PP_W8_Poznanie społeczne

WYKŁAD 8:
(UCIELEŚNIONE) POZNANIE SPOŁECZNE
Psychologia poznawcza
dr Mateusz Hohol
JAK CIĘ WIDZĘ TAK CIĘ PISZĘ,
CZYLI BŁĘDY ATRYBUCJI
(KOSSLYN & ROSENBERG, 2006)
efekt aureoli (Hallo effect)
odkrywając u kogoś cechę pozytywną,
jesteśmy skłonni do przypisywania
kolejnych cech pozytywnych
efekt pierwszeństwa
przypisujemy większą wagę pierwszemu
wrażeniu niż późniejszym ocenom osoby
CO TO JEST
POZNANIE SPOŁECZNE?
„Poznanie społeczne wyjaśnia
zachowania społeczne, używając
pojęć i metod zapożyczonych z
obszarów pokrewnych psychologii
p o z n aw c ze j i n e u r o n a u c e ” .
(Winkielman & Schooler, 2008)
UCIELEŚNIONE POZNANIE
„Ucieleśnione poznanie utrzymuje, że procesy po
znawcze są głęboko zakorzenione w cielesnych
interakcjach ze światem”, Wilson, 2002.
TEORIE
UCIELEŚNIENIA UMYSŁU…
„wyższe procesy poznawcze są
modalne, tzn. opierają się na
częściowych reaktywacjach stanów
sensor yczno-motor ycznych.
We d ł u g t y c h < < t e o r i i
ucieleśnienia>> ludzka wiedza
w y m a g a , w p e w ny m s e n s i e
<<ponownego doświadczenia>>
danego zdarzenia za pomocą
procesów zmysłowych, które
uczestniczyły w pierwotnej
percepcji bodźca” (Winkielman &
Niedenthal, 2009)
UCIELEŚNIONA SYMULACJA
•
Mechanizm ten działa podczas
przetwarzania pojęć, m.in.
emocjonalnych
•
Rozumienie emocjonalnego
pojęcia „GNIEW” polega na
zmysłowym odtwarzaniu,
„symulowaniu” doświadczenia
gniewu, aktywowane są:
mięśnie ręki, twarzy, czuciowosomatyczne struktury mózgu,
wewnętrzne uczucie
UCIELEŚNIENIE EMOCJI
•
„Zmiany cielesne następują bezpośrednio
po spostrzeżeniu pobudzającego faktu,
nasze odczucie samych tych zmian jest
emocją”. James, 1884
•
„Dlaczego ludzie, którzy są rozgniewani
mrużą oczy i drapią sobie ręce?”. Zajonc & Markus, 1984
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY OBWODOWE
•
Niedenthal et al (2001) badali wpływ naśladowania
bodźca przy użyciu własnych mięśni twarzy na
percepcję ekspresji mimicznej
•
Zadanie: określ kiedy twarz zmienia się z radosnej na
smutną i odwrotnie?
•
Badanym osobom (w przeciwieństwie do grupy
kontrolnej) blokowano możliwość naśladowania,
umieszczając między zębami a wargami pióro
•
Zablokowanie ekspresji mimicznej wydłużało czas
wykrycia zmiany ekspresji twarzy
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY OBWODOWE
•
Oberman, Winkielman & Ramachandran
(2007) wykorzystując elektromiografię
(EMG) badali 4 mimiczne ekspresje emocji:
radość, wstręt, strach, smutek)
•
Warunki: (1) pióro między zębami, (2)
żucie gumy, (3) pióro między wargami, (4)
warunek kontrolny (brak zadania)
•
I eksperyment: na podstawie zapisu EMG
stwierdzono, że (I) aktywuje mięśnie
ekspresji radości; (II) aktywuje sporadycznie
różne mięśnie; (III) nie wywiera wpływu
•
II eksperyment: (I) pogarsza rozpoznawanie
ekspresji radości, ale nie na wstrętu, strachu
i smutku
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY NEURONALNE
•
Zespół Damasia (Adolphs et al, 2000)
przebadał 108 pacjentów z różnymi lezjami
oraz 30 zdrowych ochotników jak radzą sobie
oni w trzech zadaniach zw. ze wzrokowym
rozpoznawaniem mimicznych ekspresji emocji:
(1) ocena intensywności emocji, (2) zestawianie
ekspresji z nazwą emocji, (3) sortowanie
ekspresji wg kategorii emocjonalnych
•
Osoby z uszkodzeniami pierwotnej i wtórnej
prawej kory czuciowo-somatycznej radziły
sobie gorzej we wszystkich zadaniach
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY NEURONALNE
•
Pitcher et al (2008) w badaniu z
użyciem przezczaszkowej
stymulacji magnetycznej (TMS)
wykazali, że zahamowanie prawej
kor y czuciowo-somatycznej
100-200 ms po ekspozycji
bodźca pogarsza rozpoznawanie
ekspresji mimicznych emocji
Pitcher et al (2008)
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY NEURONALNE
•
Carr et al (2003) w badaniu fMRI prosili pierwszą grupę
osób aby jedynie obserwowały ekspresje mimiczne
emocji, a drugą grupę by obserwowały i naśladowały
twarze
•
Zarówno naśladowanie jak i sama obserwacja ekspresji
mimicznych aktywowały pierwszorzędową korę ruchową
(PMC) (neurony lustrzane), korę skroniową, wyspę oraz
amygdalę
Carr et al, 2003
Carr et al, 2003
Carr et al, 2003
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY NEURONALNE
•
wyspa (insula) jest strukturą mózgową
wyspecjalizowaną w emocji wstrętu
(obrzydzenia)
•
zaobserwowano deficyty zarówno w
doświadczaniu, jak i rozpoznawaniu wstrętu u
osób z uszkodzeniami wyspy (Calder et al,
2000).
•
UWAGA:
•
aktywacje wyspy rejestruje się także w
wielu innych przypadkach
•
Naqvi et al (2007) pokazali, że
uszkodzenie wyspy wpływa także na
pozytywne emocje
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY NEURONALNE
•
Grupa Rizzolattiego (Wicker et al, 2003)
przeprowadziła eksperyment, w którym badane
osoby proszone były o wdychanie
nieprzyjemnego zapachu, wywołującego wstręt
•
Następnie badani oglądali w skanerze fMRI film
przedstawiający inne osoby na twarzach, których
widoczna była ekspresja wstrętu
•
Zaobserwowano aktywność wyspy zarówno, gdy
osoby wdychały zapach wzbudzający wstręt, jak i
gdy obserwowały obrzydzone twarze.
Wicker et al, 2003
UCIELEŚNIENIE
W ŻYCIU SPOŁECZNYM
•
Zajonc et al (1987) wykazali,
że po 25 latach twarze
małżonków są do siebie
bardziej podobne niż na
początku związku
•
Prawdopodobnie wygląd
twarzy zmienia się dzięki
ciągłemu imitowaniu partnera/
partnerki (empatia, teoria
umysłu)
•
Zaobserwowano korelację
między jakością małżeństwa a
podobieństwem twarzy
UCIELEŚNIENIE
W ŻYCIU SPOŁECZNYM
•
spektrum autystyczne (ASD,
autism spectrum disorder):
szerokie pojęcie obejmujące
różne typy osób z cechami
autystycznymi, charakteryzujące
się różnymi tr udnościami
społecznymi, komunikacyjnymi i
emocjonalnymi
ASD A UCIELEŚNIENIE
•
Wielu badaczy sądzi, że przyczyną deficytów osób z
ASD są obniżone zdolności do naśladowania innych
(Williams et al, 2004)
•
Osoby z ASD wykazują braki w spontanicznym
naśladowaniu bodźców (Hamilton et al, 2007)
•
McIntosch et al (2006) w badaniu z użyciem techniki
EMG prezentowali obrazki z radosnymi i rozgniewanymi
twarzami osobom z ASD i grupie kontrolnej:
•
w pierwszym warunku uczestnicy mieli imitować
ekspresje twarzy z obrazków: zarówno osoby z ASD,
jak i z grupy kontrolnej wykazywały normalny
wzorzec naśladowania
•
w drugim warunku uczestnicy mieli po prostu
przyglądać się obrazkom: osoby z grypy kontrolnej,
w przeciwieństwie do osób z ASD spontanicznie
naśladowały ekspresje mimiczne
ASD A UCIELEŚNIENIE
•
Hipoteza rozbitych luster: deficyty w
naśladowaniu u osób z ASD
spowodowane są uszkodzeniem
systemu n eu ron ów lu strzanych
(Oberman & Ramachandran, 2007)
•
Konkurencyjna hipoteza: nadwrażliwość
sensoryczna osób z ASD zmniejsza
ilość interakcji społecznych (bodźce
społeczne mogą być wręcz bolesne)
ODKRYCIE MN:
DI PELLEGRINO ET AL., 1992; GALLESE ET AL.,
1996; BONINI ET AL., 2010; FOGASSI ET AL., 2005
warunek A
Badano aktywność neuronów, kodujących ruchy
dłoni, w strukturze F5 brzusznej kory motorycznej
(PMC) makak (metoda: rejestracja aktywności
pojedynczych komórek). Aparatura zareagowała
zarówno w warunku A, gdy makak sam (aktywnie)
chwytał owoc, jak i w B gdy widział (pasywnie), jak
czyni to inny osobnik. MN zaobserwowano także w
płaciku ciemieniowym dolnym (IPL).
warunek B
ASD A UCIELEŚNIENIE
•
Oberman et al (2005) w badaniu z użyciem EEG rejestrowali
tłumienie fali mu, będącej korelatem aktywności kor y
przedmotorycznej, u osób z ASD i z grupy kontrolnej
•
Zadanie polegało albo jedynie na oglądaniu filmu przedstawiającego
ludzi wykonujących proste czynności albo na wykonaniu tych
czynności
•
W grupie kontrolnej zarejestrowano tłumienie fali mu w obydwu
warunkach eksperymentalnych zaś u osób z ASD jedynie podczas
wykonywania ruchów
Wywiad z Piotrem Winkielmanem (Łukasz Kwiatek & Mateusz Hohol)
w „Charakterach” 2014, no. 56 (212), ss. 80-83, w całości:
http://mateuszhohol.filozofiawnauce.pl/wp-content/uploads/2012/12/08_2014_Zmysl_metafory.pdf