WYKŁAD II – 04-04-2008

WYKŁAD II – 04-04-2008
Wybrane zagadnienie z prawa finansowego
Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych.
Niezależność EBC, ESBC i Eurosystemu
o Niezależność finansowe EBC
Niezależność EBC sprzyja zachowaniu stabilności cenowej
(udzielanie kredytów na granicy zdolności kredytowej –USA, W Polsce jest niewiele
pośrednictw kredytowych, które nie ponoszą odpowiedzialności i ryzyka, ryzyko ponosi bank,
bank powinien sam badać zdolność kredytową)
Niezależność finansowe EBC- finanse EBC są oddzielone od finansów WE. EBC ma własny
budżet i własne finanse (tak jak NBP)
(NBP nie jest jednostka sektora finansów publicznych, nie jest powiązany z publiczną
gospodarką finansową, jest centralnym bankiem państwa. W ustawie o finansach publicznych
zapisani, że nie można finansować deficytu budżetowego z pożyczki NBP.
Kapitał EBC został wniesiony przez krajowe banki centralne obszaru EURO?
Bank nie zawsze dba o stabilność rynku finansowego ale dba o wartość pieniądza.
o Niezależność polityczna EBC i NBP (tak samo)
(gwarancje niezależności EBC znajdują się w traktacie)
Niezależność polityczna jest to niezależność od władzy wykonawczej, nieprzyjmowanie
poleceń, wytycznych, instrukcji od rządów Państw Członkowskich (od organów władzy)
i organów Wspólnoty.
o Niezależność personalna
- kadencyjność prezesów banków krajowych min. 5 lat
niemożność odwołania prezesa BK z jakichkolwiek przyczyn (tylko przyczyny obiektywne
np. skazanie prawomocnym wyrokiem, rezygnacja, rezygnacja ze względu na stan zdrowia,
Prezes nie może zostać odwołany (także na wniosek)
(kadencja Prezesa NBP – 6 lat)
- kadencyjność członków zarządu EBC – 8 lat
o Niezależność funkcjonalna
Niezależność w działaniu, wyposażenie w odpowiednie instrumenty
- Eurosystem jest niezależny w działaniu,
- EBC ma do swojej dyspozycji wszelkie instrumenty i kompetencje niezbędne do sprawnego
prowadzenia polityki pieniężnej. Może autonomicznie decydować jak kiedy ich użyć
(na czele systemu bankowego – NBP, drugi poziom struktury to banki komercyjne)
ORGANY DECYZYJNE EBC
o Rada Gubernatorów (Prezesów)
o Rada Zarządzająca (Zarząd)
o Rada Generalna (Ogólna) – organ tymczasowy, do czasu przyjęcia EURO przez
wszystkie kraje członkowskie
1
RADA GUBERNATORÓW (Prezesów) – Rada Eurosystemu
o Skład Rady – 18 członków,
o W jej skład wchodzi 6 członków Zarządu oraz prezesów wszystkich krajowych
banków centralnych z 15 krajów obszaru EURO,
o Spotkania co najmniej 10 razy w roku
o Prezes EBC – od 1 listopada 2003r. ; Jean Claude Tricher
o Rada Gubernatorów jest organem stanowiącym, najważniejszym
o Rada Gubernatorów (Prezesów) = Rada Polityki Pieniężnej w NBP
Obowiązki;
- uchwalenie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do wykonywania zadań
powierzonych Eurosystemowi,
- ustalenie polityki pieniężnej obszaru EURO,
- rola wykonawcza
RADA ZARZĄDZAJĄCA (Zarząd)
o Składa się z 6 osób:
- Prezes,
- Wiceprezes,
- czterech innych członków,
Obowiązki;
- wykonywanie uchwał, decyzji
RADA GENERALNA (Ogólna)
o Składa się z ;
- Prezesa i Wiceprezesa EBC,
- Prezesów krajowych banków centralnych (27) państw Członkowskich UE
( w skład Rady Generalnej - Ogólnej wchodzą przedstawiciele z 15 krajów
obszaru EURO oraz 14 krajów spoza obszaru EURO
Obowiązki;
- organ doradczy, organ tymczasowy,
- udział w działaniach EBC,
- zbieranie informacji statystycznych,
- sporządzanie raportów rocznych EBC
Głównym celem Rady Generalnej (Ogólnej) jest przygotowanie krajów do wejścia w strefę
EURO.
INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ EUROSYSTENU.
W celu realizacji celów polityki pieniężnej EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi
stosuje zestaw instrumentów, które można podzielić na trzy podstawowe grupy;
2
1. rezerwa obowiązkowa ( w Polsce ok. 5% i jest od 3 lat oprocentowana)
Jest elementem regulacji płynności rynku finansowego, wolno się rozpędza, nie ma
szybkiej reakcji– instrument długoterminowy.
2. operacja otwartego rynku –
Jest to obrót papierów wartościowych przez NBP na zlecenie MF (głównie skarbowych
papierów wartościowych), działa szybko – w każdy poniedziałek odbywa się w MF
”aukcja” – reakcja na rynki finansowe NB i Eurosystemu)
3. kredyt i depozyt na koniec dnia
( z ang. Operacje depozytowo - kredytowe - to stadniny facilities
- depozyt O/N (deposit facility)
- kredyt O/N ( credit facility))
Są to krótkoterminowe zobowiązania ( na 1 dzień, na noc),
NBP – poziom cen pieniądza na rynku bankowym, pożyczanie od innego banku???
Art. 227 Konstytucji RP
Dział finanse publiczne – odnosi się do publicznego pr. bankowego; mowa jest tylko o BC
Funkcje NBP;
- bank państwa,
- bank banków,
- bank emisyjny
Art. 227.
Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo
emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski
odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada
Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.
Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta
Rzeczypospolitej, na 6 lat.
Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku
zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego
urzędu.
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako
przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6
lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.
Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do
wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy
budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.
3
Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady
powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.
Ustawa o NBP
USTAWA
z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o Narodowym Banku Polskim
(tekst jednolity ogłoszony w Dz.U. z 2005. Nr 1, poz .2)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. Narodowy Bank Polski, zwany dalej "NBP", jest bankiem centralnym
Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 2. 1. NBP posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem
państwowym.
2. NBP nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych.
3. Działalność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
4. Siedzibą NBP jest Warszawa.
Art. 3. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu
cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to
podstawowego celu NBP.
2. Do zadań NBP należy także:
1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;
7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz
międzynarodowej
pozycji inwestycyjnej;
8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Art. 4. NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych
Rzeczypospolitej Polskiej.
(Uwagi wykł. Pieniądz a znaki pieniężne, pieniądz elektronicznyNBP nie ma wyłączności)
Art. 5. 1. NBP może:
1) być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych;
2) pokrywać ze środków własnych wydatki związane z członkostwem w instytucjach
określonych w pkt 1.
1a. NBP pokrywa ze środków własnych wydatki związane z członkostwem
Rzeczypospolitej Polskiej w Międzynarodowym Funduszu Walutowym.
1b. NBP jest uprawniony do otrzymywania, przypadających Rzeczypospolitej Polskiej
od Międzynarodowego Funduszu Walutowego, wszelkich wymagalnych kwot z tytułów
4
finansowanych ze środków własnych NBP, w tym płatności zwrotnych, odsetek i innych
dochodów.
2. NBP nie może być udziałowcem bądź akcjonariuszem innych osób prawnych, z
wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i
Skarbu Państwa.
Rozdział 2
Organizacja NBP
Art. 6. Organami NBP są:
1) Prezes NBP;
2) Rada Polityki Pieniężnej;
3) Zarząd NBP.
Art. 7. 1. NBP wykonuje zadania przez Centralę i inne jednostki organizacyjne.
2. Zarząd NBP w drodze uchwały:
1) powołuje, przekształca i likwiduje komórki organizacyjne Centrali NBP i inne jednostki
organizacyjne;
2) określa zakres działalności oraz organizację wewnętrzną Centrali NBP i pozostałych
jednostek organizacyjnych NBP.
Art. 8. Działalność jednostek organizacyjnych NBP podlega rewizji wewnętrznej, którą
wykonuje komórka Centrali NBP podporządkowana Prezesowi NBP.
A. Prezes NBP
Art. 9. 1. Prezes NBP jest powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP
dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.
3. Prezes NBP obejmuje obowiązki po złożeniu wobec Sejmu przysięgi następującej
treści:
"Obejmując obowiązki Prezesa Narodowego Banku Polskiego przysięgam uroczyście, że
postanowień Konstytucji i innych ustaw będę ściśle przestrzegać oraz że we wszystkich
swoich działaniach dążyć będę do rozwoju gospodarczego Ojczyzny i pomyślności
obywateli".
Przysięga może być złożona z dodaniem słów "Tak mi dopomóż Bóg".
4. Kadencja Prezesa NBP wygasa:
1) po upływie okresu sześcioletniego;
2) w razie śmierci;
3) w razie złożenia rezygnacji;
4) w razie odwołania.
5. Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić, gdy:
1) nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby;
2) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo;
3) Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub
pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.
5
JEDNOLITY RYNEK USŁUG FINANSOWYCH W UE (RUF)
W Polsce nadzór nad rynkiem finansowym jest zintegrowany
Rynek usług finansowych i instytucji finansowych – to łączenie się w konglomeraty
RUF – oznacza to, że Bank z Unii Europejskiej, firma inwestycyjna – mogą świadczyć na
innym rynku finansowym usługi np. poprzez tworzenie oddziału, przedstawicielstwa – zapiz z
T o WE.
Kanały dystrybucji usług bankowych.
Jednolity RUF w UE: oznacza, że każda instytucja finansowa może świadczyć swoje usługi:
o Bezpośrednio z miejsca swojej siedziby (elektronicznie-internet; transgranicznie)
- z udziałem swojej filii lub
- z udziałem oddziału,
- przedstawicielstwa w innych państwach członkowskich UE
W Polsce ok. 150 podmiotów z UE, które wyraziły chęć wykonywania usług finansowych w
sposób transgraniczny)
Integracja prawa rynku finansowego UE (integracja poprzez prawo)
Harmonizacja jako metoda integracji dokonywana poprzez:
- dyrektywa jako instrument harmonizacji (dyrektywa wskazuje cel i termin – nie wskazuje
jak)
- wprowadzenie odpowiednich regulacji europejskich do porządku prawnego Państw
Członkowskich.
Usługi finansowe w prawie UE:
- dyrektywa 2002/65/EC; postanowienie UE i Rady o świadczeniu usług finansowych na
odległość (ceper (garnki), rainbov (odkurzacze)
o Kredytowa, ubezpieczeniowa, w zakresie indywidualnych świadczeń emerytalnych,
inwestycja, czy płatnicy (fundusze emerytalne)
Jednolity Rynek usług finansowych w UE’
Trzy główne grupy;
- usługi finansowe to usługi bankowe, ubezpieczeniowe oraz inwestycyjne – stanowią trzy
oddzielone rynki (kapitałowy);
* zapewnienie swobody przepływu wszystkich usług finansowych wymaga liberalizacji
przepływu kapitału,
* zasada jednolitej licencji,
* zasada nadzoru kraju państwa macierzystego ( kraj pochodzenia)
ZASADA JEDNOLITEJ LICENCJI (autoryzacja)
( w Polsce obowiązuje zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej – pozwolenie na
świadczenie usług)
o Instytucja finansowa, która uzyska zezwolenie na prowadzenie działalności w jednym
państwie członkowskim, może podejmować tą działalność w pozostałych państwach
członkowskich.
o Pod warunkiem, że spełnia minimalne, wspólne uzgodnione wymagania (zawarte w
dyrektywach wspólnotowych)
6
o Bez konieczności ubiegania się o kolejne zezwolenia (zasada jednolitego rynku)
ZASADA NADZORU KRAJU MACIERZYSTEGO
Nadzór nad instytucją finansową sprawuje państwo macierzyste, czyli państwo uzyskania
licencji na prowadzenie działalności przez instytucje finansowe.
TWORZENIE JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH
Wszystkie instytucje finansowe mogą tworzyć swoje jednostki organizacyjne takie jak;
Przedstawicielstwo
Oddział
Filia
}
z perspektywy rynku zagranicznego (transgranicznie) to są
oddzielne instytucje
Filia – podział organizacyjny Banku na rynku krajowym –są w strukturze instytucji → ten
sam KRS, nie są to oddzielne jednostki organizacyjne.
Oddział - Prawo UE mówi, iż te jednostki różnią się statusem prawnym
Przedstawicielstwo – forma przejściowa do oddziału lub banku, nie może świadczyć usług
bankowych
Przedstawicielstwo instytucji kredytowej
- Dyrektywy bankowe UE nie stworzyły reguł dotyczących tej formy obecności na jednolitym
rynku
Przedstawicielstwo zarówno ze względów prawnych, organizacyjnych jak również zgodnie z
istniejącymi zwyczajami nie może świadczyć żadnych usług finansowych (bankowych) –
tylko usługi marketingowe, badanie rynku itp.
Jedynym wymaganiem przy zakładaniu przedstawicielstwa w danym kraju członkowskim jest
poinformowanie jego władz nadzorczych.
(ok. 50 przedstawicielstw różnych banków w Polsce)
Oddział instytucji kredytowej – prawnie zależna część, nie ma osobowości prawnej.
- Jest to miejsce prowadzenia działalności stanowiącej prawnie zależna część instytucji
kredytowej.
- Brak osobowości i samodzielności prawnej (oddziałów jest niewiele)
- zasada nadzoru państwa pochodzenia
- nie można wymagać odrębnego zezwolenia od oddziału
- nie można od niego żądać wyposażenia w oddzielny kapitał założycielski
7