Stopnie niepełnosprawności

“
Stopnie niepełnosprawności –
charakterystyka
Możliwości i trudności
”
Kalinowska Karolina
Nowak Jolanta
Wołos Joanna
2. DEFINICJE I KLASYFIKACJE
UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO

Wyróżniamy trzy rodzaje definicji:

a) Kliniczno-medyczne -jako stan choroby ze zwróceniem uwagi na etiologię i
patogenezę.

Upośledzenie umysłowe (za L. Korzeniowskim)- wrodzone oraz istniejące od wczesnego
dzieciństwa obniżenie poziomu zdolności intelektualnych uniemożliwiające lub
opóźniające naukę szkolną.

b) Praktyczne –o charakterze prawno-administracyjnym

c) Psychologiczno-społeczne –wyodrębnia się różne kryteria:

Tretgold

-ocena wyników w nauce szkolnej

-inteligencja

-przystosowanie biologiczne i społeczne

Upośledzenie umysłowe- stan, w którym umysł nie osiągnął normalnego rozwoju


E. Doll

-niedojrzałość społeczna

-niska sprawność umysłowa

-opóźnienie rozwojowe

-zahamowanie

-pochodzenie konstytucjonalne

-nieodwracalność upośledzenia

J. Mazurkiewicz

-psychologiczne (poziom uwagi i mowy)

-ewolucyjne (porównanie poziomu umysłowego dziecka
niedorozwiniętego umysłowego z dzieckiem normalnym)

-społeczne (mierzy stopień przystosowania do środowiska)
Klasyfikacja upośledzenia umysłowego

a) Upośledzenie w stopniu lekkim (55-69 punktów w skali Wechslera)-
debilitas mentalis

b) Upośledzenie w stopniu umiarkowanym (40-54)- imbecilitas

c) Upośledzenie w stopniu znacznym (25-39)- imbecilitas

d) Upośledzenie w stopniu głębokim (poniżej 24; wg Merill, Termana
poniżej 20)- idiot
CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW POZNAWCZYCH
OSÓB UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO

UWAGA

Opóźnienie rozwoju uwagi ma różny stopień głębokości.

-Lekki stopień upośledzenia- uwaga dowolna, dobrze skoncentrowana na
materiale konkretnym. Krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych,
trudnych do zrozumienia. Ograniczony zakres uwagi.

-Umiarkowany st. u.- Trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej. Dobrze
koncentruje uwagę przy wykonywaniu czynności prostych, mechanicznych i na
interesujących przedmiotach. Dominuje uwaga mimowolna.

-Znaczny st. u.- Poważne trudności z koncentracją uwagi. Koncentruje się na
przedmiotach służących zaspokajaniu potrzeb, lub wyróżniających się, np.
zdecydowaną barwą. Uwaga mimowolna, brak uwagi dowolnej.

-Głęboki st. u.- W niektórych przypadkach brak objawów koncentracji uwagi
mimowolnej.
SPOSTRZEŻENIA
Różny stopień opóźnienia funkcji spostrzegania.
-Lekki st. u.- Wolny tok spostrzegania. Spostrzeżenia nieprecyzyjne,
trudności z wyróżnieniem istotnych szczegółów. Zachowanie zdolności do
percepcji muzyki.
-Umiarkowany st. u.- Obniżona sprawność spostrzegania. Spostrzega
cechy konkretne, nie odróżnia cech ważnych.
-Znaczny st. u.- Znacznie obniżona sprawność i szybkość spostrzegania.
Spostrzeżenia niedokładne. Trudności rozpoznawania przedmiotów,
wyodrębnienia elementów całości.
-Głęboki st. u.- Głęboko zaburzona sprawność spostrzegania. W
niektórych przypadkach nie udaje się wywołać koncentracji wzroku na
przedmiocie. Reakcje głównie na bodźce sygnalizujące pokarm.
PAMIĘĆ I UCZENIE SIĘ
Różny stopień opóźnienia funkcji zapamiętywania.
-Lekki st. u.- Dobra pamięć mechaniczna. Słaba pamięć logiczna i
dowolna. Uczenie się bez zrozumienia. Wolne tempo uczenia.
Zapamiętuje piosenki, wiersze.
-Umiarkowany st. u.- Dobra pamięć mechaniczna. Ograniczony zakres
pamięci. Bardzo wolne tempo uczenia się. Potrafi zapamiętać proste
piosenki i wiersze. Osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (16-18
sylab), 5 cyfr.
-Znaczny st. u.- Zapamiętywanie wybitnie utrudnione. Zakres pamięci
znikomy, mała trwałość pamięci. Potrafi zapamiętać najprostsze układy
ruchowe na rytmice. Osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (12
sylab), 4 cyfry, 3 proste polecenia zapamiętać i wykonać.
-Głęboki st. u.- Zapamiętywanie i uczenie się zniesione lub widoczne
jedynie w opanowywaniu prostych reakcji ruchowych, odszukiwaniu
schowanego przedmiotu.
MYŚLENIE
W rozwoju intelektualnym nie dochodzi do wytworzenia wyższych form myślenia
pojęciowego i abstrakcyjnego. Rozwój osiąga najwyżej poziom myślenia
konkretnego. Problemy konkretne, jakich dostarcza życie, dziecko upośledzone
rozwiązuje znacznie łatwiej niż problemy wymagające myślenia abstrakcyjnego i
dysponowania określonym zasobem wiedzy teoretycznej.
-Lekki st. u.- Dominuje myślenie konkretno-obrazowe nad pojęciowo-słownym.
Upośledzone abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie oraz rozumowanie
przyczynowo-skutkowe, wnioskowanie i tworzenie pojęć. Mała samodzielność
myślenia, zwolnione tempo, mała płynność i giętkość. Słaby krytycyzm,
ograniczona zdolność do samokontroli. Dobrze definiuje pojęcia konkretne, nie
potrafi podać definicji pojęć abstrakcyjnych.
-Umiarkowany st. u.- Słabo rozwinięte myślenie pojęciowo-słowne. Myślenie ma
charakter konkretno-obrazowy. Upośledzone rozumowanie przyczynowoskutkowe. Bardzo wolne tempo i sztywność myślenia. Brak samodzielności,
krytycyzmu, zdolności do samokontroli. Pojęcia definiują poprzez opis
przedmiotu i materiału, z którego jest zrobiony i przez „użytek”.
-Znaczny st. u.- Myślenie sensoryczno-motoryczne w działaniu słabo rozwinięte,
głęboko upośledzone myślenie pojęciowo-słowne. Pojęcia definiuje przez
„użytek”.
-Głęboki st. u.- Nie wykształcone.
MYŚLENIE DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO W ASPEKCIE TEORII J.
PIAGETA
Jednostki upośledzone umysłowo znajdują się na niższym stadium
osobniczego rozwoju niż osoby normalne. Im wyższy stopień upośledzenia,
tym niższe stadium rozwoju, na którym zatrzymały się procesy asymilacji i
akomodacji. Stadia charakterystyczne dla upośledzonych zgodnie z teorią
Piageta, to stadium sensoryczno-motoryczne inteligencji oraz stadium
konkretno-operacyjne.
-Lekki st. u.- W swoim życiu osiągają najwyżej poziom myślenia dzieci 1213 letnich (myślenie konkretne). Nie wykształcają poziomu myślenia
formalnego. Dojrzałość społeczna jest u nich wyższa niż rozwój
intelektualny. Mogą dobrze radzić sobie w pracy zawodowej. Kieruje się je
do szkół specjalnych.
-Umiarkowany st. u.- Osiągają myślenie charakterystyczne dla dzieci 7
letnich (myślenie przedoperacyjne). Przydziela się je do specjalnych grup,
gdzie uczą się funkcjonowania w życiu.
-Znaczny st. u.- Nie przekraczają w myśleniu dziecka 5 letniego (myślenie
sensoryczno-motoryczne). Uczestniczą w szkołach życia i warsztatach
zajęciowych.
-Głęboki st. u.- Nie przekraczają myślenia dziecka 3 letniego.
MOWA I KOMPETENCJE KOMUNIKACYJNE
-Lekki st. u.– pojedyncze wyrazy pojawiają się ok. 3 roku życia, zdania
w wieku 5 lat. Trudno im formułować myśli i wypowiadać się. W ich
mowie występuje dużo agramatyzmów. Częściej pojawiają się też
wady wymowy. Zasób słownictwa jest mały, bierny bogatszy od
czynnego. Podstawą zdania są przede wszystkim rzeczowniki i
czasowniki, mało przymiotników. Mogą mieć większe trudności w
prowadzeniu rozmowy, formułowaniu zrozumiałych wypowiedzi.
Umiarkowany st. u. – osoby te posługują się mową werbalną, budują
proste zdania z ograniczonym słownictwem czynnym. Najczęściej są to
pojedyncze wyrazy. Kompetencje komunikacyjne są w tej grupie
zróżnicowane
Znaczny st.u. – nawiązują kontakt wzrokowy, w zależności od ciężkości
zaburzenia pojawiać się może uśmiech, podejmowanie aktywności
komunikacyjnej, odpowiedź gestem, a także słowem.
Głęboki st. u. – w tej grupie można spotkać osoby porozumiewające się
pojedynczymi wyrazami, ale również takie, które porozumiewają się
wyłącznie za pomocą gestów, sygnałów mimicznych,
nieartykułowanych dźwięków.
ROZWÓJ SPOŁECZNY OSÓB UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
Dojrzałość społeczna w przypadku upośledzenia w stopniu lekkim i
stymulującego oddziaływania środowiska może osiągnąć stosunkowo wysoki
poziom. Ważnym aspektem w prawidłowym kształtowaniu się dojrzałości
społecznej u dzieci upośledzonych jest prawidłowa stymulacja tego procesu.
-Lekki st. u.- w zakresie dojrzałości społecznej maksymalny poziom osiągają dla
wieku 17 lat; osłabiona kontrola emocji, popędów, dążeń. Zdolne są do uczuć
wyższych. Utrudnione przystosowanie społeczne. Niektóre dzieci osiągają
znaczny stopień uspołecznienia.
-Umiarkowany st. u.- maksymalny poziom rozwoju dojrzałości społecznej osiąga
dla dziecka 10 letniego. Ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie
do wychowawców. Słabo kontrolują emocje, popędy i dążenia.
-Znaczny st. u.- maksymalny poziom rozwoju społecznego dla wieku 7-8 lat.
Zdolne do okazywania uczuć, przywiązania, choć wyraża je w sp[osób
prymitywny. Nie kontroluje emocji i popędów. Mało samodzielne, realizuje
proste potrzeby, dba o higienę osobistą.
-Głęboki st. u.- maks. Poziom dojrzałości społecznej dla wieku 4 lat. Zdolne do
wyrażania prostych emocji. Najczęściej brak objawów życia uczuciowego i
przejawów samodzielności. W wyniku długotrwałego ćwiczenia można nauczyć
je sygnalizowania potrzeb fizjologicznych.
Potrzeby psychiczne i emocjonalne dzieci upośledzonych
umysłowo
Każde dziecko defektywne jest najpierw i przede wszystkim dzieckiem.
Wychowanie dziecka uu wymaga od bliskich i opiekunów szczególnie
głębokiego wczucia się w jego potrzeby. Po pierwsze, dziecko takie
potrzebuje więcej pomocy, by potrzeby te zaspokoić, po drugie zaś, bardzo
często nie potrafi się o ich zaspokojenie upomnieć.
Najważniejsze potrzeby: bezpieczeństwa i swobodnego rozwoju.
Podstawowym warunkiem poczucia bezpieczeństwa u dziecka jest
zapewnienie mu ochrony przed bólem, zimnem, głodem i fizycznym
niebezpieczeństwem a także zapewnienie dziecku kontaktu z otoczeniem i
akceptacji ze strony osób znaczących. U dzieci specjalnej troski dochodzi tu
jeszcze potrzeba łączności z otaczającą rzeczywistością.
Dziecko ma prawo wiedzieć, jakie jego trudności są dyskutowane z
psychologiem lub wychowawcą i co je dalej czeka.
Trzeba mu pomóc w zrozumieniu niewłaściwości przejawianych przez nie
zachowań i nauczyć nowych, społecznie akceptowanych reakcji.
Fizyczne znamiona upośledzenia, brak właściwych reakcji dziecka na bodźce
płynące z otoczenia – wszystko to może w znacznym stopniu osłabić naturalne
przywiązanie rodziców do dziecka. Dziecko zaczyna najpierw desperacko
szukać kogoś, z kim mogłoby się identyfikować, a gdy mu się to nie powiedzie
– zamyka się w sobie i wycofuje z kontaktów z otoczeniem.
Istotne jest też poszanowanie samego siebie.
U dziecka uu może pojawić się odczucie, iż umiejętności tak bardzo cenione
przez otoczenie są dla niego nieosiągalne. Z drugiej strony tkwi w nim
potencjalna możliwość osiągnięcia takiego poziomu rozwoju, dzięki któremu
może stać się pożyteczne dla innych, rozwinąć swoje możliwości. Należy
podtrzymywać u dzieci upośledzonych naturalną chęć dążenia do czegoś i
osiągania powodzenia, co zapewni im tak bardzo potrzebne każdemu poczucie
szacunku i godności dla siebie.
Większość dzieci uu jest w stanie zrealizować siebie w stopniu, który jest im
dostępny. Podstawą wydaje się być zapewnienie im poczucia akceptacji i
bezpieczeństwa oraz dostarczanie rozległych i różnorodnych doświadczeń.
Problem polega na tym iż rodzice, opiekunowie nie widzą sensu w
dostarczaniu doświadczeń gdyż uważają, że dziecko i tak nic nie zrozumie.
Drugą utrudniająca przyczyna jest przejmowanie przez rodziców całkowitej
kontroli nad środowiskiem rozwojowym dziecka. Dziecko gdy jest zależne to
może rozwinąć w sobie poczucie całkowitej bezradności i utracić poczucie
własnej tożsamości.
Obserwuje się agresję, lęk, pobudliwość.
Należy:
Głębiej poznać charakter doświadczeń, które są udziałem uu
Nauczyć się te doświadczenia modyfikować
Wzbogacać środowisko rozwojowe i doznania dziecka
Instytucje zajmujące się osobami upośledzonymi umysłowo
Szkoły specjalne (uu lekkie)
Szkoły życia (uu umiarkowane i znaczne)
Dzienne ośrodki usprawniania (rehabilitacyjne)
Zespoły przygotowania do pracy
Zakłady pracy chronionej
Domy opieki społecznej
Rozwój motoryczny i fizyczny dzieci upośledzonych
umysłowo
Osoby te są często z zaburzeniami rozwoju fizycznego (wzrostu,
tendencje do nadwagi), upośledzeniem wzroku i słuchu, zaburzenia
artykulacji, porażenia, niedowłady.
Występują też u nich zaburzenia psychiczne i epilepsja. Częstość ich
wzrasta wraz ze wzrostem stopnia upośledzenia, mając swe źródło w
organicznych uszkodzeniach.