ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?
advertisement
Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1 RYNEK PIENIĄDZA I. PIENIĄDZ I KORZYŚCI Z JEGO ISTNIENIA 3 PIENIĄDZ ■ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WARTOŚCI i ŚRODKIEM PRZECHOWYWANIA OSZCZĘDNOŚCI. 4 PIENIĄDZ ■ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WARTOŚCI i ŚRODKIEM PRZECHOWYWANIA OSZCZĘDNOŚCI. Zęby delfina na wyspach Polinezji, tytoń i whisky dawno temu w niektórych stanach USA, papierosy w obozach jenieckich, monety i banknoty w Polsce… 5 KORZYŚCI Z ISTNIENIA PIENIĄDZA (FUNKCJE PIENIĄDZA) 6 ŚRODEK WYMIANY W gospodarce, w której jest pieniądz (a nie w gospodarce bez pieniądza, czyli w gospodarce naturalnej, barterowej) łatwiej jest znaleźć partnera do wymiany, transakcja staje się DWUETAPOWA… Więc maleją KOSZTY TRANSAKCYJNE i rozwija się rynek. 7 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. 8 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast w gospodarce pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. 9 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast w gospodarce pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniejszenie się kosztów transakcyjnych? 10 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przykład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast w gospodarce pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniejszenie się kosztów transakcyjnych? W gospodarce pieniężnej Piotrowi jest łatwiej spotkać kogoś chcącego zawrzeć transakcję. ODPOWIEDNIMI KANDYDATAMI SĄ WSZYSCY POTRZEBUJĄCY JABŁKA I MAJĄCY PIENIĄDZE, A NIE TYLKO CI POTRZEBUJĄCY JABŁKA, KTÓRZY MAJĄ RYBĘ. W drugim etapie transakcji partnerami Piotra stają się POTRZEBUJĄCY PIENIĘDZY POSIADACZE RYBY (A NIE POTRZEBUJĄCY JABŁKA POSIADACZE RYBY). W rezultacie, w gospodarce pieniężnej wysiłek Piotra związany z zawarciem, jedna po drugiej, dwóch transakcji etapowych jest mniejszy niż wysiłek niezbędny do zawarcia odpowiedniej transakcji barterowej. 11 MIERNIK WARTOŚCI W gospodarce pieniężnej jest mniej cen, co ułatwia rachunki i handel. 12 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? 13 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. Dobro Gospodarka pieniężna Gospodarka naturalna A PA A/B; A/C; A/D B PB B/C; B/D C PC C/D D PD 14 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. Dobro Gospodarka pieniężna Gospodarka naturalna A PA A/B; A/C; A/D B PB B/C; B/D C PC C/D D PD b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę? 15 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile „cen” jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 „cen”: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. „Co najmniej”, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. Dobro Gospodarka pieniężna Gospodarka naturalna A PA A/B; A/C; A/D B PB B/C; B/D C PC C/D D PD b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę? Trudniej jest zapamiętać i porównać wszystkie „ceny”. „Bezpośredni” stosunek wymienny 2 dóbr, (B/C)1, może się różnić od stosunku (B/C)2 wynikającego z relacji A/C i A/B. Powodowane tym spory mogą utrudniać handel. 16 ŚRODEK OSZCZĘDZANIA Łatwiej jest przechowywać wartość… 17 Zatem, dzięki istnieniu pieniądza W GOSPODARCE MALEJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE i ROŚNIE EFEKTYWNOŚĆ GOSPODAROWANIA. Oprócz tych – BEZPOŚREDNICH – korzyści z istnienia pieniądza są jeszcze wynikające z nich korzyści POŚREDNIE. 18 KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA 1. Pieniądz sprzyja ROZWOJOWI RYNKU… 19 KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA 1. Pieniądz sprzyja ROZWOJOWI RYNKU, ułatwia SPECJALIZACJĘ … 20 KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA 1. Pieniądz sprzyja ROZWOJOWI RYNKU, ułatwia SPECJALIZACJĘ i wzmaga KONKURENCJĘ (efektywność!). 21 2. Pieniądz ułatwia porównywanie nakładów i efektów projektów inwestycyjnych. Taki RACHUNEK EKONOMICZNY ułatwia EFEKTYWNĄ ALOKACJĘ ZASOBÓW (efektywność!). 22 Powiedzmy, że spośród wielu projektów inwestycyjnych chcemy wybrać najlepszy. Wskaźnik efektywności i-tego projektu, Φi, (grec. fi) równa się: i Φi= Ei Ni i Ei – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 9 900 par sandałów, 3 800 par półbutów, 900 par butów z cholewką itd..). Ni – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 7 300 godzin ludzkiej pracy, 2 400 m2 skóry, 520 litrów benzyny itd.). 23 i Φi= Ei Ni i Ei – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 9 900 par sandałów, 3 800 par półbutów, 900 par butów z cholewką itd..). Ni – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 7 300 godzin ludzkiej pracy, 2 400 m2 skóry, 520 litrów benzyny itd.). Bez pieniądza i cen odpowiednie sumowania i ustalenie współczynników efektywności rozważanych projektów byłoby trudne lub niemożliwe. 24 O POWSTANIU PIENIĄDZA… Pieniądz powstaje żywiołowo. Funkcje pieniądza zaczyna pełnić jedno z dóbr. UCZESTNICY WYMIANY ZACZYNAJĄ JE PRZYJMOWAĆ NIE W CELU BEZPOŚREDNIEGO ZASPOKOJENIA SWOICH POTRZEB KONSUMPCYJNYCH LUB PRODUKCYJNYCH, LECZ PO TO, ŻEBY - W RAZIE POTRZEBY – WYMIENIĆ JE NA INNE DOBRA. 25 O POWSTANIU PIENIĄDZA… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: 26 O POWSTANIU PIENIĄDZA… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: TRWAŁOŚĆ 27 O POWSTANIU PIENIĄDZA… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ 28 O POWSTANIU PIENIĄDZA… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ 29 O POWSTANIU PIENIĄDZA… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ, JEDNORODNOŚĆ. 30 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY 31 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) 32 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) "Fiat” znaczy po łacinie „niech się stanie”. „Money” znaczy po angielsku „pieniądz”. Termin „fiat money” znaczy zatem: „niech się stanie pieniądz”. 33 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) To jest parafraza łacińskiego zdania „fiat lux” (pol. „niech się stanie światłość”) z Biblii, z pierwszej księgi Pięcioksiągu Mojżeszowego, czyli z Księgi Rodzaju (gr. genesis), która – jak wiadomo - obejmuje m. in. biblijną kosmogonię). Cytuję za Biblią Tysiąclecia: „Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. Wtedy Bóg rzekł: Niechaj się stanie światłość! I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I tak upłynął wieczór i poranek - dzień pierwszy”. 34 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) - BEZGOTÓWKOWY (bankowy, wkładowy, żyrowy) 35 II. BANKI W SYSTEMIE FINANSOWYM 36 37 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… 38 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… I S X Z Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA DOMOWE Yd = Y 2 - NT PAŃSTWO NT=T d –B PRZEDSIĘBIORSTWA Y2 39 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce i odpływający w bok strumień oszczędności , S… I S X Z Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA DOMOWE PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA Yd = Y2 - NT NT=Td–B Y2 40 I S X Z Y1 = C+I+G+X-Z C G GOSPODARSTWA DOMOWE PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA Yd = Y2 - NT NT=Td–B Y2 Przemianę oszczędności, S, w inwestycje, I, umożliwia SYSTEM FI- NANSOWY, czyli m. in. RYNKI FINANSOWE i POŚREDNICY FINANSOWI. Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZPOŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający ku- pują od inwestujących akcje i obligacje. 41 Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZPOŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający ku- pują od inwestujących akcje i obligacje. Natomiast POŚREDNICY FINANSOWI [np. BANKI, fundusze wspólnego inwestowania (ang. mutual funds)] ułatwiają przepływ pieniędzy od oszczędzających do inwestujących. 42 ■ BANKI KOMERCYJNE przechowują pieniądze, płacąc właścicielom odsetki. Zgromadzone wkłady pożyczają, za wyższe wynagrodzenie, przedsiębiorstwom, konsumentom, państwu. 43 Przyjrzyjmy się uproszczonemu przykładowi bilansu banku… Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) 2008 44 Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) 2008 Stopa rezerw (r) to relacja zasobu gotówki banku komercyjnego (R) do ulokowanych weń wkładów płatnych na żądanie (D) r=R/D. 45 Prócz banków komercyjnych istnieje także BANK CENTRALNY… ■ Bank centralny w imieniu państwa dba o jakość pieniądza, prowadzi politykę pieniężną, wpływając na wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność. 46 47 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. M0 = R+C -----------------------------------------------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy). C – Gotówka w obiegu poza kasami banków. 48 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. M0 = R+C M1 = C + D -----------------------------------------------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista) 49 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. 3. M0 = R+C M1 = C + D M2 = M1 + „małe” wkłady terminowe -----------------------------------------------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista) 50 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. 3. 4. M0 = R+C M1 = C + D M2 = M1 + „małe” wkłady terminowe M3 = M1 + wszystkie wkłady terminowe -----------------------------------------------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista) 51 ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE? Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1. 2. 3. 4. 5. M0 = R+C M1 = C + D M2 = M1 + „małe” wkłady terminowe M4 = M1 + wszystkie wkłady terminowe i oszczędnościowe Jest jeszcze NIBY-PIENIĄDZ (ang. near money), czyli inne bardzo płynne aktywa… -----------------------------------------------------------------------------R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista) 1. 52 Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie. 1. 53 Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów „M” jest coraz wyższe oprocentowanie. 2. Granice oddzielające „pieniądz” od „niepieniądza” i poszczególne funkcje spełniane przez pieniądz są płynne… Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80. XX w. wkłady płatne na każde żądanie zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek. 54 DYGRESJA W końcu 2002 r. w USA rozróżniano 4 rodzaje podaży pieniądza: M1, M2, M3, L. (Rekompensatą za ich malejąca płynność jest coraz wyższe oprocentowanie). M1 – zasoby wysoce płynnego środka płatniczego (gotówka* plus np. różne nieoprocentowane i oprocentowane wkłady czekowe ) ; (M1: 4 190$/os.). M2 – ten agregat DODATKOWO obejmuje pewne mniej płynne aktywa, np. wkłady oszczędnościowe (trzeba zawiadomić bank o zamiarze ich transferu na rachunek czekowy), małe (do 100 000$) wkłady terminowe (ich wycofanie przed uzgodnionym terminem jest karane obniżką odsetek); udziały w funduszach inwestycyjnych rynku pieniądza (czeki wystawiane przez ich właścicieli muszą mieć pewną minimalną wysokość); (M2: 20 080$/os.). M3 – DODATKOWO obejmuje np. duże wkłady terminowe i duże wkłady bankowe dokonywane na indywidualnych warunkach; (M3: 29 480$/os.). L – DODATKOWO obejmuje aktywa, które nie są pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem (np. obligacje rządu USA dla „małych ciułaczy”; bony skarbowe „krótsze” niż 12 miesięcy). ---------•Zgodnie z danymi FED w 1995 r. w USA na osobę przypadało prawie 1400$ gotówki; przeciętny Amerykanin trzymał ok. 100$ gotówki (wielkie ilości gotówki obsługiwały zatem płatności w „szarej strefie” i za granicą). KONIEC DYGRESJI KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) 55 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) r = R/D = 0,1 (Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na żądanie wymaga 1 gb rezerwy gotówkowej). 56 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) r = R/D = 0,1 (Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na żądanie wymaga 1 gb rezerwy gotówkowej). W obiegu pojawia się oto 1000 gb DODATKOWEJ GOTÓWKI: ktoś znalazł skarb i ulokował go w Bank of Hypothetia, który przystąpił do kreacji pieniądza… 57 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA 1.1 1000 PASYWA 1000 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 58 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA 1.1 1000 + PASYWA 900 1000 + 900 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 59 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 60 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 280 + 900 1180 + 0 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 61 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 280 + 900 1180 + 0 2.1 280 + 1062 1180 + 162 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 62 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 280 + 900 1180 + 0 2.1 280 + 1062 1180 + 162 2.2 118 + 1062 1180 + 0 2.3 3.1 …………………… ………………………… …………………………………………………………….... Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 63 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2016 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 280 + 900 1180 + 0 2.1 280 + 1062 1180 + 162 2.2 118 + 1062 1180 + 0 2.3 150,4 + 1062 1212,4 + 0 3.1 …………………… ………………………… …………………………………………………………….... Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2016 r., s. 234. 64 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 280 + 900 1180 + 0 2.1 280 + 1062 1180 + 162 2.2 118 + 1062 1180 + 0 2.3 150,4 + 1062 1212,4 + 0 3.1 …………………… ………………………… …………………………………………………………….... Ile pieniądza powstało po zakończeniu „2. cyklu kreacji pieniądza” w Bank of Hypothetia? 65 AKTYWA PASYWA 1.1 1000 + 900 1000 + 900 1.2 100 + 900 1000 + 0 1.3 280 + 900 1180 + 0 2.1 280 + 1062 1180 + 162 2.2 118 + 1062 1180 + 0 2.3 150,4 + 1062 1212,4 + 0 3.1 …………………… ………………………… …………………………………………………………….... Ile pieniądza powstało po zakończeniu „2. cyklu kreacji pieniądza” w Bank of Hypothetia? Tyle: C + D1 = 849,6 gb D2 = 1212,4 gb TYLKO TEN JEDEN BANK z 1000 gb na naszych oczach „zrobił” 849,6 gb + 1212,4 gb = 2062 gb środka płatniczego! 66 A wszystkie 5 banków w Hipotecji? Ile pieniądza są one w stanie stworzyć z 1000 gb gotówki nieoczekiwanie pojawiającej się w obiegu? 67 A wszystkie 5 banków w Hipotecji? r R D R r D g C D C g D 68 A wszystkie 5 banków w Hipotecji? r R D R r D g C D C g D M1 C D M1 g D D M0 R C M0 r D g D 69 A wszystkie 5 banków w Hipotecji? r R D R r D g C D C g D M1 C D M1 g D D M0 R C M0 r D g D M1 D (g 1) M1 D (g 1) M0 D (r g) M0 D (r g) 70 A wszystkie 5 banków w Hipotecji? r R D R r D g C D C g D M1 C D M1 g D D M0 R C M0 r D g D M1 D (g 1) M1 D (g 1) M0 D (r g) M0 D (r g) M1 g 1 Kp M0 r g 71 M1 g 1 Kp M0 r g A to znaczy, że jeśli M0 wzrośnie o ΔM0, to – CETERIS PARIBUS M1 wzrośnie o: ΔM1=Kp• ΔM0! 72 M1 g 1 Kp M0 r g ■ MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA to liczba, która in- formuje, o ile – ceteris paribus – MOŻE* wzrosnąć podaż pieniądza M1 pod wpływem zwiększenia się podaży pieniądza M0 o ΔM0. --------------* Warunkiem jest, że „g” i „r” się nie zmienią. 73 III. RYNEK PIENIĄDZA 74 Pora na analizę działania rynku pieniądza. Po kolei omówimy: 1. POPYT NA PIENIĄDZ (środek płatniczy) na rynku pieniądza. 2. PODAŻ PIENIĄDZA (środka płatniczego) na rynku pienią-dza. 3. RÓWNOWAGĘ na rynku pieniądza i powstawanie STOPY PROCENTOWEJ. 75 POPYT NA PIENIĄDZ 76 POPYT NA PIENIĄDZ Popyt na środek płatniczy powstaje, kiedy gospodarstwa domowe i firmy rezygnują z trzymania części swojego majątku w formie np. nieruchomości, papierów wartościowych i bankowych wkładów oszczędnościowych i trzymają go w formie gotowego do użytku środka płatniczego (KASY TRANSAKCYJNEJ). 77 POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M1… Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -TRANSAKCYJNY 78 POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M1… Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -Transakcyjny -PRZEZORNOŚCIOWY 79 POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M1… Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -Transakcyjny -Przezornościowy -PORTFELOWY Ludzie trzymają pieniądz nie dla jego płynności, lecz z powodu specyficznej kombinacji zyskowności i ryzykowności jego posiadania w porównaniu z innymi aktywami. 80 MB MB 0 M Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza, MB (ang. marginal benefit), MALEJE… 81 MB MB2 MB1 0 MB X M Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza, MB (ang. marginal benefit), MALEJE… Zmiany wielkości produkcji w gospodarce zmieniają krańcową korzyść z poszczególnych jednostek pieniądza. 82 A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M1 . Te straty to: 1. REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO OPROCENTOWANIA 83 A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M1 . Te straty to: 1. REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO OPROCENTOWANIA 2. STRATA WARTOŚCI (SIŁY NABYWCZEJ) M1 SPOWODOWA-NA INFLACJĄ 84 MC i =ir+π „MC” wynosi n MC* 0 M Krańcowy koszt trzymania pieniądza, MC (ang. marginal cost), wynosi: in=ir+π. 85 Konfrontacja malejącej krańcowej korzyści z trzymania kolejnych porcji środka płatniczego, MB1, ze stałym kosztem krańcowym ich trzymania, MC, wyznacza zapotrzebowanie na środek płatniczy, MD. Na rysunku wynosi ono M1. MB, MC MC1 0 MB1 M1 MD 86 Popyt na pieniądz i jego zmiany MB, MC MC* MB1 MB2 0 M1 M2 MD Zapotrzebowanie na pieniądz jest wprost proporcjonalne do wielkości produkcji w gospodarce, Y… 87 Popyt na pieniądz i jego zmiany MB, MC MC2 MC1 MB 0 M2 M1 MD Zapotrzebowanie na pieniądz jest wprost proporcjonalne do wielkości produkcji w gospodarce, Y… i odwrotnie proporcjonalne do poziomu nominalnej stopy procentowej, in. 88 in i 2n B A i1n MD 0 M2 M1 MD Zauważ! W POWYŻSZYM UKŁADZIE WSPÓŁRZĘDNYCH zmiany nominalnej stopy procentowej, in, powodują przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, MD… 89 in i * n 0 M D 2 M1D B M2 A M1 MD Zauważ! W powyższym układzie współrzędnych zmiany nominalnej stopy procentowej, in, powodują przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, MD, a – na przykład - zmiany wielkości produkcji, Y, przesunięcia całej tej linii. 90 PODAŻ PIENIĄDZA 91 PODAŻ PIENIĄDZA Podażą pieniądza steruje bank centralny… Stopa dyskontowa M1=M0•kp=M0•(1+g)/(g+r) Operacje otwartego rynku Stopa rezerw minimalnych 92 OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Stopa dyskontowa M1=M0•kp=M0•(1+g)/(g+r) OPERACJE OTWARTEGO RYNKU stopa rezerw minimalnych Przykładem jest zakup przez FED bonów skarbowych za 1 mln $ i wzrost aktywów FED (państwowych papierów wartościowych) o 1 mln $. Za te papiery FED płaci czekiem adresowanym do siebie samego. Sprzedawca bonów przekazuje czek swojemu bankowi komercyjnemu, ten wysyła go do FED, a FED zasila jego rachunek w FED kwotą 1 mln $. W efekcie po stronie pasywów bilansu FED wzrost aktywów FED zostaje zrównoważony wzrostem wkładów banków komercyjnych w FED. Ponieważ depozyty jednych banków komercyjnych w FED mogą być wykorzystywane w celu dokonywania płatności na rzecz innych banków, a także zamieniane na gotówkę, DOCHODZI TU DO TWORZENIA PRZEZ BANK CENTRALNY M0. 93 STOPA REZERW MINIMALNYCH Stopa dyskontowa M1=M0•kp=M0•(1+g)/(g+r) Operacje otwartego rynku STOPA REZERW MINIMALNYCH Bank centralny rzadko wykorzystuje stopę rezerw minimalnych w roli narzędzia sterowania ilością pieniądza w gospodarce. Powodem jest jej silny wpływ na zyski banków komercyjnych. Swoje rezerwy obowiązkowe zmuszone są one trzymać w banku centralnym, który – często - nie płaci im za to żadnych odsetek, co sprawia, że rezerwy te przypominają podatek. 94 STOPA DYSKONTOWA STOPA DYSKONTOWA M1=M0•kp=M0•(1+g)/(g+r) Operacje otwartego rynku stopa rezerw minimalnych Stopa dyskontowa (stopa refinansowa) stanowi cenę pożyczek banku centralnego dla banków komercyjnych, cierpiących na chwilowy brak M0. Są to zwykle małe pożyczki (bank centralny odmawia bankom komercyjnym, które chcą zbyt często pożyczać od niego M0). Wyjątkiem są sytuacje, gdy bank centralny jest „kredytodawcą ostatniej instancji” (np. w Stanach w czasie załamania się kursów na giełdzie w 1987 r.). Ogólnie jednak stopa dyskontowa jest dla banku centralnego tylko NARZĘDZIEM SYGNALIZACJI INTENCJI innym bankom. 95 Podaż pieniądza i jej zmiany in A/ in MS M S 3 M1S MS2 B/ 0 0 M M Zauważ! W naszym modelu oferowana w gospodarce ilość M1 NIE ZALEŻY OD STOPY PROCENTOWEJ. Wszak wśród zmiennych decydujących o wielkości M1 nie ma stopy procentowej: M1=M0•kp=M0•(1+g)/(g+r). 96 RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĄDZA, WPŁYW BANKU CENTRALNEGO NA STOPĘ PROCENTOWĄ 97 in MS i *n E MD 0 M* M W gospodarce powstaje taka cena środka płatniczego, M1, czyli stopa procentowa, in, której poziom zapewnia zrównanie się zapotrzebowania na M1 z zaoferowana ilością M1. Dzieje się to na RYNKU PIENIĄDZA. 98 in in * in 1 S S M2 M1 E2 E1 M D 0 M2 M1 M Na przykład, bank centralny zmniejsza podaż pieniądza z M1 do M2 (np. sprzedaje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, in1, ludzie chcą trzymać M1 środka płatniczego. Jednakże niektórzy mają go za mało (bo za środek płatniczy kupili papiery banku!), więc na M1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. 99 in in * in 1 S S M2 M1 E2 E1 M D 0 M2 M1 M Na przykład, bank centralny zmniejsza podaż pieniądza z M1 do M2 (np. sprzedaje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, in1, ludzie chcą trzymać M1 środka płatniczego. Jednakże niektórzy mają go za mało (bo za środek płatniczy kupili papiery banku!), więc na M1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). 100 in in * in 1 S S M2 M1 E2 E1 M D 0 M2 M1 M Na przykład, bank centralny zmniejsza podaż pieniądza z M1 do M2 (np. sprzedaje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, in1, ludzie chcą trzymać M1 środka płatniczego. Jednakże niektórzy mają go za mało (bo za środek płatniczy kupili papiery banku!), więc na M1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). Także banki podnoszą oprocentowanie, usiłując zapobiec wycofywaniu wkładów oszczędnościowych. 101 in in * in 1 S S M2 M1 E2 E1 M D 0 M2 M1 M Na przykład, bank centralny zmniejsza podaż pieniądza z M1 do M2 (np. sprzedaje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, in1, ludzie chcą trzymać M1 środka płatniczego. Jednakże niektórzy mają go za mało (bo za środek płatniczy kupili papiery banku!), więc na M1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). Także banki podnoszą oprocentowanie, usiłując zapobiec wycofywaniu wkładów oszczędnościowych. MS↓→i↑ 102 in S S M1 M 2 1 in in * E1 E2 D M 0 M1 M2 M A teraz bank centralny zwiększa podaż M1 (np. skupuje bony skarbowe). Przy in1 ludzie chcą trzymać M1 pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają M1 za dużo (bo sprzedali bankowi papiery wartościowe!), więc zamieniają M1 na papiery wartościowe i wkłady oszczędnościowe. 103 in S S M1 M 2 1 in in * E1 E2 D M 0 M1 M2 M A teraz bank centralny zwiększa podaż M1 (np. skupuje bony skarbowe). Przy in1 ludzie chcą trzymać M1 pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają M1 za dużo (bo sprzedali bankowi papiery wartościowe!), więc zamieniają M1 na papiery wartościowe i wkłady oszczędnościowe. Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje), czyli dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów – spada stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). 104 in S S M1 M 2 1 in in * E1 E2 D M 0 M1 M2 M A teraz bank centralny zwiększa podaż M1 (np. skupuje bony skarbowe). Przy in1 ludzie chcą trzymać M1 pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają M1 za dużo (bo sprzedali bankowi papiery wartościowe!), więc zamieniają M1 na papiery wartościowe i wkłady oszczędnościowe. Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje), czyli dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów – spada stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). W obliczu napływu wkładów oszczędnościowych także banki obniżają oprocentowanie. 105 in S S M1 M 2 1 in in * E1 E2 D M 0 M1 M2 M A teraz bank centralny zwiększa podaż M1 (np. skupuje bony skarbowe). Przy in1 ludzie chcą trzymać M1 pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają M1 za dużo (bo sprzedali bankowi papiery wartościowe!), więc zamieniają M1 na papiery wartościowe i wkłady oszczędnościowe. Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje), czyli dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów – spada stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). W obliczu napływu wkładów oszczędnościowych także banki obniżają oprocentowanie. MS↑→i↓ 106 DYGRESJA in MS i 2n i E * n MD1 MD2 0 M2 M* M Natomiast po zmniejszeniu się popytu na pieniądz z MD1 do MD2 przy stopie procentowej in2 zapotrzebowanie na pieniądz jest mniejsze od zaoferowanej na rynku ilości pieniądza (M2<M*). M1 jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M1 na papiery wartościowe, więc np. cena obligacji wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów, stopa zwrotu od przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje. Banki odnotowują wzrost wkładów oszczędnościowych i mogą sobie pozwolić na zmniejszenie ich oprocentowania. MD↓→i↓ 107 in MS i *n E i1n MD2 MD1 0 M* M1 M Po zwiększeniu się popytu na pieniądz z MD1 do MD2 przy stopie procentowej in1 chętni chcą trzymać więcej środka płatniczego, niż po-zwala na to zaoferowana w gospodarce ilość środka płatniczego (M1>M*). Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla każdei1n go poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów rośnie stopa zwrotu z inwestycji w ich kupno. Również banki podwyższają oprocentowanie. MD↑→i↑ KONIEC DYGRESJI 108 A zatem bank centralny operacjami otwartego rynku, stopą rezerw minimalnych i stopą dyskontową steruje ilością M1 w gospodarce. W ten sposób prowadzi POLITYKĘ PIENIĘŻNĄ (monetarną), czyli – poprzez stopę procentową – wpływa na zagregowane wydatki, AEPL, chroniąc gospodarkę przed inflacją lub bezrobociem. 109 Polityka pieniężna banku centralnego może być: EKSPANSYWNA lub RESTRYKCYJNA. 110 EKSPANSYWNA polityka pieniężna polega na oddziaływaniu banku centralnego na zagregowane wydatki w gospodarce, AEpl w celu ich ZWIĘKSZENIA. Służy temu zwiększenie ilości pieniądza i obniżenie stopy procentowej w gospodarce. Ostatecznym celem ekspansywnej polityki pieniężnej jest zwiększenie produkcji i zmniejszenie bezrobocia w gospodarce. 111 Natomiast RESTRYKCYJNA polityka pieniężna polega na oddziaływaniu banku centralnego na zagregowane wydatki w gospodarce, AEpl w celu ich ZMNIEJSZENIA. Służy temu zmniejszenie ilości pieniądza i podwyższenie stopy procentowej w gospodarce. Ostatecznym celem jest hamowanie inflacji, czyli obrona wartości pieniądza. 112 BEZPOŚREDNIA KONTROLA STOPY PROCENTOWEJ Przedstawiony przed chwilą obraz polityki pieniężnej banku centralnego uległ zmianie na początku lat 90. XX wieku . 113 Doszło wtedy do wielu tzw. innowacji finansowych (usprawnień w działaniu banków i innych instytucji finansowych). W efekcie rozróżnienie środka płatniczego, M1, i nieśrodka płatniczego, M2, M3 itd., przestało być jednoznaczne. 1. Rachunki czekowe, które wcześniej nie były oprocentowane, zaczęły przynosić wysokie odsetki. (M1 upodobniło się do M3). 2. Umożliwiono wystawianie czeków właścicielom akcji i obligacji, które nabrały płynności środka płatniczego, więc zaczęły być nazywane niby pieniądzem (ang. near money). (Podobnie, bankomaty zaczęły wypłacać gotówkę z rachunków oszczędnościowych, co nie wpływa na oprocentowanie tych lokat). (M3 upodobniło się do M1). 114 Ogólnie, M1, M2 itd. stały się bliskimi substytutami (można je szybko zamieniać na siebie). W efekcie niemożliwe stało się dokładne kontrolowanie i przewidywanie ich wielkości. Zasadniczo utrudniło to bankom centralnym sterowanie wielkością AEPL i Y w gospodarce. 115 Reagując na te zjawiska, w końcu w 1993 r. kierujący FED Alan Greenspan ogłosił, że FED będzie przykładał mniejszą wagę do podaży pieniądza, próbując raczej BEZPOŚREDNIO ustalać stopę procentową w gospodarce. (Takie rozwiązania stosowano w USA już w latach 50. XX w.). 116 W praktyce współcześnie bank centralny często kontroluje zatem nie nominalną podaż pieniądza, MS, czego skutkiem jest poziom stopy procentowej, lecz – bezpośrednio – stopę procentową, i, czego skutkiem ubocznym jest wielkość podaży pieniądza w gospodarce. Bank centralny wykorzystuje w tym celu operacje otwartego rynku. NA CZYM POLEGA TAKIE DZIAŁANIE BANKU CENTRALNEGO? 117 JAK BANK CENTRALNY BEZPOŚREDNIO KONTROLUJE STOPĘ PROCENTOWĄ, i? Przykład: Kiedy rynkowa stopa procentowa, i, spada poniżej pożądanego poziomu i* (i < i*), bank centralny zaciąga na rynku na tyle dużo pożyczek, płacąc za nie oprocentowanie i*, aby rynkowa stopa procentowa, i, podniosła się do poziomu i*. 118 ZADANIE 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym wynosi 11,(1)%. Na masową skalę bank centralny zaczął sprzedawać 14dniowe bony pieniężne po 80, a nie – jak do tej pory – po 90. (Takie bony są odkupywane przez bank centralny po 14 dniach za 100). a) O ile zmieniła się cena za oferowany bankowi centralnemu kredyt na 14 dni? 119 ZADANIE 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym wynosi 11,(1)%. Na masową skalę bank centralny zaczął sprzedawać 14dniowe bony pieniężne po 80, a nie – jak do tej pory – po 90. (Takie bony są odkupywane przez bank centralny po 14 dniach za 100). a) O ile zmieniła się cena za oferowany bankowi centralnemu kredyt na 14 dni? Za udzielany sobie 14-dniowy kredyt bankowy bank centralny oferuje teraz 25%, a nie 11,(1)% wynagrodzenia. 120 ZADANIE 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym wynosi 11,(1)%. Na masową skalę bank centralny zaczął sprzedawać 14dniowe bony pieniężne po 80, a nie – jak do tej pory – po 90. (Takie bony są odkupywane przez bank centralny po 14 dniach za 100). a) O ile zmieniła się cena za oferowany bankowi centralnemu kredyt na 14 dni? Za udzielany sobie 14-dniowy kredyt bankowy bank centralny oferuje teraz 25%, a nie 11,(1)% wynagrodzenia. b) O ile zmieni się 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym? 121 ZADANIE 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym wynosi 11,(1)%. Na masową skalę bank centralny zaczął sprzedawać 14dniowe bony pieniężne po 80, a nie – jak do tej pory – po 90. (Takie bony są odkupywane przez bank centralny po 14 dniach za 100). a) O ile zmieniła się cena za oferowany bankowi centralnemu kredyt na 14 dni? Za udzielany sobie 14-dniowy kredyt bankowy bank centralny oferuje teraz 25%, a nie 11,(1)% wynagrodzenia. b) O ile zmieni się 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym? 14-dniowa stopa procentowa wzrośnie z 11,(1)% do 25%, czyli o prawie 14 p. proc. 122 ZADANIE 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym wynosi 11,(1)%. Na masową skalę bank centralny zaczął sprzedawać 14dniowe bony pieniężne po 80, a nie – jak do tej pory – po 90. (Takie bony są odkupywane przez bank centralny po 14 dniach za 100). a) O ile zmieniła się cena za oferowany bankowi centralnemu kredyt na 14 dni? Za udzielany sobie 14-dniowy kredyt bankowy bank centralny oferuje teraz 25%, a nie 11,(1)% wynagrodzenia. b) O ile zmieni się 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym? 14-dniowa stopa procentowa wzrośnie z 11,(1)% do 25%, czyli o prawie 14 p. proc. c) Dlaczego? 123 ZADANIE 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym wynosi 11,(1)%. Na masową skalę bank centralny zaczął sprzedawać 14dniowe bony pieniężne po 80, a nie – jak do tej pory – po 90. (Takie bony są odkupywane przez bank centralny po 14 dniach za 100). a) O ile zmieniła się cena za oferowany bankowi centralnemu kredyt na 14 dni? Za udzielany sobie 14-dniowy kredyt bankowy bank centralny oferuje teraz 25%, a nie 11,(1)% wynagrodzenia. b) O ile zmieni się 14-dniowa stopa procentowa na rynku międzybankowym? 14-dniowa stopa procentowa wzrośnie z 11,(1)% do 25%, czyli o prawie 14 p. proc. c) Dlaczego? W przeciwnym wypadku nikt nie będzie chciał pożyczać pieniędzy komukolwiek innemu niż bank centralny, gdyż nie będzie to opłacalne. 124 Zauważ, że ustalając krótkoterminowe stopy procentowe, bank centralny wpływa jednocześnie na wysokość średnioterminowych i długoterminowych stóp procentowych w gospodarce! 125 Wszak na konkurencyjnym rynku pożyczek za sprawą arbitrażu długoterminowa stopa procentowa i krótkoterminowe stopy procentowe dla serii równoważnych pożyczce długoterminowej pożyczek krótkoterminowych zapewniają równą opłacalność pożyczania pieniędzy*. Na przykład koszt zaciągnięcie pożyczki rocznej musi być równy kosztowi zaciągnięcia, jedna po drugiej, dwóch pożyczek półrocznych. ----* Niespełnienie tego warunku powodowałoby nieopłacalność pożyczania pieniędzy albo na długi albo na krótki termin. W efekcie zmiany popytu i podaży na rynku pożyczek zapewniają spełnienie tego warunku. 126 127
