Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Kolegium

Prof. dr hab. Roman Sobiecki
Makroekonomia
Pieniądz w gospodarce.
Banki i polityka pieniężna
Funkcje i formy pieniądza
2.
Agregaty pieniężne
3.
Funkcje i zadania banku centralnego
4.
Instrumenty banku centralnego
5.
Regulacje makroekonomiczne
a) rezerwa obowiązkowa
b) stopy procentowe
c) operacje otwartego rynku
d) kurs walutowy
6. Mechanizm kreacji pieniądz kredytowego
7. Restrykcyjna i ekspansywna polityka fiskalna i
monetarna (krzywa IS-LM)
1.
Funkcje pieniądza:
1.
2.
3.
4.
5.
Miernik wartości towarów i usług
Środek wymienno-płatniczy
Środek oszczędnościowo-kapitałowy
Środek stymulacyjny
Środek tezauryzacji
Skala pieniężna:
1.
2.
3.
Nazwa podstawowej jednostki, np. EURO
Nazwa i ilość mniejszej jednostki, np. 100 eurocentów
Proporcje wymiany z innymi walutami (kurs walutowy), np. 1 EUR =
1,42 USD
Formy pieniądza:
1.
2.
3.
4.
5.
Towarowa
Sztabowa –złota i srebrna
Monetarna – złota i srebrna
Banknoty (wymienialne na złoto)
Pieniądz papierowy
a) gotówkowy (bilon, banknoty)
b) bezgotówkowy (zapisy na kontach, pieniądz elektroniczny
plastikowy
•
Agregat M0 - baza monetarna, który obejmuje wartość krążącego w
gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących banków
komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują codziennych
rozliczeń z Narodowym Bankiem Polskim oraz wartość rachunków rezerwy
obowiązkowej.
•
Agregat M1 - oprócz pozycji agregatu M0 obejmuje dodatkowo całą wartość
depozytów na żądanie w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów
gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami.
•
Agregat M2 - oprócz agregatu M1 obejmje dodatkowo wszystkie depozyty w
bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.
•
Agregat M3 - jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z
M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania
banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi.
Załącznik w Excelu
Funkcje banku centralnego
1.
2.
3.
Centralny bank państwa
Funkcja emisyjna
Bank banków (bank ostatniej instancji)
Zadania banku centralnego :
1.
2.
3.
4.
5.
Zachowanie wartości pieniądza
Refinansowanie oraz regulowanie płynności banków komercyjnych
Opracowanie bilansu płatniczego i obsługa dewizowa państwa
Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi
Obsługa budżetu państwa
Krajowy system bankowy działa tak sprawnie, że w pełni
wykorzystuje możliwości kreacji pieniądza. Rezerwy
gotówkowe w systemie bankowym R=1000, co stanowi 5%
zgromadzonych depozytów D. W obiegu pozabankowym
znajduje się C=2500 gotówki. Oblicz:







bazę monetarną M0 ………………………………..
podaż pieniądza M3 ………………………………..
mnożnik kreacji pieniądza bankowego ………………………………..
ilość pieniądza bezgotówkowego ………………………………..
nowy mnożnik kreacji pieniądza bankowego, spowodowany
zmniejszeniem ilości pieniądza w obiegu pozabankowym o 500, w
tym wycofaniem z obiegu (zniszczono) 300 oraz spadkiem stopy
rezerw obowiązkowych do 4% ………………………………..
bazę monetarną po zmianach ………………………………..
podaż pieniądza po zmianach ………………………………..
Analiza krzywej IS
a) zmiany położenia punktu E na IS
i1
IS
Przykład - skutki wzrostu i0 do i1 :
E1
- podrożenie kredytu
inwestycyjnego, więc
rezygnacja z najmniej
opłacalnych projektów ;
E0
i0
E2
i
2
Y1
Y0
Y2
Y
- obniżenie popytu inwestycyjnego,
więc również obniżenie produkcji
dóbr inwestycyjnych ;
- obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników
zatrudnionych w tej sferze ;
- obniżenie ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie produkcji
dóbr konsumpcyjnych ; równowaga w E1 .
Przypadek obniżenia stopy procentowej
( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).
Niech  G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego
i
Po obniżce popytu
zmniejszy się produkcja.
IS0
IS1
IS2
i0
E1
E0
Y1
czyli restrykcja fiskalna )
Y0
E2
Y2
Y
Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i .
Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) .
Restrykcja fiskalna przesuwa krzywą IS równolegle w lewo.
Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 0 ) zwiększa produkcję i przesuwa krzywą IS
równolegle w prawo.
Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y2 ) .
Analiza krzywej LM
a) zmiany położenia punktu E na LM
i
LM
i1
E1
i0
Przykład - skutki wzrostu
produkcji do Y1 :
- produkcja rośnie, rośnie
więc popyt na pieniądz
( popyt transakcyjny ) ;
E0
i2
- przy danej podaży M
wzrost popytu wywoła
wzrost „ceny pieniądza”
procentowej ) .
E2
Y2
Y0
Y1
Y
Oznacza to, że np. ucieczka
od lokat zmusi banki do
podniesienia ich atrakcyjności.
Przypadek obniżenia produkcji
( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).
( tj. stopy
i
i0
LM1
LM2
LM0
E0
E1
E2
Y1
Y0
Y2
Y
Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y1 ) .
Restrykcja monetarna zmniejsza produkcję i przesuwa krzywą LM równolegle w lewo.
Natomiast ekspansja monetarna ( tj.  M > 0 ) prowadzi do zwiększenia produkcji (
większa ilość pieniądza może obsłużyć większą produkcję ) i przesuwa krzywą LM
ównolegle w prawo .
Model IS - LM
i
iE
IS
LM
E
YE
Y
W punkcie E stopa procentowa określona na rynku pieniężnym tak zbilansuje
zamierzone oszczędności i inwestycje, że wytworzona zostanie produkcja, której
sprzedaż wywoła popyt na pieniądz równy jego podaży.
Polityka ekonomiczna państwa
a) ekspansywna polityka fiskalna
Gdy  G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.
i
IS0
IS1
LM
E2
i2
E0
E1
i0
Y0
Y2
Y1
Ostateczne skutki
ekspansji fiskalnej :
- wzrost produkcji ;
- wzrost stopy % .
Y
To „efekt wypychania” ( gruba czarna strzałka ),
Przy
produkcji
równej
pieniężnymstopę
pojawi
się
1 na rynkupodnosząc
tj. wzrost wydatków Yrządowych
procentową
zmniejszy prywatne
niedobór pieniądza.
Wywoła to wzrost jego ceny czyli stopyinwestycje
procentowej, po którym nastąpi obniżenie
( „wypchnie” je z rynku ) .
Y z Y1 do Y2 .
b) restrykcyjna polityka fiskalna
Gdy  G < 0 , to obniżający się popyt
pociągnie za sobą spadek produkcji.
i
IS1
i0
IS0
LM
E1
i2
Przy produkcji zmniejszonej
( do Y1 )
nadmiar pieniądza
spowoduje obniżenie stopy procentowej
E0
i „niechciany”
wzrost produkcji ( do Y2 ) .
E2
Y1
Y2
Y0
Ostateczne skutki
restrykcji fiskalnej :
- obniżenie produkcji ;
- obniżenie stopy % .
Y
To przeciwieństwo efektu
wypychania : miejsce
zmniejszonych zamówień
rządowych zajmują
przedsiębiorcy prywatni.
c) ekspansywna polityka monetarna
Gdy  M > 0 ( tj. LM w prawo ),
to obniży się „cena” pieniądza,
a po spadku stopy procentowej wzrośnie produkcja.
i
LM0
IS
E0
i0
E2
i2
i1
LM1
Wzrastająca produkcja
zwiększy popyt na pieniądz
i podniesie poziom stopy procentowej (
punkt E2 ).
E1
Y0 = Y1
Y2
Y
Ostateczne skutki
ekspansji monetarnej :
- obniżenie stopy % ;
- wzrost produkcji .
d) restrykcyjna polityka monetarna
Obniżenie podaży pieniądza (  M < 0 ) przesuwając LM
spowoduje wzrost jego „ceny”,
a to wpłynie na obniżenie produkcji,
co zmniejszy
transakcyjny popyt na pieniądz i przyniesie spadek i .
i
i1
i2
i0
LM1
IS
LM0
E1
E2
E0
Y2
Y0
Y
Ostateczny skutek restrykcji monetarnej to podniesienie stopy procentowej i
obniżenie produkcji.
e) polityka mieszana - policy mix
Współcześnie politykę fiskalną stosuje rząd,
a politykę monetarną bank centralny.
Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa i gospodarki w ten sam sposób !
Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony.
polityka fiskalna
restrykcyjna
ekspansywna
polityka monetarna
ekspansywna
- wzrost stopy procentowej
- wzrost / spadek produkcji
restrykcyjna
- spadek produkcji
- wzrost / spadek stopy pprocentowej
- wzrost produkcji
- spadek stopy procentowej
- spadek / wzrost stopy
procentowej
- spadek / wzrost produkcji
b)
Przykład: rząd chce ożywić produkcję,
stosuje ekspansję fiskalną,
ale bank widzi to inaczej !
kontra banku
Ekspansja fiskalna przesunie
krzywą IS0 w prawo do IS1 ,
produkcja wzrośnie z Y0 do Y1.
i
IS0
IS1
LM0
Niedobór pieniądza w E1
podniesie stopę procentową,
nastąpi znany
efekt wypychania,
produkcja obniży się do Y2 .
E2
E0
E1
Y0
Y2
Y1
Y
Skutek ekspansji fiskalnej
to wzrost produkcji
z Y0 do Y2 .
Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia produkcji za szkodliwą dla
gospodarki, za niesłuszną, może ją skontrować !
W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej bank może zastosować restrykcję
monetarną, a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 .
i
IS0
IS1
LM1
LM0
E3
Gospodarka
znajdzie się w E3 ,
E2
E0
wyjściowe Y0 mimo
ekspansji fiskalnej
nie ulegnie zmianie !
E1
Y0
Y2
Y1
Y
Po kontrze banku
skuteczność polityki rządu
okazała się zerowa.

Skuteczność polityki ekonomicznej zależy
od współpracy bądź konfliktu

pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i
monetarnych