Różnice w starzeniu się i przekwitaniu u kobiet i mężczyzn

Różnice w starzeniu się i przekwitaniu u kobiet i mężczyzn.
Kobieta nie starzeje się szybciej tylko inaczej niż mężczyzna, kobiety żyją dłużej. Procesy
biologiczne które zachodzą wraz z wiekiem wśród nich te zjawiska zachodzą wolniej u
kobiet i skoro żyją średnio o 8 lat dłużej to znaczy, że zmiany w tkankach starych kobiet są na
takim poziomie jak u mężczyzny o 8 lat starszych. Biologiczne starzenie się kobiet jest o tyle
lat wolniejsze. Słaba płcią są mężczyźni nawet od poczęcia , na 112 ludzkich zarodników
męskich przypada 6 a żeńskich 106. do 40 roku życia przeważają mężczyźni, później
nadumieralność mężczyzn jest większa niż kobiet.
Biologiczne starzenie się społ. i medyczne.
Najważniejszym okresem w rozwoju jest okres rozwoju płodowego, w tym okresie tkwi
tajemnica naszej starości, wielkie doskonalenie, usprawnianie organizmu. Zdolność
regeneracji organizmu, tj. odbudowy tkanek komórki słabo tu zróżnicowane maja duża
możliwość podziału. W czasie tej regeneracji org. odmładza się. Komórki powstałe po
podziale są młodsze od macierzystych. Prawa biologiczne- wszystkie rozwinięte ewolucyjnie
organizmy obumierają. Żadna komórka nie jest nieśmiertelna musi się podzielić albo
zwyrodnieć i umrzeć. W miarę różnicowania się i przystosowania do coraz bardziej
złożonych funkcji w ustrojach bardziej rozwiniętych komórki tracą zdolność do podziału
komórki, których zdolność została już zablokowana nazywamy – POSTMIOTYCZNYMI,
ostatecznym ich losem jest zestarzenie się i śmierć. Im wyżej w ewolucji ,tym organizm ma
więcej tych komórek. Najważniejsza dla rozwoju jest tkanka nerwowa (mózg, rdzeń kręgowy,
zwoje kręgowe). Już we wczesnym dzieciństwie przechodzi ona stadium postmiotyczne, tak
samo dzieje się z sercem, mięśniami szkieletowymi. Są w naszym org. Komórki
KAMBIALNE , których komórki dojrzałe są wydalane, a nowe stale są produkowane np.
szpik kostny. Jednym z głównych objawów starzenia się jest ubytek wody w org. Zarodek
ludzki zawiera do 97% wody , noworodek 75%, dorosły człowiek 65% a stary 55%. Komórki
dzielą się najintensywniej w okresie zarodkowym i płodowym. Na początku proces mnożenia
się komórek przeważa nad ich obumieraniem zaś w miarę rozwoju , starzenia się org. , liczba
podziału spada ,wiele komórek przechodni w stadium postmiotyczne. Z ubytkiem wody wiąże
się pojęcie stanu „uwiędu starczego”. Powstające luki wypełnia tkanka łączna. Cały narząd
zmniejsza się i jakby marszczy. Ciało traci na wzroście. Fizjologicznie starzenie przyspieszają
czynniki zew. (niezdarny tryb życia, odżywianie.)
Medyczne aspekty starzenia się.
Miażdżyca- przewlekła choroba tętnic, zwyrodnienie, gdy odkładają się w tętnicach złogi
cholesterolu. Choroba ta zaczyna się w dzieciństwie , postępuje w sposób utajony. W II
połowie życia widać jej objawy. Następstwa M.- udar mózgu, zawał serca, zgorzel, otępienie
mózgowe. Miażdżyca ma wpływ na cały org. Prognozy- w krajach rozwiniętych miażdżyca
występuje w 100%, genetyka krajach niedożywionych objawy miażdżycy mniej widoczne.
Jeżeli można by było wyeliminować miażdżyce to długość życia przedłużyła by się znacznie.
Choroby w okresie starości- otyłość, cukrzyca, nadciśnienie., inwalidztwo związane z
miażdżyca to choroby płuc, nowotwory. – skrajne niedołęstwo wieku starczego, przyczyny: udar mózgu z porażeniem połowicznym, -zespół miażdżycowego rozsianego rozmiękczenia
mózgu. –ciężki przewlekły gościec stawowy, -Parkinson, -stany po złamaniach.
Biologiczne i medyczne dolegliwości ludzi starych
Tylko 11% ludzi starszych umiera szybko, tylko 9% bardzo szybko np. zawał, aż 79
% umiera po 1-8 miesięcy leżąc w chorobie i cierpieniach. Śmierć przyspiesza : -alkohol
uszkadza komórki wątroby, uszkadza ukł. krążenia. –palenie papierosów, powoduje zwężenie
tętnic. Przyczyniają się do nasilania objawów miażdżycy, rak płuc, rozedma płucna, nieżyty
oskrzeli. Palacze 7 razy częściej mają zawały, raka płuc 30 razy, - lekomania częściej dotyczy
kobiet, gromadzenie leków i niewłaściwe dawkowanie. Są ośrodki długowieczności
Armenia, Gruzja, Himalaje, to rejony wysokogórskie, ludzie są zdrowsi , ma na to wpływ
odżywianie, wysiłek fizyczny, życie w górach wymaga dobrej kondycji, nie używa się
chemii, konserwantów, itp. Czasami wymagana jest głodówka z racji niedużych ilości
pożywienia, ludzie są pogodni nie oglądają TV i inne takie pierdoły. Rodziny są
wielopokoleniowe. Fizjologiczne odejście ze świata. Jest to często zaśnięcie we własnym
łóżku, bez bólu, starcze niedołęstwo jest b. rzadkie do ostatnich dni ludzie starzy są aktywni.
Psychologiczne aspekty starości.
Starzejemy się od chwili poczęcia. Liczba komórek nerwowych w mózgu, zmniejsza się już
od dzieciństwa. Im jesteśmy starsi to proces ten jest szybszy, sprawność fizyczna człowieka
jest zależna od szybkości tego procesu. Największym niedomaganiem starości jest głębokie
otępienie umysłu. Otępienie umysłowe- jest jedna z możliwych chorób , które mogą
wystąpić. Należy dbać o to aby przeciwdziałać jej wystąpieniu poprzez pracę i wysiłek
umysłowy. Otępienie starcze- to trwała utrata komórek mózgowych , które dokonuje się
równomiernie, ale nie powstają ogniska, martwicy i porażenie kończyn. Stopniowo traci
komórki mózgowe ale zachowuje sprawność fizyczną. Otępienie miażdżycowe- duży ubytek
komórek mózgu spowodowany jest powstaniem w korze mózgowej ognisk martwicy to
związane jest z ubytkiem komórek mózg. Ogniska martwicy zamieniają się w jamki
wypełnione płynem.- rozsiane miażdżycowe rozmiękczenia mózgu. Ma wpływ na psychikę ,
zachowania. Oprócz ułomności psychicznej dochodzą porażenia , człowiek staje się
niedołężny. Proces zaczyna się około 60. początkowe objawy to: bóle i zawroty głowy,
trudności w skupienie się i zapamiętywaniu, wyraźny wpływ na szybkość rozwoju choroby
mają emocje, duży wstrząs. Występuje niedołęstwo fizyczne- starczy chód, bełkot, drżenie
rąk i nóg, niekontrolowane oddawanie kału i moczu, płaczliwość przy rozpoczęciu rozmowy
bez powodu, jeżeli jest zaawansowana: całkowity paraliż, traci możliwość kontaktu, nie
poznaje, trzeba karmić. Mogą wystąpić dziwactwa- 1)nieufność i podejrzliwość, 2)zbieracze,
3)hipohondryce- wyolbrzymianie choroby, 4)euforycy- stan radości pobudzenia,
uśmiechnięci. 5) żyjący przeszłością- żyją tym co minęło.
Przez całe życie kobieta starzeje się wolniej.
Przyczyny tego zjawiska- związane jest to z rozrodczością, ciążą, karmienie, jest to ogromny
wysiłek dla kobiety i jej narządów i to powoduje że kobiety mogą dłużej i lepiej
funkcjonować. Uważa się że hormony żeńskie chronią od miażdżycy , która rozwija się
wolniej, aż do przekwitania. Zawał serca jako powikłanie miażdżycowe dopiero u kobiet w
wieku 60 lat u mężczyzn w wieku 40 lat. Androgeny ,męskie hormony nie chronią przed
rozwojem miażdżycy. Popęd seksualny u kobiet maleje z biegiem lat. Przekwitanie to nie
tylko menopauza, ale i zmiany zew. w wyglądzie, estrogeny się zmniejszają liczebnie. Jak
temu przeciwdziałać- dieta, sport, można zażywać hormony. Przekwitanie męskie- jest
bardziej rozwinięte w czasie, przebiega wolniej, stopniowo i równomiernie.
RWITALIZACJA- czynnikiem bardzo istotnym, warunkującym role starego człowieka jest
jego stan zdrowia. Człowiek chory wymaga opieki. Chodzi o poprawę zdrowia, trzeba starać
się pomagać człowiekowi staremu odmładzać się. Rewitalizacja przez: dietoterapię, dieta, kinezyterapię- leczenie ruchem, psychoterapię- oddziaływanie na psychikę, -witaminy, wizyty w sanatorium. Ujemne strony pokarmów mięsnych:- zakwasza ustrój, pobudzają
procesy gnilne, w mięsie jest dużo soli, mięso nie jest łatwe do gryzienia
Postawy ludzi starszych.
Postawy wg. Bromley`a- 5 typów przystosowania się do starości: 1)konstruktywna- osoba
krytyczna do samego siebie, ciesząca się z życia, dowcipna, która godzi się ze śmiercią i
starością. 2)zależności- osoby bierne i zależne wobec innych, chętnie i szybko wycofują się z
pracy zawodowej, dobrze się czują gdy są zależne od rodziny. 3)obronna- czuje lęk przed
śmiercią, osoby lekko znerwicowane. 4)wrogości- tzw. „starzy gniewni” osoby kłótliwe,
złośliwe. Nie godzą się ze śmiercią. 5)wrogości skierowanej w stosunku do siebie- osoby
którym nie powidło się w życiu, których bilans życiowy jest ujemny.
Potrzeby ludzi starszych
def. Potrzeby- to pewien konkretny, aktualnie występujący stan osobnika przy czym jest to
stan nadmiaru lub niedoboru albo inne zakłócenie w zakresie ważnych dla osobnika
właściwości organizmu lub otoczenia. Maslow- 6 grup potrzeb- 1) p. fizyczne (sen,
aktywność, lenistwo, pragnienie seksu, pozywienie), 2)p. bezpieczeństwo- (stabilizacja,
uwalnianie od strachu, potrzeba porządku), 3)p. przynalezności i miłości (stosunek uczuciowy
z drugim człowiekiem) 4)p. szacunku (wysoka ocena samego siebie, zaufanie do siebie,
szacunek ze strony innych), 5)p. samo urzeczywistnienia (wierny swoje naturze) 6)p.
estetyczne Wg. Kocowskiego 5 grup potrzeb- 1)p. egzystencjalne- (pokarmowe,
bezpieczeństwa, mieszkaniowe, odzieżowe, zdrowotne, ekologiczne, rekreacyjne), 2)p.
prokreacji i rozwoju (reprodukcji, opieki, dydaktyczna i wych., rodzinna, samorealizacji) 3)p.
funkcjonalne- (p. informacyjne, sprawnościowe, instrumentalne, lokomocyjne, swobody) 4)p.
społeczne (ogólne warunki współżycia i współdziałania, p. przynależności, łączności,
organizacji, więzi emocjonalnej) 5)p. psychiczne (p. realizacji pragnień, związanych z
zaspakajaniem wszystkich wymienionych potrzeb p. egzystencji, prokreacji, rozwoju, społ. p.
które można nazwać warunkami efektywnego funkcjonowania osobowości czł. Lub
warunkami zdrowia psych. Pozostałe warunki zadowolenia z życia: p. erotyczne, aktywności,
rekreacji.)
Potrzeby człowieka w podeszłym wieku.
Wg. B. Synaka 10 potrzeby psych- społ. (p. przynależności, integracji, towarzystwa, p.
użyteczności i uznania, bycie potrzebnym w rodzinie, p. niezależności, p. bezpieczeństwa
fizycznego i psychicznego, p. satysfakcji życiowej Synak nie wyróżnia potrzeby aktywności,
która ma charakter obiektywny. Aktywność wg. Synaka- domowo- rodzinna (prowadzenie
gosp. domowego) –a. kulturalna- czytelnictwo, telewizja, radio, -a. Zawodowa, -a. Społ., -a.
Religijna, sportowa. Teorie starzenia się: 1 t. Energetyczna- fizjolog niemiecki odkrył prawo
głoszące że energia potrzebna do wzrostu jest stałą częścią całej energii użytej przez
organizm. Długość życia org. Jest proporcjonalna do szybkości przemiany materii. Rubner
potraktował org. Człowieka jako ukł. Fizjochemiczny, który jest zdolny do wyprodukowania
stałej ilości energii przypadający na każdy kilogram jego wagi. Kiedy wyprodukuje dość
energii to org. Zaczyna się starzeć. Uważa się, że źródła teorii energetycznej można
doszukiwać się już u Arystotelesa. 2. t. Biomorfotyczna- w sensie biochemicznym jednostka
starzeje się od momentu narodzin, dzień po dniu. Starzeje się cały wszechświat. 3. t.
Niedożywienia komórek tkankowych, początek XX w. Uważa się że w wyniku ścisłego
przylegania do siebie dochodzi do komórki mniej tlenu lub składników odżywczych i dlatego
starzejemy się. 4. t. Samozatrucia org. – rosyjski fizjolog starzenie się i starość są rezultatem
samozatrucia org. , spowodowanego wydzielaniem flory bakteryjnej w jelicie grubym org. nie
może pozbyć się tych trucizn i zatruwa się. 5. t. Hormonalna- aby odmłodzić org. fizjolodzy
zrobili eks. Na świnkach. Jedna z przyczyn starzenia się organizmów jest zanik funkcji wew.
wydzielniczych gruczołów płciowych. 6. t. Ednokrynologiczna- starznie można zwolnić
przez terapie hormonalną. 7. t. Heurogenne- długość życia człowieka zależy od stopnia
utrzymania równowagi systemu nerwowego. 8. t. Biochemiczna- wywołany jest obniżeniem
metabolizmu, ale nie ma zgodności wśród twórców tej teorii. W miarę lat spada odporność
org. co przyczynia się do procesu starzenia się.
Społeczne konsekwencje teorii starzenia się.
1. t. Deprywacji- z wiekiem po 30 intelektualna zdolność uczenia się maleje. 2. koncepcja
aktywności- rozważa ten proces jako zjawisko społ. związane z gromadzeniem się napięć
jakie powstaje w ciągu życia, w ciągu pełnienia różnych ról społ. 3. t. Wyłączania- człowiek
starszy wycofuje się z życia społ. nie angażuje się, ludzie starzy ograniczają swoją
aktywność, więzi społ. wygasają, ma to związek z ustępowaniem miejsca pracy młodszym
pokoleniom.
Społeczne kwestie ludzi strych.
Istotne kwestie społ. ludzi starszych jest ich zależność od młodych, która ma trwały charakter,
rodzaje zależności pogłębiają się wraz z wiekiem. Różne zależności: -uzależnienie
psychiczne- albo będzie miało to miejsce u osób bardziej podatnych na uzależnienia albo o
uzależnieniu psych., które pojawia się pod wpływem określonych sytuacji życiowych gdy
ktoś staje się np. słabszy fizycznie. Wyróżnimy uzależnienia: -u. Ekonomiczne, funkcjonalne
i psychiczne. W przypadku zbiorowości- uzależnienie psychiczne, ekonomiczne, artykulacji i
reprezentacji potrzeb i interesów. Psychiczne- wynika z osobistych sytuacji czł. starego. Jak
widzi on swoją starość. Mozę się objawić w tym, że przyzwyczaja się do pomocy i jest się
uzależnionym od tej pomocy. Często osoby starsze chcą być jak najdłużej same bez
zależności od innych. Funkcjonalne- uzależnienie się człowieka przy wykonywaniu wielu
czynności podstawowych. Ekonomiczne- czyli brak środków finansowych na zaspokojenie
podstawowych potrzeb. Funkcjonalność uzależnienia- zdolność do samodzielności.
Uzależnienie psychiczne- poczucie wolności wyboru, poczucie sprawstwa, obraz samego
siebie. Zbiorowości- ocena kierunku zmian pozycji społ., ocena ich prestiżu. Uzależnienie w
sferze artykulacji i realizacji potrzeb- udział w organach przedstawicielskich, ocena
upośledzenia ludzi starszych w skutek innych kwestii, istnienie politycznej reprezentacji.
Rys historyczny
Gerontologia powstała około roku 1950 – młoda nauka, szybko rozwijająca się związana z
rewolucja demokratyczną. Szczególnie widoczny rozwój nastąpił w 2 połowie XX w . na
zachodzie używa się terminu gerontologia kliniczna, ale nie jest to odpowiednik polskiej
gerontologii gdyż nie zawiera profilaktyki. 1)Starożytność-, 2)początki związane są z
filozofami i przyrodnikami. Bacon- który głosił ze systematycznie badając proces starzenia
się można wykryć przyczyny. 3)Józef Filipicki- pierwsza praca „O utrzymaniu zdrowia ludzi
starych” 4)1909 rosja , psycholog Mikołaj Rybnikow wprowadził do nauki określenie –
geriatria. 5)1945- ojciec gerontologii światowej, lekarz Wlodimir Korenczewski prowadził
prace dotyczące fizjopatologi starzenia się. 1950 1 międzynarodowy Zjazd Gerontologiczny
w Belgii 1960 – amerykański gerontolog Clarck Tibbit – upowszechnił określenie
gerontologia społeczna. Nowoczesna geriatria rozwija się od około 200 lat, związana jest z
rozwojem medycyny. Pierwszy podręcznik o chorobach ludzi starszych napisał ros. Lekarz
fisher w 2-poł. XVIII w . Proces starzenia się- to naturalny proces życiowy, jest to
prawidłowość związana z życiem człowieka. Naturalny, biologiczny proces który jest
związany z życiem człowieka od momentu narodzin do śmierci.
Wiek kalendarzowy- liczba przeżytych lat. Podział: wiek podeszły 60-75, starczy 75-90,
sędziwy powyżej 90. (osoba długowieczna po 80,90)
Wiek biologiczny- to ogólna sprawność i żywotność komórek, tkanek człowieka. Oceniani
jest na podstawie wskaźników biologicznych.
Wiek psychologiczny- związany z funkcjonowaniem intelektualnym człowieka,
funkcjonowanie zmysłów, sprawnością motoryczną, , zmianami osobowości.
Wiek społeczny- określony przez analizę pełnionych ról społ.
Wiek socjalny- kobieta 60lat, mężczyzna 65lat, czas gdy przysługują świadczenia społ.,
zagwarantowane przez państwo.
Wiek ekonomiczny- miejsce człowieka w społecznym podziale pracy tzn. podział ludzi na
tych w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym
Demograficzne starzenie się ludności w Polsce i na świecie.
W latach 60 Polska dołączyła do państw starych demograficznie tan. Przekroczyła granice 7%
udziału osób powyżej 65 w ogólnej liczbie ludności kraju. Obecnie jest już ponad 10%
ludności w wieku powyżej 65 lat a np. w Niemczech stanowi 20-30%. Ten proces związany
jest z małym przyrostem naturalnym. Z badań wynika że zmniejsza się udział najmłodszej
generacji młodzieży. Dosyć stabilna pozycję osób aktywnych zawodowo onacza to że coraz
mniej osób będzie wytwarzało dochód narodowy. Nie jest obojętne jaki będzie stan naszej
gospodarki. Prognozy:-2050 po raz pierwszy w historii świata nastolatków którzy mają mniej
niż 15 lat będzie mnij niż osób po 60. liczba tych 60-latków wynosi obecnie 600mln w 2050
2mld. Prawie 80% ludzi starszych będzie mieszkało w krajach w których poziom gosp. jest
niższy.. kraje te będą miały mniej środków aby rozwiązać ten problem. Socjologowie
prognozują że: zwiększy się migracja, z rejonów słabo rozwiniętych do tych w wyższym
poziomie. W 2000 r. ponad 20% Polaków przekroczyła 60 r. życia a statystyka podaje że
2020 po 60 będzie co 4 Polak zaś w 2050 to aż co 3 Polak. W śród ludzi w wieku
emerytalnym przeważają kobiety, które żyją dłużej , dopatruje się tu wpływu wojny.
Konsekwencje: trudności materialne, samotność, wdówstwo, brak możliwości pełnienia ról
społ. problemy te musza rozwiązać kolejne pokolenia: tworzenie systemów zabezpieczenia
społ., służby zdrowia, i służb socjalnych. Od początku lat 90 mamy niemal zerowy przyrost
naturalny.