Czy potrafimy żyć bez pieniędzy?

Czy potrafimy
żyć bez pieniędzy
Autor: Małgorzata Zagórska
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
Skrócony opis lekcji
Celem głównym jest zaprezentowanie uczniom funkcji pieniądza, w gospodarce oraz dawnych
i współczesnych jego form. Zajęcia mają przybliżyć proces przejścia od gospodarki barterowej
do pieniężnej. Uczniowie nie tylko zapoznają się z podstawowymi pojęciami związanymi
z pieniądzem, jego obecnością w gospodarce, ale będą mogli uczestniczyć w dyskusji nad rolą
pieniądza. Zajęcia będą miały ( w drugiej części ) charakter debaty, w której każda ze stron musi
przedstawić swe argumenty i obronić je. Wykorzystane zostało „drzewo decyzyjne”, które
pomoże uporządkować pomysły uczniowskie i pozwoli precyzyjniej je zaprezentować.
Cele lekcji

zapoznanie z dziejami pieniądza, jego formami,

określenie zadań funkcji pieniądza,

poznanie pojęć: barter, waluta, gospodarka pieniężna, pieniądz kruszcowy, pieniądz
bankowy, czek, karta kredytowa,

ocena korzyści wynikających z upowszechnia się pieniądza jako środka wymiany,

doskonalenie umiejętności dyskusji, analizy.
Metody realizacji zajęć
 elementy burzy mózgów;
 elementy dramy;
 praca w grupach.
Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych.
Materiały
 materiały źródłowe: „Pieniądz – kiedyś i dziś” w: Kształcenie Obywatelskie w Szkole,
 Samorządowej, s. 105. red. A. Pacewicz, T. Metra, CEO, Warszawa 2000,
 karta pracy (mat. pom. nr 1),
 schemat drzewa decyzyjnego (mat. pom. nr 2),
Narodowy Bank Polski
2
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
 zielone i niebieskie karteczki samoprzylepne.
Proponowany przebieg zajęć
1.
Lekcję rozpoczynamy od burzy mózgów, której celem jest podanie skojarzeń do pojęcia pieniądz.
Uczniowie mają dopisać swoje hasła, które kojarzą im się z pieniądzem. Dopisują je poziomo, tak,
by pojęcie główne zawierało się w skojarzeniu, np.
oPłaty
Inflacja
rynEk
ekoNomia
bIlon
w a l u t Ą ...
Debet
Zysk
Pomysły zapisywane są na specjalnej karcie pracy (mat. pom. nr 1).
2.
Dzielimy klasę na grupy trzyosobowe, uczniowie odliczają do 3 i osoby z tymi samymi cyframi
siadają wspólnie i czytają tekst „Pieniądze- kiedyś i teraz„ (ok. 5 min.). Następnie, na podstawie
tego tekstu uczniowie wymieniają przedmioty, które mają pełnić rolę pieniędzy (karta pracy –
ćw. 2).
Narodowy Bank Polski
3
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
3.
Uczniowie prezentują swoje pomysły, a nauczyciel przypomina, że kiedyś istniała gospodarka
oparta wyłącznie na wymianie dóbr i usług, czyli barter.
Wspólnie określamy rolę pieniądza we współczesnej gospodarce, a uczniowie zapisują
je w karcie pracy – ćw. 3. Należałoby wspomnieć następujące funkcje:

pieniądz jest środkiem wymiany, czyli ekwiwalentem wszystkich innych towarów,

pieniądz jest środkiem płatniczym przy kupnie towaru na kredyt i realizacji umów
z odroczonym terminem płatności,

umożliwia przechowywanie bogactwa (ale tylko w określonym czasie i w przypadku
walut, które nie tracą na wartości),

wyraża wartość dobra lub usługi.
W tym miejscu nauczyciel wprowadza pojęcia: pieniądz kruszcowy, bankowy, czek karta
kredytowa i wspólnie z uczniami dopasowuje je do wyżej wymienionych funkcji. Uczniowie
zapisują je w karcie pracy.
4.
Kolejnym etapem lekcji będzie przygotowanie krótkiej rozprawy, która da nam odpowiedź
na pytanie postawione w temacie. Nawiązujemy do ćw. 2, w którym mowa była o barterze, jako
wymianie bezgotówkowej. Przypominamy, iż jej przeciwieństwem jest gospodarka pieniężna.
Uczniowie zostają podzieleni na dwie grupy (losują karteczki: zielone dla zwolenników; niebieskie dla przeciwników gospodarki pieniężnej). Wyłonią się zespoły:
a) entuzjastów, b) sceptyków.
Otrzymują oni schemat drzewa decyzyjnego po jednym dla każdej grupy (na dole kartki znajduje
się instrukcja jego wypełnienia), który pokrótce zostaje omówiony przez nauczyciela. Na wykonanie tego zadania w grupach należy przeznaczyć około 15 minut. Potem otwieramy debatę klasową z zachowaniem zasad dyskusji. Nauczyciel dba o zachowanie należytego porządku.
Sytuacja wymagająca podjęcia decyzji: Czy potrzebne są nam pieniądze?
Możliwe rozwiązania:

pieniądze są nam potrzebne, możemy z nich zrezygnować,
Narodowy Bank Polski
4
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy

pieniądze są nam potrzebne, chcemy globalizacji (ujednolicenia dla wszystkich) waluty.
Pozytywne skutki: ……..
Negatywne skutki: ………….
Skutki i wartości:
„Co chcemy osiągnąć”? …………….
Dlaczego podejmujemy taką decyzję? ………………
5.
Prezentacja pomysłów uczniowskich i podsumowanie lekcji.
6.
Praca domowa: Rozwiąż krzyżówkę i wyjaśnij znaczenie utworzonego hasła.
„Czy potrzebne są nam pieniądze”
Narodowy Bank Polski
5
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
Materiały pomocnicze
Materiał pomocniczy nr 1: Karta pracy
Dopisz swoje skojarzenia:
P
I
E
N
I
Ą
D
Z
Narodowy Bank Polski
6
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
Materiał pomocniczy nr 2
Przeczytaj tekst, a potem wykonaj poniższe polecenie:
„Pieniądze – kiedyś i teraz”
W różnych okresach historycznych stosowano w handlu rozmaite formy pieniądza.
Na przykład na niektórych obszarach Imperium Rzymskiego jako pieniądz wykorzystywano sól
kamienną. Muszle morskie i tytoń pełniły te funkcje w Ameryce Północnej w czasach kolonialnych. Jako środek wymiany stosowano również złoto, paciorki, zboże, a nawet skóry upolowanych
zwierząt (w Chorwacji do dziś jednostka walutowa nazywa się „kuna”). W obozach jenieckich
w czasie II wojny światowej rolę pieniądza odgrywały czasem papierosy. Wyraz płacić pochodzi
od płatów lnu używanych w czasach prasłowiańskich jako środek płatniczy. Jeszcze do tej pory
w niektórych rejonach Tanzanii jednostką płatniczą jest bydło. Pieniądzem może być więc
każda rzecz, którą dana społeczność akceptuje jako zapłatę za zakupione dobra lub usługi.
Współcześnie występują następujące rodzaje pieniądza:

pełnowartościowy ( kruszcowy),

papierowy ( banknoty ) i metalowy (monety),

bezgotówkowy (czeki),

„plastikowy” – czyli karty kredytowe,

pieniądz elektroniczny.
Wymień przedmioty, które mogą pełnić rolę pieniądza, a potem odpowiedz, czy bezpośrednia
wymiana dóbr (barter) zawsze jest możliwa i efektywna. Odpowiedź zapisz.
Narodowy Bank Polski
7
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
Materiał pomocniczy nr 3
Wypisz funkcje pieniądza we współczesnej gospodarce:
-
-
-
-
Narodowy Bank Polski
8
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
Materiał pomocniczy nr 4
Uzupełnij schemat drzewa decyzyjnego:
Narodowy Bank Polski
9
Czy potrafimy żyć bez pieniędzy
Materiał pomocniczy nr 5
Krzyżówka
1. Tam „drukują” się banknoty.
2. „Papierowy” pieniądz.
3. Nazwa waluty UE.
4. Jedna z najstarszych monet wybijanych w Polsce.
5. „Zielony” …
6. Była waluta naszych zachodnich sąsiadów.
7. Nieproporcjonalnie szybki wzrost ilości pieniędzy w stosunku do ilości towarów.
8. Wymiana bezgotówkowa.
1
2
3
4
5
6
7
8
Narodowy Bank Polski
10
www.nbp.pl