z gośćmi „błękitnego pokoju”, wśród których byli: aktorzy z Hotelu Bourgogne oraz „myśliciele” i paryscy pisarze. W dzień po premierze Pięknych wykwintniś Molier dowiedział się, że jego sztuka została zakazana. Postanowił, więc przesłać sztukę do króla, aby ten ją przejrzał, a w międzyczasie przerobił sztukę ucinając, bądź dodając jakieś sceny. Po dwóch tygodniach zezwolono na granie poprawionej komedii, która wywołała duże zainteresowanie i wpływy do kasy. Sztuka została nawet wydrukowana i rozpowszechniona po Paryżu. Palais-Royal 28 maja 1660 wystawiona została nowa komedia, pisana wierszem Sganarel, czyli Rogacz z urojenia. Sztuka wywołała wielkie zainteresowanie, jednak po przedstawieniu Molier popadł w konflikt z mieszczanami, ponieważ wielu z nich rozpoznało w Sganarelu samych siebie. 9 lipca w lasku pod Paryżem Molier mógł przedstawić Wykwintnisie królowi. Sztuka odniosła sukces na dworze. 11 października Molier dowiedziała się, że wraz z trupą musi opuścić Petit- Bourbon z powodu likwidacji budynku o której nie został poinformowany. Po sukcesach odniesionych w różnych miejscach Francji, Molier otrzymał zgodę na przeniesienie garderoby oraz dwóch kondygnacji lóż do Palais-Royal. Kolejną sztuką Jana Baptysty była komedia Don Garcia z Nawarry, czyli zazdrosny książę. Premiera odbyła się 4 lutego w odnowionym Palais-Royal. Dialogi były jednak tak długie, że publiczność strasznie się nudziła i na 7 przedstawianiu Zazdrosnego księcia do kasy wpłynęło tylko 70 livrów. Molier jednak nie poddawał się i postanowił wystawić sztukę na dworze. Na wiosnę 1661 Molier tworzy Szkołę mężów odnosząc ogromny sukces. Stara się jednocześnie o przychylność Ludwika XIV, aby w razie problemów z wystawianiem sztuki miał się do kogo zwrócić. Po śmierci kardynała Mazariniego Ludwik XIV rozpoczął samodzielna władzę. Nową osobą zarządzającą finansami Francji został Nicolas Fouquet. Postanowił on zorganizować wspaniały festyn na cześć króla. Nie wiedział, że w czasie przygotowań do uroczystości Ludwik XIV odkrywał jego przekręty. Na festynie Molier miał przedstawić komediobalet Natręty. Autor zorientował się już, że król uwielbia balet, i tak starał mu się przypodobać. Natręty były to satyryczne scenki o figurach z najwyższych sfer. Sztuka odniosła sukces, a sam król poradził Molierowi, aby skopiował jeszcze jedną postać. Po festynie aresztowany został jego organizator -Nicolas Fouquet. Pałac Nicolasa Fouquet’ a 20 lutego 1662 w kościele Saint-Germain-l’Auxerrios odbył się ślub Jana Baptysty Moliera i Armandy Bejart mającej około 20 lat. Po Paryżu chodziły jednak plotki, że Molier bierze ślub z własną córką. Uważano ją za dziecko byłej kochanki aktora Magdaleny, a jej ojciec był nieznany. 5 grudnia odbyła się premiera Szkoły żon, w której przedstawiona była historia zdesperowanego i zazdrosnego Arnolfa. Monologi biednego bohatera przedstawiały nam jak źle działo się w domu młodego małżeństwa. Sztuka odniosła sukces. Hotel de Bourgogne przerażony małymi wpływami do kasy w czasie grania Szkoły żon, rozpoczął jej krytykę. Molier w odpowiedzi napisał Krytykę „Szkoły żon”. Sztuka miała ośmieszać krytykujących jego dzieło. Pan de Vise największy przeciwnik Szkoły napisał Krytykę krytyki, która nie została jednak przedstawiona bo była do niczego. Moliera oskarżono również o parodię 10 przykazań (Arnolf każe przeczytać Anusi 10 maksym). Armanda Molier Po sukcesie Szkoły król wyznaczył artyście stałą pensję. Przeciwnicy Moliera nie spoczęli tylko na krytyce sztuki. Wmówili marszałkowi de La Feuillade, że postać Markiza, który cały czas powtarza „Ciastko ze śmietaną!?” to właśnie on sam. Ten spotkawszy autora w Wersalu przycisnął go do piersi i guzikami swojego kaftana przejechał po twarzy Moliera. Niedługo potem artysta napisał Improwizację w Wersalu, w której wyśmiewał się z aktora Hotelu de Bourgogne Zachariasza Montfleury. Natychmiast pojawił się odwet ze strony aktorów paryskich. Powstała komedia Zemsta markiza de Visa i de Villiersa oraz Improwizacja w Pałacu Conte syna Zachariasza. Wreszcie pojawił się obrońca Moliera, Filip de la Croix, który napisał utwór Wojna kosmiczna, czyli Obrona „Szkoły żon”. Pod koniec 1663 Montfleury złożył donos do króla, w którym oskarża Moliera o małżeństwo z córką. Pisarzowi udało się jednak wytłumaczyć władcy, a król uznał aktora za niewinnego. Od tej pory wojna Jana Baptysty z jego przeciwnikami zaczęła się uspokajać. Niestety przypłacił to zdrowiem; zaczął kaszleć, był zmęczony. Potem miało się okazać, że były to początki hipochondrii. 19 stycznia 1664 państwu Molier • Przed chrztem Molier zdążył napisać Małżeństwo z musu. urodził się syn. 8 lutego pierworodny Moliera został ochrzczony; jego ojcem chrzestnym został sam Ludwik XIV, a matką księżna Orleanu. Molier przeprowadził się z rodziną na palace du Palais- Royal. Świetny krytyk i poeta BoileauDespreaux został najlepszym przyjacielem Moliera i to on pierwszy poznał treść sztuki, która była przygotowywana na wielkie otwarcie Wersalu. •Wiosną 1664 rozpoczęły się uroczystości. Molier najpierw wystawił Księżniczkę Elidę, gdzie w roli tytułowej wystąpiła żona autora. Księżniczka Elida Niedługo po premierze Elidy zmarł syn Moliera. Tymczasem nadal trwały uroczystości w Wersalu. Nadchodziła premiera długo tworzonej sztuki Moliera Tartuffe, czyli Świętoszek. W sztuce przedstawiony był duchowny, który był kłamcą, niegodziwcem, uwodzicielem cudzych żon. Oczywiście dialogom towarzyszyły cytaty z Biblii. Sztuka odegrana została przed królem, jego matką, religijnymi kobietami oraz duchownymi. Po zakończeniu przedstawienia w Wersalu zapanowało zgorszenie; królowa matka opuściła uroczystości. Arcybiskup Paryża sam zwrócił się do króla aby ten natychmiast zakazał Świętoszka. Król w czasie rozmowy z Molierem poprosił go, aby przestał grać Tartuffe’a. Molier po powrocie do Paryż dopisał do sztuki 4 i 5 akt, a książę Orleanu nakłonił go do zagrania sztuki na swoim dworze. Dzieło zostało jednak całkowicie zakazane. Molier czerpiąc wiedzę z legend i opowiadań hiszpańskich stworzył postać Don Juana. Premiera sztuki odbyła się 15 lutego 1665 roku. Była bardzo popularna w Paryżu, chociaż wywołała większy skandal niż Świętoszek. Największe zamieszanie wniosła scena miedzy Don Juanem, a pobożnym żebrakiem, w której bohater oferuje mu pieniądze jeśli ten przeklnie. Żebrak nie uczynił tego lecz Don Juan dał mu dukata. Po tym, nawet przychylni Molierowi odwrócili się, a po odegraniu 15 przedstawienia sztuka została zakazana. Don Juan 14 sierpnia 1665 r. aktorzy otrzymali tytuł Trupy Króla w Palais-Royal i otrzymali stałą pensję. Stan zdrowia Moliera zaczął się pogarszać. Po powrocie do zdrowia w ciągu 5 dniu napisał, wypróbował i wystawił komediobalet z 3 aktami i prologiem. Sztuka Miłość lekarzem została pokazana w Wersalu i zyskała uznanie króla. Następnie wystawiona w Palais-Royal przyniosła skandal. Molier przedstawił lekarzy jako najgorszych ludzi pod słońcem. Nie ma się co dziwić, ponieważ za czasów Moliera medycyna przeżywała „ciemne wieki”. Jan Baptysta przedstawił w sztuce 4 lekarzy, w których publiczność od razu rozpoznała lekarzy dworu, w tym lekarza samego króla. Przyczyniło się to do rozbudzenia wielkiej nienawiści medyków do autora. W styczniu 1666 Molier napisał nową sztukę Mizantrop, czyli Żółciowy kochanek. Utwór przedstawiał samotnego człowieka, który starał się sprzeciwiać zakłamaniu innych ludzi. Sztuka została ogłoszona przez krytyków jako najlepsza dotychczasowa komedia Moliera. Kolejne dzieło to Lekarz mimo woli. Komedia była świetna i przyniosła duże wpływy do kasy. W międzyczasie Molier przygarnął młodego chłopca Michela Barona, którego okrzyknął przyszłą gwiazdą francuskiej sceny. Molier po separacji z żoną zaopiekował się chłopcem i rozpoczął uczyć go aktorstwa. W domu, w którym nadal mieszkał z Armandą często dochodziło do kłótni między nią a Baronem. Michel Baron W grudniu 1666 w Saint-Germain odbyły się uroczystości nazwane Baletem Muz. Molier wystawił balet, w którym zatańczył sam król. Pojawiła się również komedia Melicerta, w której zagrali Baron i Armanda. Sztukę wystawiono tylko raz, ponieważ doszło do kłótni między młodymi aktorami. Pani Molier spoliczkowała chłopaka, a ten poskarżył się królowi i po błaganiach dyrektora trupy opuścił aktorów. Molier szybko musiał napisać nowy utwór i powstał Korydon oraz Sycylianin, czyli Miłość malarzem. Autor przypłacił to zdrowiem i wyjechał na wieś. Po poprawie zdrowia artysta powrócił do Tartuffe. Przerobił sztukę, usunął cytaty z Biblii, zmienił głównego bohatera. Rozpoczął również starania o pozwolenie króla na wystawianie sztuki. Król zajęty wojną o Niderlandy udzielił zgody, więc 5 sierpnia 1667 odbyła się premiera Świętoszka pod nowym tytułem Szalbierz. Dzień po premierze u dyrektora teatru pojawił się przedstawiciel parlamentu paryskiego informujący Moliera, że wystawił sztukę bez zgody króla. Artysta napisał podanie do Ludwika XIV, w którym zapewniał o swoich dobrych zamiarach. 11 sierpnia arcybiskup Paryża napisał orędzie, w którym zakazał oglądania Szalbierza. Molier postanowił opuścić Paryż, wyjechał do podparyskiego Auteuil. W czasie pobytu na wsi powstała komedia Amfitrion, która w roku 1668 przyniosła największe dochody ze wszystkich sztuk. W czasie swojego pobytu na wsi Molier spędził czas z La Chapellem, La Fontainem i hrabią de Jonzac. Dyrektor stworzył komedię Grzegorz Dyndała, czyli Mąż pognębiony oraz Skąpiec. Na początku roku 1669 król pozwolił grać Szalbierza. Premiera odbyła się 5 lutego i przyniosła ogromne dochody. 20 dni po pierwszym przedstawieniu zmarł ojciec Moliera Jean-Baptise Poquelin. Grzegorz Dyndała, czyli Mąż pognębiony Auteuil Na jesień 1669 Ludwik XIV zarządził organizacje festynu w Chambord i Molier przygotował komediobalet Pan de Pourceaugnac. W sztuce, oprócz lekarzy ośmieszył również prawników. Na początku 1670 r. odbyły się Igrzyska Królewskie. Trupa Moliera przybyła na uroczysty festyn i przedstawiła balet Dostojni współzalotnicy, w których wystąpił sam król. Sztuka została przyjęta z entuzjazmem, jednak po opublikowaniu tragedii Racin’a Brytannik, w której autor pisze, że król występuje w sztukach aby zdobyć poparcie ludności, Ludwik XIV całkowicie zrezygnował z udziału w sztukach Moliera. Artysta zrozpaczony pogrążył się w kłopotach sezonu letniego. W kwietniu zmarł Ludwik Bejart. W Chambord odbył się już kolejny w tym roku festyn, na który poproszono Moliera i kompozytora Lully, aby przygotowali komedię o Turkach. 14 października 1670 odbyła się premiera Mieszczanina, a Molier był zrozpaczony. Dopiero 2 dni później król, znowu obecny na spektaklu, poprosił Moliera do siebie. Ludwik XIV poinformowała go, że sztuka jest bardzo dobra tylko potrzebował czasu, •W tym samym roku ukazał się słynny, aby ją docenić. Mieszczanin był grywany w oczerniający osobę Moliera artykuł Elomir- hipochondryk napisany przez Le Palais- Royal i odnosił duży sukces. Boulanger de Chalusset. Ukazywał postać oraz życie aktora w bardzo złym świetle. •Pod koniec 1670r. do Moliera powrócił dorosły już Michel Baron. W 1671 roku Molier zaczyna tworzyć balet Psyche. Autor miał coraz większe problemy ze zdrowiem, dlatego poprosił o pomoc dawnego przyjaciela Piotra Corneille; autorem piosenek był Filip Quinault. Sztukę wystawiono w pałacu w Tuileries; Armanda wystąpiła jako Psyche, a Baron jako Amor. Do Paryża dotarła plotka o rzekomym romansie tej dwójki, która zapomniała dawne sprzeczki. Molier zniósł to w milczeniu. Psyche została przeniesiona do Palaise-Royal gdzie przyniosła duże wpływy do kasy. W międzyczasie Molier stworzył Szelmostwa Skapena, które uznano za niegodne tak wielkiego twórcy. Z okazji zaślubin Jedynego Brata Królewskiego, Molier napisał komedię Hrabina d’Escarbagnas, która cieszyła się uznaniem na dworze. Zimą 1671 r. Molier pogodził się z żoną i Uczone białogłowy wrócił do Paryża. 17 lutego 1672 zmarła Magdalena Bejart, a arcybiskup pozwolił pochować ją w sposób katolicki, ponieważ pod koniec życia porzuciła komediancki styl życia. Miesiąc po śmierci Magdaleny, Molier wystawił Uczone białogłowy. Krytycy uznali, że sztuka obraża kobiety, które według autora powinny przebywać tylko w kuchni. Molier przeprowadził się z rodziną na rue Richelieu, gdzie kupił 2 piętrowe mieszkanie, na którego urządzenie nie żałował pieniędzy. On zajmował górną część domu, a na dole mieszkała Armanda. 15 września urodziła chłopczyka, którego nazwano Pierre-JeanBaptiste-Armand, niestety dziecko zmarło po miesiącu. W czasie zimy Jan Baptysta napisał komedię Chory z urojenia, w której wyśmiewał lęk ludzi przed śmiercią oraz lekarzy. Molier cały dzień źle się czuje, chociaż zarzeka się, że może wystąpić w wieczornym przedstawieniu. W czasie spektaklu Chory z urojenia blednie, pada na scenę. Nikt oprócz aktorów nie orientuje się, że artysta źle się czuje, ponieważ ukrywa on pierwsze konwulsje. Następnie Baron każe przewieść go do domu, gdzie Jan Baptysta Molier umiera. Pogrzeb odbywa się dopiero 21 lutego 1673 roku, ponieważ żaden ksiądz, nawet arcybiskup Paryża nie zgadzają się na pochówek komedianta. Dopiero po interwencji Armandy u Ludwika XIV arcybiskup zgadza się na pogrzeb, który może odbyć się wieczorem. Obowiązuje jednak zakaz odprawiania mszy za duszę artysty. Molier zostaje pochowany na cmentarzu Św. Józefa. w krypcie z samobójcami i nie ochrzczonymi jeszcze dziećmi. Chory z urojenia Grób Moliera Wieloletni przyjaciel artysty La Fontaine powiedział: „Plaut i Terencjusz leżą w tym grobie / Choć pogrzebano w nim tylko Moliera…” W czasie rewolucji francuskiej prochy Moliera zostały przeniesione do mauzoleum. Nie zachowały się żadne jego rękopisy czy listy. Jedyny zachowany skrawek papieru to potwierdzenie przyjęcia pieniędzy dla trupy teatralnej. Jest autorem przeszło 30 sztuk, z których najważniejsze zapewniły mu miano twórcy nowożytnej komedii europejskiej. Znawcy podkreślają jak dużą role w twórczości Moliera miało jego nieszczęśliwe małżeństwo z Armandą Bejart. Podobno tak kiedyś odpowiedział swojemu przyjacielowi, który zaproponował mu zemstę na żonie: „Widzę jasno, żeś nic jeszcze nie ukochał i przyjąłeś obraz miłości za samą miłość… Przeszedłem na świat z wrodzonymi dyspozycjami do czułych wzlotów, a że wszystkie moje wysiłki, by zwalczyć ową skłonność do kochania, szły na marne, próbowałem uczynić się szczęśliwym na tyle, ile można mając serce nazbyt wrażliwe…” Cytat ze Słownika pisarzy: „Żył jak prawdziwy filozof w ustawicznej trosce o przypodobanie się swojemu księciu własnymi dziełami, o zapewnienie sobie reputacji człowieka przyzwoitego, nie przejmował się zbytnio kaprysami żony, której pozwalał żyć wedle jej własnych zamysłów, choć zachował dla niej ogromną czułość(…). Wobec powierzchownych obserwatorów ukrywał wstydliwie głębię swojego zbolałego serca i szukał w niej zapomnienia- smagany bólem, który podsycała zazdrość.” Bibliografia: Bułhakow M., Życie Pana Moliera,Warszawa 1968. www.wikipedia.pl www.google.pl www.bryk.pl Słownik bohaterów literackich
