Rachunkowość

opracowanie: dr Magdalena Janowicz
UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI, WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA
Rachunkowość
Materiały pomocnicze do nauki przedmiotu
dr Magdalena Janowicz
Kontakt: Instytut Rachunkowości, pok. 231, email: [email protected]
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Spis treści
Część wspólna dla wszystkich kierunków
1. Pojęcie rachunkowości. Cechy i funkcje rachunkowości. Zakres podmiotowy i
przedmiotowy rachunkowości. Wprowadzenie do prawa bilansowego.
2. Nadrzędne zasady rachunkowości.
3. Zakres i znaczenie sprawozdania finansowego.
4. Majątek przedsiębiorstwa i jego klasyfikacja. Bilans..
5. Operacje gospodarcze. Wpływ operacji gospodarczych na składniki bilansu.
6. Konto – budowa i funkcjonowanie. Rodzaje kont. Zasada podwójnego zapisu. Zasady
ewidencji na kontach bilansowych.
7. Układy rachunku zysków i strat. Podstawowe kategorie wynikowe – przychody, koszty,
straty i zyski nadzwyczajne.
8. Zasady funkcjonowania kont wynikowych. Ustalanie wyniku finansowego w wariancie
porównawczym i kalkulacyjnym.
9. Sporządzanie uproszczonego bilansu i rachunku zysków i strat na podstawie zestawienia
obrotów i sald.
Część dodatkowa dla kierunku FiR
1.
2.
3.
4.
Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Ewidencja środków pieniężnych i materiałów.
Ewidencja rozrachunków.
Podstawy rachunku kosztów.
Załączniki
1. Schematy ewidencyjne.
1
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Część wspólna dla wszystkich kierunków
Temat: Pojęcie rachunkowości. Cechy i funkcje rachunkowości. Zakres
podmiotowy i przedmiotowy rachunkowości. Wprowadzenie
do prawa bilansowego.
A. Istota rachunkowości. Rachunkowość jako system informacyjny przedsiębiorstwa.
B. Krajowe i międzynarodowe regulacje rachunkowości.
C. Proces informacyjny rachunkowości (gromadzenie danych, ich przetwarzanie oraz
prezentacja informacji).
D. Cechy rachunkowości.
E. Funkcje rachunkowości (informacyjna, dowodowa, sprawozdawcza, kontrolna, analityczna,
optymalizacyjna, planistyczna).
F. Krajowe i między narodowe regulacje rachunkowości:
1. ustawa o rachunkowości (uor) oraz jej akty wykonawcze i rozporządzenia,
2. Krajowe Standardy Rachunkowości,
3. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR) oraz Międzynarodowe Standardy
Sprawozdawczości Finansowej (MSSF),
4. hierarchia ważności regulacji rachunkowości.
G. Zakres podmiotowy rachunkowości (art. 2. ust. 1 uor).
H. Zakres przedmiotowy rachunkowości (art. 4 ust. 3 uor).
Literatura:
Teoria:
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 11 – 19, 21 - 24.
Kiziukiewicz T.: Wprowadzenie do rachunkowości w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., wskazane artykuły.
Zadania:
Winiarska K.: Zasady rachunkowości w praktyce, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska,
Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 1.1 – 1.6.
Temat: Nadrzędne zasady rachunkowości.
A. Koncepcja wiernego i prawdziwego obrazu.
B. Zasady rachunkowości:
1. zasada wyższości treści ekonomicznej nad formą prawną (art. 4 ust. 2 uor),
2. zasada ciągłości (art. 5 ust. 1 uor),
3. zasada kontynuacji działalności (art. 5 ust. 2 uor),
4. zasada memoriału (art. 6 ust. 1 uor),
2
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
5. zasada współmierności (art. 6 ust. 2 uor),
6. zasada ostrożności (ostrożnej wyceny) (art. 7 ust. 1 uor),
7. zasada zakazu kompensat (art. 7 ust. 3 uor),
8. zasada istotności (art. 8 ust. 1 uor).
C. Formalne zasady rachunkowości:
1. kompletności,
2. rzetelności,
3. udokumentowania,
4. periodyzacji.
Literatura:
Teoria:
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 20.
Kiziukiewicz T.: Wprowadzenie do rachunkowości w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkt 1.4.
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., wskazane artykuły.
Zadania:
Winiarska K.: Zasady rachunkowości w praktyce, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska,
Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 1.8 – 1.9.
Temat: Zakres i znaczenie sprawozdania finansowego.
A. Jednostkowe sprawozdanie finansowe.
1. Istota i funkcje sprawozdawczości finansowej oraz podstawowe obowiązki
sprawozdawcze (sporządzania, zatwierdzanie, badanie i ogłaszanie sprawozdań
finansowych).
2. Zakres sprawozdania finansowego:
a) podstawowe elementy sprawozdania finansowego (art. 45 ust. 2 uor),
b) sprawozdania finansowe jednostek podlegających obowiązkowemu badaniu przez
biegłego rewidenta (art. 45 ust. 3 oraz art. 66 uor),
c) uproszczone sprawozdanie finansowe (art. 50 ust. 2 i 4 uor),
d) sprawozdania finansowe mikrojednostek.
B. Użytkownicy sprawozdań finansowych: ujęcie uor oraz MSSF.
C. Cechy jakościowe sprawozdania finansowego:
1. fundamentalne (przydatność, istotność, wierna prezentacja),
2. wzbogacające (porównywalność, sprawdzalność, terminowość, zrozumiałość).
D. Ogólna charakterystyka elementów sprawozdania finansowego:
1. informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe
informacje i objaśnienia – art. 48 uor),
2. bilans (art. 46 uor),
3. rachunek zysków i strat (art. 47 uor),
4. sprawozdanie zmian w kapitale własnym (art. 48a uor),
5. rachunek przepływów pieniężnych (art. 48b).
3
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
E. Sprawozdanie z działalności, jako dodatkowy element dołączany do sprawozdania
finansowego (art. 49 uor).
F. Terminy sporządzania, zatwierdzania i ogłaszanie sprawozdań finansowych (art. 52, 53
oraz 69 uor).
Literatura:
Gos W., Hońko S., Szczypa P.: ABC sprawozdań finansowych, CeDeWu, Warszawa 2012, s. 9 – 41.
Gos W.: Sprawozdawczość finansowa przedsiębiorstw, PAR, Warszawa 2006, s. 7 – 40, 51 – 55, 210 – 214, 256
– 264, 265 – 274, 307 – 312.
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 34 – 37.
Kiziukiewicz T.: Sprawozdawczość finansowa w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 15.1 – 15.7.
Sawicki K.: Sprawozdania finansowe i ich rola w systemie rachunkowości w: Rachunkowość jednostek
gospodarczych, PWE, Warszawa 2012.
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., wskazane artykuły.
Założenia koncepcyjne MSR/MSSF. IASB.
Temat: Majątek przedsiębiorstwa i jego klasyfikacja. Bilans.
A. Majątek jednostki – istota.
B. Dualne ujęcie majątku przedsiębiorstwa – majątek rzeczowy a majątek finansowy:
1. majątek rzeczowy (środki gospodarcze), jego podział (trwały i obrotowy) oraz elementy
składowe,
2. majątek finansowy (źródła finansowania), jego podział (kapitał własny i obcy) oraz
elementy składowe,
3. zasady klasyfikacji składników majątku do poszczególnych grup.
C. Bilans – istota, budowa oraz zasady sporządzania.
D. Zasada równowagi bilansowej.
Literatura:
Teoria:
Kiziukiewicz T.: Fundamentalne znaczenie bilansu w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 2.1 – 2.4.
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 39 – 49.
Zadania:
Gmińska T.: Bilans i konta bilansowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 4.1 – 4.12.
Sawicki K.: Aktywa i pasywa w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według znowelizowanych regulacji
krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Temat: Operacje gospodarcze. Wpływ operacji gospodarczych na
składniki bilansu.
A. Zdarzenie gospodarcze – istota.
4
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
B. Operacje gospodarcze:
1. istota,
2. rodzaje (bilansowe, wynikowe)
C. Typy operacji gospodarczych i ich wpływ na bilans:
1. typ I – zmiany wyłącznie w aktywach,
2. typ II – zmiany wyłącznie w pasywach,
3. typ III – zmiany zarówno w aktywach, jak i pasywach – zwiększenie,
4. typ IV – zmiany zarówno w aktywach, jak i pasywach – zmniejszenie.
Literatura:
Teoria:
Kiziukiewicz T.: Fundamentalne znaczenie bilansu w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkt 2.5.
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 65 – 68.
Zadania:
Gmińska T.: Bilans i konta bilansowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 4.13 – 4.16.
Kiziukiewicz T.: Zasady ewidencji operacji gospodarczych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według
znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K.
Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 2.1 – 2.3.
Temat: Konto – budowa i funkcjonowanie. Rodzaje kont. Zasada
podwójnego zapisu. Zasady ewidencji na kontach bilansowych.
A. Konto jako podstawowe urządzenie księgowe.
1. Rodzaje kont (bilansowe, wynikowe).
2. Elementy konta.
3. Założenie konta.
4. Otwarcie oraz zamknięcie konta.
5. Saldo końcowe.
B. Operacje gospodarcze.
C. Zapisy księgowe (proste i złożone).
D. Zasada podwójnego zapisu.
E. Istota kont bilansowych.
F. Rodzaje kont bilansowych (aktywne, pasywne, aktywno-pasywne) oraz zasady ich
funkcjonowania.
G. Zestawienie obrotów i sald – istota oraz zasady sporządzania.
H. Podzielność pionowa i pozioma kont. Konsolidacja kont.
I. Konta analityczne:
1. Istota i zasady ich funkcjonowania.
2. Zestawienie obrotów i sald kont analitycznych do konta syntetycznego.
J. Błędy księgowe.
1. Zasady poprawiania błędów księgowych.
2. Korekta.
5
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
3. Storno (czarne częściowe i zupełne, czerwone).
K. Plan kont.
Literatura:
Teoria:
Kiziukiewicz T.: Konto jako podstawowe urządzenie ewidencyjne w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia ….
Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 3.1, 3.2, 3.4 – 3.6.
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 68 – 87.
Zadania:
Gmińska T.: Bilans i konta bilansowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 4.17 – 4.30.
Kiziukiewicz T.: Zasady ewidencji operacji gospodarczych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według
znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K.
Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 2.4 – 2.8, 2.11.
Temat: Układy rachunku zysków i strat. Podstawowe kategorie
wynikowe – przychody, koszty, straty i zyski nadzwyczajne.
A. Podstawowe kategorie wynikowe (art. 3 ust. 1 pkt 30-31 uor):
1. przychody,
2. koszty,
3. zyski,
4. straty.
B. Koszty podstawowej działalności operacyjnej.
1. Koszty rodzajowe.
2. Koszty według miejsc powstawania (podmiotowy układ kosztów).
C. Wynik ze sprzedaży.
1. Przychody ze sprzedaży produktów.
2. Koszt sprzedanych produktów.
D. Wynik z pozostałej działalności operacyjnej.
1. Pozostałe przychody operacyjne.
2. Pozostałe koszty operacyjne.
E. Wynik z operacji finansowych.
1. Przychody finansowe.
2. Koszty finansowe.
F. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych.
1. Zyski nadzwyczajne.
2. Straty nadzwyczajne.
G. Rachunek zysków i strat.
1. Warianty sporządzania rachunku zysków i strat (porównawczy, kalkulacyjny).
2. Wyniki cząstkowe w rachunku zysków i strat:
a) zysk/strata ze sprzedaży,
b) zysk/strata z działalności operacyjnej,
c) zysk/strata z działalności gospodarczej,
6
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
d) zysk/strata brutto,
e) zysk/strata netto.
Literatura:
Teoria:
Gos W.: Przychody i podatki w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert,
Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 11.2, 11.3.
Gos W.: Wynik finansowy w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert,
Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 13.1, 13.2.
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 89 – 98.
Sawicki K.: Ewidencja, rozliczanie i kalkulacja kosztów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I,
red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 9.3 – 9.4.
Zadania:
Czubakowska K.: Rachunek zysków i strat oraz konta wynikowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red.
K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 5.1 – 5.5.
Temat: Zasady funkcjonowania kont wynikowych. Ustalanie wyniku
finansowego w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym.
A. Konta wynikowe:
1. Istota.
2. Rodzaje (przychody, koszty, zyski nadzwyczajne, straty nadzwyczajne.
3. Zasady funkcjonowania.
B. Ustalanie wyniku finansowego.
1. Wariant porównawczy.
2. Wariant kalkulacyjny.
Literatura:
Teoria:
Gos W.: Wynik finansowy w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert,
Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 13.3, 13.4.
Kiziukiewicz T.: Konto jako podstawowe urządzenie ewidencyjne w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia ….
Część I, red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkt 3.3.
Kiziukiewicz T.: Rachunkowość nie tylko dla księgowych, PWE, Warszawa 2007, s. 109 – 125.
Zadania:
Czubakowska K.: Rachunek zysków i strat oraz konta wynikowe, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red.
K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad. 5.6 – 5.10, 5.13 – 5.17.
Kiziukiewicz T.: Zasady ewidencji operacji gospodarczych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według
znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K.
Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 2.12 – 2.16, 2.27.
Temat: Sporządzanie uproszczonego bilansu i rachunku zysków i strat
na podstawie zestawienia obrotów i sald
Zadania:
7
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Drumlak U.: Sporządzanie sprawozdań finansowych w: Zbiór zadań z podstaw
rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad.
16.13
–
16.14.
8
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Część dodatkowa dla kierunku FiR
Temat: Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych
A. Podstawowe kategorie wyceny.
1. Cena zakupu.
2. Cena nabycia.
3. Cena sprzedaży netto.
4. Wartość godziwa.
5. Koszt wytworzenia.
B. Istota konta „Rozliczenie zakupu” i jego wykorzystanie na potrzeby ewidencji rzeczowych
aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
C. Rzeczowe aktywa trwałe.
1. Istota.
2. Zakres: środki trwałe oraz środki trwałe w budowie.
a) Środki trwałe:
 wycena początkowa,
 przykładowe tytuły zwiększeń oraz zmniejszeń środków trwałych,
 zasady ustalania zużycia środków trwałych,
 istota amortyzacji,
 zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych (okres ekonomicznej użyteczności
środków trwałych, rozpoczęcie i zakończenie odpisów amortyzacyjnych),
 metody i zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych (naturalna, liniowa,
degresywna),
 amortyzacja bilansowa a amortyzacja podatkowa,
 zasady ewidencji zwiększeń i zmniejszeń środków trwałych (załącznik).
b) Środki trwałe w budowie:
 istota,
 zasady wyceny,
 zasady ewidencji środków trwałych w budowie,
D. Wartości niematerialne i prawne.
1. Istota.
2. Wycena początkowa.
3. Przykładowe tytuły zwiększeń oraz zmniejszeń wartości niematerialnych i prawnych.
4. Zasady ustalania zużycia wartości niematerialnych i prawnych.
5. Istota amortyzacji.
6. Zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych (okres ekonomicznej użyteczności środków
trwałych, rozpoczęcie i zakończenie odpisów amortyzacyjnych).
7. Metody i zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych.
9
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
8. Amortyzacja bilansowa a amortyzacja podatkowa.
9. Zasady ewidencji zwiększeń i zmniejszeń wartości niematerialnych i prawnych
(załącznik).
E. Zasady aktualizacji wartości składników majątku zaliczanych do rzeczowych aktywów
trwałych (zmiany odnoszone na wynik finansowy a zmiany odnoszone na kapitał z
aktualizacji wyceny).
Literatura:
Teoria:
Czubakowska K.: Rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi – wycena i ewidencja w: Rachunkowość
jednostek gospodarczych, red. T. Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 3.1 – 3.3, 3.5.
Sawicki K.: Ewidencja aktywów trwałych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., art. 28, 31 – 33.
Ustawa z dnia 15 lutego1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz. U. z 2014 r. poz. 851, art. 16a –
m.
Zadania:
Sokołowska D, Sawicki K.: Podstawy ewidencji aktywów trwałych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia
według znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red.
K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Rublewski M.: Ewidencja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, w: Zbiór
zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2012, zad.
5.6 – 5.10, 5.13 – 5.17.
Temat: Ewidencja środków pieniężnych i materiałów.
A. Środki pieniężne.
1. Istota środków pieniężnych.
2. Rozliczenie gotówkowe i bezgotówkowe.
3. Zasady wyceny i ewidencji poszczególnych grup środków pieniężnych:
a) gotówka w kasie,
b) rachunki bankowe,
c) inne środki pieniężne (czeki, weksle obce, środki pieniężne w drodze),
d) zasady wyceny pozycji w walutach obcych.
B. Materiały:
1. Klasyfikacja materiałów:
a) ze względu na cel zużycia (podstawowe, pomocnicze, paliwo i smary, części
zapasowe, opakowania, odpadki),
b) ze względu na stopień przydatności (zapasy prawidłowe i nieprawidłowe).
2. Zasady wyceny wstępnej (koszt wytworzenia, rzeczywista cena zakupu lub nabycia,
stałe ceny ewidencyjne ustalone na poziomie).
3. Zasady wyceny rozchodu materiałów (ceny przeciętne, „pierwsze przyszło, pierwsze
wyszło” – FIFO, „ostatnie przyszło, pierwsze wyszło” – LIFO).
4. Zasady ustalania wartości zapasu końcowego materiałów.
5. Wycena na dzień bilansowy.
10
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
6. Zasady ewidencji materiałów:
a) rola konta „Rozliczenie zakupu” na potrzeby ewidencji materiałów,
b) dodatkowe koszty związane z zakupem materiałów i ich ewidencja
c) ewidencja materiałów wycenianych w rzeczywistych cenach nabycia,
d) ewidencja materiałów wycenianych w rzeczywistych cenach zakupu oraz zasady
rozliczania kosztów zakupu,
e) ewidencja materiałów wycenianych w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na
poziomie cen nabycia (ustalanie i rozliczanie odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów – OOCEM),
f) ewidencja materiałów wycenianych w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na
poziomie cen zakupu (ustalanie i rozliczanie odchyleń od cen ewidencyjnych
materiałów – OOCEM a także kosztów zakupu).
7. Aktualizacja wartości materiałów.
Literatura:
Teoria:
Hass-Symotiuk M.: Ewidencja materiałów i towarów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Hass-Symotiuk M.: Ewidencja środków pieniężnych i krótkoterminowych aktywów finansowych w:
Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T. Kiziukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Nadolna B.: Środki pieniężne i kredyty bankowe, w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.
Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 7.1 – 7.3.
Rydzewska-Włodarczyk M.: Rzeczowy majątek obrotowy w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.
Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 7.1 – 7.3.
Zadania:
Hass-Symotiuk M.: Podstawy ewidencji środków pieniężnych, rachunków bankowych i krótkoterminowych
aktywów finansowych w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według znowelizowanych regulacji
krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław
2011 lub nowsze.
Winiarska K: Podstawy ewidencji materiałów i towarów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według
znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K.
Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 6.1 – 6.6..
Gos W.: Ewidencja środków pieniężnych, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna
a Wolters Kluwer business, Kraków 2012.
Hońko S.: Ewidencja materiałów, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Kraków 2012.
Temat: Ewidencja rozrachunków.
A. Istota rozrachunków.
B. Kryteria klasyfikacji rozrachunków:
1. czas (krótkoterminowe, długoterminowe),
2. rodzaj (bezsporne, rozliczenia, roszczenia, roszczenia sporne),
3. podmiot (od odbiorców/dostawców, z pracownikami, wobec instytucji, z pozostałymi
kontrahentami),
4. obszar (krajowe, zagraniczne),
11
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
5. miejsce powstania (krajowe, zagraniczne),
6. stopień ryzyka (warunkowe, bezwarunkowe),
7. możliwość ich wyegzekwowania (przedawnione, umorzone, nieściągalne).
C. Zasady wyceny i ewidencji rozrachunków:
1. rozrachunki z kontrahentami (rozrachunki z odbiorcami, rozrachunki z dostawcami),
2. rozrachunki publiczno-prawne (rozrachunki z tytułu VAT, rozrachunki z ZUS, inne
rozrachunki publiczno-prawne),
3. rozrachunki z pracownikami (rozrachunki z tytułu wynagrodzeń, inne rozrachunki z
pracownikami),
4. kredyty bankowe,
5. pozostałe rozrachunki (np. dywidendy, ubezpieczenia majątkowe, rozliczenie
niedoborów i nadwyżek),
6. roszczenia sporne,
7. należności przedawnione i nieściągalne.
D. Różnica kursowe – istota i ewidencja.
Literatura:
Teoria:
Hass-Symotiuk M.: Ewidencja rozrachunków w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I, red. T.
Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Rydzewska-Włodarczyk M.: Rozrachunki i roszczenia w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.
Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 7.1 – 7.3.
Zadania:
Hass-Symotiuk M.: Podstawy ewidencji rozrachunków w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według
znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K.
Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze.
Janowicz M.: Ewidencja rozrachunków, w: Zbiór zadań z podstaw rachunkowości, red. K. Winiarska, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Kraków 2012.
Temat: Podstawy rachunku kosztów.
A. Istota kosztów.
B. Kryteria klasyfikacji kosztów:
1. rodzaj (amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty,
wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty
rodzajowe),
2. struktura wewnętrzna (proste, złożone),
3. podział kosztów zwykłej sfery operacyjnej (koszty działalności podstawowej, koszty
działalności pomocniczej, koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży),
4. sfera działalności (koszty zakupu, koszty produkcji, koszty sprzedaży),
5. stopień zależności kosztów od wielkości produkcji (zmienne, stałe),
6. sposób odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty (bezpośrednie i pośrednie).
C. Koszty produktu i koszty okresu (art. 28 ust. 3 – 4a).
D. Fazy (etapy) rachunku kosztów:
12
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
1. ewidencja kosztów według rodzaju,
2. rozliczenie kosztów na miejsca powstawania,
3. przeniesienie części rozliczeń międzyokresowych kosztów przypadającej na bieżący
okres,
4. rozliczenie innych kosztów, ustalenie kosztów produkcji i kosztów zarządu,
5. obliczanie kosztów jednostkowych,
6. sprawozdawczość z dziedziny kosztów.
E. Ewidencyjny rachunek kosztów – ewidencja i rozliczanie kosztów:
1. wariant uproszczony I – ewidencja tylko w układzie rodzajowym,
2. wariant uproszczony II – ewidencja tylko w układzie podmiotowym,
3. wariant rozwinięty,
4. klucze podziałowe oraz zasady ich doboru.
F. Kalkulacja kosztów.
1. Istota kalkulacji.
2. Kalkulacja wstępna a kalkulacja wynikowa.
3. Typowy układ kalkulacyjny kosztów.
4. Metody kalkulacji oraz zasady ich stosowania – ujęcie tradycyjne:
a) kalkulacja podziałowa (prosta, współczynnikowa, odjemna oraz fazowa
półfabrykatowa i bezpółfabrykatowa),
b) kalkulacja doliczeniowa (asortymentowa, zleceniowa).
Literatura:
Teoria:
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. z U. 2013 r., poz. 330 ze zm., art. 28, 31 – 33.
Sawicki K.: Koszty normalnej działalności operacyjnej w: Rachunkowość jednostek gospodarczych, red. T.
Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2012, punkty 8.1, 8.6.
Sawicki K.: Ewidencja, rozliczanie i kalkulacja kosztów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia …. Część I,
red. T. Kizukiewicz, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, punkty 9.1, 9.6, 9.7.
Zadania:
Sawicki K.: Podstawy ewidencji i kalkulacji kosztów w: Rachunkowość. Zasady prowadzenia według
znowelizowanych regulacji krajowych i międzynarodowych. Część II – zadania z rozwiązaniami, red. K.
Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 7.8 – 7.16.
Kiziukiewicz T.: Koszty i ich rozliczanie. Kalkulacja, w: Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw…, Część II
– Zadania z rozwiązaniami, red. K. Sawicki, Ekspert, Wrocław 2011 lub nowsze, zad. 5.9 – 5.19.
13
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Ewidencja aktywów trwałych
Środki trwałe
Środki trwałe
Pozostałe koszty operacyjne
wartość netto likwidowanego / sprzedanego /
przekazanego w darowiźnie/ przekazanego w
przyjęcie nowo zakupionego środka trwałego
formie aportu środka trwałego
Rozliczenie zakupu
wartość
początkowa
Środki trwałe w budowie
przyjęcie nowo wybudowanego środka
trwałego
Umorzenie środków trwałych
dotychczasowe umorzenie
Kapitał (f-sz) podstawowy
kapitał z aktualizacji wyceny
zmniejszenie wartości środka trwałego w
wyniku aktualizacji wyceny
otrzymanie środka trwałego w formie aportu
Rozliczenia międzyokresowe
przychodów
otrzymanie środka trwałego w formie
darowizny
straty nadzwyczajne
zmniejszenie wartości środków trwałych na
skutek zdarzeń losowych
Kapitał z aktualizacji wyceny
zwiększenie wartości środka trwałego w
wyniku aktualizacji wyceny
Rozliczenie niedoborów i
nadwyżek
ujawnienie środka trwałego w wyniku
inwentaryzacji
Umorzenie środków trwałych
amortyzacja środków trwałych
Pozostałe przychody operacyjne
przychód ze sprzedaży
środka trwałego
Rozrachunki z tytułu VAT
należny podatek VAT
Amortyzacja
Rozrachunki z odbiorcami
łączna kwota
Pozostałe koszty operacyjne
należny podatek VAT od przekazanej
darowizny
Wartości niematerialne i prawne (WNiP)
Rozliczenie zakupu
WNiP
nabycie WNiP
Rozlicz. międzyokres.
przychodów
otrzymanie WNiP
w darowiźnie
Umorzenie WNiP
Amortyzacja
wyksięgowanie
odpisy
całkowicie
amortyzacyjne
umorzonych WNiP
Pozostałe koszty
operacyjne
odpisy
amortyzacyjne od
wartości firmy
Długoterminowe aktywa finansowe (DAF)
Kasa / R–ki bank. /
Pozost. rozrach.
zakup DAF
Pozostałe przychody
operacyjne
wart. akcji/udziałów
otrzymanych w zamian
za przekazany aport
14
DAF
Koszty finansowe
wyksięgowanie
wartości sprzedanych
DAF
Kasa / R–ki bank. /
Przychody finansowe
Pozost. rozrach.
przychód ze sprzedaży
DAF
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Ewidencja środków pieniężnych
Ewidencja operacji gotówkowych
R–ki bankowe
Rozrachunki z tytułu
wynagrodzeń
wypłata wynagrodzeń / zaliczki na
wynagrodzenia
Kasa
pobranie gotówki z banku do kasy
(WB i KP)
Rozrachunki z odbiorcami
spłata należności od odbiorców
Koszty finansowe
ujemne różnice kursowe
Inne rozrachunki z
pracownikami
Sprzedaż towarów
wpłata utargu gotówkowego ze sprzedaży
towarów
Rozliczenie nadwyżek
stwierdzenie nadwyżki gotówki w kasie
wypłacone pracownikom zaliczki
Inne środki pieniężne
zakup za gotówkę np. czeków podróżnych
Rachunki bankowe
Inne rozrachunki
R–ki bankowe
Rozrachunki z dostawcami
ewidencja błędów w wyciągach bankowych
dot. wpływów i sprostow. błędów na
wyciągach bank.
spłata zobowiązań wobec dostawców
Kredyty bankowe
otrzymanie kredytu bankowego
Pozostałe przychody operacyjne
otrzymanie kar, odszkodowań i grzywien
Środki trwałe w budowie
odsetki od kredytu zaciągniętego na budowę
środków trwałych przez okres trwania
budowy
Pozostałe koszty operacyjne
zapłacone kary, grzywny i odszkodowania
Usługi obce
Przychody finansowe
wpływy z tytułu odsetek od środków
zgromadzonych na r–kach bankowych
Inne środki pieniężne
wpływ środków pien. znajdujących się w
drodze
zapłacone koszty usług bankowych
Koszty finansowe
ujemne różnice kursowe / spłata odsetek od
kredytów
Inne środki pieniężne
Inne środki pieniężne
Koszty finansowe
ujemne różnice kursowe / odpisanie weksli
regulacja należności czekiem rozrachunkowym
nieściągalnych lub przedawnionych
kwota należności od odbiorcy
Rozrachunki z odbiorcami
weksel obcy
(suma
wekslowa)
Przychody finansowe
dyskonto
Kasa
wpłata gotówki do banku (brak potwierdzenia
wpływu środków na rachunek bankowy – środki
pien. w drodze)
Rachunki bankowe
wpływ środków pieniężnych w drodze /
realizacja czeków obcych
Rozrachunki z dostawcami
spłata zobowiązania wobec dostawcy
czekiem obcym
Krótkoterminowe aktywa finansowe (KAF)
Kasa / R–ki bank. /
Inne rozrachunki
zakup KAF
15
KAF
Koszty finansowe
wyksięgowanie
wartości sprzedanych
KAF
Kasa / R–ki bank. / Inne
Przychody finansowe
rozrachunki
przychód ze sprzedaży
KAF
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Odpisy aktualizujące KAF
odpis z tytułu trwałej
utraty wartości
16
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Ewidencja materiałów
Ewidencja materiałów w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziome zakupu
Zakup materiałów
Rozrachunki z
dostawcami
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Koszty zakupu
rozliczenie kosztów
transportu
Rozliczenie zakupu
Materiały
przyjęcie materiałów
otrzymanie faktury
do magazynu
rozlicz. k. usług związ.
z transportem
OOCEM
odchylenia debetowe
odchylenia kredytowe
ZMiE
opakowania
jednorazowe
Usługi obce
usługi związane za
zakupem
Rozrachunki z tytułu
VAT
naliczony podatek
VAT
Wydawanie materiałów
Materiały
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Różne konta zespołu 5
rozliczenie kosztu
rodzajowego
ZMiE
wydanie materiałów do
zużycia
Wartość sprzedanych
materiałów
wydanie sprzedanych
materiałów
Straty nadzwyczajne
zdarzenia losowe
Sprzedaż materiałów
wartość
materiałów
Rozrachunki z odbiorcami
Rozrach. z tyt. VAT
podatek VAT
należny
faktura
Rozliczanie odchyleń oraz kosztów zakupu
OOCEM
ZMiE
odchylenia debetowe
odch. kredytowe
(storno czerwone)
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Różne konta zesp. 5
Koszty zakupu
odchylenia debetowe
odch. kredytowe
(storno czerwone)
koszty zakupu
Wartość sprzedanych
materiałów
odchylenia debetowe
odch. kredytowe
(storno czerwone)
koszty zakupu
Straty nadzwyczajne
odchylenia debetowe
odch. kredytowe
(storno czerwone)
koszty zakupu
17
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
18
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Ewidencja materiałów w stałych cenach ewidencyjnych ustalonych na poziome nabycia
Rozrachunki z
dostawcami
Rozliczenie zakupu
Materiały
przyjęcie materiałów
otrzymanie faktury
do magazynu
wydanie
mater.
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Różne konta zesp. 5
rozliczenie kosztu
rodzajowego
odchylenia debetowe
odch. kredytowe
(storno czerwone)
Rozrachunki z tytułu
VAT
naliczony podatek
VAT
OOCEM
odchylenia debetowe
odchylenia debetowe
odchylenia kredytowe
odch. kredytowe
(storno czerwone)
ZMiE
Ewidencja materiałów w rzeczywistych cenach zakupu
Rozrachunki z
dostawcami
Rozliczenie zakupu
Materiały
przyjęcie
wydanie
materiałów do
materiałów do
otrzymanie faktury
magazynu
zużycia
ZMiE
ZMiE
opakowania
jednorazowe
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Usługi obce
usługi związane z
zakupem
Koszy zakupu
koszty zakupu
Różne konta zesp. 5
Rozrachunki z
tytułu VAT
naliczony podatek
VAT
zużyte materiały
rozliczenie
kosztów zakupu
Ewidencja materiałów w rzeczywistych cenach zakupu
Rozrachunki z
dostawcami
Rozliczenie zakupu
Materiały
przyjęcie
wydanie
otrzymanie
materiałów do
materiałów do
faktury
magazynu
zużycia
Rozrachunki z
tytułu VAT
naliczony podatek
VAT
19
ZMiE
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Różne konta zesp. 5
rozliczenie kosztu
rodzajowego
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Ewidencja rozrachunków
Rozrachunki z ZUS
Rozrachunki z ZUS
Ubezpieczenia społ. i in. św.
składki na ubezp. społ. w części obciążającej
pracodawcę
Rachunki bankowe
Rozrachunki z tyt. wynagrodz.
składki na ubezp. społ. w części obciążającej
pracownika oraz składka na ubezpieczenie
zdrowotne
przelew zobowiązań
Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Kasa / Rachunki bankowe
Rozrachunki z tyt. wynagrodz.
wypłata wynagrodzeń / zaliczki na
wynagrodzenia.
Wynagrodzenia
lista płac brutto
Inne rozrachunki publiczno–
prawne
zaliczka na pod. doch. od osób fiz.
Rozrachunki z ZUS
składki na ubezpieczenie społeczne w części
obciążającej pracownika
Inne rozrachunki
z pracownikami
nierozliczone zaliczki / zawinione szkody,
niedobory (ale tylko jeśli pracownik wyrazi
na to zgodę)
Inne rozrachunki
składki członkowski / alimenty / dobrowolne
ubezpieczenia na życie
Inne rozrachunki z pracownikami
Kasa
Inne rozrachunki z pracownikami
wypłata zaliczki / zwrot wydatkowanych
środków pracownikowi
rozliczenie zaliczki
Rozliczenie niedoborów
należność za niedobór
Różne konta zespołu 4
Kasa/ Rozrachunki z tyt.wyn.
wpłata należności (dot. zaliczki)
Rozliczenie niedoborów
Rozliczenie niedoborów
ZMiE
niedobór w granicach norm
Różne konta zesp. 0, 1, 3, 6
niedobór
Pozostałe koszty operacyjne
niedobór wynikający z błędów pomiaru
Straty nadzwyczajne
niedobór wynikający ze zdarzeń losowych
Inne rozrachunki
z pracownikami
zawiniony niedobór bezsporny
Roszczenia sporne
zawiniony niedobór sporny (skierowanie
sprawy do sądu)
20
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
21
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Rozliczenie nadwyżek
Pozostałe przychody operacyjne
Rozliczenie nadwyżek
błędy w pomiarze / błędy w dokumentacji /
nieustalone przyczyny nadwyżki
Różne konta zesp. 0, 1, 3, 6
nadwyżka
Rozliczenie niedoborów
kompensata niedoboru nadwyżką
Roszczenia sporne (wyrok korzystny)
Rozrachunki z odbiorcami
skierowanie sprawy do sądu
wyrok korzystny
Roszczenia sporne
Rachunek bankowy
Pozostałe koszty operacyjne
spłata przysądzonej należności wraz z
kosztami postępowania
opłacone koszty postępowania sądowego
Odpisy aktualizujące należn.
utworzenie odpisu na należność sporną
zasądzone do zwrotu koszty postępowania
sądowego
Pozostałe przychody operacyjne
Rozwiązanie odpisu aktualizującego /
przeniesienie otrzymanych kosztów
postępowania sądowego
Roszczenia sporne (wyrok niekorzystny – oddalenie roszczenia)
Rozrachunki z odbiorcami
Roszczenia sporne
skierowanie należności do sądu
oddalenie roszczenia
Odpisy aktualizujące należn.
Pozostałe koszty operacyjne
utworzenie odpisu aktualizującego na
należność sporną
Inne rozrachunki
Przychody finansowe
Pozostałe rozrachunki
należność za sprzedane papiery wartościowe
/ należne dywidendy
zakup papierów wartościowych
Zyski nadzwyczajne
odszkodowania (z tytułu ubezpieczenia)
KAF / DAF
Koszty finansowe
wypłacone dywidendy
Rachunki bankowe
Rachunki bankowe
spłata zobowiązań
spłata należności
Rozrachunki z odbiorcami
Przychody ze sprzedaży
produktów
wartość netto sprzedanych
produktów
Rozrachunki z tytułu VAT
należny podatek VAT
Rozrachunki z odbiorcami
Rachunki bankowe / Kasa
uregulowanie należności przed odbiorcę
razem
Pozostałe koszty operacyjne
wyksięgowanie należności przedawnionych
Odpisy aktualizujące
należności
wyksięgowanie należności nieściągalnej
(wykorzystanie utworzonego na nią odpisu
aktualizującego)
22
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Rozrachunki z dostawcami
Kasa / Rachunki bankowe
Rozrachunki z dostawcami
uregulowanie zobowiązania wobec dostawcy
Rozliczenie zakupu
otrzymanie faktury
Pozostałe przychody operacyjne
wyksięgowanie zobowiązań przedawnionych
Weksle własne
Zobowiązania wekslowe
R–ki bankowe / Kasa
wykup weksla własnego
suma
wekslowa
23
Rozrachunki z dostawcami
kwota zobowiązania wobec
dostawcy
Koszty finansowe
dyskonto
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
Ewidencja wyniku finansowego
Wariant kalkulacyjny
Koszty zarządu
Przychody ze sprzedaży
Wynik finansowy
produktów
przeniesienie sumy zapisów na koncie
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Koszty sprzedaży
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Przychody ze sprzedaży
materiałów i towarów
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Koszt sprzedanych produktów
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Pozostałe przychody operacyjne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Wartość sprzedanych towarów
i materiałów
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Przychody finansowe
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Pozostałe koszty operacyjne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Zyski nadzwyczajne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Koszty finansowe
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Straty nadzwyczajne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Podatek dochodowy
przeniesienie salda konta
Zespół 4 (koszty wg rodzaju)
przeniesienie sumy zapisów na
poszczególnych kontach
Rozliczenie kosztów
rodzajowych
Wariant porównawczy
Zespół 4 (koszty wg rodzaju)*
przeniesienie sumy zapisów
na poszczególnych kontach
Wynik finansowy
Rozliczenie kosztów
rodzajowych *
zmiana stanu produktów (zmniejszenie)
zmiana stanu produktów (zwiększenie)
Pozostałe koszty operacyjne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Przychody ze sprzedaży
materiałów i towarów
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Pozostałe przychody operacyjne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Wartość sprzedanych
materiałów i towarów
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Przychody finansowe
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Pozostałe koszty operacyjne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Zyski nadzwyczajne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Koszty finansowe
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Straty nadzwyczajne
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Podatek dochodowy
przeniesienie salda konta
24
Przychody ze sprzedaży
produktów
opracowanie: dr Magdalena Janowicz
* Księgowania dodatkowe przed zaksięgowaniem zmiany stanu produktów
Rozliczenie kosztów
Koszt sprzedanych produktów
rodzajowych
przeniesienie sumy zapisów na koncie
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Koszty sprzedaży
przeniesienie sumy zapisów na koncie
Koszty zarządu
25