Prof. J. Wojtkowiak HISTORIA DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ W
advertisement
Prof. J. Wojtkowiak HISTORIA DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ W EUROPIE - WYKŁAD Geneza Momentem od którego należy zacząć są rozwiązania przyjęte po I WŚ, traktaty pokojowe – to ze były przyjęte one po myśli tych którzy zwyciężyli. Konferencja paryska i waszyngtońska, dwie ustalające podział i pokój na świecie. Traktat wersalski, pokojowy podpisany z pokonanymi Niemcami; dalsze znaczenie miały też traktaty podpisane z Austrią i Węgrami, w przypadku Austrii, traktat zabraniał połączenia Austrii i Niemiec, a z drugiej strony powstało przez niego państwo kadłubowe (problemy Węgier i mniejszości narodowej na Słowacji). Włochy przystępowały do wojny na mocy traktatu z 1915 roku, miały otrzymać ziemie na Bałkanach, Grecji i Anatolii. Ich wkład w zwycięstwo był niestety mały, słabo się bili. Wśród Włochów panowało nienasycenie. Dla rozwoju sytuacji wewnętrznej we Włoszech, kwestia niezaspokojenia kraju po wojnie, stała się dla społeczeństwa znacząca. Najważniejszą kwestią tego traktatu było to jak potraktowano Niemcy, Wersal inaczej był dyktatem, generalnie nie da się ukryć, iż Niemcy nie mieli nic do powiedzenia, traktat był na wielu płaszczyznach zły. Okrojenie terytorialne, korekty na granicy z Belgią i Francją o wschodzie nie mówiąc (niepodległa Polska, odpadnięcie ziem Pomorza, Wielkopolski, Śląsk w wyniku plebiscytów i III Powstania Śląskiego) – Śląsk był trzecim, najważniejszym okręgiem przemysłowym II Rzeszy. Niemcy miały być świadomie osłabione, najgorszym zapisem jednak było wskazanie winowajcy za wybuch tylko i wyłącznie Niemiec i ich sojuszników. Zarówno w tym traktacie, i innych tak zapisano, na podstawie tego zapisu właśnie domagano się odszkodowań. Generalnie zniszczenia niosły miejsce na terenach obcych. Prusy wschodnie w tym wypadku to wyjątek. Z punktu widzenie demograficznego i gospodarczego nie było ono ważne w kwestii poniesionych strat dla Niemiec. Ogromne znaczenie miała kwestia reparacji wojennych – Francja, Belgia i inni, właśnie za pieniądze od Niemiec wyzwolić się z kryzysu gospodarczego, a jednocześnie Niemcy pogrążyć. Trzecią kwestią było ograniczenie w traktacie wojska niemieckiego – sto tysięcy zawodowej Reichswerhy; miało to spowodować, że Niemcy będą miały małą armię, przeszkoloną ale małą. Do tego zakazano jakiejkolwiek ciężkiej broni, okrętów (pozostawiano 6 starych pancerników w tym Schleswig - Holschtein), lotnictwa, pancernych itd. Niemcy mieli więc już w swojej postawie wpojoną chęć rewanżu, do tego wpojony był mit o niezwyciężonej armii niemieckiej do ostatnich dni I WŚ. Niemcy prowadzili działania do końca I wojny, zaś Rosja została wyłączona z wojny już w marcu ‘17 roku, Niemcy dochodzą do Rostowa nad Donem, w grudniu 1917 roku wyłączona zostaje Rumunia. Front wschodni jest prawie skończony, na zachodzie zaś Niemcy biją się na cudzej ziemi. Istniało również pojęcie zdrajców weimarskich, czyli tych, którzy podpisali traktat. Tak właściwie społeczeństwo nie zdawało sobie sprawy jak wyglądał stan wojska niemieckiego. Kwestia upadku – dni, tygodnie, nie cały miesiąc? W Niemczech zaś zaczął istnieć klimat, gdzie to na czele państwa miała stanąć grupa, która miała zaś targnąć lud niemiecki do podniesienia głów i odrodzenia w chwale Rzeszy Pruskiej. Rosjanie zaś, podpisując traktat ryski, po zwycięskiej dla Polski wojny polsko bolszewickiej, musieli się pogodzić też z niepodległością Finlandii, krajów nadbałtyckich, Rumunii, Polski, Besarabii itd. To jest ta strata, której formalnie bolszewicy nigdy nie uznali (ziemie między Trutem, a Dniestrem). Trzeba też wspomnieć straty Rosji na Zakaukaziu, straty są określanie Okręgiem Tarsu. Ostał się Okręg Batumi, dzisiejsza Gruzja. Bolszewicy byli ogólnie przeciwni porządkowi po wojnie światowej, jak Niemców interesowała Europa, tak bolszewików interesowało to co dzieje się w Azji. Będą oni próbowali dokonać zakłóceń w Europie i Azji. Mowa o rewolucji komunistycznej. Ich specyfiką było to że mimo prowadzenia oficjalnych stosunków międzynarodowych, to aktywność narodową była prowadzona przez aparat międzynarodówki komunistycznej. Mieli oni dążyć do władzy wszelkimi możliwymi sposobami do władzy (partie komunistyczne jako piąta kolumna na terenie wrogiego państwa). Nie dziwnym było, że państwa te podjęły współpracę, która objawiła się traktatem w Rapallo. Niemcy zrzekały się odszkodowań za majątek osób prawnych i fizycznych, który uległ nacjonalizacji, Rosja zaś zrzekła się odszkodowań materialnych z ich terenu. Znaczenie tego dokumentu było szersze, oficjalnie ugruntowywał współpracę wojskową, tak nieoficjalną do tej pory. Przykładowo w czasie wojny polsko - sowieckiej Niemcy poszli na rękę Rosjanom. Przymykali oko na niektóre rzeczy (internowania etc). Współpraca ta pozwalała np. na badania nad bronią na terenie ZSRR (nad lotnictwem, pancernymi i bronią chemiczną). Obydwa kraje miały równomierną korzyść – wyjście z izolacji międzynarodowej. Stopniowo ową współpracę wpuszczano ją salony europejskie i światowe, obydwa kraje zostały w końcu zaakceptowane przez opinię międzynarodową (Wielka Brytania i ich stanowisko co do Niemiec). Polityka Francji w kwestii rygorystycznego egzekwowania traktatu w 1923 roku poniosła fiasko. Od tego roku Francja nie mogła znaleźć recepty na dalsze prowadzenie polityki wobec Niemiec. Musiała uciekać się do Wielkiej Brytanii, w końcu w Locarno podpisano dokument dotyczący: gwarancji granic, Niemcy przyjęto do Ligi Narodów na równi z krajami zwycięskimi, od tego momentu Niemcy wychodzą z izolacjonizmu. ZSRR zaś przeszło przez trochę inną drogę - wszystkie czołowe mocarstwa, przez kolejnych kilka lat z wyjątkiem USA (1933), uznało kraj kacapów za równoprawne państwo (Wielka Brytania, Francja, Włochy, Japonia). Kryzys gospodarczy. Od krachu na nowojorskiej giełdzie, recesja dotknęła resztę świata, Europę, a zatem i Niemcy. Lawinowo rosły szeregi bezrobotnych i inflacja, co pogarszało nastroje społeczne. Przez to zyskały dwa skrajne ugrupowania, Niemiecka Partia Komunistyczna, oraz DAP, późniejsze NSDAP. Głosiła ona wrogość narodową wobec Żydów, oraz wrogość wobec komunizmu, utożsamionego z tym pierwszym, głoszono również rewizjonizm wobec wersalskiego porządku. To właśnie NSDAP najbardziej skorzystało na kryzysie. Wszystkie hasła przez nich głoszone spotkały się z dużym oddźwiękiem u społeczeństwa. 29 luty 2012 – Dojście Adolfa do władzy i inne przypały… Hitler dochodzi do władzy w styczniu 1933 roku, NSDAP monopolizuje władzę. Niemcy stanęli na drodze ku wojnie. Choć było to kilka etapów i do tego niejawnych. Warto pamiętać o tym, że ostatni oficerowie rosyjscy wrócili do Moskwy latem 1933 roku. Wtedy też kończy się współpraca z ZSRR. Momentami które stanowią kroki ku wojnie jest: stworzenie sił zbrojnych Niemiec, w 1935 roku Hitler ogłasza, na konferencji rozbrojeniowej w Genewie, że zrywa narzucone limity na zbrojenia w Niemczech. Oficjalnie buduje się marynarkę, pancernych, lotnictwo i artylerię, zaczęto jawne prace nad bronią chemiczną. Kolejnym krokiem była remilitaryzacja buforowej Nadrenii. Zabezpieczenia dla Francji (marzec). Jest to krok wiodący do konfliktu z Francją. Kolejno następuje Anschluss Austrii, pokojowe wcielenie Austrii do Rzeszy – w tym momencie jedynym magnesem dla Austrii były Niemcy. W Rzeszy nie było praktycznie kryzysu (pierwsza próba nazizacji Austrii podjęto w 1934 roku). W tym roku także zaistniał tzw. Front Schtressy, przymierze W. Brytanii, Włoch, Francji. Główne miejsce zajmowały w tym przymierzu Włochy (Mussolini wiedział że przyszłe wcielenie do Rzeszy Austrii, spowoduje ze Rzesza upomni się o tereny Tyrolu, terenu zamieszkanego przez mniejszość austriacką). Włosi tymczasem próbowali sobie podporządkować Etiopię (kryzys etiopski1). Niemcy w tym momencie popierają Włochy i ich aspiracje, przez co nie przyłączając się do sankcji wobec Włoch, podważają i naruszają statut i istotę Frontu Schtressy, który miał być w Niemcy wycelowany. Włosi można powiedzieć zmieniają orientację. Drugim momentem, zakłócenia tego Frontu jest wojna domowa w Hiszpanii; fronty w Hiszpanii były kuźnią przyjaźni niemiecko – włoskiej. Sojusz ten dał się poznać po przystąpieniu Włoch do Paktu Antykominternowskiego. W 1935 roku na VII Kongresie Kominternu, mówiono i wzywano do przeciwstawiana się temu co złe, co narodowe (faszystowskie). Komintern i jego polityka była wyznaczona w dwa państwa – Rzeszy i Japonię. Znalazło to swój wydźwięk w Komunistycznej Partii Chin – jej działania zostają przeniesione na północ, Japonia staje się wrogiem. Do Paktu dołączono tajny załącznik, gdzie ZSRR jest odpowiedzialne za aktywność komunistyczną w świecie, zapisano też że antykomiternowcy nie będą podejmować żadnych porozumień z ZSRR, które mogłyby go umocnić na arenie międzynarodowej. W listopadzie 1937 roku Włochy przystępują do Antykominternu – wtedy też mówi się, że powstała organizacja odpowiedzialna w trzech państwach, które wywołały wojnę. Zapomina się o Rosji. W 1937 roku formalnie ZSRR skończyło drugą pięciolatkę – spowodowała ona, że Rosja stała się drugą potęgą gospodarczą świata. Do marca 1938 roku, działania Niemiec wobec Francji, spowodowały, że Francja stała się zakładnikiem Wielkiej Brytanii – objawiło się to między innymi wojną w Hiszpanii2. Momentem przełomowym polaryzacji niemieckiej polityki w Europie był Kryzys Sudecki; pierw opanowano politykę zagraniczną mniejszości niemieckiej w Czechosłowacji. Było ich prawie 3 mln. Hitler parł do konfliktu zbrojnego. Czesi zaś nie da się ukryć, byli bardzo wysoko oceniani pod kątem wojskowych, jak na potrzebę tak małego państwa, nieźle uzbrojone i wyposażone. Prowokując kryzys sudecki, Niemcy jeszcze raz podkreślam, dążyli do wojny. Tymczasem Wielka Brytania dążyła do pokojowego rozwiązania problemu. Warto wspomnieć, że wśród niemieckich sił zbrojnych, istniała opozycja wśród oficerów. Właśnie podczas kryzysu ta klika oficerów szykowała się do puczu, bojąc się wybuchu wojny. Jednak wybuch wypadków, umocnił Hitlera, osłabił opozycję w Wehrmachcie, i spowodowała, że Hitler nie musiał się uciekać do zbrojnych rozwiązań. W związku z kryzysem, 1 2 http://pl.wikipedia.org/wiki/Pakt_Hoare-Laval Karol Świerczewski i jego praca dyplomowa o wojnie hiszpańskiej. powołano konferencję w Monachium, gdzie formalnie rozbierano Czechów. Terytoria zamieszkałe przez mniejszość niemiecką, Sudety, skrawki leżące na południu i na zachodzie, zostały włączone w skład Rzeszy, Słowacja uzyskała autonomie, a Polska popełniła największy błąd w polityce międzynarodowej, zajęcie Zaolzia i części Cieszyna Czeskiego. Jest to największy błąd w okresie między wojennej, jest to akcja która, legła u pojęcia francuskiego „nie będziemy umierać za Gdańsk”. Najpierw Polacy z Niemcami rozbierają Czechów, a teraz mają problem z Gdańskiem, no jak to tak…? Bardzo dobrą prasę w Wielkiej Brytanii, miała mniejszość niemiecka w Czechach. Ważne jest to że jesienią 1938 roku, sami zaczęli przestawiać gospodarkę na cele wojenne. Od Monachium do września 1939 roku, to czas, który o rok odwlekł wybuch wojny, i który pomógł przestawić gospodarkę na cele wojenne. Później Niemcy kładą łapę na przemyśle czechosłowackim, zostaje podporządkowana Škoda, ale to w późniejszym czasie. Ustępstwa popełnione przez mocarstwa zachodnie, były Rubikonem postawionym Hitlerowi. Jeżeli go przekroczy to reakcje na jego poczynania będą o wiele ostrzejsze niż do tego pory. Zaistniała również koncepcja przekształcenia Antykominternu na sojusz wojskowy, nie wszyscy chcą go jednak przekształcić, między innymi Japonia która była zaangażowana w konflikty z Chinami i której pogłębiał się konflikt z Rosjanami (konflikt nad Han-Hunguo). Nie było im to na rękę. Sojusz miał być skierowany bowiem też przeciwko państwom Europy Zachodniej. W maju 1939 roku zostaje zawarty Pakt Stalowy, sojusz między Rzeszą a Włochami. 15 marca zaś zostaje zlikwidowana Czechosłowacja, utworzono Protektorat Czech i Moraw. Słowacja stała się zależna od Niemiec. W tym samym czasie w marcu na XVIII Zjeździe Partii, Stalin proponuje rozpoczęcie rozmów i współpracy z Niemcami, mówiąc o dobrych układach z Włochami… 7 marca 2012 – Kampania polska 1939 Hitler stosunkowo się wahał w stosunkach z ZSRR. Marzyło mu się porozumienie z Wielką Brytanią, ewentualnie z Polską, jednak było to mrzonką. Było niemożliwym praktycznie, aby doszło do porozumienia, Polacy byli przecież już ułożeni z Francją. Pomysły porozumienia z ZSRR były też w kwestii elit wojskowych III Rzeszy, oraz samego Ribentroppa. Zaczęło się jednak od umów handlowych. W gruncie rzeczy Europa stanowiła tylko potencjalną opcję, potencjalną. Dlatego Niemcy były w stanie zapłacić ZSRR sporymi terenami na wschodzie Polski. Polska zaś nie chciała mieć Rosjan za partnerów. W sumie najdoskonalszą ofertą na jakikolwiek układ z państwami na zachodzie była oferta niemiecka. Wydawało by się, że idą za tym same korzyści, przesunięcie granicy na wschód, neutralizacja wroga polskiego, oraz czas do przygotowania się do konfliktu. Związek Radziecki w sumie więc chciał stać i czekać i wybrać stronę w odpowiednim momencie. Większość analityków, obliczała, że działania wojenne będą się toczyć podobnie jak w I WŚ, mimo postępów technologicznych jak lotnictwo itd. W trakcie walk w Mandżurii dochodzi do poinformowania wojskowych, że doszło do podpisania paktu Ribentroppa – Mołotowa. Informacje zostały przekazane bezpośrednio z ambasady, Amerykanie i Brytyjczycy z Francuzami też o tym wiedzieli. Podpisano w związku z tym porozumienie miedzy Polską, a Wielką Brytanią. Tymczasem na Zachodzie: Grupa Armii C na zachodzie Niemczech – gen. Leeb. Słabe jednostki, drugorzutowe, brak artylerii i broni pancernej, jednostki w ramach Linii Zygfryda. Na Wschodzie przy granicy z Polską istniało 60 Dywizji, Grupa Armii Północ (F. v. Bock), Grupa Armii Południe [v. Runstedt] (Śląsk, Czech i fragmenty Słowacji). Niemcy do walki z Polską skierowały około 2500 czołgów, oraz ok. połowy Luftwaffe. Na czele OKH stał zaś Brauchitsch, na czele OKK z Readerem. Na granicy z Polską Niemcy zgromadzili około 1,5 mln żołnierzy. Polska, 30 Dywizji Piechoty, 11 Brygady Kawalerii, w czasie pokoju oczywiście, na wschodzie KOP. W momencie wybuchu, ok. 1 mln żołnierzy. Front zachodni powinien zostać otwarty w ciągu dwóch tygodni, do piętnastego września. Na dalsze zachowanie miała wpływ treść o porozumieniu wojsk niemiecko – francuskich. To, że nie zaczęto walki miało w sobie brzemienne skutki. 14.03.2012r. - Agresja na Finlandię. Kampania norweska i francuska 1940 roku. Przez kolejne miesiące z dwóch krajów, które zaatakowały Polskę, to ZSRR działało najwięcej. Na zachodzie trwała wojna co prawda, ale ona jest znana, jako dziwna wojna bo w rzeczywistości mimo tego, że Francja i Niemcy są w stanie wojny i że po obu stronach dużo sił stacjonowało na granicach to nikt nie zaatakował. Aktywne były tylko działania i fronty na morzu. Głównie przeciwko Brytanii - szlaki łączące metropolie z Brytanią. Okręty podwodne i morskie zostały użyte za wcześnie - Niemcy nie byli gotowi do prowadzenia wojny z Brytanią (Royal Navy) na morzu. Podczas gdy w Polsce trwają jeszcze ostatnie walki, ZSRR przekazuje Litwinom okręg wileński. Jednocześnie wszystkie państwa nadbałtyckie otrzymują od Sowietów ofertę nie do odrzucenia, chodzi o traktat o wzajemnej pomocy . Zaś 28 września Ribbentrop w Moskwie podpisuje kolejny traktat o wzajemnej pomocy. Chodziło o wprowadzenie garnizonów radzieckich na Litwie, Łotwie i Estonii - po 25 tys. żołnierzy każdy tzw. Korpusy strzeleckie z czego największy był w Estonii. Estonia zajęła specyficzne miejsce wejście nad Zatokę Fińską. ZSRR wydzierżawiło bazy lotnicze i morskie tamże - chodziło o dostęp do Finlandii. Kronsztad zamarza na zimę, natomiast w Estonii porty miały idealne położenie przez co statki sowietów miały otwarte pole do popisu . Najważniejszy port Floty Batyckiej ZSRR otrzymało po 1945 roku, w odebranych nam Prusach Wschodnich (?). Finlandia od 1809 roku stała się wielkim księstwem, jako część Imperium Rosyjskiego, niepodległość odzyskała dopiero w wyniku zaburzeń w samej Rosji i wojny domowej Finlandii (1917-1918). Bolszewicy chcieli widzieć Finlandię w granicach rządzonej przez siebie Rosji. Co prawda zdołała odzyskać niepodległość, ale pomogli w tym Niemcy- powojenne Freikorpsy. 1939 - Armia Czerwona zwiększyła swą liczebność, Moskwa wysyła sygnały Finom, że chce zmienić status quo w stosunkach wzajemnych. Jesień 1939 - żądania podobne do tych wobec państw nadbałtyckich -wydzierżawienie baz na Półwyspie Hanko, traktat o wzajemnej pomocy + cesje terytorialne. Zgłaszano również rewizję Przesmyku Karelskiego. Miało to być na wzór Hitlera, a Czechosłowacji -miało to spowodować, że Finlandia stanie się wobec ZSRR bezbronna. Finowie nie chcą zaś pokojowo ustąpić. To doprowadziło do tego, że ZSRR wybrał rozwiązanie zbrojne - agresję na Finlandię, zwane później wojną zimową.4 armie radzieckie- północ: 14 Armia -odcięcie Finlandii od północy-odcięcie od portów w Laponii. Dalej zaś miała działać9 Armia, której zadaniem było przecięcie Finlandii na pół, 8 Armia - na północ od Jeziora Ładoga, miała obejść siły fińskie i skupić się na Przesmyku Karelskim. 7 Armia miała uderzyć na Przesmyk Karelski linia Karla Gustava Mannerheima -były oficer carski. Finlandia to kraj lasów i jezior. Ale Przesmyk Karelski był jedynie super zurbanizowany i dobrze rozwinięta infrastruktura. Tzw. Wojna zimowa to tak naprawdę też część II wojny światowej. Listopad 1939 to radziecka prowokacja- Rosjanie ostrzelali własne pozycje i to stało się wypowiedzeniem wojny. Powołano rząd fiński Otto Hunsinen’a, radziecki, zagraniczny rząd fiński. ZSRR poniosło bardzo gorzkie straty -wojska radzieckie osiągnęły sukces operacyjny ale tylko w pasie działania 14 Armii. Na tym się kończą sukcesy. Na przesmyku karelskim przesunęły się do przodu ale straty ogromne i nie przełamano Linii Manerheima. Najgorzej sytuacja rozwinęła się w pasie działań 8 i 9 armii. Powód: też zima. Armia Czerwona rozciągnięta strasznie, łatwy cel także dla partyzantki fińskiej. Stopniowo izolowano od siebie poszczególne części takich kolumn. Jedną dywizję wyniszczono w 95%, resztę ZSRR rozstrzelano. Najgorsze to że bardzo dużo zdjęć, stosy trupów radzieckich i kolumny sprzętu ZSRR usunięty z Ligii Narodów za tę agresję. Luty 1940 Przesmyk karelski, ogromne siły radzieckie Siemiona Tymoszenki, prowadził on front południowo-zachodni podczas agresji na Polskę. Dodano później 13 armię -jeden front, ogromne siły, zdecydowana większość została skierowana na Przesmyk Karelski, zaangażowano dużo artylerii-znacząca rola w przełamaniu linii umocnień, ściągnięto najcięższe co ZSRR miało, najciężej czołgi -KV2. Armia czerwona odniosła w tej ofensywie sukces. Zatoka Fińska zamarzła i część sił przerzucono na tyły wojsk fińskich broniących Wyborga, co ostatecznie skłoniło władze fińskie do przystania na propozycje radzieckie. Rosjanie zdawali sobie sprawę, że tocząca się wojna przyniesie więcej szkód niż pożytków. Całe społeczeństwo stanęło przeciwko ZSRR, obawiano się ingerencji Ligii Narodów, nie włączono zatem tego terenu do ZSRR, Moskwa stała się zainteresowana zakończeniem konfliktu zwycięstwem militarnym. 12 marca1940 traktat pokojowy-następnego dnia zamilkły działa na froncie. Straty terytorialne Finlandii były dość poważne, ale zachowano niepodległość. Utrata całego Przesmyku Karelskiego z Wyborgiem, utrata Karemii, cały szereg wysp i część Laponii, utrata Półwyspu Rybackiego, wydzierżawiono półwysep Hanko- radziecki garnizon + baza morska. Koszmarny bilans tej wojny + prestiżowa kompromitacja. Armia Czerwona ostatecznie z czystkami korpusu oficerskiego straciła przez wojnę zimową prestiż – ZSRR jako kolos na glinianych nogach. Amerykańska książka: David Glance -Stanging Collos (chwiejąc się kolos). Miesiąc po zakończeniu działań na froncie wojny zimowej Skandynawia znów staje się rejonem walk, tym razem przez III Rzeszę - Skandynawia w I wojnie światowej neutralna (Norwegia, Dania i Szwecja). Flota niemiecka nigdy nie zapuściła się głęboko w I wojnie światowej - Skagerrak itd. zdobycie Skandynawii = otwarcie na Ocean Atlantycki. Operacja opanowania Norwegii -błyskotliwa operacja, prowadzono działania na morzu przeciwko Brytanii z przewagą wroga, Niemcy uderzyli nie tylko na Norwegię ale i na Danię– był to krok ułatwiający opanowanie Norwegii. Chodziło o przesunięcie na północ działanie lotnictwa niemieckiego. Zajęcie Danii to był drobiazg, Norwegia zaś to olbrzymie desanty morskie i powietrzne na najważniejsze porty. Niesamowita operacja, bardzo rozciągnięte terytorium. Polski "ORP Orzeł" zatopił niemiecki transporter zakamuflowany jako cywilny. Okręty wojenne niemieckie poniosły spore straty, np. ciężki krążownik Blücher (jedyny przypadek gdy ciężki niemiecki okręt wojenny został zatopiony przez wyrzutnie torpedową z lądu). 9 kwietnia 1940 roku-rozpoczęcie operacji, Fall Weseübung. Luty 1940-wody terytorialne Norwegii, incydent: jeden z okrętów pancernik kieszonkowy pancernik graf Spee, - Niemcy myśleli że Brytyjczycy ich zniszczą, a okręt admirał Graf Spee został zatopiony przy Monte video. Pancernik ten zatopił wcześniej 10 statków i wziął ich załogi do niewoli. Zgromadzono ich na statku zaopatrzeniowym który towarzyszył grafowi Spee. Nie dostał się w ręce brytyjskie. Statek podjął trud powrotu do portów niemieckich. Brytyjczycy naruszyli wody terytorialne Norwegii, aby go dopaść i uwolnić jeńców. Operacja zakończyła się sukcesem prawie bez ofiar, ale była ostatecznym dowodem dla obu stron, że Norwegowie są bezsilni wobec działań mocarstw na ich wodach. Desanty brytyjskie w Narwiku i środkowej Norwegii. te operacje, szczególnie w środkowej Norwegii, przebiegały bardzo niepomyślnie dla Brytyjczyków. Niemcy na wodach norweskich zebrali siły powietrzne. Lotnictwo niemieckie działało intensywnie i efektywnie. Brytyjczycy wycofali się na początku czerwca do Szwecji. Podjęto wtedy decyzję o przerzuceniu do Francji. Przy okazji niszczyli porty żeby nie wpadli w ręce Niemców. Niespodziewany spektakularny sukces niemiecki. Krigsmarine poniosła duże straty -12 statków i parę okrętów podwodnych. Sytuacja strategiczna Niemiec okazała się w 1940 roku niezwykle korzystna. Mankamentem było to, że wojska okupacyjne w Norwegii, aż do zakończenia działań wojennych, niewykorzystane garnizony. Najważniejsze zadanie Niemców od teraz, aktywne działania na froncie zachodnim. FRANCJA Doświadczenia z Francuzami były niezbyt obiecujące sądząc po działaniach w I wojnie światowej. Teraz taktyką był Blitzkrieg. Ominięcie linii Maginota -ominięcie przez Belgię. Naruszono także neutralność Belgii i Holandii. Szef Sztabu Grupy Armii A – Mannstein zaproponował by główne uderzenie przeszło przez rejon południowy, niekorzystny bo na terenie Ardenów.3 części Armii Niemieckiej: holenderska i belgijska granica: Grupa Armii B pod dowództwem generała von Bocka, w Ardenach Grupa Armii A – Rundstedt, a granicy niemiecko -francuskiej miała strzec Grupa Armii Cgenerała Leeb'a. Największa- Armia A, 2/3 sił szybkich, dywizje pancerne, zadaniem było uderzenie na Holandię i Belgię, oraz wciągniecie w pułapkę sił sojuszniczych + wkroczenie ich na terytorium Belgii by chronić Armię A. Grupa Armii C składała się tylko z piechoty. Siły francuskie były rozproszone, 1/3 sił Francji na pozostawiono na Linii Maginota. A z pozostałych sił większość tkwiła w Belgii, w tym Brytyjski Korpus Ekspedycyjny. W kwestii uzbrojenia w 1940 roku Francja miała znacznie więcej broni pancernej niż Wehrmacht, nawet jakościowo lepszej. Luftwaffe przewyższało Francję i Brytanię, ale duża część została zaangażowana do działań w Norwegii.10 maja 1940 doszło do rozpoczęcia kampanii francuskiej. Wojska przekraczają granicę Holandii, Belgii, Luksemburga i Francji, Francuzi kierują 1/3 sił do Belgii, w tym cały korpus ekspedycyjny Brytanii. Zanim się zorientowano gdzie Niemcy maszerują rzeczywiście, było już po zawodach. Niemcy przekroczyli Mozę pod Sedanem i stąd wyprowadzili uderzenie w kierunku kanału La Manche. Ostatecznie wyszli 21 maja, Abbeville Grupa Armii B -królowa Holandii ucieka do Brytanii, znaczna część Belgii zostaje zajęta przez wojska niemieckie, Niemcy skierowali siły na tyły Calais,26 maja Hitler wydał rozkaz wstrzymania natarcia nie wiadomo do końca dlaczego. Na 48 godzin Wehrmacht przestał walczyć z Belgami i aliantami. To pozwoliło przygotować obronę, umocnić ją i przez to ewakuowano Brytyjczyków do Brytanii i Francji przez Dunkierkę… wtedy też porzucono cały ciężki sprzęt. Wrócono praktycznie, tylko z bronią osobistą. Trzon sił brytyjskich sił lądowych został zachowany i znalazł się bezpiecznie na Wyspach. Początek czerwca to koniec operacji, Belgia poddała się, królowa Norwegii i Holandii nie skapitulowały, a Leopold, król Belgów podpisał ostatecznie kapitulację. 28 marca 2012 r. Zanim doszło do ataku na Rosję, trzeba było uporządkować kwestię Bałkan. 4 kwietnia 1941 roku zaczęła się kampania bałkańska. Skończyła się ona dość szybko. Trwała tydzień, tyle zajęło Niemcom aby Jugosławia skapitulowała. Jugosławia została zaatakowana nie tylko ze strony Rzeszy, ale również od Bułgarii. Kolejna na celowniku była Grecja w której walki trwały do 27 kwietnia, na północy przerwano front, zajęto Saloniki, ważnym epizodem przyśpieszającego upadek Grecji było opanowanie Kanału Korynckiego, Brytyjczycy wtedy już drugi raz musieli ewakuować się z kontynentu. Porzucono cały ciężki sprzęt, operację opanowania Bałkan zakończył desant na Kretę. Została podjęta przez skromny kontyngent niemiecki, a na Krecie stacjonowała prawie 30 tys. wojska brytyjskiego. Niemieccy spadochroniarze, mieli opanować lotniska na Krecie. Przewagę podczas desantu dawała przewaga powietrzna Luftwaffe nad niebem greckim. 29 maja ostatecznie, opanowano ostatnie z lotnisk, dochodziło do przenoszenia strzelców górskich z Niemiec na Kretę. Brytyjczycy musieli poraz trzeci opuścić Kretę. Niemcy mogli przystąpić do ostatnich przygotowań do agresji na ZSRR. Skoncentrowano: 156 Dywizji niemieckich 30 Dywizji sojuszniczych (Finlandia, Węgry, Słowacja, Włochy, Rumunia, Bułgaria etc) Niemcy do ataku na ZSRR wybrali odcinek od Bałtyku po Karpaty. Istniały. Grupa Armii Północ – (von Loeeb) dotarcie do Leningradu, odcięcie ZSRR od Bałtyku. Grupa Armii Środek – (marszałek von Bock) uderzenie na Białoruś, zdobyć Moskwę. Grupa Armii Południe –(von Runstead) uderzenie na Ukrainę i Kijów. Na wygraną miała wpłynąć masowe użycie 3500 czołgów w 17 Dywizjach Pancernych, park maszynowy się powiększył, od 1940 roku nastąpiły zmiany, lekkie czołgi zostały wycofywane. Zaczęto budować nowe działa samobieżne. Czołgiem podstawowym był PzKpfw III i IV, oraz z francuskich Renualt 35 i 38. Gorzej z lotnictwem, mianowicie w związku z porażką w Bitwie o Anglię oraz frontu w Afryce, Niemcy nie byli w stanie zgromadzić tyle sprzętu jak na Francję. Istniały 3 Floty Powietrzne w sumie 2700 maszyn. Jedną z kluczowych kwestii spornej w historiografii jest plan wojskowych radzieckich. Poważnie rozpatrywano atak prewencyjny na Niemcy. Ok maja 1940 roku, Żukow wraz z Siemionem Timoszenko, następcę Woroszyłowa, przy pomocy gen. Wasilewskiego, przestawili propozycję do planu rozwinięcia Armii Czerwonej na wypadek wojny z III Rzeszą. Zapisano w nim informacje o uprzedzającym ataku. W latach 60 Żukow i Timoszenko, twierdzili że Stalin odrzucił ich propozycję, z tym że, ta wersja powstała w specyficznym momencie. ZSRR 303 Dywizje, w tym 60 Pancernych, 80 Związków Wojskowych. Dywizja Niemiecka – 120 czołgów. Radziecka, niewyposażona 300 sztuk. Kompletny park maszynowy ok. 22 tys maszyn, 17 rzuconych do walki na front. 22 czerwca 1941 roku – atak na ZSRR. Jednocześnie przeszli do ataku, wszystkie trzy grupy Armii itd. Pierwsze tygodnie natarcia Grupy Środek, przyniosły klęskę okręgowi białoruskiemu, w ciągu tygodnia doszli do Mińska, podobnie było w państwach nadbałtyckich. Natarcie niemieckie na Ukrainę przez pewien czas były pozytywne, jednak wycofywanie Rosjan było uporządkowane. Największe starcie pancerne – bitwa w trójkącie Łuck – Równe – Dubne, Rosjanie nie koordynują swoich działań, po kolei falowo, armia radziecka, gromiona przez Niemców. Wtedy ujawniły się te niedobory. Dużo czołgów porzucono, lub pozostawiono Niemcom. Była to jedna z większych bolączek, która będzie prześladowała Rosjan czyli zaopatrzenie dla broni pancernej, w odcięciu od głównego dowództwa. Do pierwszej katastrofy na Ukrainie doszło pod Humaniem, tam poraz pierwszy okrążono większe zgrupowanie radzieckie, oddał się do niewoli wówczas, dowódca jednej z Armii pod Humaniem, ich pojmanie było wykorzystane do propagandy. Duże ilości zdjęć. 16 sierpnia 1941 roku, Stalin wydaje rozkaz, że ci którzy oddają się do niewoli niemieckiej, zdradzają ojczyznę, wydaje się zaoczny wyrok śmierci, a rodziny podlegają represji. Niemcy docierają do Smoleńska, tu muszą się zatrzymać. Kontratak radziecki następuje pod Jelnią. Decydujący Atak na Moskwę, operacja Tajfun. Rosjanie – 1200000 żołnierzy i oficerów. Niemcy natarcie na Moskwę prowadzili spod Smoleńska i Orła > Guderian i jego armia pancerna, 30 września – 2 października. Radziecki Front Zachodni został okrążony. Niemcy stworzyli dwa ogromne kotły (Wiaźma i Brańsk). Kontrofensywa z Moskwy – 5 grudnia 1941. 11 kwietnia 2012 - Koalicja Antyhitlerowska Związek Radziecki był połowicznym uczestnikiem w początkowym stadium (grudzień 1941). Próbą jedną z pierwszych która miała powstrzymać wybuch wojny był sojusz polsko – francuski, później uzupełniony o gwarancję brytyjskie z 25 sierpnia 1939 roku. O koalicji mowa być może tylko od dnia 3 września, gdy alianci wypowiedzieli wojnę Niemcom. Niewątpliwie momentem komplikującym koalicjantom prace nad wygraną, było zajęcie Beneluksu oraz Francji w 1940 roku. Jednym liczącym się graczem stała się Wielka Brytania. Na wyspach utworzono rządy emigracyjne, na uchodźctwie. Oprócz nich istniały również inne państwa nie będące w związku z sojuszem. Specyficzną rangę wśród tych państw mają przedstawicielstwa dwóch państw, rząd Benesza (Czechosłowacja) oraz rząd Wolnej Francji Charlesa De Gaulle. Reprezentował on stosunkowo mały odsetek społeczeństwa francuskiego. Tymczasem USA coraz bardziej wciągały się w wojnę, w marcu 1941 roku ustalono Lend Lease Act, akt prawny który umożliwiał pomoc państwom ważnym dla amerykańskiego interesu i jego wpływom. Został opracowany też aby pomóc Chinom. Ma on wymiar nie tylko europejski ale również azjatycki. Największym beneficjentem LLA była Wielka Brytania. W sierpniu 1941 roku na wodach Nowej Funlandii doszło do spotkanie Roosvelta i Churchilla, gdzie podpisano Kartę Atlantycką. Był to program dla mocarstw anglosaskich, w którym deklarują nowy ład po zakończeniu wojny. Przyjęto zasadę dla kształtowania nowego świata, aż do podpisania Deklaracji Narodów Zjednoczonych. Brytyjczycy w zamian za neutralność proponują ZSRR udział w kształtowaniu świata, ale również uznanie zajętych terytoriów z lat 1939-40. „ W zamian za życzliwą neutralność”. Zanim doszło do sformalizowania sojuszu brytyjsko – radzieckiego minęło kilka tygodni. Momentem niezwykle ważnym jest grudzień 1941 roku czyli Pearl Harbor oraz wypowiedzenie przez Hitlera i Mussoliniego wojny USA. Wtedy Stany stają realnym członkiem koalicji antyhitlerowskiej. W grudniu w krótkim czasie, trzecia rzesza staje naprzeciw trzem mocarstwom. Od tego czasu mówi się o Wielkiej Trójce. Konferencja w Casablance – prowadzenie wojny aż do ostatecznej kapitulacji Hitlera i jego sojuszników. Zaproszenie do tańca dla rosyjskiego niedźwiedzia. Październik 1943 – Konferencja ministrów spraw zagranicznych wielkiej trojki. 18 kwietnia 2012 Front Wschodni – ciąg dalszy 1944 – na froncie wschodnim rozlokowane było około 180 Dywizji, z czego na zachodzie Europy około 130 Dywizji. Od 1943 roku widać stopniowe zaangażowanie jednostek Waffen SS. Ze 150 tys. żołnierza do 600 tys. na koniec wojny w maju 1945 roku. Dywizje pod koniec były kształtowane z elementu nie niemieckiego, niekiedy nie stanowiły nawet liczebnie pułku. Większość starszych jednostek było wcześniej elitarnymi, rzucano je w największy wir wojenny na froncie. Front wschodni, jeżeli chodzi o ilość jednostek elitarnych będzie coraz bardziej osłabiany na rzecz frontu na zachodzie. Zanim doszło do tego była jeszcze kampania 1943 roku. Na początku tego roku armia dokonała deblokady Leningradu. Udało się uzyskać stałe połączenie lądowe, między miastem a stałym frontem. W tym momencie zaopatrzenie miało łatwiejszą drogę do dotarcia, do miasta. Ofensywą niemiecką 1943 (Operacja Zitadelle), Niemcy ulokowali w terenie Kurska, na obszarze zwanym Łukiem Kurskim. Nie da się ukryć ze już w 1942 roku Niemcy ponieśli poważne straty (6 Armia, i 4 Armia Pancerna, wycofanie wojsk z Kaukazu, walki obronne z 1943 roku, starty były dla Niemców bardziej dotkliwsze niż dla Rosjan). Niemcy znacznie w 1943 roku zaczęli zwiększać swój potencjał przemysłowy, Albert Sperr jako szefunio. Rozwój ekonomiki wojennej w Niemczech znacznie przedłużył opór Wehrmachtu. (Grenadierzy Pancerni, zmotoryzowane jednostki ppanc). 1941 – 1943 karuzela w dowodzeniu u ZSRR. Dopiero od 1943 roku, stabilizacja kadry oficerskiej, zanikają ludzie przypadkowi, którzy sobie nie radzili. Spora część dowódców, przetrwa na swoich stanowiskach do końca wojny (gen. Czujkow, od Stalingradu aż po Berlin). Przypadki wypadnięcia za niepowodzenia z kadry dowodzącej są coraz mniejsze. Jednocześnie do czasu ustabilizowania sytuacji kadrowej nie nadawano tytułów marszałkowskich, pierwszy był G. Żukow (Szef Sztabu Gen.), drugim A. Wasilewski (ojciec sukcesów Armii Czerwonej), trzeci –sam Józef Stalin, później Koniew, Goworów, Rokossowski i inni. Najpierw najważniejsi działacze na szczeblu najwyższym, potem dowódcy frontowi. W Rzeszy od 1941 roku zaczyna się karuzela kadrowa, tak samo jak w ZSRR. Erich Mannstein po stronie niemieckiej następuje większość zmian ze względu na Hitlera. Dochodzi do coraz większego rozchwiania. W tych warunkach trzeba osadzić, wcześniej wspomnianą operację na Łuku Kurskim. Rosjanie bardzo głęboko przygotowywali obronę, niekiedy do 30 kilometrów, albo i więcej. Dla tej rozstrzygającej bitwy, Niemcy planowali początkowo już w maju 1943 roku, tak pierwotnie zakładali orędownicy idei – Mannstein, oraz gen Zeitzell. Hitler natomiast wszystko przeciągał, za najważniejszy czynnik uznaje się tu skupienie przewagi jakościowej w sprzęcie niemieckim, oraz w kwestii ilościowej. W roku 1943 roku, zaczyna się masowa produkcja nowych czołgów średnich PzKpfw Pantera i Tygrys (V i VI). Pantera wydawała się znacznie lepsza od T34 uzbrojonego w armatę 76 mm. Podstawowy czołg Panzer IV ciągle ulegał zmianom. Rozważano ciężkie działa samobieżne Ferdynand (Elephant). Jednostki sformowane z tych wozów bojowych miały rozstrzygnąć batalię pod Kurskiem. Z północy i południa miano zaatakować jak najgłębiej pozycje rosyjskie. Na północy obroną dowodził Rokossowski, na południu Watutin, na środku Koniew. U Niemców, od północy – marsz. Model, od południa Mannstein. Armia Czerwona w wyniku wywiadu wojskowego, uprzedzono atak Niemiec, nie posunięto się do przodu, jednak przemieszano szyki Niemców. Wojska Modela, zagłębiły się na froncie na 10 – 12 km. Mannstein, doszedł trochę głębiej, można to było nazwać sukcesem. Ostatecznie kiedy na południu iż Mannstein, jest bliski przerwania obrony radzieckiej, doszło do rzekomego największego starcia pancernego (pamiętać Charków - Łuck). Przeciw korpusowi pancernemu SS, rzucono Odwód 5 Armii. Pod wsią Prochorowka doszło do 13 lipca doszło do olbrzymiej wymiany ognia. Jeżeli poczytać stronę niemiecką i rosyjską to doszło u jednych i u drugich do wielkiego zwycięstwa. Dziwne? Ale faktycznie tak było – 5 Armia przestała istnieć, tymczasem zaczyna się inwazja na Sycylię czyli alianci otworzyli kolejny front. Hitler zaś każe wstrzymać działania na południowym odcinku łuku Kurskiego. W tym momencie, korzystają z zatrzymania Niemców na łuku, Rosjanie przeprowadzają ofensywę. Armia Czerwona stopniowo przechodzi do ataku – ofensywa o kryptonimie Kutuzow – zostaje zajęty Orzeł. Strona niemiecka nie ma szans na rozwinięcie sukcesu Mannstein, wojska niemieckie wycofują się na pozycje wyjściowe. Rozpoczyna się kolejna operacja rosyjska, gdzie zostaje wyzwolony Charków. Ostatnia operacja ma na imię Suworow, ostatecznie dzięki niej, wyczyszczono tereny Rosyjskiej – Smoleńszczyzna (Lenino - 1 Dywizja Tadeusza Kościuszki). To co nastąpiło po bitwie, dowodzi wyraźnie że Niemcy nie zdawali sobie sprawy jaki jest stan Armii Czerwonej. Niemcy zlekceważyli wroga. Sądzono że Rosjanie nie będą w stanie rozpocząć kolejnych działań ofensywnych. Pierwsza z ofensyw Dnieprowsko – Karpacka (patrz kserówka), Armia Czerwona opiera się o Karpaty. Armia Czerwona w 1944 roku, jest już praktycznie inna niż wcześniej. Są brygady wyposażane prawie całkowicie wyposażane przez sprzęt zachodni. Największa ilości sprzętu to ciężarówki. To pozwala spowodować wykorzystać przewagę w ilości sprzętowej nad Niemcami. Front posuwał się niekiedy o ponad sto kilometrów. Piechota nadąża za jednostkami pancernymi ZSRR i dochodzi do regularnych walk piechoty u boku pancernych. Rok 1944 jest nazywany „rokiem 10 uderzeń Stalina”. Objęły one obszar od północnej Norwegii aż pod Adriatyk. Operacje te pozwoliły między innymi na wyzwolenie prawobrzeżnej Ukrainy. Pierwsza ofensywa – wyswobodzenie Leningradu (straty w cywilach 1,2 mln). Ofensywa na ziemiach Wołynia – powołanie Armii Berlinga. W kolejnych operacjach, wyłączona z operacji jest Rumunia, Bułgaria, Finlandia, oraz zaczynają padać Węgry. Admirał Horki – internowany, władzę przejmują Strzał-krzyżowcy. Finlandia, Rumunia i Bułgaria praktycznie zmieniają stronę konfliktu, Finowie zaczynają działać w północnej Norwegii. Zlikwidowane zagrożenie dla portu Murmańska. Rumunia i Bułgaria razem ze sprzymierzonymi dalej prą na zachód. Swoje operacje ZSRR zakończyło na terenie Jugosławii. Najważniejszą operacją 44 jest ofensywa Bagration – dowodził Konstanty Rokossowski. Front w wyniku tej operacji przesunął się od Smoleńska aż do centralnej Polski. Armia Czerwona doprowadziła do neutralizacji prawie całej Armii Grupy Środek. Z 800 tysięcy G.A.Ś do niewoli dostało się 500 tysięcy. Z tą ofensywą wiąże się motyw Powstania Warszawskiego… Rok 1944 zamknął się bilansem posiadanej w Kurlandii Niemieckiego kontyngentu. ZSRR zostało w granicach z IX 1939 roku w wyzwolone przez Armię Czerwoną. Hitler tymczasem zmienia priorytety – kieruje on swoją uwagę na wschód. Hitler decyduje, że groźniejszym przeciwnikiem są alianci zachodni. Alianci tymczasem bombardują strategicznie Niemcy. W ciągu dnia alianci, w ciągu nocy Brytyjczycy. Apogeum niezrównoważonego wykorzystania jednostek następuje w 1945 roku, Rosjanie podejmują 12 – 13 stycznia ruszają trzy operacje ofensywne. Najważniejsza Operacja Wiślańsko – Odrzańska. Podczas tej operacji naprzeciw lawiny radzieckiej, w Polsce Niemcy posiadali w sumie 500 czołgów. Obrona na terytorium Polski, świadczy o tym co stało się w niemiecką machiną wojenną. Grupa Armii Środek, zamknęła się w największych miastach (Wrocław kapituluje w 6 maju ) Okupacja, kolaboracja, ruch oporu w Europie – 9.05.2012 Reżim okupacyjny był zdecydowanie lżejszy na zachodzie Europy, niż w Europie Wschodniej. Wschód przeżył reżim okupacyjny w swojej najbardziej skrajnej formie. Po zajęciu Polski we wrześniu, Polskę podzielono na dwie części, jedna została wcielona do Niemiec, druga – Generalne Gubernatorstwo, było zapleczem siły roboczej, stolicę utworzono w Krakowie. Po rozpoczęciu frontu wschodniego, utworzono dwa komisariaty, Komisariat Rzeszy Wschód i Ukraina. Niemcy wobec Żydów prowadzili politykę rasistowską. Ostateczną kwestię rozwiązano na konferencji w Wansee, w 1942. Zadaniem tym zajmowały się obozy koncentracyjne. W Polsce, istniały dwa obozy pracy. Auschwitz i Majdanek, do tego jeszcze Schtuttchof i i Gross Rosen. Obozy zagłady typowo pochłaniające ludzkie istnienia, Birkenau, Chełmno nad Nerem, Treblinka, Bełżec i Sobibór. Stopniowo do końca wojny Niemcy próbowali likwidować obozy, ale nie zdążyli. W krajach bałtyckich likwidację miejscowych Żydów, przeprowadzono przy pomocy miejscowych, na Białorusi i na Ukrainie, od pierwszego dnia wojny działały Einsatzgruppen. Były one podzielone na Komanda, których od początku zadaniem była likwidacja władz rządzących a przede wszystkim, mordowanie Żydów. Największa skala mordu miała miejsce w 1941 roku, w Kijowie. Do końca wojny w zdążyli wymordować prawie 1 mln ludzi. Niemcy wymordowali część polskiej inteligencji, marszałek sejmu – Ratan, medalista olimpijski – J. Kusociński. Próbowano również się dogadać Niemcami – Władysław Studnicki. Najbardziej skrajna forma oporu, czyli walka z bronią w ręku miała miejsce w zarówno w Polsce, jak i reszta Europy. Lecz nie na taką skalę. Ponomarienko – dowódca partyzantów na terytorium ZSRR. Choć faktycznie partyzantką dowodziła NKWD. Vidkun Quisling – model kolaboranta na zachodzie. Skrajnie prawicowy. León Degrell – kolejny kolaborant. Nie lubił komunistów. (Okupacja w 26 obrazach.) Własow – ruski kolaborant. Bohater bitwy pod Moskwą. (służbę w Waffen SS albo innych niemieckich organizacjach wspomagających front na wschodzie, podjęło prawie 1,5 mln obywateli ZSRR, głównie mamy tutaj Ukrainę). Najbardziej bitne oddziały nieniemieckiej Waffen SS, były oddziały z Estonii. Specyficzną organizacją jest UPA – dla Polaka organizacja zbrodnicza, dopuściła się ludobójstwa. Walczyła z Polakami, polską partyzantką, Niemcami i Rosjanami (1944), w zależności jak przebiegał front i kto tereny zachodniej Ukrainy zajmował. Osiągnęła ona spektakularny sukces, w zasadzce zginął gen. armii Mikołaj Watutin. Największe państwo podziemne istniało w Polsce, nigdzie indziej nie było ono tak wielkie. Największy opór prezentowały też oddziały komunistyczne. Grecja, Albania, Jugosławia, Włochy no i ZSRR. Do czerwca 1941 wróg – od – sojusznik. Śródziemnomorski teatr działań wojennych. Kampania w Afryce. Jeżeli Niemcy przeniknęli by na bliski wschód, w tym momencie ich zasoby ropy naftowej zwiększyły by się diametralnie. Z Turcji jest znacznie bliżej do Bakijskich pól naftowych. Gra w Afryce miała niezwykłe znaczenie na kontynencie europejskim. Intensywność działań wojennych na froncie w Afryce Północnej były ograniczone w porównaniu do Europy. Działania toczyły się w Egipcie, Libii i Tunezji jako kolonii francuskiej. Bazy brytyjskie – Egipt, Giblartal, Malta, Cypr. Wojna w Afryce wschodniej zaczęła się z inicjatywy Mussoliniego. W Libii tymczasem stacjonuje 100 tys. Włochów, ciągle wzmacnianych do 200 tys. ludzi. Przewaga Włochów nad Anglikami, wynosiła 5:1. Sytuacja Brytyjczyków w 1940 roku coraz bardziej się pogarszała. We wrześniu 1940 roku, zaczyna się włoska ofensywa na Egipt. Brytyjczycy rozpoczynają ofensywę w 1940 roku, inicjatywa jest w ich ręku. Brytyjczycy rozgramiają 200 tys. armię – zajęli całą Cyrenajkę, w ciągu 2 miesięcy Włosi tracą 130 tys. ludzi. Po raz pierwszy Hitlera o pomoc prosi Mussolini. Hitler wysyła do pomocy, Deutches Afrika Korps, składał się z jednej dywizji ciężkiej i jednej dywizji lekkiej. W lutym 1941 roku nad DAK dowództwo obejmuje gen. Erwin Rommel tzw. Lis Pustyni. Rommel nie czekając na posiłki z Niemiec decyduje się na ofensywę, pod koniec marca 1941 roku, dochodzi do działań. Rommlowi udaje się wyprzeć wojska brytyjskie z całej Cyrenajki, i w kwietniu 1941 roku linia frontu pokrywa się powrotem z liną granicy z Egiptem a Libią. W Afryce zaczęła walczyć Grupa Armii Afryka, poźniej mieszana Armia niemiecko – włoska. Sukces wynikał z większego kunsztu i doświadczenia Rommla, dowodził w Kampanii Francuskiej, stał na czele 7 DPanc. Osiągał rekordy, których nie można było ustanowić nawet w wojnie na wschodzie. Celem cały czas było sięgnięcie po kanał Sueski i jego kontrola. Miejscem cały czas bronionym był Tobruk… Brytyjczycy przekształcili swoje siły w Afryce w 8 Armię, do końca wojny będzie ona walczyć pod tą nomenklaturą. Od kwietnia 1941 roku do listopada 1941 roku mamy pauzę, w grudniu 8 Armia, podchodzi pod Salum, dochodzi do odblokowania Tobruku, i dochodzi do odblokowania Cyrenajki. Tymczasem Rommel podejmuje kolejną ofensywę w maju 1942 roku, nie zatrzymuje się na granicy, dopiero pod El Alamein staje. Wojska niemiecko – włoskie zatrzymały się 300 km w głąb Egiptu. Do sierpnia Niemcy zużywają coraz więcej sprzętu. Brytyjczycy posiadają nieopisaną przewagę. Do decydującego starcia, dochodzi pod El Alamein, zamarkowali atak od lądu, a uderzyli od głębokiego morza. Nie można było tam wpuścić czołgów. Działania musiały być prowadzone na wąskim przesmyku, Rommel nie miał możliwości obejścia Brytyjczyków. Bitwa ta była początkiem końca kampanii afrykańskiej – 3 listopada kończy bitwa, Brytyjczycy przejmują ofensywę. Zaś 8 listopada wojska brytyjskie i amerykańskie, lądują w Tunezji w ramach operacji Torch. W tym samym czasie Niemcy wycofując się do Tunezji, spotykają się z aliantami, jednocześnie Niemcy zajmują Trypolis. Jedynym przyczółkiem były północe tereny Tunezji, posłużyły do przegrupowania Niemców i wycofania się. Schorowany Rommel, jego miejsce zastępuje Hans Jurgen Arnim. Obecność Rommla pod El Alamein i tak by nic nie zmieniła. 13 maja 1943 Grupa Armii Afryka, kapituluje i wojna w Afryce się kończy. Przygotowania do lądowania Aliantów na Sycylii, 10 lipca 1943 roku dochodzi do lądowania. Brytyjska 1 oraz 8 armia, połączone w Grupę Armii – dowódcą Brytyjczyk, formalnie gen. D. Eisenhower. Działania na wyspie toczyły się przez miesiąc. Umiejętnie uformowane miejsca obronne, Niemcy mądrze obwarowali region Etny. 3 - 9 września ofensywa pod Salerno i Tarentem. Kapitulacja Włoch, podpisana przez Pietro Biadolo. Flota włoska, przechodzi na rzecz aliantów (pancernik Roma, najnowszy – zostaje zatopiony przy pomocy zdalnego pocisku). Niemcy wchodzą do Włoch – dowodzi marszałek Kesselring. Niemcy tworzą linię Gustawa, bitwa pod Monte Cassino. 2 Korpus Polski – posiłki niemieckie pod Anzio. 17 maja 1944 roku, polski sztandar nad klasztorem. Przełamanie linii Gustawa zaowocowało zajęciem całych Włoch środkowych. Linia obrony opiera się o linię Gotów. Front na zimie 1944 roku stabilizuje się. W tym momencie aż do kwietnia 1945 roku nie będą podejmowane żadne większe akcje. Do grudnia, 2 KP zajmuje port w Antonie, a później Bolonię. 16 maja 2012 r. – kolejny tydzień w gabinecie zakładowym. Główny ciężar walk od 1941 roku spadał na barki Armii Czerwonej. 180 Dywizji niemieckich było na froncie wschodnim. 110 na zachodnim froncie. Zaangażowanie wojsk malało też na południu Europy we Włoszech. W 1943 już Alianci tworzą przyczółki w Afryce Północnej. Najwięcej Niemców stacjonowało, we Francji gdzie też spodziewali się ataku – otwarcia drugiego frontu. Największa pomoc aliantów wiązała się ze strategicznymi bombardowaniami miast niemieckich o znaczenie przemysłowym. Niemcy zdawali sobie sprawę że alianci podejmą działania ofensywne. Istniało kilka opcji, co do tego gdzie we Francji wystawić desant. Sprzymierzeni mogli wrzucić do Francji, siły mniejsze niż siły znajdujące się po stronie Niemiec. USA, Brytyjczycy, Polacy, Kanada, mogli zgromadzić coś około 40 Dywizji. Chciano aby był on zaskoczeniem, starano się zmylić Niemców, aby rozproszyli siły. Zwłaszcza wojska pancerne, po stronie aliantów były dwa atuty, po pierwsze panowanie w powietrzu (sześciokrotna przewaga nad przeciwnikiem), ogromne siły floty wspierające desant nadmorski. Znaczenie było duże także w warunkach kontrataku niemieckiego. Najważniejsze jednak okazało się zmylenie Niemca. nie odpowiadały rzeczywistości (miejsce desantu, siły przeciwnika). Wywiad dał dupy. Zasługę porażki Niemców można też umiejscowić w rozbiciu wszystkich siatek wywiadowczych w Wielkiej Brytanii. Niemcy większość sił zgrupowali na wschód od Sekwany. Niemiecka 15 Armia, i większość odwodów pancernych. Zostały one rozproszone na zapleczu pancernym. Rozlokowana była również 7 Armia i Grupa Armii G w południowej Francji. Do operacji desantowej doszło w nocy z 5/6 czerwca. Tzw operacja Overlord. A. Operacja z powietrza, B. Operacja z morza. Paradoks polegał na tym że Niemcy nie rzucili wszystkich sił do zwalczania desantu. Armia 15 stała przez miesięcy prawie nienaruszona. 16 sierpnia Niemcy wycofują się za Sekwanę. Operacja przeciw Grupie Armii G. 30 maja 2012 r. Ostatni wykład – zakończenie wojny. Sytuacja w jakiej znalazły się wojska niemieckie jest zadziwiająca przez to że wojna potrwała jeszcze kolejne 4,5 miesiąca od początku 1945 roku. Niemcy mieli szansę przedłużenia wojny i takie pomysły pojawiały się w wysokim dowództwie niemieckim. Problem Niemiec polegał na tym że znaczna część sił musiały być przetrzymywane na terenie krajów okupowanych jak Norwegia czy Włochy. Można było je wycofać również z Jugosławii. Była koncepcja żeby z drugorzędnych kierunków jednostki Wehrmachtu, obsadzić na froncie wschodnim i zachodnim. Tym czasem na Węgrzech trwały najcięższe walki. Były one przedmurzem do terenów Austrii. Utrzymywanie Węgier, dawało dostęp do pozostałych źródeł ropy naftowej. Dostęp do naturalnych złóż miał olbrzymie znaczenie dla kontynuacji oporu. Wehrmacht i Waffen SS, zaczęło przez to przeżywać problemy których wcześniej nie doświadczyło. Mimo, że na jesień 1944 roku, produkcja przemysłowa w Niemczech osiągnęła apogeum to problem polegał na tym, że cały obszar III Rzeszy znalazł się na całkowitym obszarze działań lotnictwa alianckiego. Lotnictwo wykorzystano do paraliżu i niszczenia infrastruktury, zaopatrzenia itd. Innymi słowy mimo że ciągle produkowano zaopatrzenie, to rok 1945 będzie się odznaczać definitywnym brakiem w dostawach. Hitler nie zgodził się tymczasem na skrócenie wszystkich frontów – wschodniego i zachodniego. Wojska okupacyjne dalej pozostały w Danii i Norwegii , (losy wojny na Atlantyku miały zostać przesądzone przez nowe okręty podwodne typu XXI - XXIII z turbiną Walthera, do ich bazowania potrzebne były garnizony i bazy w Norwegii, przy Atlantyku). Determinacją Niemiec na przedłużenie wojny był fakt że będą bezwarunkowo kapitulować. Wcześniej próbowano politycznego zakończenia wojny poprzez zamach na Hitlera. Nie da się ukryć, że była to ostatnia próba takiego rozwiązania. Najważniejszą rzeczą 1945 roku było wznowienie działań na froncie wschodnim na początku roku. Kluczowe znaczenie miały oprócz Węgier, ziemie Polski. W lutym stali nad Wisłą. Posiadano już uchwycone przyczółki – było kwestią czasu rozpoczęcie działań. Front dla Niemców wyglądał fatalnie, był on uważany ciągle jako front o drugoplanowym znaczeniu, na terenie Polski stacjonowało tylko 500 czołgów. Na froncie od Bałtyku po Karpaty, na głównym odcinku była najważniejsza, a znana jako wiślańsko - odrzańska, oprócz tego ofensywy, zachodnio – karpacka, wschodnio – pruska. Mocno broniony na południu był Wrocław. Najcięższe walki toczono w operacji wschodnio – pruskiej, operacja tak przyniosła największe straty, zabito 120 tys. żołnierzy, głównie w walkach o Koenigsberg, zginął wtedy też gen. Czerniachowski (awansował z pułk. do dowódcy jednego z głównych dowódców ofensywy na wschodzie, nominowany do gwiazdek marszałkowskich). Dlaczego gdy Ruskie stanęły nad Odrą w lutym tak długo czekali za zdobyciem Berlina? Ano, z zachodu ściągnięto posiłki, przywrócono mu znaczenie, w rękach niemieckich pozostało też Pomorze Zachodnie. Chciano zaatakować Rosjan z trzech kierunków, jednak zaprzestano tego pomysłu i działań. Było ich za mało. Tymczasem Rosjanie przechodzą do ofensywy, czyszczą Pomorze zachodnie i Dolny Śląsk. Te walki właśnie spowodowały osłabienie i opóźnienie rosyjskiej Operacji Berlińskiej. Na zachodzie zaś, po ofensywie lotniczej z początku 1945 roku, w lutym Alianci przechodzą do zdecydowanych działań, zajmują Alzację i Lotaryngię i wkraczają do Nadrenii. Udało im się uchwycić most na Renie, w Remagen. To pozwoliło im utworzyć przyczółek i przerzucać kolejne siły na wschód. Ofensywa z nad Renu rusza 20 – 23 marca 1945 roku. Po przełamaniu obrony na Renie w 1945 roku spowodowało że siły niemieckie poszły praktycznie w rozsypkę. Miano bronić Zagłębia Ruhry do ostatniego żołnierza, gen. Model po okrążeniu strzelił sobie w łeb. Żołnierze skapitulowali. Linia stuknięcia się frontów przypada na miasta : Wiesmar na wschód od Lubeki, Torgau (spotkanie 25 kwietnia), linia Łaby, Pilzno i dalej na południe do frontu włoskiego. Niemcy kapitulują na froncie włoskim dopiero 2 maja 1945. Wojska alianckie osiągnęły Włochy, część Jugosławii, oraz Słowenię. Na wschodzie zaś rusza Operacja Berlińska (Żukow, Rokossowski, Koniew). Otrzymano zadanie parcia na zachód oraz zdobycia Berlina miał rywalizować o to Żukow i Rokossowski. Zwiększyło to również straty w ludziach u Rosjan. Była to jakaś chora rywalizacja. Oficjalnie do dzisiaj Rosjanie twierdzą, że rzucono na trzech frontach, prawie 2, 5 mln Rosjan. W składzie w sumie było ponad 2 mln żołnierzy, łącznie z Polakami (Niemcy, a Volkssthurm) Operacja berlińska, jest nadzwyczaj krwawa jak na ten okres wojny, zwłaszcza dla Żukowa. Wg niego najkrótsza droga wiodła przez Wzgórza Seelowskie. Zamiast je obejść Żukow stwierdził że przejdzie je na wskroś, co spowodowały duże straty – teren ten był znakomicie obsadzony i przygotowany. Żukow zdołał się przebić po 3 dniach. Na przedmieściach Berlina, znalazły się oddziały 1 i 2 Frontu. Walki w samym mieście, zaczęły się od 26 kwietnia i trwały do 2 maja. Hitler pozostał z mieście do końca, miał nadzieję że ktoś przyjdzie mu z pomocą. Jedyne co można było sobie wybrać to niewolę. 30 kwietnia 1945 roku Hitler strzela sobie w łeb. Strzela sobie w łeb Goebbels. Spore zgrupowania niemieckie pozostały w Czechach. Ostatnią operacją była operacja praska, walki w Czechach i samej Pradze, są ciekawe przez to że Wasłowscy walczyli po stronie Czechów. Rosjanie Własowa przedzierali się na zachód, chcieli się dostać do niewoli zachodniej. Kapitulacja została podpisana 8 maja rano. Wieczorem podpisano kolejną kapitulację. BILANS Nie da się ukryć że pełnego bilansu nigdy nie poznamy. Dotyczy do strat materialnych i strat demograficznych. Minimum zginęło na całym świecie 50 milionów. 2 – 3 mln to Japończycy. Największe straty demograficzne poniósł Związek Radziecki. Obecnie najczęściej spotykaną liczbą jest 27 mln Rosjan. Jednakże liczba ta budzi wątpliwości. Boris Sokołow twierdzi że straty przekroczyły 40 mln ludzi w ZSRR. Straty Armii Czerwonej, wyniosły 8,5 mln zabitych i zaginionych. Pod względem obywateli, największe straty posinieli Polacy prawie 6 mln. Dalej, Jugosławia – 1,5 obywateli z 15 mln w 1939. Francuzi – około 550 tys. Brytyjska Wspólnota, utraciła 456 tys. ludzi – większość wojskowych. Najmniejsze straty – nawet nie 300 tys. ludzi. III Rzesza poniosła straty w wysokości od 6 – 9 mln. Na froncie wschodnim poległo rzekomo 2,5 mln żołnierza, dalsze 500 tys. wybito w niewoli radzieckiej.
