1. Wykłady I – XII
advertisement
Wykład I 06.10.2014r. Poniedziałek: g. 10.15 – 11.00 Prof. Dr hab. Barbara Kutkowska Konsultacje: wtorek 12.00-14.00 czwartek 10.00-12.00 Pok. 433 Zaliczenie: egzamin testowy ;) 10 obecności na wykładzie = jedna ocena wyżej na egzaminie Tematyka wykładów: 1. Pojęcie polityki gospodarczej. Gospodarka narodowa – przedmiot oddziaływań polityki gospodarczej. 2. System funkcjonowania gospodarki. Funkcje polityki gospodarczej. 3. Polityka makro i mikroekonomiczna w polityce gospodarczej. 4. Uwarunkowania, dziedziny i cele ogólne polityki gospodarczej. 5. Narzędzia polityki gospodarczej stosowane przez zwolenników podejścia popytowego. 6. Narzędzia polityki gospodarczej proponowanej przez neoklasyków. 7. Przesłanki interwencjonizmu państwa. Przyczyny i formy interwencjonizmu w rolnictwie i na obszarach wiejskich. 8. Mechanizmy oddziaływań na gospodarkę: - polityka pieniężna, polityka kursowa - polityka fiskalna (budżetowa) - model IS-LM. 9. Polityka rozwoju gospodarczego. 10. Polityka innowacyjna i jej instrumenty. Literatura: 1. Polityka ekonomiczna pod red. Winiarski B., Wyd. AE im. O. Langego we Wrocławiu. 2. Polityka gospodarcza pod red. Ćwiklińskiego H., Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego. 2003. 3. Zasady polityki gospodarczej: Nicole Acocella, Wyd. PWN, Warszawa 2002. 4. Polityka fiskalna: Fedorowicz Z., Wyd. WSB, 1998. 5. Polityka budżetowa: Ciak J., Tonik Dom Organizatora, 2002. 6. Polityka społeczno-gospodarcza. Istota i założenia metodyczne. Grynacz W., WSZ „OECONOMCUS” w Szczecinie 2005. 7. Polityka gospodarcza. Studia i przyczynki: Tarajkowski J., Poznań 2005. 8. Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniężna: Keynes J.M., Wyd. PWN, Warszawa 2003. 9. Finanse Unii Europejskiej: Orędzia L., Wyd. PWN, Warszawa 2005. 10. Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej: Kożniewski A., Warszawa 2003. 11. System finansowy w Polsce. Praca zbiorowa. Wyd. PWN, Warszawa 2006. Wykład II 13.10.2104r. Poniedziałek 10.15 – 11.00 Pojęcie polityki gospodarczej. Gospodarka narodowa – przedmiot oddziaływania polityki gospodarczej. Rodzaje polityki gospodarczej. Kto realizuje politykę gospodarczą? W jaki sposób? Pojęcie polityki gospodarczej. (polityki ekonomicznej) Nauka ekonomiczna – nauka o gospodarowaniu. Podstawą do polityki gospodarczej jest ekonomia. Ekonomia formułuje prawa (popytu i podaży, Engla). Prawo Engla – im wyższe dochody tym mniejsze wydatki na żywność (w %). Polityka ekonomiczna – Oskar Lange, zastosowanie praw ekonomicznych w praktyce. (np. NBP). Polityka gospodarcza – aktywne oddziaływanie na procesy gospodarcze. Rodzaje polityki gospodarczej: 1. Polityki makroekonomiczne (polityka pieniężna i polityka fiskalna)- oddziałują na wszystkie rodzaje polityk 2. Polityki horyzontalne – dotyczy procesów ekonomicznych w regionie (wiele sektorów) polityka ekologiczna, polityka regionalna, polityka strukturalna, polityka wzrostu i rozwoju, polityka innowacyjna, 3. Polityki sektorowe – takie jak sektory gospodarki narodowej (p. przemysłowa, p. żywnościowa, p. usługowa, p. budowlana, p. transportu). Wykład III 20.10.2014r. Poniedziałek 10.15 – 11.00 Polityka ekonomiczna Polityki makroekonomiczne: pieniężna i fiskalnobudżetowa Polityki horyzontalne: wzrostu, rozwoju, regionalna, strukturalna Polityki sektorowe Przedmiotem oddziaływań polityki ekonomicznej jest gospodarka narodowa (krajowa) Winiarski za Sulmickim stwierdza, że GK jest regionem gospodarczym oddzielonym od innych regionów granicą państwową na której suwerenny rząd może, jeżeli uzna to za potrzebne, kontrolować ruch ludzi i rzeczy Gospodarkę Narodową można badać i opisywać stosując różne ujęcia: 1. Zasoby czynników produkcji społecznej i jej wzrost Analiza stanu dynamiki zasobów, struktury, alokacji zmierzają do określenia potencjalnych możliwości gospodarki narodowej (P') (P')=f(N,M,M) N-zasoby naturalne będące do dyspozycji narodu w danym czasie M-zasowy majątkowe będące do dyspozycji w danym czasie L-potencjalne zasoby pracy Bogactwo narodowe -zasoby naturalne i zasoby majątkowe- obejmują one ziemią lasy, wody, zasoby kopalin, powietrze atmosferyczne oraz obiekty materialne będące: własnością indywidualną, współwłasnością członków społeczeństwa, własnością zespoloną organizacji i grup społecznych oraz własnością Skarbu Państwa. (Dlaczego zasoby nat są przedmiotem zainteresowania polityki gosp.) 2. Ziemia i gleby terytorium kraju- 332 577km kw Kierunki wykorzystania powierzchni kraju (tabelka)- większość to ur 3. Lasy powierzchnia lasów w 2010 roku- 6 210 tys. ha. W Polsce lasy zajmują ok 28% pow. kraju (Europa 29,8%, Świat 30,15) Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne 4. Wody Zasoby wodne w Polsce są ubogie, kilkakrotnie mniejsze niż np. w Niemczech, czy we Francji. Wody na terenie kraju rozmieszczone są nierównomiernie i są znacznie zanieczyszczone. Polityka ekonomiczna powinna: -zapobiegać degradacji zasobów przez stosowanie skutecznych instrumentów prawnych i ekonomicznych ochrony wód, powietrza, gleb itp. -dążyć do odnawiania zasobów eksploatacji (...) Zasoby majątkowe obejmują kapitał rzeczowy taki jak budynki, budowle i urządzenia, a także wyposażenie gospodarstw zarobkowych w narzędzia pracy, przedmioty pracy oraz trwałe dobra konsumpcyjne. Szczególnie znaczenie ma kapitał trwały nadający się do wielokrotnego użycia 1) wartość brutto środków trwałych 2) wartość netto środków trwałych 3) wartość zużycia 4) stopień zużycia Majątek trwały sfery produkcyjnej Majątek trwały sfery infrastrukturalnej Przez infrastrukturę rozumie się urządzenia i instytucje służące do obsługi sfery produkcyjne i ludności za pośrednictwem różnego rodzaju świadczeń Rodzaje infrastruktury: -techniczna -ekonomiczna -społeczna Majątek trwały znajdujący się we władaniu gospodarstw domowych służy ich potrzebom konsumpcyjnym Ludność kraju i zasoby czynnika pracy społeczeństwo stanowi podmiot procesu gospodarczego. Ludność jest również: -nośnikiem zasobów czynnika pracy -wyznacznikiem liczny konsumentów na obszarze kraju. Prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium kraju Wyniki tej działalności wyrażamy za pomocą strumieni dóbr i usług. Można je agregować w układzie działów, gałęzi w zależności od tego c te jednostki wytwarzają, a także w układzie regionalnym. (wzór) Wykład IV 27.10.2014r. Poniedziałek 10.15 – 11.00 Uwarunkowania, dziedziny i cele ogólne polityki gospodarczej Główne uwarunkowania polityki ekonomiczne (tabelka) Wykład V 03.11.2014r. Poniedziałek 10.15 – 11.00 Główne dziedziny (podsystemy) polityki gospodarczej. Podsystemy polityki gospodarczej można wyodrębnić kierując się: - kryterium przedmiotowym, - kryterium instrumentacji. Główne dziedziny polityki gospodarczej. Schemat podsystemów polityki ekonomicznej. Kombinacja polityk instrumentalnych i polityk sektorowych pozwala realizować politykę rozwoju społecznogospodarczego na którą składają się: - polityka regionalna – polega na dynamizowaniu społecznego procesu gospodarczego w Sali długookresowej oraz łagodzeniu przebiegu cyklu koniunkturalnego. Oddziaływanie państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego regionu. - polityka strukturalna – polega na przekształcaniu układu relacji i proporcji występujących między poszczególnymi sektorami, działami i gałęziami gospodarki oraz rodzajami produkcji społecznej, a jej całością przez preferowanie rozwoju wybranych sektorów i gałęzi. - polityka ekologiczna – wzrost znaczenia ze względu na narastające zagrożenia i zniszczenia środowiska (bariery rozwoju). W nowoczesnych ujęciach polityka wzrostu, polityka strukturalna, polityka regionalna i polityka ekologiczna są z sobą integrowane i stanowią części składowe ogólnej polityki rozwoju społeczno – gospodarczego. Cele polityki gospodarczej: Wykład VI 17.11.2014r. Temat: Polityka pieniężna 1. miejsce polityki pieniężnej w polityce finansowej państwa Polityka gospodarcza państwa Polityka finansowa państwa Polityka monetarna (polityka pieniężna oraz polityka kursu walutowego) Polityka fiskalno-budżetowa 2. Definicja polityki pieniężnej polityka pieniężna - działalność banku centralnego prowadzona w imieniu państwa, a polegająca na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych 3. Istota polityki pieniężnej polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej 4. Rodzaje polityki pieniężnej - ze względu na różne kryteria: 1. horyzont czasowy: - polityka krótkookresowa - realizacja zadań bieżących, konieczność elastycznych dostosowań do zmieniających się warunków ekonomicznych kraju. w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego - polityka średniookresowa - skoncentrowana na realizacji wzrostu gospodarczego i neutralizowaniu odchyleń od wyznaczonej ścieżki wzrostu - polityka wieloletnia (strategiczna) - określa drogę dochodzenia do stabilizacji siły nabywczej pieniądza 2. charakter oddziaływania na gospodarkę; - polityka restrykcyjna - ograniczająca, preferuje metody i środki administracyjne regulacji obiegu pieniądza - polityka ekspansywna - wspomagająca aktywność gospodarczą, liberalizująca istniejące ograniczenia administracyjne - polityka neutralna - gdy pieniądz spełnią jedynie rolę..... 3. koszt pieniądza w gospodarce: - polityka taniego pieniądza - mająca stymulować system gospodarki - polityka drogiego pieniądza - mająca za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia gospodarczego 5. Cele polityki pieniężnej - jako główny cel polityki pieniężnej przyjmuje się zapewnienie stabilności cen - ponieważ bank centralny nie może bezpośrednio kierować poziomem inflacji, wyznacza sobie odpowiednie cele pośrednie i bieżące (operacyjne) 6. hierarchia celów polityki pieniężnej Instrumenty Służą do osiągania celów finalnych polityki pieniężnej banku centralnego za pośrednictwem celów operacyjnych i pośrednich Operacje otwartego rynku, stopa (re)dyskontowa Cele operacyjne Cele pośrednie Cele finalne Wielkości poddające się dość dokładnej kontroli za pomocą instrumentów Wielkości poddające się kontroli tylko w pewnym stopniu, związane ściśle z celami finalnymi Wielkości nie poddające się kontroli za pomocą instrumentów w gestii banku centralnego Przykłady Stopy procentowe Podaż pieniądza Wolne rezerwy (dowolnego agregatu). banków Kurs walutowy Stabilność cen (BCI). Określony poziom PKB 7. Pieniądz, baza monetarna, podaż pieniądza, agregaty pieniężne Pieniądz - przez pojęcie pieniądza zwykło się uważać wszystko, co jest... ... Społeczne funkcje pieniądza: .. Obecnie w krajach o gospodarce ... Podaż pieniądza - ilość pieniądza w obiegu. Obejmuje gotówkę, wkłady a'vista i niektóre papiery wartościowe oraz niektóre papiery wartościowe. Kontrola podaży pieniądza - zadanie banku centralnego. - aktywa finansowe płynne (najbardziej płynna) - natychmiast można za nie kupić dobra i usługi - gotówka w gospodarce, czeki podróżne i depozyty bankowe na żądanie - depozyty na rachunkach oszczędnościowych i terminowych - bez większego trudu można je zamienić na pieniądze (aktywa finansowe płynne) - pieniądz jako środek akumulacji - gotówka, wkłady .... Kreowanie pieniądza bankowego W dwustopniowym systemie bankowym: Bank centralny Banki komercyjne Krążą dwa rodzaje pieniądza: Pieniądz banku centralnego - pieniądz gotówkowy Pieniądz banków prywatnych - pieniądz bankowy - depozytowy, wkładowy Pieniądz BC jest pieniądzem gotówkowym będącym jednocześnie zobowiązaniem tego banku. Pieniądz banków prywatnych jest pochodną pieniądza BC. Wykład VII 24.11.2014r. Kreowanie pieniądza bankowego W dwustopniowym systemie bankowym: 1. Bank centralny 2. Banki komercyjne Krążą dwa rodzaje pieniądze: Pieniądz banku centralnego – pieniądz gotówkowy Pieniądz banków prywatnych – pieniądz bankowy, depozytowy, wkładowy Pieniądz BC jest pieniądzem gotówkowym będącym jednocześnie zobowiązaniem tego banku Pieniądz banków prywatnych jest pochodną pieniądza BC. Baza monetarna M0 i podaż pieniądza M1 Baza monetarna M0 lub inaczej zasób pieniądza wszelkiej moc – to łączna ilość banknotów i bilonu znajdującego się w obiegu poza bankowymi i będącymi w posiadaniu systemu bankowego. Mnożnik kreacji pieniądza – obrazuje wielkość zmiany pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę. Podaż pieniądze M1 = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna Podaż pieniądza wszelkiej mocy tworzą – Baza monetarna M0: - pieniądz gotówkowy - pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach BC MO (baza monetarna) = R+C R- gotówkowe rezerwy banków komercyjnych w BC C – monety i banknoty w obiegu poza sektorem bankowym (pieniądz gotówkowy w obiegu) M1 (podaż pieniądza) = M0 + D D – wkłady w bankach i podobnych instytucjach, których właściciele mogą posługiwać się czekami (depozyty płatne na żądanie) Mnożnik kreacji pieniądza K= M1/M0 Popyt na pieniądz: Zależy od: - poziomu realnego dochodu narodowego - wielkości dochodów osobistych - wysokości stóp procentowych - poziomu inflacji - oczekiwać co do przyszłości cen Rodzaje popytu na pieniądz: - popyt transakcyjny (pieniądz w najwyższej płynności ) zależy od wysokości nabywanych towarów i usług oraz ich cen - popyt przezornościowy – wynikający z niepewności co do przyszłych dochodów i wydatków. Utrzymywanie pieniądza na nieprzewidziane wydatki - popyt spekulacyjny – przechowywanie pieniądza w formie płynnej (gotówkowej) ponieważ lokata na rynku finansowym jest mało atrakcyjna, zwłaszcza w warunkach inflacji - popyt inwestycyjny – popyt na pieniądz zgłaszany przez przedsiębiorców w celu prowadzenia działalności gospodarczej i inwestycyjnej Stopa procentowa – cena użyczenia pieniądz na dany okres dla pożyczkodawcy jest to zapłata za czasową rezygnację z dysponowanie kapitałem. Stopa realna Stopa nominalna Naturalna stopa procentowa – optymalna cena pieniądz przy której gospodarka jest stabilna nie występuje inflacja. Celem polityki pieniężnej BC jest utrzymywanie stopy realnej na poziome stopy naturalnej, właściwej dla danej gospodarki. Instrumenty polityki pieniężnej. Podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na pozycję przyjmowaną przez bank centralny w stosunku do banków komercyjnych ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA ADMINISTRACYJNEGO ŚRODKI ODZIAŁYWANIA RYNKOWEGO - pułapy kredytowe - operacje otwartego rynku - rezerwa obowiązkowa - operacje kredytowe - depozytowe - inne: ograniczenia obrotu z zagranica przez banki komercyjne i kontrola dewizowa, obligatoryjny zakup przez banki papierów wartościowych, przepisy regulujące stopę %, ograniczenia obszaru i zakresu działania instytucji finansowych itd. - pułapy kredytowe (limity) - rezerwa obowiązkowa - inne ograniczenia obrotu z zagranicą przez banki komercyjne i kontrola dewizowa, obligatoryjny zakup przez banki papierów wartościowych przepisy regulujące stopę procentową, ograniczenia obszaru i zakresu działań instytucji finansowych itd. - Operacje otwartego rynku, - Operacje kredytowo – depozytowe TRANSAKCJE KREDYTOWE: - obejmują wykonywanie przez banki centralne kredyty finansowe - banki centralne występują jako „kredytodawca ostatniej instancji” PODSAWOWYM ZADANIEM KREDYTÓW REFINANSOWYCH JEST ZAPEWNIENIE PŁYNNOŚCI BANKOM KOMERCYJNYM W SYTUACJI NIESPODZIEWANEGO JEJ ZACHWIANIA. KREDYT LOMBARDOWY Udzielany jest bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych; Przeznaczony do krótkotrwałego uzupełnienia płynności przez banki komercyjne w sytuacji niespodziewanego jej zachwiania Przyjmowane w zastaw papiery wartościowe stanowią zabezpieczenie kredytu; Wartość kredytu nie przekracza 80% wartości papierów. Wykład VIII 01.12.2014r. Bank Komercyjny Kredyty redyskontowe Związany z obiegiem weksla w gospodarce; BC przyjmując do banku komercyjnego przedstawione do wykupu weksle handlowe udziela my niejako kredyty pod zastaw tych weksli; Bank komercyjny odzyskuje środki zainwestowane w weksel w chwili jego wykupu od klienta przedstawiającego go do dyskonta; Do momentu wpływu weksla orzez płatnika BC nie odzyska środków – będzie więc finansował działalność banku komercyjnego. Istota dyskonta i redyskonta : Dyskonta 1.Klient oddaje weksla do dyskonta w banku komercyjnym 2.Przyjmuję weksel, bank komercyjny udziela swojemu klientowi pożyczki 3.Termin do wykupu 4.Kiedy nadejdzie termin płatności weksla, bank komercyjny odzyskuję środki po wykupieniu weksla przez podatnika Redyskonta 1.Klient oddaje weksel do dyskonta w banku komercyjnego 2. 3.Termin do wykupu 4. Charakterystyka transakcji depozytowej • Obejmują wykorzystywane przez banki centralne kredyty refinansowe • Banki centralne występują jako „kredytodawca ostatniej instancji”. Podstawowym zadaniem kredytów refinansowych jest zapewnienie płynności bankom komercyjnym w sytuacji niespodziewanego jej zachwiania • Instrument krótkoterminowy i o wyjątkowym charakterze, dlatego BC w celu jego utrzymania mogą nakładać dwojakiego rodzaju ograniczenia Transakcje depozytowe • Bank komercyjny uzyskuje możliwość ulokowania nadwyżki wolnych środków w sposób przynoszący określone korzyści finansowe przy praktycznie zerowym ryzyku • Oprocentowanie depozytów przyjmowanych przez bank centralny stanowi dolny poziom wahań rynkowych stop procentowych Rezerwa obowiązkowa Rezerwa obowiązkowa jest to określona część aktywów ( kredyty) lub pasywów (dyspozyty) banku komercyjnego, którą bank jest zobowiązany utrzymać na rachunku w banku centralnym w postaci innych, ściśle określonych aktywów, jak gotówka w kasie czy pewne rodzaje papierów wartościowych. Funkcje rezerwy obowiązkowej Ochrona depozytów Zapewnienie bezpieczeństwa gromadzonych przez środki banki środków w razie niespodziewanefo wzrostu opłat spowodowanego np. Złą sytuacją w systemie bankowym lub plotką o bankructwie jednego z banków. Regulacja podaży pieniądza Związane z mechanizmem kreacji pieniądza bezgotówkowego, która to przy braku jakichkolwiek ograniczeń mogłaby przybierać nieskończone wielkości. Jest to skuteczny instrument długookresowej kontroli płynności w systemie bankowym. Regulacja stóp procentowych Banki na koniec okresu rozliczeniowego uzupełniają stan środków zgromadzonych jako rezerwy. Stosowanie takiego systemu rezerwy uśrednionej powoduję, że wahania stóp procentowych występują tylko na koniec okresu rozliczeniowego. Wskaźnik rezerw obowiązkowych nie jest instrumentem szybkiego działania, nie modyfikuję płynności finansowej z dnia na dzień; Powinien być stosowany do kształtowania długookresowej płynności systemu bankowego ; Jest stosunkowo mało elastyczny; Powinien być stosowany jako uzupełniające narzędzie polityki pieniężnej. Podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na typ instrumentów: Instrument kontroli ilościowej Instrumenty kontroli jakościowej Stopy procentowe stosowane przez bank Maksymalny termin płatności kredytów; centralny ( np. Redyskontowa); Dodatkowe gwarancje co do rodzaju wysokości System rezerw obowiązkowych; kredytu; Operacje otwartego rynku; Określanie celów na jakie mogą być udzielone kredyty; Pułapy kredytowe, Ustalenie procentowe stosunku poszczególnych pożyczek do kapitału banku itd. Operacje otwartego rynku - są to transakcje o charakterze rynkowym dokonywane przez bank centralny z bankami komercyjnymi z wykorzystaniem papierów wartościowych. CEL OPERACJI OTWARTEGO RYNKU: a) Wpływanie na płynność systemu bankowego oraz jego zdolność do kreacji pieniądza. b) Pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stopy %. c) Zwiększenie efektywności działania rynku pieniężnego, w tym głównie wtórnego rynku, skarbowych papierów wartościowych. INSTRUMENTY BĘDĄCE PRZEDMIOTEM TRANSAKCJI NA OTWARTYM RYNKU: EMITENT PRZYKŁAD Papiery wartościowe Rząd /(Ministerstwo Finansów lub Ministrów Skarbu) Bony, obligacje skarbowe Bank centralny Bony pieniężne, certyfikaty dłużne (EBC) KLASYCZNY PODZIAŁ OPERACJI OTWARTEGO RYNKU warunkowe bezwarunkowe Zakup przez BC od banków komercyjnych papierów wartościowych pod warunkiem ich odsprzedania w określonym terminie i po określonej cenie. Sprzedaż przez BC bankom komercyjnym papierów wartościowych pod warunkiem uch odkupienia w określonym terminie i po określonej cenie. Zakup papierów wartościowych przez BC od banków komercyjnych. Sprzedaż papierów wartościowych przez BC bankom komercyjnym (w tym emisja papierów wartościowych przez BC) ang. Rego ang. Reverse Rego ang. Outright purchase ang. Outright sale Odpowiednik krótkoterminowych kredytów (lombardowych) udzielonych przez BC banków komercyjnych. Odpowiednie krótkoterminowych oprocentowanych lokat przyjmowanych przez BC od banków komercyjnych Służą zazwyczaj jako instrumenty sygnalizujący rynkowi kierunek zmian polityki pieniężnej Czasowe zwiększenie płynnych rezerw banków komercyjnych Czasowe zmniejszenie płynnych rezerw banków komercyjnych Trwała zmiana struktury portfela aktywów banków komercyjnych i banków centralnych. OPERACJE WARUNKOWE DZIELIMY NA: krótkoterminowe – termin ich zapadalności wynosi od 1 do 14 dni długoterminowe – stosując je BC wpływa na stopy % transakcji z dłuższym terminem płatności. Według klasyfikacji opartej na oddziaływaniu na płynność systemu bankowego, operacje otwartego rynku dzielimy na: 1 – operacje absorbujące (zmniejszające płynność); Reverse Rego – warunkowa sprzedaż; Outright sale – bezwarunkowa sprzedaż 2 – operacje zasilające (zwiększające płynność); Repo – warunkowy zakup; Outright purchase – bezwarunkowy zakup Stopy procentowe w chwili obecnej: Referencyjna 2% Lombardowa 3% Depozytu 1% Redyskontowa 2,21 % Wykład IX 08.12.2014r. Pozostałe instrumenty polityki pieniężnej Limity kredytowe Określają maksymalny pułap udzielanych kredytów Wyrażone kwotowo, procentowo przyrost wielkości kredytu Dotyczy wszystkich kredytów lub ich określonego rodzaju Jest to instrument działający szybko, bez opóźnienia. Charakterystyka regulacji stóp procentowych Określanie przez bank centralny maksymalnego i min lub stałego oprocentowania Może dotyczyć wszystkich stóp procentowych lub poszczególnych jej rodzajów Niekorzystnie wpływa Odziaływanie banku centralnego na bank komercyjne przez perswazję BC przekazuję sugestie co do pożądanego kierunku polityki kredytowej Sugestie te nie są zazwyczaj formalne obowiązujące, chociaż w niektóre przypadkach BC może zastosować środki przymusu; System bankowy i instytucje polityki pieniężnej System bankowy W gospodarkach rynkowych wyróżnia się dwa główne modele systemów bankowych Anglo- amerykański – kluczowy w stosunku z indywidualnymi klientami ma rola rynku kapitałowego i giełdy papierów wartościowych , wysoki stopień specjalizacji banków , duże znaczenie finansowania wewnętrznego firm Kontynentalny- uniwersalność banków Wybrane elementy systemu bankowego Banki komercyjne- pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji działalność podlegającą udzielaniu kredytów i przyjmowania depozytów włączając w to wkłady w których ciężar mogą być wstawiane czeki. Pośrednik finansowy- instytucja finansowa, która stanowi ogniwo ułatwiające kontakty pomiędzy kredytodawcami i kredytobiorcami. Pośrednim finansowy gromadzi fundusze oszczędzających lub udzielających pożyczki aby udzielić pożyczek zaciągającymi pożyczki przy oprocentowaniu ich stopą, która generalnie pokrywa co najmniej koszty operacji ( wraz z normalnymi zyskami) Głównym realizatorem polityki pieniężnej jest na ogół bank centralny. Wpływ rządu na BC, a zatem stopień odziaływań na realizację polityki pieniężnej, jest różny w różnych krajach. Bank Centralny spełnia trzy podstawowe funkcje : 1. Emituję pieniądz gotówkowy 2. Jest bankiem banków 3. Jest bankiem państwa Instytucje polityki pieniężnej – Bank Centralny Podstawowym celem ustawowym NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie narusza to wcześniej wymienionego celu. Pozostałe zadania NBP Organizowanie rozliczeń pieniężnych Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi Prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie Kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego Opracowanie sprawozdawczego bilanse płatniczego oraz bilansu należności i zobowiązań zagranicznych państwa Rada Polityki pieniężnej RPP ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przekłada je do wiadomości Sejmowi, równocześnie z przedłużeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Składa także Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego W skład RPP wchodzi 10 członków. Zadania : RPP Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP Ustalanie zasad i stóp rezerw obowiązkowej banków komercyjnych Określanie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych; Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z jego działalności Przyjmowania rocznych sprawozdań finansowych NBP Ustalanie zasad operacji otwartego rynku. Podsumowanie polityki pieniężnej : Co powinien robić BC aby: Zwiększyć podaż pieniądza (ekspansywna polityka) Obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek udzielanych bankom komercyjnym Zakupić wyemitowane przez rząd papiery wartościowe na otwartym rynku Obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych Zmniejszyć podaż pieniężną ( restryfikacja) Ograniczyć ogólną sumę pożyczek udzielanych bankom komercyjnym przez podwyższenie stopy procentowej Sprzedawać wyemitowane przez rząd papiery wartościowe pozyskane przez bank centralny Podwyższać poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych Miejsce kursowej polityki finansowej Polityka kursowa – to całokształt działań instytucji publicznej związanych z kształtowaniem kursów walutowego oraz warunków działania rynku walutowego. Cele polityki kursowej Celem polityki kursu walutowego jest ustalenie jego optymalnego poziomy z punktu widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej Istota polityki kursowej Kurs waluty krajowej wpływa na wysokość cen towarów w eksporcie i cen towarów z importu na rynku krajowym. Jego Dewaluacja – obniżenie kursu walutowego Spadek cen towarów eksportowanych na rynkach Wzrost cen towarów z importu na rynku zagranicznych krajowym - Wzrost zdolności konkurencji dóbr krajowych -Wzrost eksportu i zatrudnienia -Działania korzystnie na bilans handlowych Rewolucja – podwyższanie kursu walutowego Wzrost cen towarów eksportowanych na rynkach Spadek cen z importu na rynku krajowym zagranicznych - Spadek zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych za granicą - Spadek eksportu - Działanie niekorzystnie na bilans handlowy i płatniczy - Ułatwia nasycenie rynku wewnętrznego potrzebnymi towarami - Sprzyja pobudzeniu konkurencji na rynku wewnętrznym Definicja waluty Obejmuję system pieniężny danego obszaru walutowego, składającego się przeważnie z jednego terytorium państwowym, a czasami terytorium państw połączonych unią walutową . Używa sie w trzech płaszczyznach Oznaczanie narodowej jednostki walutowej System pieniężny danego obszaru walutowego Powiązanie systemów pieniężnych dwóch lub kilku obszarów walutowych Klasyfikacja pod kątem ich znaczenia w międzynarodowym stosunkach walutowych Waluty twarde- cechują się wymienialnością można je zamienić na inne w dowolnym czasie i miejscu na globie. Waluty słabe- nie można ich swobodnie wymieniać na inne. Wymienialność finansowa walut W szerokim rozumieniu wymienialność sprowadza się do możliwości zamiany pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju wg jednolitego kursu walutowego Wyróżnia się 3 podstawowe standardy wymienialności : Zewnętrzną Według zaleceń MFW- zgodnie z art, VII statuty Całkowita Wymienialność zewnętrzna zapewnienie nierezydentom przez władze monetarne danego kraju swobody w płatnościach z tytułu transakcji bieżących z rezydentami tego państwa nierezydenci mają możliwość zamiany waluty zewnętrznej wymienialnej pochodzącej z transakcji bieżącej na walutę o wyższym stopniu wymienialności pozostałe rodzaje płatności między określonym państwem a zagranicą są poddane reglamentacji. wykład X 15.12.2014r. Polityka fiskalna Miejsce polityki fiskalnej w polityce finansowej państwa Polityka gospodarcza państwa Polityka finansowa państwa Polityka monetarna (polityka pieniężna Definicje polityki fiskalnej Oznacza gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych dla realizacji celów polityki społeczno – gospodarczej państwa. W wąskim ujęciu pojęcie polityki fiskalnej ogranicza się do regulowania ogólnej wysokości i proporcji dochodów i wydatków budżetowych oraz ich wzajemnego stosunku (salda budżetu), w szerszym zaś obejmuje również politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych. Istota polityki fiskalnej szczególne miejsce w polityce fiskalnej zajmuje budżet państwa, który jako roczny plan finansowy obejmuje zestawienie stałych wpływów i wydatków państwa oraz wskazuje źródła pokrycia niedoboru lub kierunki rozdysponowania nadwyżki; Budżet państwa jest więc finansowym wyrazem i równocześnie instrumentem realizacji polityki społecznogospodarczej państwa. Zasady polityki budżetowej Do głównych zasad polityki budżetowej zalicza się: 1. Zasadę rocznego budżetowania – plan dochodów i wydatków obejmuje okres jednego roku, co zapewnia periodyczne uchwalenie budżetu przez parlament; 2. Zasadę zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki, tym samym żadna z dziedzin działalności finansowej państwa nie może być pominięta czy wyłączona z planu budżetowego; 3. Zasadę jedności – budżet państwa powinien tworzyć jedną całość, dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu. 4. Zasadę jawności – budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości, dotyczy to zarówno fazy tworzenia, jak i uchwalania, wykonywania i kontroli. 5. Zasada równowagi budżetowej – polega na dążeniu do tego aby bieżące dochody budżetowe były wystarczające na pokrycie wydatków, współcześnie zasada ta traci na znaczeniu, a deficyt i nadwyżki są stosowane celowo w polityce gospodarczej. Instrumenty polityki fiskalnej Wyróżnia się możliwość bezpośredniego i pośredniego oddziaływania narzędzi polityki fiskalnej na gospodarkę. Możliwości bezpośredniego oddziaływania można podzielić na dwie grupy: - po stronie dochodów budżetowych - po stronie wydatków budżetowych Możliwości bezpośredniego i pośredniego oddziaływania instrumentów polityki budżetowej na gospodarkę. (wykres) BEZPOŚREDNIE PO STRONIE DOCHODÓW PO STRONIE WYDATKÓW PODATKI BEZPOŚREDNIE PODATKI POŚREDNIE Podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych Podatek VAT Dotacje na finansowanie bieżących zadań gospodarczych Wydatki gospodarcze bieżące w strefie budżetowej Podatek akcyzowy Ulgi i zwolnienia podatkowe, skala podatkowa, wakacje podatkowe Wydatki majątkowe Podatek importowy (1983 – 1996) Możliwości bezpośredniego i pośredniego oddziaływania instrumentów polityki budżetowej na gospodarkę. (wykres) POŚREDNIE Finansowanie różnić stóp oprocentowania kredytów Dekapitalizowanie banków komercyjnych Udzielanie poręczeń i gwarancji Dofinansowanie inwestycji publicznych Zamówienia publiczne Funkcje polityki fiskalnej 1. Funkcja alokacyjna 2. Funkcja redystrybucyjna 3. Funkcja stabilizacyjna !!!!! Wykład XI 12.01.2015r. 3 podstawowe instrumenty budżetowe : Podatki – czyli przychody z budżetu (TA) – przymusowe świadczenia pieniężne na rzecz państwa Wydatki państwa (GS) – czyli zebrane pieniądze przyjmują właśnie postać wydatków, które makroekonomiści dzielą na : publiczne zakupy dóbr i usług G i publiczne transfery TR Wydatki publiczne na zakup dóbr i usług – to płace osób zatrudnionych w sferze budżetowej zarówno cywilnej np. szkolnictwo, służba zdrowia jak i tzw. mundurowej np. wojsko, policja oraz pieniądze przeznaczone na inwestycje w jednostkach budżetowych , a wiec szkoły, szpitale, koszary, komisariaty, Transfery publiczne – wydatki nie będące zapłatą za wykonywaną działalność gospodarcza. Płatności transferowe trafiają do gospodarstw domowych w postaci rent, zasiłków, stypendiów oraz przedsiębiorstw w dobie dotacji. Stabilizacja zadania polityki finansowej polegają na wykorzystaniu instrumentów budżetowych do oddziaływania – poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu ( KONSUMPCYJNEGO i INWESTYCYJNEGO )- na procesy gospodarcze w skali makroekonomicznej, w celu zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarczego w warunkach wysokiego stopnia wykorzystania potencjału gospodarki, stabilności cen oraz równowagi zewnętrznej. Funkcja stabilizacyjna Podstawą koncepcji stabilizacyjnej funkcji polityki budżetowej stanowi teoria Keysa Mechanizm rynkowy samoczynnie nie zapewnia stanu równowagi na poziomie zapewniającemu pełne wykorzystanie czynników produkcji Przyczyną tego stanu jest zbyt mały efektywny popyt; Potrzeba jest interwencja państwa polegająca na wykorzystaniu narzędzi budżetowych w celu kreowania odpowiedniego dla stanu równowagi efektywnego popytu W przypadku zagrożenia recesją powinno następować obniżenie przychodów i zwiększenie wydatków budżetowych dające w efekcie wzrost globalnego popytu; W sytuacji niebezpieczeństwa przegrzania koniunktury rząd powinien prowadzić politykę restrykcyjną, obejmującą zwiększenie wpływów do budżetu i zmniejszenie wydatków budżetowych, mających na celu ograniczenie globalnego popytu; Przesłanki prowadzenia stymulacyjnej, bądź restrykcyjne polityki fiskalnej tkwią zjawiska luki restrykcyjnej Luka restrykcyjna pojawia się wtedy, gdy równowaga między zagregowanym popytem i podażą występuję na poziomie niższym niż wynikający z wielkości produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu Miarą luki recesyjnej jest wielkość, o jaką zagregowany popyt jest mniejszy od wielkości popytu równoważącego wielkość produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu Wykład XII 19.01.2015r. Polityka wzrostu i rozwoju gospodarczego. Aktywna i pasywna polityka fiskalna Aktywna nieautomatyczne stabilizatory koniunktury. Pasywna automatyczne stabilizatory koniunktury. Wzrost gospodarczy – pojęcie ilościowe, suma wszystkich produktów, które pod koniec roku składają się na PKB. Rozwój gospodarczy – pojęcie jakościowe, cel: osiągnięcie zadowolenia społecznego; zmiana struktury zatrudniania (do usług), przemysłu, zmniejszenie bezrobocia. Wzrost gospodarczy jest jedną z najważniejszych kategorii makroekonomicznych. Opis, przebieg i przewidywanie jego zmian w przyszłości. Wzrost gospodarczy jako zjawisko……… Istota Tworzenie warunków dla trwałego wzrostu gospodarczego jest jednym z podstawowych wyzwań polityki gospodarczej państwa. Wzrost gospodarczy – jest procesem tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów społecznego produktu; Wzrost gospodarczy oraz towarzyszące mu zmiany strukturalne określa się łącznie mianem rozwoju gospodarczego (development) Czynniki długookresowego wzrostu gospodarczego Praca (L) – ludzie zdolni do podjęcia pracy; wraz z umiejętnościami zdolnościami oraz chęciami podejmowania działalności gospodarczej Kapitał (K) – rozmiary rzeczowe zdolności produkcyjnych wraz z infrastrukturą Ziemia (Z) – powierzchnia zmieni, grunty rolne, leśne bogactwa, naturalnej, zasoby wody; Postęp techniczny (t) – zwiększający wydajność pracy i produktywność kapitału, Wiedza o sposobach wykorzystania pracy i kapitału do wytwarzania dóbr i usług, innowacje patenty wynalazki. Wykorzystanie tych czynników w sposób optymalny jest podstawą wzrostu gospodarczego. Funkcja produkcji. Funkcja produkcji wiąże produkt z zatrudnieniem, kapitałem (bez względu na poziom ich zasobów), a także postępem technicznym, który determinuje wybór metod produkcji i tym samym udział kapitału i pracy w produkcji, zakładając, że ziemia jako czynnik produkcji jest wielkością stałą Y = F(L,K,t) Teorie wzrostu gospodarczego: 1. Teorie klasyczne. 2. Modele oparte na ekonomii keynesowskiej. 3. Neoklasyczne modele wzrostu. 4. Endogeniczne modele wzrostu. Funkcja produkcji Cobba – Douglasa. Zależność pomiędzy wielkością produkcji, a kapitałem, pracą i technologią (f. potęgowa – P = Ka * Lb * tc ) Funkcja produkcji Cobba – Douglasa wskazuje, że przyrost produkcji Y zależy nie tylko od ilości zużywanego kapitału i liczby zatrudnionych, ale również od wzrostu produkcyjności pracy i kapitału czyli od postępu technicznego. Model wzrostu Solowa Y = A K αL β A – stały współczynnik Y- wielkość produktu K – ilość kapitału L – ilość pracy α, β – współczynnik elastyczności produkcji w stosunku do nakładów kapitału i pracy. α + β = 1 Nowe modele wzrostu: Y = AK α + β L 1- α α + β – może być większa od 1 W modelu tym wzrost inwestycji w danym przedsiębiorstwie przez wzrost zasobów wiedzy i kwalifikacji przyczyna się do wzrostu produkcji w innych przedsiębiorstwach. Jeśli ten wpływ jest wystarczająco silny, może doprowadzić do tego, że w skali gospodarski wystąpią malejące przychody z kapitału w długim okresie. Taka sytuacja tworzy miejsca dla ingerencji państwa w postaci odpowiedniej polityki inwestycyjnej w nowe technologie, szkolnictwo, infrastrukturę itd.
