II - Powiat Średzki
advertisement
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej Nizinno – równinne ukształtowanie terenu nie stwarza problemów w zagospodarowywaniu obszarów powiatu i sprzyja rozwojowi rolnictwa oraz osadnictwa. Do czynników wywołujących zmiany w rzeźbie terenu, na omawianym obszarze, należy przede wszystkim eksploatacja kruszywa naturalnego i surowców ilastych ceramiki budowlanej. Specyfika wydobycia i gazu nie powoduje następstw w postaci znacznych zmian rzeźby terenu. 4.2. Wody podziemne Powiat Średzki charakteryzuje się niekorzystnymi warunkami wodnymi objawiającymi się deficytem wody. Użytkowe poziomy wodonośne na terenie powiatu dotyczą wód czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Badania wód podziemnych, na terenie powiatu prowadzone były w latach 1997 – 2003 przez WIOŚ Poznań, w ramach określania jakości wód podziemnych w punktach badawczych sieci krajowej oraz w sieci regionalnej na terenie województwa wielkopolskiego, na podstawie oceny zakresu rozszerzonego. Kontrolowano jakość wód w jednym punkcie badawczym sieci krajowej oraz jednym punkcie pomiarowym sieci regionalnej. Sieć krajowa Jakość zwykłych wód podziemnych na terenie Powiatu Średzkiego w latach 1999 – 2003 określono na podstawie badań na jednym stanowisku pomiarowym, zlokalizowanym poza obszarem GZWP-150. Z monitoringu sieci krajowej wynika, że wody podziemne na terenie powiatu należą do III klasy – wody o niskiej jakości (tabele 24 i 25). Jakość wód podziemnych w sieci krajowej w latach 1999 - 2002 Nazwa otworu GZWP Środa Wlkp. poza Gł. stropu Wody 2,5 G T a b e l a 24 Ocena jakości Stratygrafia 1999 2000 2001 2002 Q III III III III Użytkowanie terenu obszary zabudowane Źródło: WIOŚ Poznań, Raport o stanie środowiska w Powiecie Średzkim w 2000, 2001, 2002 i 2003 r. 59 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Ocena jakości według podziemnych według badanych wskaźników Wskaźniki o stężeniach odpowiadających wodzie o niskiej jakości III NOK NO3 K SSR, NO3 K, HPO4 SSR, NO3 K, HPO4 NO3 HPO4, K Corg. HPO4, K, NO2 Rok 1997 1998 1999 2000 2001 2002 T a b e l a 25 Klasa III III III III III III NO3 – azot azotanowy, K – potas, SSR – suma substancji rozpuszczonych, HPO4 – fosforany, Corg. – węgiel organiczny, NO2 – azot azotynowy. Źródło: WIOŚ Poznań, Raport o stanie środowiska w Powiecie Średzkim w 2000, 2001, 2002 i 2003 r. Analizując powyższe dane zauważyć można, że jakość wód podziemnych na terenie powiatu utrzymuje się w tej samej klasie i nie ulega poprawie od kilku lat. Niska jakość wód na terenie powiatu wynika bowiem z braku izolującej pokrywy w stropie warstw wodonośnych. Umożliwia to łatwe przenikanie do wód zanieczyszczeń z powierzchni. Sieć regionalna Monitoring wód podziemnych w ramach sieci regionalnej na terenie powiatu przeprowadzono w roku 2001 i 2002 w jednym punkcie, w miejscowości Solec (gm. Krzykosy). W badanym punkcie wody występowały w klasie II, co odpowiada wodom średniej jakości. Jakości zwykłych wód podziemnych w sieci regionalnej w 2002 r Nr ppk 72 Lokalizacja Poziom Solec Tr Zbiornik LZWP Głębokość 103,5 T a b e l a 26 Miąższość izolacji Użytkowanie terenu Klasa wód wg PIOŚ 57,0 Zabudowa wiejska II Tr – trzeciorzęd, LZWP – Lokalny Zbiornik Wód Podziemnych. Źródło: WIOŚ Poznań, Raport o stanie środowiska w Powiecie Średzkim w 2002 i 2003 r. Siec lokalna Monitoring wód podziemnych w sieci lokalnej prowadzony jest dla składowiska odpadów komunalnych miasta Środa Wlkp. w miejscowości Nadziejewo. Ocena chemizmu wody podziemnej z otworów P-1, P-2, P-3 i P-4 wykonywana jest dwa razy w roku. Z raportu wykonanego w październiku 2002 roku wynika, że zawartość składników antropogenicznych – niebezpiecznych i toksycznych w próbach wody gruntowej z czterech piezometrów na terenie Składowiska Odpadów Komunalnych nie 60 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. przekracza norm dopuszczalnych dla rejonu użytkowanego przemysłowo. Pozostałe wskaźniki nie przekraczają poziomów dopuszczalnych dla ścieków, które mogą być odprowadzane do wód i ziemi. 4.3. Wody powierzchniowe 4.3.1. Stan czystości rzek Badania stanu czystości rzek na terenie Powiatu Średzkiego prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, zgodnie z programem państwowego monitoringu środowiska. Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Maskawa wraz z dopływami, nieco mniejsze znaczenie ma rzeka Warta. Zgodnie z założeniami monitoringu regionalnego jakość wód w całej zlewni rzeki Maskawy kontrolowana jest 1 raz na 5 lat. Jedynie punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany w odcinku ujściowym (do rzeki Warty) wchodzi w skład sieci monitoringu krajowego, w ramach którego badania jakości wód wykonywane są w systemie ciągłym 1 raz w miesiącu. Rzeka Warta Odbiornikiem wód rzeki Maskawy jest rzeka Warta, przepływająca w południowej części Powiatu Średzkiego. Jedyny przekrój pomiarowo-kontrolny na rzece Warcie na terenie powiatu zlokalizowany jest w miejscowości Nowa Wieś Podgórna w km 342,5, a wiec 35,3 km powyżej ujścia rzeki Maskawy. Badania prowadzone w roku 2000 wykazały, że jakość wód rzeki Warty w tym przekroju nie odpowiadała (podobnie jak w roku 1999) normom obowiązującym dla wód powierzchniowych. Stężenia charakterystyczne wybranych grup wskaźników w roku 2000 i 2002 przedstawia tabela 27. Stan czystości rzeki Warty w 2000 i 2002 roku w punkcie pomiarowym w Nowej Wsi Królewskiej Rok 2000 2002 T a b e l a 27 Stężenia charakterystyczne wybranych grup wskaźników zanieczyszczenia substancje Substancje Zawiesiny zasolenie Stan sanitarny saprobowość biogenne organiczne ogólne non II I III non non III II II II III non Źródło: WIOŚ Poznań 61 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. W stosunku do roku 1999, w 2000 roku stwierdzono zwiększenie stężeń ekstremalnych ilości zawiesin ogólnych, co spowodowało zmianę klasy przy ocenie jakości wód pod kątem tego wskaźnika z II na III. W przypadku pozostałych grup wskaźników został zachowany ten sam przedział stężeń. Najwyższe wskaźniki przekroczenia stwierdzono w ilości fosforu ogólnego, azotu azotynowego i chlorofilu. Punkt pomiarowo-kontrolny na rzece Warcie poniżej ujścia Maskawy zlokalizowany jest już poza granicami Powiatu Średzkiego, w miejscowości Kwacze (Powiat Śremski), na 295,6 km biegu rzeki Warty. Nastąpił tutaj wzrost poziomu substancji organicznych w wodach rzeki Warty do wielkości właściwych III klasie czystości, przy ogólnej ocenie jakości wód w tym przekroju jako nie odpowiadającej normom określonym dla wód powierzchniowych. W roku 2002 stan czystości wód Warty nie odpowiadał żadnej z klas czystości na co wpływ miały wysokie ponadnormatywne stężenia cynku, fenoli oraz chlorofilu “a” – wskaźnika określającego żyzność wód. Badania prowadzone w 295,6 km biegu rzeki Warty w miejscowości Kwacze (powiat śremski) wskazują jedynie na wysokie skażenie bakteriologiczne wód rzeki. Rzeka Warta w rozważanym przekroju jest ciekiem o ponadnormatywnym zanieczyszczeniu ze względu na znaczne ilości zanieczyszczeń wprowadzanych z wodami dopływów uchodzących powyżej. Do bardziej znaczących należą: Ner, Rgilewka, Kiełbaska, Czarna Struga, Prosna i Lutynia. O skali negatywnego oddziaływania wymienionych dopływów świadczy fakt, że wprowadzają one łącznie ponad 65 % całego ładunku zanieczyszczeń jaki z wodami dopływów kierowany jest do rzeki Warty w obrębie województwa wielkopolskiego. Poprawa jakości wód poszczególnych odbiorników jest możliwa dopiero po uporządkowaniu gospodarki wodno-ściekowej w zlewniach cząstkowych. Rzeka Maskawa Obszar, z którego zbiera wody rzeka Maskawa należy do typowo rolniczych i z takiego rodzaju zanieczyszczeniami trzeba się liczyć przy ocenie potencjalnych zagrożeń jakości wód powierzchniowych. Poza spływami powierzchniowymi z pól Maskawa jest odbiornikiem punktowych zrzutów ścieków, gdzie głównym źródłem zanieczyszczeń jest miasto Środa Wlkp., odprowadzające ścieki komunalne zarówno do prawobrzeżnego dopływu Maskawy jakim jest Struga Średzka jak i do samej Maskawy, a także inne miejscowości. 62 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Na terenie powiatu zlokalizowany jest punkt pomiarowy monitoringu krajowego, w 1,5 km ujściowego odcinka rzeki Maskawy, w miejscowości Mała Kępa (km 307,2/1,5). Stan czystości rzeki Maskawy w przekroju przyujściowym do rzeki Warty Rodzaj zanieczyszczeń [mg/rok] Substancje biogenne Substancje organiczne Zasolenie Zawiesina ogólna Stan sanitarny saprobowość T a b e l a 28 Lata 1997 1998 1999 2000 2001 2002 non non non III non III non non III non non non non non III III non non non III III III III non non non II I non III non non III II non III non – nie odpowiada normom. Źródło: : WIOŚ Poznań Ładunki zanieczyszczeń wprowadzanych z Maskawy do rzeki Warty na podstawie badań monitoringowych przeprowadzonych w latach 1997 – 2001 obrazuje tabela 29. Ładunki zanieczyszczeń wprowadzanych z rzeki Maskawy do rzeki Warty Rodzaj zanieczyszczeń [Mg/rok] BZT5 Zawiesina ogólna Azot ogólny Azot amonowy Fosfor ogólny Fosforany T a b e l a 29 Lata 1997 1998 1999 2000 2001 419,0 858,0 363,0 114,0 41,0 69,0 414,0 1261,0 497,0 78,0 29,0 40,0 282,0 908,0 396,0 12,6 23,2 44,0 358,2 1009,2 360,3 42,4 27,8 50,4 238,7 922,1 399,8 51,0 26,0 54,8 Źródło: WIOŚ Poznań W oparciu o badania przeprowadzone przez WIOŚ Poznań w latach 1997 – 2001 stwierdzono, że jakość wód w przekroju ujściowym Maskawy nie odpowiadała normom obowiązującym dla wód powierzchniowych lub klasyfikowała się w III klasie ze względu na wysokie stężenia licznych określonych w oparciu o stężenia charakterystyczne wskaźników tlenochłonnych, stan sanitarny oraz ponadnormatywne ilości chlorofilu (saprobowość). Od 1998 roku stopniowo poprawiało się zasolenie oceniane na podstawie stężeń charakterystycznych chlorków, siarczanów i substancji rozpuszczonych. Stan czystości rz. Maskawy na przestrzeni lat 1997 – 2001 najlepiej kształtował się w roku 2000, gdzie spośród 6 grup wskaźników poddanych ocenie tylko 2 nie odpowiadały obowiązującym normom. W 2001 roku rzeka Maskawa wprowadziła do rzeki Warty ładunek zanieczyszczeń w postaci materii organicznej wyrażonej jako BZT5 – ok. 239 Mg/rok tj. ok. 120 Mg mniej 63 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego niż w roku 2000. Mniejszy był również ładunek zanieczyszczeń zawiesiny ogólnej – spadek o ok. 90 Mg. Od 1998 roku na zbliżonym poziomie utrzymuje się ładunek zanieczyszczeń azotu ogólnego, fosforu ogólnego i fosforanów. Jednak badania, wykonane w 2002 roku, wykazały silne zanieczyszczenie wód rzeki, dopuszczalne normy dla wód powierzchniowych przekraczały stężenia: potasu, fenolu, azotu azotynowego, azotanowego i ogólnego, fosforanów i fosforu ogólnego oraz skażenie bakteriologiczne (wskaźnik miano Coli); stwierdzono również niedotlenienie wód. Na złą jakość wód rzeki wpływ miały zrzuty zanieczyszczeń z miasta Środa Wlkp., oczyszczalni ścieków w Chwałkowie, Gułtowach, Jarosławcu, Winnogórze oraz zlewnie Strugi Średzkiej, Miłosławki i Wielkiego Rowu z obiektami o charakterze rolniczym. Dopływy rzeki Maskawy Badania dopływów rzeki Maskawy wykonywano w 1994 roku. W stosunku do 1999 roku – ostatnie badania - nastąpiły w poszczególnych przekrojach następujące zmiany: Struga Średzka: powyżej miejscowości Środa, km 11,5 – zwiększenie ilości zawiesin ogólnych - (z klasy I do III); poniżej miejscowości Środa, km 0,5 – spadek poziomu zasolenia (z non do klasy - III); Miłosławka: w przekrojach powyżej (km 26,7) i poniżej (km 22,7) w miejscowości Miłosław nie - stwierdzono zasadniczych zmian w zakresie stężeń charakterystycznych wybranych grup wskaźników zanieczyszczenia; w miejscowości Miąskowo, km 13,5 – spadek zasolenia (z non do III klasy), ilości - zawiesin ogólnych (z non do III klasy), poprawa stanu sanitarnego (z non do III klasy), poprawa jakości wody pod względem hydrobiologicznym (z non do II klasy); - Wielki Rów (Wielka): w miejscowości Murzynowo Kościelne, km 10,4 – poprawa jakości wody pod względem hydrobiologicznym (z klasy III do II) i sanitarnym (z non do II), wzrost ilości zawiesin ogólnych (z klasy I do II); - w miejscowości Szlachcin, km 3,9 – poprawa jakości wody pod względem zawartości substancji organicznych (z klasy III do II), zasolenia (z non do III), stanu sanitarnego (z non do III) i saprobowości wód (z klasy III do II). 64 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. W 1995 roku, w celu ochrony całej zlewni rzeki Maskawy, władze 6-ciu gmin podpisały porozumienie gmin „Czysta Maskawa”. Jego głównymi celami było opracowanie kompleksowego programu ochrony, opracowanie programów inwestycji i określenia zasad racjonalnej gospodarki zasobami. Wymiernym efektem porozumienia było większe zaangażowanie gmin na rzecz poprawy stanu czystości wód, przed wszystkim poprzez podjecie budowy oczyszczalni w gm.: Dominowo, Krzykosy, Nekla i Środa Wlkp. Pozostałe cieki wodne Pozostałe występujące na terenie powiatu cieki nie są objęte badaniami jakości wód. Biorąc jednak pod uwagę niewielką ilość istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej oraz stan czystości monitorowanych cieków wodnych (Maskawy i Warty), można przypuszczać, że pozostałe istniejące na terenie powiatu cieki, a przede wszystkim te przepływające przez nieskanalizowane miejscowości, również prowadzą wody w znacznym stopniu obciążone zanieczyszczeniami bakteriologicznymi. Większość cieków na terenie powiatu ma również małe przepływy oraz z uwagi na prawie równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego może w nich powstawać duża koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych zrzutach. Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest niewłaściwa działalność agrotechniczna i hodowla zwierząt oraz niska świadomość ekologiczna. Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części spłukiwane są z wodami opadowymi do cieków wodnych, powodując ich zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierząt – gnojowica, trafiająca na pola bez żadnego przetworzenia, również przyczynia się to do znacznego skażenie wód oraz gleb. Z tego względu istniejący zły stan czystości cieków wodnych na obszarze powiatu wymaga podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki wodno – ściekowej. Wymaga to inwestycji przede wszystkim w oczyszczalnie ścieków i rozbudowę kanalizacji sanitarnej. 4.3.2. Stan czystości zbiorników wodnych Na terenie Powiatu Średzkiego w gminie Zaniemyśl znajdują się 4 jeziora: Jezioro Raczyńskie, Jezioro Łękno, Jeziory Małe i Jeziory Wielkie. Planowane i rzeczywiste klasy czystości jezior występujących na terenie Powiatu Średzkiego przedstawia tabela 30. 65 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Klasy czystości jezior na terenie Powiatu Średzkiego Jezioro Planowana T a b e l a 30 Klasa czystości Rzeczywista wg A B C II I non Kategoria podatności na degradację Raczyńskie I III Łękno I III I non III Jeziory Małe I III I non II Jeziory Wielkie II I I non non A – jakość wody wg wskaźnika sanitarnego (miano Coli typu kałowego); B – jakość wody ze względu na zawartość substancji toksycznych (metale ciężkie, pestycydy, fenole); C – wypadkowa jakość wody wg wskaźników fizyczno-chemicznych i biologicznych; non – nie odpowiada normom. Źródło: Stan Środowiska w Powiecie Średzkim - 2003 rok. Jezioro Raczyńskie Jakość wód Jeziora Raczyńskiego określono po raz pierwszy w latach 1973/74. Odpowiadała wówczas III klasie czystości. Przebadane w 1996 roku jezioro nie odpowiadało żadnej z klas czystości. Od 1998 roku poddano zbiornik rekultywacji, dwie grupy aeratorów napowietrzają wody jeziora na głębokości 5,8 m. Przeprowadzone w 2001 roku badania monitoringowe wykazały pozaklasowy charakter wód jeziora, zaliczono je do zbiorników bardzo żyznych. Większość badanych parametrów nie odpowiadała normom, wskaźnik ChZT-Cr dyskwalifikujący jakość wody świadczy o wysokim stężeniu substancji organicznych. Przewodność elektrolityczna właściwa wskazuje na dużą koncentrację soli mineralnych w jeziorze. Stężenia substancji biogennych (azotu całkowitego) decydują o produktywności wód i wysokiej trofii zbiornika. Badania hydrobiologiczne wykazały wysoką liczebność fitoplanktonu, zakwit okrzemkowokryptofilowy wiosną i okrzemkowo-sinicowy latem. Stan sanitarny odpowiadał II klasie czystości. W wodzie nie stwierdzono obecności cyjanków wolnych. Zawartość metali ciężkich odpowiadała I klasie czystości, a stężenie fenoli lotnych utrzymywało się na poziomie I – II klasy czystości wód powierzchniowych. Zarówno wiosną jak i latem stwierdzono wymieszanie termiczne oraz zadowalające natlenienie wód. Jednak zbiornik łatwo ulega wpływom z zewnątrz i jest wyraźnie podatny na degradację – III kategoria, szczególnie ze względu na niekorzystne cechy morfometryczne. Dwa niewielkie dopływy prowadziły wiosną wody skażone bakteriologicznie i niedotlenione. Latem wody odpowiadające II klasie prowadził tylko jeden z dopływów. Odpływ z jeziora, rzekę Kamionkę zaliczono wiosną do II klasy, a latem do III klasy czystości. Na Jeziorze Raczyńskim znajdują się 2 kąpieliska, które w roku 2003 podlegały sezonowym badaniom higieniczno - zdrowotnym: 66 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. - GOSiR – plaża główna – woda w zakresie przebadanych parametrów warunkowo odpowiadała wymaganiom higieniczno – zdrowotnym do kąpieli zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16.10.2002 roku (Dz. U. Nr 183, poz. 1530 w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach) – badania 14.05.2003 – 18.08.2003 r; - Ośrodek Niezamyśl – woda warunkowo spełniała w badanym zakresie warunki jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach i może być wykorzystywana do kąpieli i sportów wodnych (badania 26.05.2003 – 18.08.2003 r.). Jezioro Łękno Jest to jezioro, które należy do III kategorii podatności na degradację. Jakość wody według wskaźnika sanitarnego (miano Coli) należy do III klasy czystości, natomiast jakość wody ze względu na zawartość substancji toksycznych (metale ciężkie, pestycydy, fenole) należy do I klasy czystości. Wypadkowa jakość wody według wskaźników fizycznochemicznych i biologicznych nie odpowiada normom. Planowana klasa czystości należy do klasy I. Jeziory Małe Jakość wody jeziora według wskaźnika sanitarnego (miano Coli) należy do III klasy czystości, natomiast jakość wody ze względu na zawartość substancji toksycznych (metale ciężkie, pestycydy, fenole) należy do I klasy czystości. Wypadkowa jakość wody według wskaźników fizyczno-chemicznych i biologicznych nie odpowiada normom. Planowana klasa czystości należy do klasy I. Jest to jezioro należące do II klasy pod względem podatności na degradację. Jeziory Wielkie Planowana jakość wód jeziora należy do II klasy czystości. Jakość wody jeziora według wskaźnika sanitarnego (miano Coli) oraz jakość wody ze względu na zawartość substancji toksycznych (metale ciężkie, pestycydy, fenole) należy do I klasy czystości, natomiast wypadkowa jakość wody według wskaźników fizyczno-chemicznych i biologicznych nie odpowiada normom. Jest to jezioro, które nie odpowiada normom pod względem podatności na degradację. Część jeziora wyznaczona jest jako kąpielisko, zlokalizowane na terenie Ośrodka PeKaBex - Jeziory Małe. Badania higieniczno – zdrowotne przeprowadzone w okresie 67 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego 14.05.2003 – 18.08.2003 wykazały, że woda warunkowo odpowiadała wymaganiom do kąpieli. W roku 2002 na terenie Powiatu Średzkiego nie objęto badaniami monitoringowymi jezior. Zbiornik retencyjny „Środa” Na terenie Powiatu Średzkiego istnieje jeden sztuczny zbiornik retencyjny ”Środa”, zlokalizowany na rzece Maskawie na terenie gminy Środa Wlkp. Część tego zbiornika, pomiędzy Środą Wlkp. a Janowem, przeznaczona jest pod kąpielisko, które nadzoruje Ośrodek Sportu i Rekreacji w Środzie Wlkp. Jest on kontrolowany przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Środzie Wlkp. Jakość wód zbiornika w okresie od 14.05.2003 do 18.08.2003 r T a b e l a 31 2003 Badane Jednostka parametry 14.05. 26.05. 09.06. 23.06. 07.07. 21.07. 04.08. 18.08. Przezroczystość m 0,6 0,5 1 1 1 0,5 1 1 Barwa 60 nb 30 akcept. akcept. akcept. akcept. akcept. Zapach akcept. akcept. akcept. akcept. akcept. akcept. akcept. akcept. Odczyn pH 7,9 nb 8,2 nb 7,8 nb 8,5 nb Amoniak mg/l 0,18 nb 0,52 nb 0,26 nb 0,18 nb Azotyny mg/l 0,79 nb 0,95 nb 0,38 nb 0,06 nb Azotany mg/l 20,41 nb 7,72 nb 0,54 nb 0,89 nb Utlenialność mg/l 15,2 nb 16,8 nb 18,4 nb 26,0 nb Oleje mineralne mg/l nw nw nw nw nw nw nw nw Substancje powierzchniowo mg/l nw nw nw nw nw nw nw nw czynne Fenole mg/l nw nw nw nw nw nw nw nw NPL gr. Coli w 100 ml 151 96 151 151 126,5 240 240 37,5 miano NPL gr. Coli typ 9 62 23 9 9 240 151 5,5 feralny w 100 ml Coli Salmonella w 1000 ml nb nb nb nb nb nb nb nb nw – nie występuje; nb – nie badano; Źródło: Sprawozdania z badań sanitarno-epidemiologicznych z PPIS Środa Wlkp. W roku 2003 przydatność wód zbiornika „Środa” do kąpieli potwierdziły badania dokonane w okresie 14.05. 2003 – 18.08.2003, przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Środzie Wlkp. Woda w zakresie przebadanych parametrów odpowiadała, bądź warunkowo odpowiadała wymaganiom higieniczno-zdrowotnym do kąpieli. Na długookresowe utrzymanie dobrej jakości wód zbiornika będzie miało wpływ uregulowanie gospodarki wodno – ściekowej na terenie jego zlewni. Bezpośredni wpływ na jakość wód zbiornika mają bowiem cieki zasilające zbiornik. 68 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.3.3. Zagrożenie powodziowe W okresie wzmożonej ilości opadów atmosferycznych i roztopów wiosennych, wody głównych rzek przepływających przez powiat stwarzają zagrożenie powodziowe. Wysoki poziom stanu wody w Warcie, przyczynia się do wylewów na przyległe tereny. Najbardziej zagrożone powodzią są tereny przez które przepływa rzeka Warta tj. gminy: Krzykosy, Nowe Miasto i Zaniemyśl. Powierzchnia zalewowa na terenie gminy Nowe Miasto wynosi 340 ha. Na tym obszarze znajdują się 4 miejscowości zamieszkałe przez ok. 107 osób, narażonych na ewentualną powódź. Tylko 2 miejscowości zabezpieczone są wałami Kozia wałów przeciwpowodziowymi. Są to: Rogusko – 2,4 km wałów, które w 1997 przebudowano i wzmocniono; Dębno – 4,1 km wałów, które niedawno wybudowano. Dwie pozostałe miejscowości: Nowe Miasto i Wolica przeciwpowodziowych nie posiadają. Ilustracją charakterystycznych stanów wód i przepływów rzeki Warty są wartości dla posterunków wodowskazowych IMGW w Nowej Wsi Podgórnej oraz w Śremie (zlokalizowanych poza powiatem). Charakterystyczne stany wód Warty w latach 1961 – 1990 dla profili Nowa Wieś Podgórna i Śrem przedstawia tabela 32 Charakterystyczne stany wód na rzece Warcie w latach 1961 - 1990 Charakterystyka XI – IV [cm] W.W.W S.W.W. S.S.W. S.N.W. N.N.W. 659 498 314 209 158 W.W.W S.W.W. S.S.W. S.N.W. N.N.W. 556 476 340 233 160 Okresy Rzędna Rzędna V–X stanu wody stanu wody [cm] [m npm] [m npm] Profil Nowa Wieś Podgórna 73,63 560 72,64 72,00 360 70,64 70,18 233 69,37 69,13 175 68,79 68,62 130 68,34 Profil Śrem 63,40 510 62,94 62,60 383 61,67 61,24 267 60,51 60,17 207 59,91 59,44 154 59,38 T a b e l a 32 Roczne [cm] Rzędna stanu wody [m npm] 659 509 273 173 130 73,63 72,13 69,77 68,77 68,34 556 478 303 200 154 63,40 62,62 60,87 59,87 59,38 W.W.W. – wysoki stan wody; S.W.W. – średnio wysoki stan wody; S.S.W. – średni stan wody; S.N.W. – średnio niski stan wody; N.N.W. – niski stan wody; Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Krzykosy. 69 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Potwierdzeniem, występowania zagrożenia powodziowego na Warcie są pomiary przepływów wykonane na wymienionych wcześniej posterunkach w latach 1961 - 1990 z uwzględnieniem podziału na okresy letnie i zimowe. Charakterystyczne przepływy wód Warty w latach 1961 - 1990 Profile badań Charakterystyka Nowa Wieś Podgórna Śrem W.W.Q. S.W.Q. S.S.Q. S.N.Q. N.N.Q. W.W.Q. S.W.Q. S.S.Q. S.N.Q. N.N.Q. XI – IV [cm] 795 311 121 52,9 25,6 790 336 127 54,4 24,3 T a b e l a 33 Okresy V – X [cm] 390 171 75,6 41,9 22,0 435 182 79,1 44,5 23,2 Roczne [cm] 795 327 98,2 38,6 22,0 790 356 103 40,6 23,2 W.W.Q. – wysoki przepływ wody; S.W.Q. – średnio wysoki przepływ wody; S.S.Q – średni przepływ wody; S.N.Q. – średnio niski przepływ wody; N.N.Q. niski przepływ wody; Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Krzykosy. Wykaz obwałowań istniejących wzdłuż cieków podstawowych na terenie Powiatu Średzkiego przedstawia tabela 34. Wykaz obwałowań na terenie Powiatu Średzkiego Nazwa cieku Warta km 318,1 – 321,0 Warta km 330,0 – 333,0 Lutynia km 0,0 – 2,0 Warta km 304,6 – 310,3 Nazwa doliny chronionej Długość wału [km] Rogusko 2,4 (L) Dębno 3,3 (L) ZwolaJózefowoKępa-Potachy Warta Potachykm 310,3 – 323,9 Solec-Lubrze Warta Lubrzekm 323,3 – 331,4 Orzechowo Maskawa Kępa Mała K. Miłosławski Mądre (wały wsteczne) T a b e l a 34 Gmina (przez którą przepływa ciek) Powierzchnia chroniona [ha] Nowe Miasto 165 Nowe Miasto 337 1,5 (L) 5,0 (P) Zaniemyśl 11,7 (P) Krzykosy 7,1 (P) Krzykosy 13,75 (LiP) Zaniemyśl 7 236 (L) – obwałowanie lewobrzeżne, (P) – obwałowanie prawobrzeżne; Źródło: WZMiUW w Poznaniu, Inspektorat we Wrześni; stan na dzień 30.09.2003 r. Łącznie, na terenie Powiatu Średzkiego zbudowano 44,75 km obwałowań, których zadaniem jest ochrona 7 738 ha przed wystąpieniem ewentualnych powodzi. 70 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Wysokość wału na terenie gminy Krzykosy wynosi 70,0 – 71,5 m, a szerokość korony 3,0 m. Jednak przy wysokich stanach wód dolina zostaje podtopiona na skutek filtracji wód gruntowych poprzez piaski i żwiry wypełniające dolinę (ustaje odpływ małych cieków do Warty). Na obszarze międzywala leżą tereny zalewane przez wodę stuletnią. W trakcie powodzi, która miała miejsce w 1997 roku, ucierpiały również gminy należące do Powiatu Średzkiego. W gminie Krzykosy łącznie zalane zostały 2 250 ha, z czego 400 ha to tereny miedzywala, a 1 850 ha na przedwalu w miejscowości Krzykosy, Pięczkowo, Solec i Witowo. Na terenie gminy Nowe Miasto zalanych zostało około 217 ha, głównie terenów użytkowanych rolniczo. W gminie Zaniemyśl na terenie miejscowości Kępa, Czarnotki i Lubonieczek zalane zostały 131,54 ha, a podtopieniu uległo 77,9 ha. Na terenie powiatu znajdują się również tereny, które są okresowo podtapiane, wiąże się to częściowo z ukształtowaniem terenu i utrudnieniami w odpływie wód z niektórych obszarów. Na terenie gminy Środa Wlkp. obszary okresowo podmokłe zlokalizowane są w obrębie doliny rzeki Maskawy i Miłosławki. Na terenie gminy Krzykosy takie tereny znajdują się rów dolinie Warty i Miłosławki. 4.4. Zagrożenia dla wód podziemnych i powierzchniowych Poważnym źródłem zagrożeń dla wód podziemnych i powierzchniowych występujących na terenie powiatu, oprócz niewystarczającej infrastruktury kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, jest intensywna uprawa roli i hodowla zwierząt, zwłaszcza na skalę przemysłową. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych związkami biogennymi stanowi poważny problem ochrony środowiska, ponieważ prowadzi do zanieczyszczenia płytkich wód podziemnych stanowiących źródło wody pitnej w większości gospodarstw wiejskich, a także rzek, które w rezultacie przyczyniają się do zanieczyszczania wód Bałtyku. Największym źródłem zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego są niewłaściwie składowane odchody zwierzęce (niewiele gospodarstw ma zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę) zawierające do 100 razy więcej biogenów aniżeli ścieki miejskie. Związki azotu zawarte w nawozach naturalnych (gnojówka, gnojowica) oraz w postaci nawozów sztucznych są niezbędne w rolnictwie. Mogą one jednak stanowić poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego, jeżeli nie stosuje się ich zgodnie z planami nawozowymi lub przechowuje się je w niewłaściwy sposób. Azotany przedostające się w nadmiarze do wód powodują między innymi zakwity glonów. Glony zużywają rozpuszczony w wodzie 71 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. tlen - giną ryby i inne zwierzęta. Gdy zawartość tlenu gwałtownie spadnie, obumierają również glony, a ich gnijące osady znowu zużywają tlen. Równowaga zostaje na długo zaburzona. Zagrożenia powstają również w wyniku składowania obornika na nieszczelnych płytach obornikowych lub w pryzmach na polach, wypasania zwierząt blisko cieków wodnych lub ich pojenia w rzekach czy jeziorach, niewłaściwego stosowania nawozów mineralnych, mycia maszyn rolniczych (np. opryskiwaczy) na podwórkach lub w pobliżu ujęć wody, czy otwartych zbiorników wodnych. Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy są w znacznej części spłukiwane z wodami opadowymi do cieków wodnych, powodując ich zanieczyszczenie. Szkodliwe związki przedostają się do wód gruntowych, a następnie powodują skażenie źródła wody pitnej, co stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzi, głównie mieszkańców wsi. Z badań monitoringowych wynika, że Polska odprowadza do Bałtyku około 200 tysięcy ton azotu ogólnego i około 13 tysięcy ton fosforu rocznie. Zgodnie z postanowieniami Komisji Helsińskiej nasz kraj zobowiązał się do redukcji zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych i osiedli wiejskich o 80% do 2020 roku. Również regulacje Unii Europejskiej oraz prawo polskie nakładają na rolników dbałość o ochronę terenów wiejskich. Nawozy naturalne mają być przechowywane na nieprzepuszczalnych płytach zabezpieczonych przed przeciekaniem nieczystości do gruntu oraz w szczelnych zbiornikach. Oznacza to konieczność prawidłowego zagospodarowania nawozów naturalnych. Po wejściu do UE, polskie gospodarstwa będą musiały mieć płyty obornikowe oraz zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę. Jest to jeden z niezbędnych warunków ubiegania się o unijne dopłaty do produkcji rolnej. Obowiązek posiadania zbiorników o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4-miesięcznej produkcji nawozu naturalnego w postaci płynnej, wprowadziła ustawa z 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89 z 24 października 2000 r., poz. 18). W omawianej ustawie w art. 30 p. 2 proponuje się 8-letni okres na dostosowanie się gospodarstw rolnych do wymogu posiadania szczelnych urządzeń do magazynowania odchodów zwierzęcych. Zgodnie z ustawą o nawozach i nawożeniu, do roku 2008 wszystkie gospodarstwa hodowlane będą musiały posiadać zbiorniki i płyty. Zbiorniki i płyty powinny być zabezpieczone przed przenikaniem wycieku do gruntu, dlatego powinny być wykonane solidnie i z materiałów wysokiej jakości. Wykorzystanie nawozów naturalnych reguluje natomiast Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania. 72 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Zagrożenie powodowane obecnością przemysłowych ferm drobiu, czy przemysłowych ferm tuczu trzody chlewnej wynika najczęściej właśnie z braku odpowiedniej infrastruktury zabezpieczającej przed przedostawaniem się produktów odpadowych do gruntu oraz z faktu niewłaściwego zagospodarowywania, przede wszystkim pozostałości płynnych z hodowli zwierząt. Występowanie ferm wiąże się również z bardzo dużą emisją substancji odorowych. Przemysłowe fermy hodowlane, ze względu na potencjalne zagrożenie jakie niosą dla środowiska, zostały zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Postanowienia w tej sprawie reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2002 Nr 179, poz. 1490) Rozporządzenie określa rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko oraz rodzaje przedsięwzięć, dla których obowiązek sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany. Zgodnie z tą klasyfikacją (§ 2 ust. 1. pkt 7) sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jako przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko wymagają: chów lub hodowla zwierząt w liczbie nie niższej niż 240 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza (DJP – współczynniki DJP są określone w załączniku do rozporządzenia). Zgodnie z § 3 ust. 1. pkt 8, ppkt e sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko mogą wymagać: chów lub hodowla zwierząt, w liczbie nie niższej niż 50 dużych jednostek przeliczeniowych inwentarza (DJP). Ze względu na walory środowiskowe i krajobrazowe Powiatu Średzkiego (występowanie 1 Parku Krajobrazowego, 1 rezerwatu przyrody, 1 Obszaru Chronionego Krajobrazu, obszarów o krajobrazie mającym znaczenie kulturowe oraz archeologiczne, obecność Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP-150 oraz potencjalnie wysokie zagrożenie dla środowiska (woda, gleba, powietrze) jakie niesie występowanie hodowlanych ferm przemysłowych, ich lokalizacja na terenie powiatu nie jest wskazana. W związku z tym dopuszcza się lokalizację ferm hodowlanych mogących znacząco oddziaływać na środowisko jedynie w przypadku gdy gminny program ochrony środowiska przewiduje taką możliwość. Nie bez znaczenia dla wód (a także gleby i powietrza) pozostaje funkcjonowanie na terenie powiatu gorzelnie. Mając na uwadze ich potencjalne oddziaływanie na 73 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. środowisko, należy za pomocą dostępnych środków formalno-prawnych wymagać zminimalizowania negatywnego oddziaływania na środowisko. Rozwiązaniem problemu wytwarzanej gnojówki, gnojowicy i wywaru z gorzelni może być poddawanie ich fermentacji beztlenowej w bioreaktorach, w celu dalszego wykorzystania rolniczego. Bioreaktory stanowić mogą wyposażenie indywidualnych ferm oraz gorzelni (np. technologia VISA). Istnieje również możliwość budowy wspólnej instalacji dla tego typu pozostałości poprodukcyjnych (np. technologia B.S.F.C.). 4.5. Gleby 4.5.1. Degradacja naturalna gleb Na obszarze powiatu występują ogólnie gleby średniej i dobrej jakości, jednak podatne na degradację, a z uwagi na prawie zerowe nachylenie terenu, ich część okresowo jest również nadmiernie zawodniona, a miejscami nawet zabagniona. W okresie wiosennych roztopów i jesienią, część łąk, a nawet gruntów ornych bywa podtapiana lub okresowo zalana wodami licznych rowów i rzek. W warunkach powodziowych zalewane są dna dolinne rzeki Warty, częściowo Strugi Średzkiej oraz tereny wzdłuż rzeki Maskawy. Czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest także intensywne użytkowanie rolnicze. Na terenie powiatu w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki rolne 68,8 %. Jakość gleb jest więc bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa, warunkującym wysokość i jakość uzyskiwanych plonów. W celu przeciwdziałania degradacji konieczne jest uwzględnienie stopniowej zmiany struktury użytkowania gleb. Na terenie Powiatu Średzkiego (na glebach słabych), powinna ona postępować w kierunku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów i użytków zielonych, które najlepiej chronią glebę. Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależy osłona, jaką zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów uprawnych. Wieloletnie rośliny (np., trawy, lucerna) zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej skutecznie chronią glebę rośliny ozime, jak żyto, rzepak; jeszcze mniej zboża jare. Ze względu jednak na słabo urozmaiconą wysokościowo powierzchnię powiatu występuje dla gleb nieduże zagrożenie spływami powierzchniowymi, będącymi następstwem opadów atmosferycznych. 74 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.5.2. Degradacja chemiczna gleb Gleby na terenie Powiatu Średzkiego są z reguły nadmiernie zakwaszone, przy czym jest to cecha związana częściowo z charakterem skał macierzystych i przebiegiem procesu glebotwórczego. Na zakwaszenie gleb wpływ mają również związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy sztuczne. W związku z występującym zakwaszeniem, gleby wymagają wapnowania. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo oraz potrzeby wapnowania (w % powierzchni użytków rolnych) wyniki z lat 1994 – 1999 lekko kwaśny obojętny zasadowy konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne Średzki Dominowo Krzykosy Nowe Miasto Środa Wlkp. Zaniemyśl kwaśny Powiat/Gmina T a b e l a 35 Potrzeby wapnowania bardzo kwaśny Odczyn (pH) gleby 11 18 24 7 10 8 31 30 32 47 28 25 31 25 28 37 31 31 21 22 9 8 25 26 6 5 7 1 6 10 11 15 25 6 10 8 14 16 16 18 13 12 17 16 17 27 16 14 16 12 16 24 16 16 42 41 26 25 45 50 Źródło: WIOŚ Poznań stan na rok 2000 Odczyn gleby reguluje pobieranie składników pokarmowych z gleby. Odczyn kwaśny hamuje pobieranie przyswajalnych składników gleby a równocześnie zwiększa dostępność metali ciężkich i pierwiastków śladowych. Zestawienie odczynu gleb w poszczególnych gminach powiatu wraz z potrzebami ich wapnowania przedstawiono w tabeli 35 oraz na wykresach nr 1 i nr 2. Wskazuje on na jeden z kierunków działań mogący przyczynić się do poprawy wydajności i jakości produkcji rolnej na terenie powiatu. 75 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo zasadowy 6% bardzo kwaśny 11% obojętny 21% kwaśny 31% lekko kwaśny 31% Na tle danych krajowych dotyczących zakwaszenia (procentowy udział poszczególnych klas odczynu), gleby bardzo kwaśne 28 % i kwaśne 31 %, Powiat Średzki prezentuje się stosunkowo korzystnie, gdyż gleby bardzo kwaśne stanowią 11 % a kwaśne 31 %. W odniesieniu do danych dotyczących województwa wielkopolskiego, gdzie gleby bardzo kwaśne stanowią 16 %, a kwaśne 30 %, Powiat Średzki mieści się w granicach średniej województwa. Jednym z kierunków działań mogącym przyczynić się do poprawy wydajności i jakości produkcji rolnej w powiecie jest ich wapnowanie. 76 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Potrzeby wapnowania konieczne 11% potrzebne 14% zbędne 42% wskazane 17% ograniczone 16% Wszystkie gleby zawierają pewne naturalne ilości metali ciężkich. W latach 1999, 2000, 2001, 2002 i 2003, w ramach regionalnego monitoringu, na terenie powiatu prowadzone były przez WIOŚ Poznań, badania zanieczyszczenia gleb w następująco zlokalizowanych punktach: - gmina Zaniemyśl (1999 rok); - gmina Dominowo (2000 rok); - gmina Krzykosy (2001 rok); - gmina Nowe Miasto - Klęka (2002 rok); - gmina Środa Wlkp. - Szlachcin (2003 rok) Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie Powiatu Średzkiego utrzymuje się na ogół w przedziale zawartości naturalnych lub lekko podwyższonych. Dane na temat zanieczyszczenia gleb zawiera tabela 37. Dopuszczalne zawartości metali ciężkich w glebach zawiera poniżej zamieszczona tabela 36 (stanowi załącznik nr 2 do Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa). 77 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Dopuszczalne zawartości metali ciężkich w glebach T a b e l a 36 Zawartość w glebach [mg/kg] lekkich ciężkich 3 3 30 100 50 100 50 100 200 300 Pierwiastek Kadm Nikiel Miedź Ołów Cynk Poziom zanieczyszczenia gleb wybranymi metalami ciężkimi (Kadm, Ołów, Cynk, Miedź, Nikiel oraz siarka siarczanowa), w Powiecie Średzkim przedstawia tabela 37. Stwierdzona ilość zanieczyszczeń metalami ciężkimi w glebach Powiatu Średzkiego w latach 2001 i 2002 Nr punktu Siarka siarczanowa S – SO4 [mg/100g gleby] 49 49A 47 47A T a b e l a 37 Zawartość całkowita [mg/kg] Cu Zn 1,60 0,90 6,7 5,7 28,7 29,7 0,98 0,73 4,3 2,0 19,0 21,0 Cd Pb 2001 0,173 11,8 0,080 7,5 2002 0,160 11,2 0,093 3,5 Ni Cr Mn Fe As 5,70 9,50 10,00 13,33 363 239 9084 3,933 14500 4,400 3,33 2,33 8,33 6,67 203 139 3533 2667 1,600 0,833 Źródło: WIOŚ Poznań, Informacja o stanie środowiska w Powiecie Średzkim w 2001 i 2002 roku. Na terenie powiatu w latach 2001 – 2002 nie występowały w glebach przekroczenia naturalnej zawartości metali ciężkich takich jak Kadm, Ołów i Cynk. Stopień zanieczyszczenia tymi metalami określono jako 0 stopień. Stwierdzono zanieczyszczenie gleb związkami siarki siarczanowej, jednak mieściło się ono w I stopniu zawartości. Znaczne zanieczyszczenie gleb S – SO4 informuje o pozostawaniu gleb w zasięgu oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze źródeł lokalnych bądź z dalekiego transportu SO2 w atmosferze. Przyczynami degradacji chemicznej gleb na terenie powiatu są przede wszystkim zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw (osiadanie zanieczyszczeń pyłowych i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze). Glebę przed degradacją można chronić między innymi przez: prawidłowe zabiegi rolnicze (uprawowe), stosowanie odpowiednich płodozmianów, właściwa rozmieszczenie użytków rolnych i leśnych, wapnowanie gleb zakwaszonych, 78 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. przeciwdziałanie erozji, rekultywację (odnowę) terenów zdewastowanych, zagospodarowanie odpadów komunalnych przez ich utylizację I kompostowanie oraz oczyszczanie ścieków. 4.6. Powietrze atmosferyczne Do zagrożeń jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego należą między innymi: zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO2, CH4, N2O oraz freonów i halonów w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych; eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO2 i NH3 docierającego z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach. Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę. Zanieczyszczenia przemysłowe, powstają w wyniku: spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H2SO4), tlenek cynku (ZnO), chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH3COOH). Emisja niska, przyczynia się do wzrostu stężeń w atmosferze: dwutlenku siarki (SO2), tlenku węgla (CO), tlenków azotu i niemetanowych lotnych związków organicznych. Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych, będących efektem: spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2), tlenki azotu i węglowodory, ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe: zawierające ołów, kadm, nikiel i miedź. 79 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Na terenie Powiatu Średzkiego głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są przede wszystkim zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz pochodzące ze źródeł niskiej emisji, a w mniejszym stopniu przemysłowe. Większe emitory zanieczyszczeń powietrza występują przede wszystkim w Środzie Wlkp. Zestawienie ilości zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska pod względem emisji zanieczyszczeń do powietrza wg WIOŚ Poznań, na terenie powiatu przedstawiono w tabeli 38. Zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza Liczba zakładów ogółem Powiat 1 Średzki 1 T a b e l a 38 Posiadające urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych gazowych Rok 2000 1 Rok 2001 1 - Źródło: WIOŚ Poznań Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce 2000 r i 2001 r. Oprócz zakładu (zgodnie z tabelą 38), ujętego w rejestrze GUS w Warszawie jako szczególnie uciążliwego dla środowiska, którym jest Cukrownia „ŚRODA” Sp. z o.o. w Środzie Wlkp., istnieje jeszcze kilka podmiotów o znacznej uciążliwości dla środowiska, zwłaszcza w zakresie powietrza atmosferycznego, które zostały wymienione w rozdziale V w punkcie 5.7., niniejszego opracowania. Dane dotyczące ilości emisji i redukcji zanieczyszczeń powietrza, pochodzących z zakładu zakwalifikowanego jako szczególnie uciążliwego na terenie Powiatu Średzkiego w latach 1999, 2000 i 2001, przedstawiono w tabeli 39. Emisja i redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych gazowe Powiat Średzki Pyłowe suma bez dwutlenek CO2 siarki w Mg/rok 22 182 112 33 205 137 35 160 95 tlenki azotu Rok 1999 41 Rok 2000 37 Rok 2001 38 T a b e l a 39 Zatrzymane w urządzeniach oczyszczających w % zanieczyszczeń wytworzonych pyłowe gazowe 91,5 b.d. 91,4 b.d. 91,2 b.d. Źródło: WIOŚ Poznań 80 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncentracja źródeł zanieczyszczeń w Środzie Wlkp. powoduje także zanieczyszczenie w niewielkim stopniu okolicznych terenów. Stopień zanieczyszczenia w dużej mierze zależy od siły i kierunku (zasięg przenoszonych zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych zanieczyszczeń). Na terenie Powiatu Średzkiego badania monitoringowe stężeń zanieczyszczenia powietrza prowadzi Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny wykonując pomiary stężeń pyłu zawieszonego, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. Pomiary wykonywane są na stanowisku znajdującym się w Środzie Wlkp., przy ul. Żwirki i Wigury 1. Otrzymane wyniki średnich rocznych stężeń wielkości zanieczyszczeń w latach 1999 – 2002 przedstawiają poniższe tabele. Wyniki pomiarów dwutlenku azotu Rok 1999 2000 2001 2002 T a b e l a 40 Dwutlenek azotu – NO2 Stężenie średnioroczne Dopuszczalne średnie [μg/m3] stężenie roczne [μg/m3] 25,7 10,4 40 13,5 30,0 Źródło: WIOŚ Poznań Wyniki pomiarów dwutlenku siarki Rok 1999 2000 2001 2002 T a b e l a 41 Dwutlenek siarki – SO2 Stężenie średnioroczne Dopuszczalny poziom substancji w [μg/m3] powietrzu (24 godzinny) [μg/m3] 7,3 7,7 1501) 7,0 7,2 – poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi występuje dla tego wskaźnika tylko w 24 godzinnym uśrednionym okresie pomiarów. Źródło: WIOŚ Poznań 1) Wyniki pomiarów zapylenia Punkty pomiarowe 1999 2000 2001 2002 T a b e l a 42 Pył zawieszony Stężenie średnioroczne Dopuszczalne średnie [μg/m3] stężenie roczne [μg/m3] 23,4 27,2 50 25,0 22,8 Źródło: WIOŚ Poznań 81 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Jak wynika z danych zamieszczonych w powyższych tabelach, na omawianym stanowisku nie stwierdza się przekroczenia dopuszczalnego stężenia rocznego dla wybranych zanieczyszczeń. W roku 2002, w stosunku do roku 2000, odnotowano znaczny wzrost dwutlenku azotu. Natomiast obliczone w roku 2002 stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego i dwutlenku siarki było nieznacznie niższe w porównaniu z wartością otrzymaną w roku 2000. W trakcie prowadzonych badań WIOŚ zarejestrował wyraźną zmienność sezonową (okres letni i grzewczy) stężeń zanieczyszczeń powietrza. Zaobserwowano zdecydowany wpływ sezonu grzewczego na średnioroczną wartość SO2 oraz pyłu zawieszonego. Jednocześnie stwierdzić można, że stężenie zanieczyszczeń SO2 w sezonie grzewczym w 2002 roku w porównaniu z rokiem 1997 (12,7 μg/m3) zmalały o ok. 50% i od kilku lat utrzymuje się na stałym poziomie. Duże zróżnicowanie stężeń dwutlenku siarki w sezonie letnim i grzewczym cechuje obszary zabudowane, na których w znacznej części budynków istnieją indywidualne paleniska oparte na spalaniu węgla. Wyraźnego zróżnicowania stężeń w zależności od sezonu nie wykazuje NO 2, ponieważ w głównej mierze jest on emitowany przez motoryzację. Na terenie Środy Wlkp. wykonywane są także pomiary opadu pyłu. Otrzymana wartość średnioroczna nie przekraczała dopuszczalnego stężenia średniorocznego (200 g/m2/rok). Jak wynika z tabeli 43, w porównaniu z rokiem 1998 stężenie sukcesywnie wzrasta. Opad pyłu w miastach województwa wielkopolskiego w latach 1998 – 2001(wg WSSE). Punkty pomiarowe Środa Wlkp. (ul. Kórnicka, Kegla, Jażdżewskiego, Zamojskich) 1998 48 Opad pyłu 1999 53 T a b e l a 43 [g/m2/rok] 2000 2001 54 56 Źródło: WIOŚ Poznań Emisja niska Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje (paleniska domowe), w których występuje opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. 82 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji obliczona została na podstawie szacunkowych danych otrzymanych z Urzędów Gmin, wchodzących w skład Powiatu Średzkiego. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Według danych na terenie powiatu istnieje około 13 814 gospodarstw domowych (przy założeniu średnio 4 osób w rodzinie), przy czym około 7 044 stanowią gospodarstwa opalane węglem. Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych cieplików, bądź za pomocą innych źródeł energii cieplnej (gazem, olejem). Przyjmując, że rocznie w celu ogrzania jednego gospodarstwa domowego spala się ok. 5 ton węgla, do atmosfery ze źródeł „niskiej emisji” (gospodarstw domowych) na terenie powiatu dostaje się w przybliżeniu: - 493,08 Mg SO2; - 281,76 Mg CO; - 59,87 Mg NOx. Podane powyżej ilości powstających zanieczyszczeń z gospodarstw domowych należy traktować jako szacunkowe. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń może się różnić od wyżej przedstawionej. Przyczyną tego może być: spalanie węgla o różnej kaloryczności; opalanie drewnem; spalanie w piecach części odpadów (makulatury, tworzyw sztucznych). Instalacje działające w oparciu o energię odnawialną W ostatnim dziesięcioleciu wzrosło zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych – wiatru, ciepła ziemi (geotermia), wody i ścieków, słońca, biomasy. Wielkopolska należy do II klasy obszarów w Polsce pod względem zasobów energii wiatrowej i III klasie zasobów energii słonecznej. Pozwala to na stosowanie z powodzeniem i magazynowanie urządzeń energii do pozyskiwania, słonecznej. Na przetwarzania terenie Powiatu w ciepło Średzkiego użytkowe zostało zewidencjonowanych przez WIOŚ Poznań osiem instalacji działających w oparciu o energię odnawialną. Są to kolektory słoneczne montowane głównie na prywatnych budynkach mieszkalnych: 83 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. - Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego gm. Środa Wlkp. – kolektory słoneczne na 6-ciu prywatnych domach mieszkalnych oraz kolektor słoneczny do ogrzewania wody na potrzeby łaźni w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym IOR w Winnej Górze; - gm. Zaniemyśl – kolektor słoneczny na prywatnym domu mieszkalnym. Emisja komunikacyjna Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie Powiatu Średzkiego, należy jak najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego, odbywającego się na jego obszarze. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych drogowych, są drogi krajowe nr 11 i nr 15, a w dalszej kolejności drogi wojewódzkie i powiatowe. Łączna długość poszczególnych rodzajów dróg na terenie powiatu wynosi: drogi krajowe – 39,9 km; drogi wojewódzkie – 38,6 km, drogi powiatowe – 332,14 km. Średnie natężenie ruchu na drogach Powiatu Średzkiego przedstawia tabela 44. Średnie natężenie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg Rodzaj drogi Pojazdy ogółem Samochody osobowe krajowe 8 830 6 181 wojewódzkie 3 334 2 266 powiatowe 1 396 977 T a b e l a 44 Samochody ciężarowe 2 649 916 419 Źródło: Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu, Starostwo Powiatowe w Środzie Wlkp. Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchy, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości zanieczyszczeń powstających w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące założenia: samochody osobowe jako paliwa używają benzyny, średnie spalanie na 100 km – 8 litrów benzyny (5,76 kg), samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie na 100 km – 36 l oleju napędowego (29,52 kg). Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania 1 kg oleju napędowego i benzyny przedstawia tabela 45. 84 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu 1 kg benzyny i oleju napędowego Rodzaje zanieczyszczenia Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Benzyna [g/kg paliwa] T a b e l a 45 Olej napędowy [g/kg paliwa] 2,0 33,0 240,0 30,0 13,0 4,3 6,0 76,0 23,0 13,0 6,0 Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 45 oraz średniego natężenia ruchu obliczono emisję spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg. Otrzymane wartości przedstawia zamieszczona poniżej tabela 46. Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg Powiatu Średzkiego Rodzaje zanieczyszczenia Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Pyły SO2 NO2 CO węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne Ilość emisji z pojazdów osobowych [Mg/rok] Drogi krajowe nr 11 i nr 15 bd 10,33 170,48 1 239,89 154,98 67,16 Drogi wojewódzkie bd 3,67 60,59 440,67 55,08 23,87 Drogi powiatowe bd 13,64 225,12 1 637,24 204,65 88,68 Suma zanieczyszczeń bd 27,64 456,19 3 317,80 414,71 179,71 T a b e l a 46 Ilość emisji z pojazdów ciężarowych [Mg/rok] 48,85 68,16 863,43 261,30 147,69 68,16 16,37 22,85 289,42 87,59 49,5 22,85 64,48 89,97 1 139,64 344,89 194,94 89,97 129,70 180,98 2 292,49 693,78 392,13 180,98 Źródło: obliczenia własne. Łączna, szacunkowa, roczna emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu komunikacyjnego na terenie powiatu wynosi: 85 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego pył – 129,70 Mg (tylko z samochodów ciężarowych); SO2 – 208,62 Mg; NO2 – 2 748,68 Mg CO – 4 011,58 Mg węglowodory alifatyczne – 806,84 Mg węglowodory aromatyczne – 360,69 Mg Emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu kolejowego na terenie powiatu jest niewielka i nie przyczynia się w znaczący sposób do pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego. Linie biegnące przez Powiat Średzki są zelektryfikowane i poruszają się po nich składy elektryczne. Wyjątek stanowi wąskotorowa kolejka parowa, która działa w sezonie letnim, i jest źródłem zanieczyszczeń CO2, SO2 i pyłów w atmosferze. O stopniu zanieczyszczenia powietrza świadczy również skład chemiczny opadów atmosferycznych. Emitowane do powietrza zanieczyszczenia podlegają przemianom chemicznym i są wymywane z atmosfery lub docierają do powierzchni ziemi jako opad suchy. Rozpuszczalne formy zanieczyszczeń powodują zakwaszanie opadu (kwaśne deszcze pH < 5,0) i niekorzystnie wpływają na stan środowiska. Na obszarze powiatu badania chemizmu opadu atmosferycznego prowadzone były w jednym punkcie pomiarowym, w latach 2000 i 2001, przez WIOŚ Poznań. Wyniki badań przedstawia tabela 47. Zestawienie wyników badań chemizmu opadów atmosferycznych w latach 2000 i 2001 T a b e l a 47 pH SO4 NO3 Pogólny Nogólny kadm miedź ołów cynk Miejscowości 2 2 2 2 2 2 2 mg/m mg/m mg/m mg/m μg/m mg/m mg/m mg/m2 Rok 2000 5,4 3480 1005 19,7 562,8 26,2 3,7 3,1 36,1 Nadziejewo Rok 2001 6,54 1664 487,8 14,6 378,9 0 1,931 1,527 20,98 Źródło: WIOŚ Poznań, Raporty o stanie środowiska w Wielkopolsce w latach 2000 i 2001. Obserwowane lekkie obniżenie pH opadów atmosferycznych w roku 2000, nie wskazuje na silne zanieczyszczenie powietrza. Jednak świadczy o jego granicznych wartościach, po przekroczeniu których może nastąpić dalsze obniżanie się pH deszczu. Jednak w roku 2001 pH odpadów atmosferycznych wzrosło co wskazuje na poprawę stanu czystości powietrza. Potwierdzeniem tego faktu jest również zaobserwowana poprawa pozostałych badanych wskaźników. W okresie X 1999 – IX 2001 nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych całkowitego opadu metali – kadmu i ołowiu. 86 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Ocena jakości powietrza na terenie Powiatu Średzkiego W roku 2002 WIOŚ Poznań wykonał pierwszą roczną ocenę jakości powietrza w strefach. Ocena ta wykonana została w oparciu o nowe przepisy, wprowadzone w życie w 2001 r. (ustawa – Prawo Ochrony Środowiska) i w 2002 r. (odpowiednie rozporządzenia Ministra Środowiska do ustawy POŚ). Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska strefy stanowiły aglomeracje o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy oraz obszary powiatów nie wchodzące w skład aglomeracji. Oceny dokonano z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów, ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmowała następujące zanieczyszczenia: - dwutlenek azotu NO2, - dwutlenek siarki SO2, - benzen C6H6, - ołów Pb, - pył PM10, - ozon O3, - tlenek węgla CO. W ocenie pod kątem ochrony roślin uwzględniono: - dwutlenek siarki SO2, - tlenki azotu NOx, - ozon O3. Kryteria ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin stanowią dwie niezależne grupy kryteriów oceny. Celem corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze stref, w zakresie umożliwiającym dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria – dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów. Klasyfikacja jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie (opracowanie programów ochrony powietrza). uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze aglomeracji lub innej strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach. Informacje te są konieczne do określenia 87 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. obszarów wymagających podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub – w przypadku uznania posiadanych informacji za niewystarczające – podjęcia dodatkowych badań we wskazanych rejonach. wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach. Określenie przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń, w rozumieniu wskazania źródeł emisji odpowiedzialnych za zanieczyszczenie powietrza w danym rejonie, często wymaga przeprowadzenia złożonych analiz, z wykorzystaniem obliczeń za pomocą modeli matematycznych. Analizy takie stanowią element programu ochrony powietrza. wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu i oceny. W trakcie oceny rocznej prowadzone są analizy jakości powietrza, których wyniki mogą wskazać na potrzebę reorganizacji systemu monitoringu w województwie. Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub na rzecz utrzymania tej jakości. Wojewoda będzie co roku dokonywał oceny poziomu substancji w powietrzu i klasyfikacji strefy. Dla strefy, w której poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub przekracza poziom dopuszczalny w przypadku gdy margines tolerancji nie został określony wymagane jest opracowanie programu ochrony powietrza. Wynikiem przeprowadzonej oceny rocznej jest zaliczenie Powiatu Średzkiego do klasy A dla kryterium określonego dla celu ochrona zdrowia jak i również do klasy A według kryteriów dla ochrony roślin. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy stężeń substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej. W tabeli 48 i 49 zestawiono klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasę ogólną strefy z uwzględnieniem kryteriów pod kątem ochrony zdrowia oraz ochrony roślin. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Nazwa strefy/ powiatu Średzki Kod strefy/ powiatu 4.30.39.25 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A A A A A A A Źródło: WIOŚ Poznań 88 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO T a b e l a 48 Klasa ogólna strefy A ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Nazwa strefy/ Kod strefy/ zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy powiatu powiatu SO2 NOx O3 Średzki 4.30.39.25 A A A T a b e l a 49 Klasa ogólna strefy A Źródło: WIOŚ Poznań Utrzymanie dobrej jakości powietrza a nawet poprawę jego jakości można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji powiatu (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie) i odnawialnych źródeł energii, likwidacji lub modernizacji kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla na gaz lub olej), poprawa nawierzchni dróg, budowa obwodnic, a także budowa ścieżek rowerowych. Transwielkopolska Trasa Rowerowa (TTR) Przez teren Powiatu Średzkiego biegnie południowy odcinek TTR, której założeniem jest umożliwienie amatorom dwóch kółek zwiedzenie odległych zakątków Wielkopolski. Przez powiat biegną 3 odcinki tej trasy: Zimin – Środa Wlkp. – Olszewo, Olszewo – Miłosław – Chlebowo i Pogożelica – Żerków – Radlin. Jest to ekologiczna i ciekawa forma turystyki weekendowej dla każdego. Dodatkowo, w gminie Zaniemyśl istnieją ścieżki przyrodnicze wokół obrzeży jeziora Raczyńskiego oraz szlaki turystyczne pieszo-rowerowe: szlak czerwony im. Mieczysława Orłowicza – odcinek Kórnik – Bnin – Zaniemyśl – Majdany; szlak czarny „Zachodni” biegnący przez Majdany – Zaniemyśl. 4.7. Środowisko akustyczne 4.7.1. Hałas komunikacyjny Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego. 89 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego Na obszarze powiatu największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największych szlaków drogowych DK nr 11 i DK nr 15. Droga krajowa nr 11 Poznan – Kórnik - Jarocin, na której koncentruje się znaczny ruch pojazdów (natężenie ruchu wynosi 13 799 pojazdów/dobę). Ruch pojazdów przechodzi przez gminy Środa Wlkp., Krzykosy i Nowe Miasto i omija tereny zurbanizowane miasta, lecz przebiega przez wsie położone wzdłuż trasy, przyczyniając się do hałasu komunikacyjnego będącego tu poważnym problemem. Droga krajowa nr 15 Jarocin – Miąskowo – Miłosław - Września (natężenie ruchu 3 861 pojazdów/dobę), prowadzi ruch pojazdów przez tereny mieszkaniowe gminy Środa Wlkp., stwarzając zagrożenie ponadnormatywnym hałasem komunikacyjnym. Hałas komunikacyjny występuje również wzdłuż dróg wojewódzkich o nr 432 (natężenie ruchu wynosi 3 445 pojazdów/dobę) i 436 (natężenie ruchu wynosi 2 816 pojazdów/dobę). Zagrożenie to występuje również na drogach powiatowych, na których w roku 2000 prowadzono badania natężenia ruchu - wynosił on średnio 1 396 pojazdów/dobę, a strefa uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego. Tymi badaniami objęto również dwie ulice miasta Środa Wlkp. tj. ul. Harcerską – 1 705 pojazdów/dobę oraz ul. Kórnicką – 5 302 pojazdów/dobę. Natomiast nie wykonano badań klimatu akustycznego miasta. Obecnie skala oraz zasięg ponadnormatywnego oddziaływania akustycznego dla poszczególnych dróg na terenie powiatu nie są znane, ze względu na brak odpowiednich badań na omawianym obszarze. Jednak hałas komunikacyjny utrzymuje się na poziomie znacznie przekraczającym poziomy dopuszczalne. Jak wynika z prowadzonych badań w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych, równoważny poziom hałasu przekracza znacznie poziom dopuszczalny. Ze względu na taki stan oddziaływania akustycznego na terenie powiatu, należy podjąć działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku. W tym celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego przede wszystkim miasta Środa Wlkp., zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do zabudowy mieszkaniowej podlegającej ochronie za pomocą zabezpieczeń urbanistycznych, w stosunku do projektowanej zabudowy należy zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych. Punktem wyjściowym powinno być jednak prowadzenie monitoringu hałasu na terenie powiatu, dotyczy to przede wszystkim miejscowości położonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych – drogach krajowych. 90 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.7.2. Hałas lotniczy Znaczny udział w pogorszeniu klimatu akustycznego Powiatu Średzkiego ma hałas lotniczy. Lotnisko wojskowe w Poznaniu powoduje zwiększoną intensywność lotów w związku z włączeniem w struktury Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). Zasięg oddziaływania hałasu lotniska Poznań - Krzesiny w porze nocnej na miejscowości powiatu przedstawia się następująco: - poziom równoważny przekraczający 45 dB występuje w kierunku wschodnim – osiedla Januszewo, Jarosławiec; - w strefie oddziaływania hałasów lotniczych o wartości poziomu ekspozycji powyżej 83 dB znajdują się również: Januszewo, Jarosławiec oraz Środa Wlkp. Przekroczenia poziomu hałasu w porze nocnej są dość znaczne - rzędu kilkudziesięciu dB, toteż z uwagi na jego uciążliwość powinien on podlegać stałemu monitoringowi. 4.7.3. Hałas przemysłowy Kolejnym źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów. Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia. Zakłady przemysłowe występujące na terenie Powiatu Średzkiego nie stwarzają potencjalnego zagrożenia hałasem. W roku 2002 WIOŚ Poznań przeprowadził kontrole w dwóch podmiotach gospodarczych w zakresie ochrony przed hałasem. Jednym z nich była Pływalnia Miejska w Środzie Wlkp., gdzie stwierdzono przekroczenia oraz brak pozwolenia określającego dopuszczalne poziomy hałasu, jakie jednostka może emitować do środowiska. W wyniku kontroli, Starostwo Powiatowe w Środzie Wlkp. wydało pływalni pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska, określając dopuszczalne poziomy na emisję hałasu, które przedstawia tabela 50. 91 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Dopuszczalne poziomy emitowania hałasu przez Pływalnię Miejską w Środzie Wlkp. T a b e l a 50 Pora dnia Otoczenie Pora dzienna Pora nocna (6:00 – 22:00) LAeg8h (22:00 – 6:00) LAeg8h na terenie sąsiadującej z nią zabudowy 50 40 dla sąsiadującej z nią terenu szkoły 45 40 Źródło: Pozwolenie na emitowanie hałasu z dnia 17.07.2003 r. – Starostwo Powiatowe. Ze względu na brak aktualnych badań emisji hałasu z pozostałych podmiotów nie jest możliwa faktyczna rzeczowa ocena środowiska akustycznego wokół nich. Lokalizacja przedsiębiorstw w obrębie miast, wymaga jednak szczególnej dbałości o wyeliminowanie nadmiernego hałasu. Na podstawie napływających do organów administracji skarg na hałas, można stwierdzić, że większy wpływ na degradację klimatu akustycznego na terenie powiatu ma działalność mniejszych zakładów usługowo-rzemieślniczych i działalność rozrywkowa. Głównym tego powodem jest przemieszczenie funkcji terenu w planach zagospodarowania przestrzennego miast, co powoduje, że zakłady te są lokalizowane w pobliżu zabudowy mieszkaniowej. Na jeziorach Powiatu Średzkiego został wprowadzony uchwałą nr IX/35/99 Rady Powiatu Średzkiego z dnia 13 maja 1999 r zakaz używania jednostek pływających napędzanych silnikami spalinowymi. Zakaz obowiązuje w ciągu całej doby przez okres całego roku. 4.8. Przyroda ożywiona 4.8.1. Szata roślinna Szata roślinna występująca na terenie powiatu spełnia następujące funkcje: sanitarno-higieniczną polegającą przede wszystkim na wzbogacaniu powietrza w tlen i zmniejszaniu w atmosferze ilości dwutlenku węgla; ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego; retencyjną – polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i wód podziemnych); dekoracyjną wynikającą w dużej mierzę z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa), uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno - dekoracyjne korzystnie oddziałują na psychikę człowieka; 92 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego produkcyjną – polegającą na pozyskiwaniu naturalnych surowców – drewno, grzyby. Ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe część powiatu została objęta obszarami chronionego krajobrazu. Wyodrębnione obszary zostały objęte ochroną zgodnie z wymogami Ustawy o ochronie przyrody. Ma to głównie przyczynić się do zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Obszary chronione, jak również uprawy rolne na terenie powiatu są poddawane nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są: zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym; zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych; niezrekultywowane wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego; zanieczyszczenia punktowe z dzikich wysypisk śmieci. 4.8.2. Lasy Negatywnym zjawiskiem dotykającym część lasów na terenie Powiatu Średzkiego są uszkodzenia przemysłowe, wynikające z transgenicznego zanieczyszczenia pochodzącego z terenów przemysłowych i dalszych ośrodków oraz brak właściwej i terminowej pielęgnacji. Dotknięte tym zjawiskiem są przede wszystkim lasy na terenie gminy Krzykosy, Nowe Miasto i Zaniemyśl. Mimo tego, na terenie tych gmin większość drzewostanów zakwalifikowana została do I strefy zagrożeń przemysłowych, a stan zdrowotno – sanitarny został określony jako dobry. Zanieczyszczenia wpływają między innymi na zmniejszenie odporności biologicznej drzewostanów, podatność na choroby łańcuchowe, zwiększenie występowania szkodników np. huby korzeniowej. Środkiem zaradczym, który przyczyni się do poprawy stanu sanitarnego lasów jest przebudowa drzewostanów w kierunku bardziej odpornych gatunków oraz uzupełnienia gatunkami rodzimymi. Lasy na terenie powiatu są również w znacznym stopniu narażone na występowanie pożarów. W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego obszarów leśnych na terenie powiatu prowadzone powinny być następujące działania: - utrzymywanie pasów przeciwpożarowych wzdłuż głównych dróg i torów kolejowych; 93 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. - porządkowanie terenów leśnych wzdłuż szlaków komunikacyjnych; - utrzymywanie punktów czerpania wody do celów gaśniczych; - oznakowanie zagrożonych drzewostanów tablicami ostrzegawczymi i informacyjnymi; - patrolowanie lasów przez Straż Leśną; - wprowadzanie okresowych zakazów wstępu na tereny leśne. Lasy na terenie powiatu objęte są inwentaryzacją lub planem urządzania lasów. Zgodnie z Krajowym Planem Zwiększania Lesistości do roku 2020 lesistość na obszarze kraju ma się zwiększyć z 28 % do 30 %. Zgodnie z ustawą o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia z dnia 8 czerwca 2001 roku z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr.73, poz. 392) zalesieniu podlegają grunty rolne należące do VIz, VI i V klasy bonitacyjnej, które na terenie powiatu zajmują ok. 30 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych. Z danych uzyskanych z nadleśnictw wynika, że na terenie Powiatu w 2002 roku zalesiono 25 ha gruntów rolnych, a w 2003 roku tylko 2 ha lasów państwowych i 24,47 ha gruntów prywatnych. Zalesienia porolne na terenie Powiatu w 2003 roku przedstawia tabela 51. W najbliższych latach limit zalesień realizowany przez Starostwo Powiatowe w Środzie Wlkp. przewidziany jest corocznie na 10 ha. Zalesienia porolne w Powiecie Średzkim w 2003 roku według Nadleśnictw. Lasy wg własności Lasy państwowe Grunty prywatne Babki 2,0 ha 15,86 ha Nadleśnictwo Czerniejewo 6,28 ha T a b e l a 51 Jarocin 2,33 ha Źródło: Informacje uzyskane w Nadleśnictwach. W ramach Programu Zwiększania Lesistości dla rejonu średzkiego na lata 2001 – 2020, przewidziano do zalesienia następujące powierzchnie: Zestawienie danych zawartych w ankiecie dot. powierzchni gruntów przewidywanych do zalesienia w rejonie średzkim na lata 2001 – 2020 Lata 1996 - 2000 2001 - 2005 2006 - 2010 2011 - 2020 T a b e l a 52 Grunty podlegające zalesieniu według własności [ha] Prywatne Państwowe Gminne Pozostałe 28,0 3,8 5,2 140,0 6,5 1,0 374,0 b.d. 6,0 20,0 535,0 b.d. 22,5 30,0 Źródło: Ankieta w sprawie ustalenia powierzchni gruntów przewidywanych do zalesienia oraz warunków realizacji programu zwiększenia lesistości kraju (stan na 30.06.2000). 94 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego ABRYS Technika Sp. z o.o. Z powyższej tabeli wynika, że w Powiecie Średzkim nie przewiduje się znacznych zalesień, a wynika to z typowo rolniczego charakteru tego regionu, w którym dominuje użytkowanie rolnicze. 4.8.3. Świat zwierzęcy Zasoby świata zwierzęcego na terenie powiatu można uznać za umiarkowanie bogate. Stosunkowo liczną grupę stanowią gatunki zwierząt dziko żyjących (sarny, jelenie, a także lisy). Dla tej grupy największym zagrożeniem ich egzystencji i dalszego rozwoju są: przebieg przez ekosystemy leśne ciągów komunikacyjnych, stanowiących bariery dla przemieszczania się zwierzyny; kłusownictwo – mogące przyczynić się do niekontrolowanego (gwałtownego) zmniejszenia się populacji poszczególnych gatunków. Dla urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków, żerujących i gniazdujących głównie w dolinach rzecznych (Strugi Średzkiej, Maskawy i Warty) oraz dla gatunków gadów takich jak padalce, zaskrońce, jaszczurki zwinki, a także płazów (żab, ropuch, rzekotek i kumaków), występujących na omawianym obszarze poważnym zagrożeniem są: zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków oraz dzikie wysypiska; zmienności i niedobory stanu wód. Wymienione zagrożenia wpływają również na małe zróżnicowaną i ograniczoną ilość występowania na obszarze powiatu, pomimo stosunkowo gęstej sieci cieków wodnych, nawet pospolitych gatunków ryb. 4.9. Walory krajobrazowe Charakterystyczną cechą dla terenów siedlisk ludzkich jest występowanie zmiany walorów estetyczno – widokowych krajobrazu, związanych głównie z dużymi obiektami kubaturowymi np. zakładami przemysłowymi, silosami, kominami. W przypadku Powiatu Średzkiego na jego terenie istnieje mała ilość dużych zakładów przemysłowych. Są one zlokalizowana w większości na terenie lub w pobliżu miasta Środa Wlkp., przez powiązanie z siedliskowym charakterem miasta nie pogarszają one, mimo swych znacznych rozmiarów, walorów estetyczno – krajobrazowych. 95 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego W sposób podobny na walory estetyczno - krajobrazowe oddziaływają maszty telefonii komórkowej, rozstawione na terenie powiatu. Za naruszenie walorów estetyczno – widokowych można uznać także chaotyczną i nieujednoliconą stylowo zabudowę mieszkalną na terenie powiatu. Wielokrotnie w miejscach o dużych walorach widokowych występują obiekty wyraźnie się odznaczające i „burzące” pewnego rodzaju harmonię. Za naruszenie naturalnego krajobrazu, należy również uznać wszelkie wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego występujące w znacznej mierze na terenie gminy Środa Wlkp. 4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego Na podstawie zebranych informacji i ich analizie sporządzono listę problemów ekologicznych jakie występują na terenie powiatu tabela 53. Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie powiatu Problem ekologiczny (forma degradacji środowiska) Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Hałas Główne przyczyny występowania problemu istnienie kilku zakładów przemysłowych, stosowanie indywidualnego ogrzewania (węglowego) nasilony ruch komunikacyjny duży ruch komunikacyjny zakłady przemysłowe Zanieczyszczenie wód brak kanalizacji powierzchniowych sanitarnej na dużym obszarze powiatu, niewystarczająca ilość oczyszczalni lokalnych, zanieczyszczenia pochodzące z poza terenów powiatu, T a b e l a 53 Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania określonemu problemowi współpraca na rzecz kierunków zmniejszenia zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych na terenie powiatu, likwidacja indywidualnych punktów paleniskowych, przechodzenie na paliwa ekologiczne gaz, paliwa odnawialne, tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych zieleni, prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenach nieużytków oraz gleb o słabej bonitacji tworzenie ekranów i stref izolacyjnych wzdłuż ciągów komunikacyjnych o największym nasileniu ruchu, przebudowa złych rozwiązań węzłów komunikacyjnych modernizacja zakładów przemysłowych. budowa lokalnych oczyszczalni ścieków, pełne skanalizowanie powiatu, zlikwidowanie dzikich wysypisk odpadów, współpraca na rzecz kierunków zmniejszenia zanieczyszczeń z poza terenu powiatu 96 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ABRYS Technika Sp. z o.o. Zanieczyszczenie wód dzikie wylewiska, podziemnych nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, położenie powiatu w strefie małych zasobów wodnych Skażenie gleby zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, niewłaściwa działalność rolnicza (nawozy, środki ochrony roślin) Degradacja szaty zanieczyszczenie roślinnej powietrza atmosferycznego degradacja gleb wypalanie traw Ubożenie świata zwierzęcego Obniżenie walorów estetyczno widokowych zanieczyszczenie powietrza, gleby i wody kłusownictwo obiekty pochodzenia antropogenicznego estetyka zabudowy mieszkalnej Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Średzkiego pełne skanalizowanie powiatu, zlikwidowanie dzikich wylewisk, kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych - szamb, przeciwdziałanie zmianie stosunków wodnych. ograniczenie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych potrzeba wapnowania ograniczenie zużycia związków chemicznych większa świadomość ekologiczna wśród rolników ograniczenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych właściwa pielęgnacja szaty roślinnej stosowanie gatunków odpornych na zanieczyszczenia, zalesianie nieużytków, wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost); ograniczanie lokalnych źródeł zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody walka z kłusownictwem dokarmianie i szczepienia ochronne sytuowanie elementów naruszających walory estetyczne i krajobrazowe powiatu uporządkowanie zabudowy D A L E J 97 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
