PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SURAŻ
advertisement
ZAŁĄCZNIK DO UCHWAŁY NR XXXIII/247/05 RADY GMINY DOBRA Z DNIA 29 GRUDNIA 20 05R. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA na lata 2005 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 - 2015 mgr inż. Agnieszka Białończyk KRAKÓW, SIERPIEŃ 20 05 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI ............................................................................................................1 I. WSTĘP ...................................................................................................................3 II. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA GMINY DOBRA .....................5 1. POŁOŻENIE I KLIMAT GMINY ............................................................................................ 5 1.1. 1.2. 2. 3. 4. BUDOWA GEOLOGICZNA ............................................................................................... 8 ZASOBY NATURALNE .................................................................................................... 8 WODY POWIERZCHNIOWE............................................................................................. 9 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 5. 6. 7. Sieć rzeczna...................................................................................................................... 9 Zbiorniki wodne ............................................................................................................... 9 Zagrożenia powodzią ..................................................................................................... 10 Osuwiska ........................................................................................................................ 10 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE .................................................................................... 11 LASY I GLEBY ............................................................................................................. 12 FORMY OCHRONY PRZYRODY ..................................................................................... 13 7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6. 8. Położenie gminy ............................................................................................................... 5 Klimat gminy .................................................................................................................... 6 Rezerwat przyrody ......................................................................................................... 13 Pomniki przyrody ........................................................................................................... 14 Obszary chronionego krajobrazu................................................................................... 15 Parki krajobrazowe........................................................................................................ 15 Walory kulturowe ........................................................................................................... 15 Znaczenie zasobów i walorów przyrodniczych .............................................................. 15 INFRASTRUKTURA ...................................................................................................... 16 8.1. 8.2. 8.3. 8.4. Gospodarka wodno-ściekowa ........................................................................................ 16 Gospodarka odpadami ................................................................................................... 20 Drogi i koleje ................................................................................................................. 21 Środowisko akustyczne i PEM ....................................................................................... 21 9. WALORY TURYSTYCZNE GMINY DOBRA .................................................................... 23 III. PROJEKTY I PROGRAMY REALIZOWANE W GMINIE ...............23 1. 2. 3. 4. MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY......................... 23 ZWIĄZEK GMIN DORZECZA ŁOSOSINY ....................................................................... 28 STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY DOBRA .................................................. 29 EDUKACJA EKOLOGICZNA NA TERENIE GMINY ........................................................... 30 ROZDZIAŁ III OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA NATURALNEGO W GMINIE .............................................31 1. 2. 3. 4. STAN I TENDENCJE ZMIAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ....................................... 31 STAN I TENDENCJE ZMIAN STANU WÓD POWIERZCHNIOWYCH .................................... 32 ZMIANY W RZEŹBIE TERENU I PRZYPOWIERZCHNIOWEJ WARSTWIE SKORUPY ZIEMSKIEJ 36 STAN I TENDENCJE PRZEOBRAŻEN GLEB ..................................................................... 36 Degradacja naturalna............................................................................................................... 36 Degradacja chemiczna ............................................................................................................. 38 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ STAN I TENDENCJE NATĘŻENIA HAŁASU ..................................................................... 38 5. Hałas komunikacyjny ................................................................................................................ 38 Hałas przemysłowy ................................................................................................................... 41 STAN I TENDENCJE ZMIAN PRZYRODY OŻYWIONEJ...................................................... 42 6. Szata roślinna ........................................................................................................................... 42 Świat zwierzęcy ......................................................................................................................... 43 STAN I TENDENCJE PRZEOBRAŻEŃ WALORÓW ESTETYCZNO-WIDOKOWYCH KRAJOBRAZU ..................................................................................................................... 43 8. POLE ELEKTROMAGNETYCZNE ................................................................................... 43 9. NAKŁADY INWESTYCYJNE NA REALIZACJE ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE DOBRA W LATACH 2004 - 2005 ................................................... 45 10. SYNTEZA DANYCH O STANIE PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............ 45 11. OCHRONA GEORÓZNORODNOŚCI ................................................................................ 46 7. IV. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI ......................................................................................................47 1. PROGRAM OCHRONY POWIETRZA ............................................................................... 48 Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym ........................................................................... 48 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych ............................................................. 49 2. PROGRAM OCHRONY WÓD .......................................................................................... 50 Zarządzanie zasobami wodnymi ............................................................................................... 50 Ochrona wód ............................................................................................................................ 51 Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna ....................................................................... 52 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. PROGRAM OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI .................................................................. 53 PROGRAM RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW NATURALNYCH ....................... 55 PROGRAM OCHRONY PRZED HAŁASEM ....................................................................... 56 PROGRAM GOSPODARKI ODPADAMI ............................................................................ 57 PROGRAM OCHRONY ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH I OBSZARÓW CHRONIONYCH ........ 58 PROGRAM OCHRONY GATUNKOWEJ ROŚLIN I ZWIERZĄT ............................................. 59 PROGRAM OCHRONY LASÓW ...................................................................................... 59 PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZEŃSTWA .............................................. 60 HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ EKOLOGICZNYCH W GMINIE .............................. 60 V. INSTRUMENTY FINANSOWE I EKONOMICZNE REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE DOBRA .................1 4.1. INSTRUMENTY FINANSOWE ........................................................................................... 1 4.2. INSTRUMENTY EKONOMICZNE .................................................................................... 10 4.3. NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ............................... 11 VI. ZARZĄDZANIE I MONITORING GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .............................................................................16 1. 2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA................................................. 16 MONITIRING GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .................................... 16 WYKORZYSTANE MATERIAŁY ......................................................................18 SPIS TABEL ............................................................................................................20 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ I. Wstęp Podstawę formalno – prawną Programu Ochrony Środowiska Gminy Dobra stanowi Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27.04.2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 - art. 17 i 18), na mocy, której Zarząd Gminy sporządza Gminny Program Ochrony Środowiska w celu realizacji polit yki ekologicznej Państwa. Jednocześnie Gminny Program Ochrony Środowiska powinien być spójny i zsynchronizowany ze strategią zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego gminy, ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,a także uwzglę dniać wyt yczne z powiatowego programu ochrony środowiska. W Powiatowym Programie Ochrony Środowiska sporządzonym dla Powiatu Limanowskiego wskazano nastepujące problem y środowiskowe dot yczące m. innymi: 1. Stanu i ochrony powietrza atmosferycznego, 2. Zanikania ozonu stratosferycznego, 3. Eutrofizacji, 4. Zatrucia gleb i wód toksycznymi chemikaliami, 5. Różnorodności biologicznej, 6. Ochrony krajobrazu, 7. Ochrony zasobów wodnych i leśnych,. 8. Degradacji gleb, 9. Zasobów złóż kopalin. Gminny Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dob ra szczegółowo uwzględnia zadania wynikające z Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Biorąc pod uwagę całokształt wyt ycznych i przepisów na podstawie których został sporządzony Gminny Program Ochrony Środowiska ocz ywist ym jest, że ma on służ yć w celu zr ównoważonego rozwoju gminy, który w minimalnym stopniu będzie zagrażał środowisku naturalnemu. 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Zawarte są tu też kierunki działań, które będą eliminował y zaniecz yszczenie środowiska, prz y względnie najlepszej dostępnej technice z punktu widzenia możliwośc i ekonomicznych gminy. W prz ypadku Gminy Dobra jest to t ym ważniejsze, iż głównym kierunkiem rozwoju ze względu na lokalne uwarunkowania jest rozwój turyst yki i ekologicznej ż ywności. Kolejnym zadaniem niniejszego Programu jest ubieganie się o środki na dofinansowanie inwest ycji w gminie, pochodzące z krajowych fundusz y celowych (np. Fundusz Ochrony Środowiska) jak i Fundusz y Strukturalnych, pochodzących z Unii Europejskiej. Na chwilę sporządzania Gminnego Programu Ochrony Środowiska sąsiednie gminy posiad aja już projekty Gminnego Programu Ochrony Środowiska lub są w trakcie ich opracowywania. W Programie Ochrony Środowiska Gminy Dobra uwzględniono postanowienia Programów Ochrony Środowiska dla gminy Słopnice oraz Tymbark. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ II. Charakterystyka środowiska Gminy Dobra 1. Położenie i klimat gminy 1.1. Położenie gminy Gmina Dobra położona jest w północno – zachodniej części powiatu limanowskiego. Granicz y z gminami: Jodlownik, Kamienica, Maszana Dolna, Tymbark, Słopnice i Wiśniowa. Jest to gmina wiejska. Powierzchnia Gminy wynosi 109,05 km 2 i licz y 9635 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 88 osób na km 2 . Uż ytki rolne stanowią 45,7 %, lasy zajmują 47,7 % powierzchni gminy. Do sektora prywatnego należ y 87,5% powierzchni gruntów ogółem i 98,5% powierzchni użytków rolnych. Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Gminy Dobra Lp. Wyszczególnienie 1. 2. Powierzchnia ogólna Uż ytki rolne grunt y orne sady łąki pastwiska Lasy i grunt y orne Pozostałe grunt y i nieuż ytki 3. 4. Użytkowanie gruntów W indywidualnych W granicach gospodarstwach administracyjnych rolnych w granicach gminy gminy w ha % w ha % 10 905 100 7 041 100 4 981 45,7 4 696 66,7 2 212 20,3 2 157 30,6 321 2,9 182 2,6 1 998 18,3 1 964 27,9 450 4,1 394 5,6 5 202 47,7 2 104 29,9 722 6,6 241 3,4 Źródło: Gmina Dobra Z prowadzonych upraw na terenie gminy uz yskuje się średnie plony. Na ilość uz yskiwanych plonów mają wpł yw głównie słabsze gleby, ale także warunki klimat yczne, rzeźba terenu oraz powiązane z t ym stosunki wodne. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Znaczny udział terenów leśnych w ogólnej powierzchni przycz ynił się do rozwoju przem ysłu przetwórstwa drzewnego. Na terenie Gminy Dobra (wg danych UG Dobra) znajduje się 108 gospodarstw ekologicznych, przewiduje się wzrost ilości takich gospodarstw. 1.2. Klimat gminy Warunki klimat yczne gminy Dobra odpowiadają warunkom panującym na obszarze Beskidu W yspowego, które cechuje przejściowy klimat związany ze ścieraniem się wilgotnych mas powietrza znad Atlant yku oraz suchego powietrza z głębi kont ynentu. Pogodę tego regionu kształtują najczęściej polarnomorskie masy powietrza napływające znad Atlant yku. Więcej niż przez pół roku decydują one o t ypach pogody w Beskidach. Znacznie rzadziej napł ywają nad ten obszar mas y zwrotnikowomorskie i zwrotnikowokontynentalne. Powietrze arkt y czne dociera tu jeszcze rzadziej i pojawia się wyłącznie w pierwszym kwartale roku. Dodatkowym cz ynnikiem różnicującym warunki klimat yczne jest znaczne zróżnicowanie rzeźby terenu. Na klimat tego obszaru istotn y wpł yw ma wysokość nad poziomem morza, ekspo z ycja oraz rodzaj form terenowych. Stoki wzniesione do wysokości 750 m n.p.m. znajdują się w obrębie piętra umiarkowanie ciepłego, wzniesienia powyżej 750 m n.p.m. do około 1100 m n.p.m. należą do piętra umiarkowanie chłodnego. Większość obszaru gminy leż y w obrębie piętra umiarkowanie ciepłego. Średnie roczne temperatury powietrza wahają się od +6 o C do +8 o C. Najcieplejsz ym miesiącem roku jest lipiec, ze średnią temperaturą +16,1 o C, a najchłodniejsz ym st yczeń –2,7 o C. Na badanym obszarze wyróżniono osiem termicznych pór roku (tabela 2) 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Tabela 2. Długość trwania termicznych pór roku Początek Koniec U mia r ko wa n a z i ma 0 o C d o – 5 o C 1 0 XII 1 2 III 93 P rzed wio ś n ie 0 o C d o +5 o C 1 3 III 8 IV 27 W io s n a +1 0 o C d o +1 5 o C 9 IV 14 V 36 P rzed le cie +1 0 o C d o +1 5 o C 15 V 1 7 VI 34 Lato t>1 5 o C 1 8 VI 2 0 VIII 64 2 1 VIII 2 6 IX 37 2 7 IX 3 XI 38 4 XI 9 XII 36 Pora roku P o leci e +1 5 o C d o +1 0 o C J esi e ń +1 0 o C d o +5 o C P rzed zi mi e +5 o C d o 0 o C Liczba dni Średnie roczne sum y opadów w terenach g órskich podobnie jak temperatury powietrza uzależnione są od wysokości bezwzględnych. Wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza, wzrasta ilość opadów, średnio na każde 100 m wysokości przeciętnie o 30 mm. Opady w ciągu roku są rozmieszczone nierównomie rnie. Minimum występuje w lut ym lub marcu, natomiast maksimum prz ypada na czerwiec lub lipiec. Opady letnie są z reguł y gwałtowne, krótkotrwałe. Do częst ych zjawisk należą również burze. Średnia roczna suma opadów wynosi 884 mm. Udział opadów śniegu waha się od 20 do 30% i zależ y od temperatury powietrza oraz wysokości nad poziomem morza. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi około 70 i zależ y przede wsz ystkim od wysokości bezwzględnej i ekspozycji stoków. Na każde 100 m wzniesienia liczba dni z pokrywą śnież ną wzrasta średnio o 9 dni. Częst ym zjawiskiem, zwłaszcza jesienią są mgł y. Liczba dni z mgłą wzrasta wraz z wysokością nad poziomem morza, a największe natężenie osiąga w październiku i listopadzie. Morfologia terenu gminy Dobra, a przede wsz ystkim ukła d grzbietów i obniżeń, wpł ywają w znacznym stopniu na kierunki wiatrów. Najczęściej wieją wiatry południowo -wschodnie i zachodnie. 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 2. Budowa geologiczna Gmina Dobra położona jest na terenach górz yst ych (średnia wysokość nad poziom morza 507 m.) w centralnej partii Beskidu Wyspowego ze szcz ytami Mogielnica (1171 rn.), Łopień (951 m), Cwilin (1060 m.), Śnieżnica (1006 m.). Cał y teren gminy leż y w zasięgu rzek III rzędu tj. Łososinki i Stradomki z licznymi dopł ywami i potokami górskimi. Zgodnie z podziałem Pol ski wg Kondrackiego na mezoregion y fiz ycznogeograficzne, obszar gminy Dobra należ y do podprowincji Zewnętrzne Karpat y Zachodnie. Gmina położona jest w mezoregionie Beskid Wyspowy. Specyficzną cechą krajobrazową Beskidu Wyspowego jest występowanie odosobni onych gór, wznoszących się 400 -500 m ponad poziom zrównania śródgórskiego do wysokości 850 -1170 m. Góry te są ostańcami denudacyjnymi płasko zalegających piaskowców magurskich. Beskid W yspowy, pojedyncz ych pod kopulast ych względem wzniesień, morfologicznym górujących składa nad się z śródgórskim poziomem zrównania. Zbocza i wierzchowiny wysp są zalesione, natomiast poziom śródgórski w większości zajęt y jest pod uprawy i zabudowę. Na niektórych obszarach pokrywa skalna została zniszczona przez erozję i na po wierzchni ziemi odsłania się płaszczowina niższa. Na obszarach t ych zwanych oknami tektonicznymi widoczne są młodsze skał y niższej płaszczowiny wynurzającej się spod pokrywy starsz ych skał płaszczowiny wyższej. Okna tektoniczne pozwalają ocenić minimalną wielkość nasunięcia jednej płaszczowiny na drugą. Skał y tworzące Karpat y Fliszowe są sfałdowane. 3. Zasoby naturalne Na terenie Gminy Dobra występują złoża surowców skalnych – piaskowców, w miejscowości Porąbka. W 2005r. uruchomiono kamieniołom piaskowca i łupka „Skrz ydlna”. Nie wystepują natomiast złoża gazu ziemnego, ropy naftowej. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 4. Wody powierzchniowe 4.1. Sieć rzeczna Przez teren Gminy Dobra przepł ywają główne rzeki : Łososina i Stradomka ze swoimi dopł ywami. Rzeka Łososina jest uregulowana. Główne zagrożenie powodzią stanowią nieuregulowane potoki, w których woda powoduje podm ycia brzegów oraz dróg przebiegających w pobliżu rzek, a także prz yczółków i mostów. Rzeka Łososina jest lewobrzeżnym dopływem Dunajca, o całkowitej długości 56.0 km. Wypł ywa z północn o–wschodnich stoków Jasienia na wysokości 760 m npm, powierzchnia zlewni 407 km 2 . Rzeka charakteryzuje się wzmożonymi procesami eroz yjnymi, oraz nadmiernym transportem materiału unoszonego. Amplituda wahań stanów wody wynosi 4 -5 m. Południowe obrzeża Powia tu Limanowskiego odwadnia potok Szczawa, będący głównym dopływem Potoku Kamienica Zabrzeska, który uchodzi do Dunajca. Łososina przejmuje wody z gmin Dobra, Tymbark z dopł ywem Słopniczanki odwadniającej gminę Słopnice. Dalsz y bieg Łososiny odwadnia gminy Limanowa i Laskowa. Potok Stradomka jest prawobrzeżnym dopł ywem Raby, do której uchodzi w jej 40,8 km biegu. Stradomka jest odbiornikiem ścieków bytowo gospodarcz ych i komunalnych z miejscowości położonych wzdłuż jej biegu oraz zaniecz yszczeń wprowadzanych do jej wód ze spł ywami powierzchniowymi. Wody Stradomki są ujmowane do celów zaopatrzenia w wodę ludności gminy Łapanów. 4.2. Zbiorniki wodne Na terenie Gminy Dobra nie wystepują zbiorniki wodne. 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 4.3. Zagrożenia powodzią Gmina Dobra zagrożona jest dwoma t ypami we zbrań: - wezbrania opadowo -rozlewne spowodowane opadami ciągł ymi, - wezbrania opadowo -nawalne wywołane gwałtownymi ulewami letnimi, które stwarzają zagrożenie dla obszarów prz yległ ych do górskich rzek i potoków. Tabela 3. Szkody powodziowe powstałe w latach 1997 – 2001r. na terenie Gminy Dobra L.p. Potok / rzeka Szkoda na potoku wg szacunku 1997-1998 600,0 1999-2001 128,0 Przenosza w Przenoszy 1 187,0 466,5 1 653,5 3 Stradomka w Skrzydlnej 1600,0 501,9 2 101,9 4 Czarny w Woli Skrzydlańskiej Łososina w Dobrej i Jurkowie 1 400,0 516,5 1 916,5 2 200,0 0 0 6 987,0 1 612,9 6 399,9 1 Stróża w Stróży 2 5 Razem: Razem 728,0 Źródło: Program Ochrony Środowiska Powiatu Limanowskiego, UG Dobra 4.4. Osuwiska Na obszarze 6% powierzchni kraju, jaką stanowią polskie Karpat y występuje ponad 95% wsz ystkich osuwisk. Osuwiska należą do najbardziej naturalnych zjawisk prz yrodnicz ych w obszarach górskich. Na terenie Gminy Dobra wystepuja 6 osuwisk zlokalizowane w miejscowościach: Półrzeczki, Stróża, Dobra, Jurków, Chyszówki i Gruszowiec. Źródło: Urząd Gminy w Dobrej. 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 5. Powietrze atmosferyczne Głównymi źródłami zaniecz yszczeń powietrza w gminie Dobra są źródła rozproszone z sektora komunalno – bytowego, a także sektor tzw. „niskiej” emisji ze źródeł mał ych i niezorg anizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, obiekt y rzemieślniczo – usługowe oraz transport. Do substancji mających największ y udział w emisji zanieczyszczeń pochodzących głównie z procesów spalania należą: dwutlenek siar ki (SO 2 ), tlenek węgla (CO), tlenek azotu (NO 2 ), dwutlenek węgla i pył y. Na terenie gminy Dobra nie ma zakładów emitujących zaniecz yszczenia chemiczne. Tabela poniżej przedstawia większe obiekt y w Gminie staowiące źródło energii cieplnej: Tabela 4. Większe źródła energii cieplnej Lp. 1. 2. 3. 4. 5 6 7 8 9 10 11 12 Obiekt Szkoła Podstawowa w Porąbce Szkoła Podstawowa w Gruszowcu Szkoła Podstawowa w Wilczycach Ośrodek Zdrowia w Skr zydlnej Osrodek Zdrowia w Dobrej Szkoła Podstawowa w Chyszówkach Szkoła Podstawowa w Stróży Szkoła Podstawowa w Woli Skr zydlańskiej Szkoła Podstawowa w Jurkowie Szkoła Podstawowa w Skr zydlnej Szkoła Podstawowa w Dobrej Dom Nauczyciela w Skr zydlnej Rodzaj paliwa Uwagi węgiel kamienny j est proj ekt, planowana zmiana ogr zewania na gazowe j est proj ekt, planowana zmiana ogr zewania na gazowe j est proj ekt, planowana zmiana ogr zewania na gazowe j est proj ekt, planowana zmiana ogr zewania na gazowe węgiel kamienny węgiel kamienny węgiel kamienny gaz ziemny gaz ziemny gaz ziemny gaz ziemny gaz ziemny gaz ziemny gaz ziemny gaz ziemny Źródło: Dane Urzędu Gminy 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ W ostatnich latach został y zmodernizowane źródła ciepła międz y innymi w takich obiektach jak: 1. Kotłownie budynku Szkoł y Podstawowej w Chyszówkach (2000r.), Stróż y (1995r.), Dobrej (1998r.), Woli Skrz ydlańskiej (1995r.) Skrz ydlna ( 2003r.) Zmieniono system ogrzewania z węglowego na gaz ziemny. Spowodowało to redukcję emisji pyłów i gazów : NO x , SO 2 i CO . Inwest ycja kosztowała łącznie 248 058 zł. 2. Kotłownia w budynku Urzędu Gminy w Dobrej ( 2000r.). Spowodowało to redukcję emisji pyłów i gazów : NO x , SO 2 i CO . Koszt inwest ycji 47 663zł. Do 2004 roku zgaz yfikowano 95 % obszaru gminy Dobra. 6. Lasy i gleby Na terenie gminy Dobra występują gleby: brunatne wyługowane i kwaśne, brunatne deluwialne, bielicowe i pseudobielicowe oraz mady. Przeważają gleby średnio – przepuszczalne: brunatne i płowe, mady i rędziny o składzie mechanicznym glin lekkich i średnich lub utworów pyłowych nadające się pod uż ytki orne i sady. Gleby w ystępujące na obszarze gminy należą do niskich klas bonitacyjnych – od II – VI. Pierwsza klasa w ogóle nie występuje. Lasy i grunt y orne zajmują 47,7% powierzchni gminy. Łącznie ich powierzchnia wynosi 5 202 ha. W występującym naturalnym drzewostanie przeważają: buk, jodła, świerk. Stopień zalesienia gminy jest średni i zróżnicowany. Gmina Dobra nie należy do najbardziej zalesionych gmin powiatu limanowskiego. Lasy w gminie Dobra zlokalizowane są głównie na wierzchołkach gór i wniesień, sto kach i zboczach nie nadających się do rolniczego wykorz ystania. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 7. Formy ochrony przyrody Na podstawie ustawy o ochronie prz yrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za tereny chronione należ y uznać parki narodowe, rezerwat y i parki krajobrazowe wraz z ic h otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę przestrzenną mogą mieć również niektóre pomniki prz yrody, uż ytki krajobrazowe. szczególnymi Na ekologiczne, terenie walorami a zwłaszcza Gminy Dobra prz yro dnicz ymi zespoł y obszary objęte prz yrodniczo - wyróżniające został y się następującymi formami ochrony: 7.1. Rezerwat przyrody Na terenie Gminy Dobra , we wsi Porąbka istnieje od 1968 roku rezerwat częściowy „Śnieżnica”. Został powołany Zarządzeniem Nr 179 MLiPD z dnia 4 listopada 1968 r. (MP Nr49/68 poz.339) . Obszar rezerwatu zajmuje powierzchnię 8,57 ha. Całość powierzchni leż y na terenie L asów Państwowych (oddz. 74l, 74Ac w leśnictwie Ćwilin, obrębu Limanowa). Jest to rezerwat leśny, rodzaju ekosystemowego, ekosystem naturalny. Został on utw orzony w celu oc hrony dobrze zachowanego fragmentu naturalnego lasu bukowego (w formie bucz yny karpackiej), a ponadto ochrony rzadkich elementów flory i fauny, wychodni ska lnych, wód i gleb wyższ ych położeń górskich. Dot ycz y to m.in. gatunków roślin runa o bjęt ych ochroną całkowitą: widłaka jałowcowatego, tojadu mocnego, ciemięż ycy zielonej, śnież yczki przebiśnieg i lilii złotogłów. Rezerwat ten ma aktualny plan ochrony na lata 1996-2015. Jednakże w roku 1997 (również na wniosek Nadleśnictwa) opracowano plan poszerzenia rezerwatu o wydzielenia 74k,m, 74Ab i linię projektowaną, w wyniku którego powierzchnia rezerwatu wzrosłaby do 24,92 ha). Teren ten jest położony w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu istniejącego, co spowodowałoby pełniejsze zabezpiecz enia dobrze zachowanego przedmiotu ochrony. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 7.2. Pomniki przyrody Tabela 5. Pomniki przyrody w Gminie Dobra Lp/Nr rej. woj. Nazwa i forma ochrony przyrody Data utworzenia formy ochrony przyrody Położenie geograficzne i administracyjne gminnawieś Opis obiektu poddanego ochronie (obw. w cm) Miejsce i data utworzenia aktu o uznaniu za pomnik przyrody 3/15 Grupa drzew 31.01.1936 pomnik przyrody 20014i49043i Dobra G. w otoczeniu zabytkowego kościoła Lipa obw. 300 Lipa obw. 370 Kraków Dec.LKBS11/Li/2/Kr/36 z 31.01.1936 5/22 Poj. 22.03.1982 drzewo pomnik przyrody Dąb obw. 395 Nowy Sącz Dec.RŻL.op7140/2/8 2z 22.03.1982 9/74 Grupa drzew 11.05.1964 pomnik przyrody 20011i49o45i Dobra G. Skrzydlna 47 W obrębie zabudowań Tadeusza Szczurowskiego 20010i49044i DobraG. Wola Skrzydlańska 7 w obrębie zabud. Józefa Jarosza 20014i49043i Dobra G. Porąbka 7 Na granicy gruntów St.Cygala i St.Gąsiora 20016i49041i Dobra G. Chyszówki 32 W obrębie zabud. Józefa Ranosz 20011i49045i Dobra G Skrzydlna 47 w obrębie zabud. Stanisława Zająca Dobra G. w obrębie zabytkowego kościoła przy ogrodzeniu nr.dz. 419 Dobra G. w górnej partii góry Łopień, oddz. 62 około 300 m na północ od szczytu dwa cisy Kraków Dec.Rol.-IX-3/40/64 z 11.05.1964 Lipa szerokolistna obw. 350 Kraków Dec.Rl.op.8311/46/6 8 z 8.07.1968 lipa szerokolistna obw. 790 Kraków Dec.WRN Rl..op.8311/267/68 z 13.12.1968 trzy dęby Nowy Sącz Rozp.nr38 Wojew Dz.Urz.Woj.Nows z 9.09.1987 Dąb szypułkowy „Szymon” obw.470 wys. 25 Jaskinia-grota „Zbójnicka” na górze Łopień Nowy Sącz Rozp. Nr.23 Woje Nowos. Dz.Urzęd Nr.26.94 z 27.12.1994 Nowy Sącz Rozp.nr.48 Woje Nowos.Dz.Urzęd z 7.12.1998 08.07.1968 22/112 Poj. drzewo pomnik przyrody 13.12.1968 31/141 Poj. drzewo pomnik przyrody 09.09.1987 49/337 Grupa drzew pomnik przyrody 27.12.1994 52/381 Poj. drzewo pomnik przyrody 56 Jaskinia 07.12.1998 pomnik przyrody Źródło: Starostwo Powiatowe 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 7.3. Obszary chronionego krajobrazu Gmina Dobra znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego, który został utworzony w 1997 r. i p osiada łączną powierzchnię 440 405,4 ha. 7.4. Parki krajobrazowe W obszarze Gminy Dobra nie ma żadnego parku krajobrazowego. Istnieje projekt utworzenia parku krajobrazowego Ł ososińsko – Żegocińskiego. 7.5. Walory kulturowe Tabela 6. Zabytkowe obiekty na terenie Gminy Dobra, wpisane do rejestru zabytków Miejscowość Obiekt Nr wpisu do rej. Dobra kościół parafialny A-14/71 (NS) Skrzydlna kościół parafialny A-107/61 (NS) Skrzydlna ogród podworski A-301/82 (NS) Skrzydlna dwór A-603/89 (NS) Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego 7.6. Znaczenie zasobów i walorów przyrodniczych Tabela 7. Prorozwojowe i ograniczające rozwój zasoby i walory przyrodnicze na terenie gminy Dobra Element przyrodniczy Czynniki prorozwojowe Czynniki pogarszające możliwości rozwojowe Położenie – Beskid Wyspowy - turystyka Ukształtowanie terenu - teren górzysty, duża różnorodność ukształtowania terenu - turystyka – rozwój sportów zimowych, szlaków turystycznych - wzrost natężenia ruchuwzrost zanieczyszczenia powietrza i wzrost wytwarzanych odpadów - wzrost natężenia ruchuwzrost zanieczyszczenia powietrza i wzrost wytwarzanych odpadów 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Gleby - niska jakość bonitacyjna Wody podziemne - niewielkie zasoby - zastępowanie areału rolnego nasadzeniami leśnymi lub naturalnymi użytkami (łąki) - rozwój przemysłu przetwórczego – uprawianych gatunków roślin - konieczność rozbudowy sieci wodociągowej Wody powierzchniowe - gęsta sieć, duże zanieczyszczenie -rozwój bazy turystycznej wędkarstwo Walory przyrodnicze – duża lesistość - rozwój przemysłu drzewnego - rozwój turystyki Walory kulturowe - zabytki - rozwój turystyki - popularyzacja regionu - uprawa gatunków roślin o niewielkich wymaganiach glebowych (ziemniaki, zboża) - niższe plony - ograniczenia nowego osadnictwa -niedobory wody wpływające na wielkość plonów -rozwój niektórych dziedzin gospodarki - zła jakość wód ujmowanych na cele socjalne - zwiększenie zagrożenia powodziowego - występowanie tylko niektórych gatunków flory i fauny wodnej - ograniczenia lokalizacyjne przy podejmowaniu działalności gospodarczej – wykluczenie pewnych dziedzin gospodarczych - konieczność zapewnienia odpowiedniej ochrony zabytkom 8. Infrastruktura 8.1. Gospodarka wodno-ściekowa Pobór roczny wody z wodociagów gminnych w Gminie Dobra to : w 2003 roku – 66 000m 3 , a w 2004 roku – 65 000 m 3 . Gospodarka wodno ściekowa w gminie Dobra jest obecnie tylko częściowo uregulowana. Brakuje systemu rejestracji urządzeń gospodarki wodnej i ściekowej, s ystemu kontroli zbiorników bezodpł ywow ych oraz ocz yszczalni prz ydomowych. W chwili obecnej w granicach obszaru Gminy istnieje sieć wodociągowa obejmująca wieś Dobra, natomiast pozostałe sołectwa nie posiadają wodociągu gminnego, a źródłem wody pitnej są studnie kopane oraz w nielicznych wypad kach wiercone. 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Gmina Dobra posiada dwa wodociągi zbiorowe w miejscowości Dobra, z których korz ysta ok. 1890 mieszkańców. Rodzaje ujęcia wód: w Dobrej zlokalizowane są 4 źródła oraz ujęcie powierzchniowe bez nazwy. Wodociąg gminny zasilany jest przez źródł a i potoki. Długość sieci wodociągowej wynosi 24,5 km, z której korz ysta 439 budynków co stanowi 19 % ogółu gospodarstw domowych w gminie Dobra. Charakteryst yka ujęć stacji wodociągowych wodociągów komunalnych: Wodociąg nr 1 w Dobrej - Ujecie powierzchniow e na potoku „bez nazwy” – prawobrzeżnego dopł ywu rz. Łosiny w km 1+250. Wydana decyzja pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody z potoku „bez nazwy” w ilości max. 14,858m 3 /h z dnia 08.05.1993r. – OŚIV.5210/22/93– ważna do 30.06.2025r.) - Uzdatnianie wody nast ępuje za pomocą lamp UV Wodociąg nr II . Dobrej Ujęcie wody składa się z : - dwóch ujęć podziemnych źródlanych w górze Łopień – studnie kopane o głębokości ok. 2m. – dwa źródła Z-1 i Z-2 w ilości Q m a x =72,36 m 3 /dobę ( wydana wydana decyzja pozwolenia wodnop rawnego na pobór wody z ujęćia podziemnego z dnia 30.06.2003r. –OŚ-6223/8/2003– ważna do 31.12.2025r.) - jedngo ujęcia powierzchniowego – awaryjne w razie susz y – na potoku Zimny, km. 1=920 w obrebie dz. ew. nr 6034/2 w miejscowości Dobra, w ilości 78,62 m 3 /dobę ( wydana decyzja pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody z potoku Zimny z dnia 25.01.2005r. – OŚ-6223/24/2004/2005 – ważna do 31.12.2030r.) - Uzdatnianie wody następuje za pomocą podchlorynu sodu. 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ W celu uniezależnieni a się od stanu wód podziemnych oraz aby zapewnić stałe dostawy wody utworzono projekt budowy ujęć, zbiornika i sieci wodociągowej wraz z prz yłączami dla miejscowości Skrz ydlna, Przenosza i Wola Skrz ydlańska (Gmina posiada decyzję – pozwolenie wodnoprawne n a pobór wody z potoku Czarny i od Hanuli w m. Wola Skrz ydlańska i Skrzydlna – z dnia 30.08.2004r. OŚ -6223/20/2004). Po zrealizowaniu tego projektu należało by rezerwować środki w budżecie na wydatki związane z utworzeniem dokumentacji oraz wykonaniem sieci wodociągowej dla pozostał ych miejscowości gminy. Na terenie gminy Dobra zlokalizowane są 24 hydrant y z wodą pitną. Szacuje się, że na terenie gminy Dobra wystepuje ok. 300 prywatnych wodociągów osiedlowych.Koszt wody to 1,20 zł./m 3 dla mieszkańców, a dla celów produkcyjnych : 1,70 zł/m 3 . Zuż ycie wody na 1 mieszkańca wynosi 25,5 m 3 /rok. wodociągu. W 2004 Podłączono roku 23 Gmina budynki Dobra zrealizowała mieszkalne i rozbudowę zakupiono stację uzdatniania wody ( lampy UV) – koszt inwest ycji wyniósł 249 000 zł. Tabela 8. Badania jakości wody przeznaczonej na terenie gminy Dobra – wodociąg nr I w m. Dobra Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. do spożycia WODOCIĄG NR I W M. DOBRA Wyniki badań organoleptycznych i fizykochemicznych Oznaczenie Jednostka Wynik 0 Mętność mg/dm 3 /SiO 2 1 Barwa mg/dm 3 Pt akceptowalny Zapach akceptowalny Smak 7,4 Odcz yn pH 245,6 Twardość CaCO 3 mg/l 0,1 Amoniak mg/l 0,003 Azot yny mg/l 17,7 Azotany mg/l nw Chlor pozost. wolny mg/l 0,03 Żelazo mgCl 2 /l nw Mangan mg/l Źródło : Wynik badania wody – PSSE w Limanowej z dnia 14.07.2004r. 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ W 2004 roku Gmina Dobra zrealizowała rozbudowę wodociągu. Podłączono 23 budynki mieszkalne i zakupiono stację uzdatniania wody ( lampy UV) – koszt inwest ycji wyniósł 249 000 zł. Na terenie gminy Dobra niedostatecznie rozbudowana jest sieć kanalizacji sanitarnej. Niekorz ystnym zjawiskiem jest realizacja sieci wodociągowej prz y jednoczesnym zaniedbywaniu rozwoju kanalizacji sanitarnej, zwiększa to zagrożenie zaniecz yszczenia środowiska ściekami bytow ymi. W gminie Dobra 14% posesji posiada lokalne układy kanalizacji sanitarnej, z odprowadzeniem ścieków do zbiorników bezodpł ywowych. Kanalizacją sieciową objęta jest wieś Dobra, długość sieci wynosi 21,5 km z prz yłączeniem 306 budynków, tj. ok. 1260 miesz kanców. Na terenie Gminy Dobra funkcjonuje mechaniczno -biologiczna ocz yszczalnia ścieków o przepustowości Qśr.=250m 3 /dobę, zlokalizowana w m. Dobra na dz. ew. nr 5138/7 i 5138/9. W 2003 roku zakończono modernizację ocz yszczalni - koszt wyniósł 1 998 902 zł. Odbiornikiem ścieków ocz yszczonych jest rzeka Łososina w km. 45+350, w zlewni rzeki Dunajec. Gmina posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzenie ścieków ocz yszczonych – wazne do dnia 31 grudnia 2018 roku. Warunkiem jest, aby stężenia zaniecz yszczeń zawa rt ych w ściekach ocz yszczonych wprowadzanych do rzeki Łososiny nie przekraczał y wartości : i nie BZT 5 - 25 mgO 2 /l ChZT - 125 mgO 2 /l zawiesina ogólna - 35 mg/l powodował y zmian fiz ycznych, chemicznych i biologicznych, uniemozliwiających prawidlowe funkcjo nowanie ekosystemów wodnych. Brak ocz yszczalni przem ysłowych na terenie gminy Dobra. Znaczna większość gospodarstw domowych nie posiada uregulowanej gospodarki ściekowej. Na posesjach wybudowane są bezodpł ywowe zbiorniki, które są okresowo wywożone, indywi dualnie przez właścicieli gospodarstw. Szamba mogą być często nieszczelne i wywożone w prz ypadkowe miejsca. Może to powodować znaczne zaniecz yszczenia środowiska w postaci skażenia gleby, wód podziemnych i prz ykrych zapachów. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 8.2. Gospodarka odpadami Wg danych stat yst ycznych Gminy w roku 2003 w gminie Dobra zebrano 2 395,4 Mg odpadów stał ych komunalnych. Całkowite wydatki gminy związane z gospodarką odpadami w 2003 roku wyniosły 157 000 zł. Koszt ten wynikał z opłat y za odbiór odpadów komunalnych przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Empol” Sp. z o.o., tj. odbiór pojemników 2,2 m 3 rozmieszczonych na terenie gminy w ilości 109 szt. Biorąc pod uwagę zaludnienie gminy, średnio w 2003r. zebrano 0,258 Mg odpadów w przeliczeniu na 1 mieszkańca gminy ( Źródło : Urząd Gminy Dobra) W gminie prowadzony jest zorganizowany wywóz odpadów komunalnych, a ponadto dwa raz y do roku jest organizowana zbiórka odpadów wielkogabarytowych, które są wywożone przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Empol” Sp. z o.o. w ilości ok. 5 0 m 3 w ciągu roku. Od marca 2004r. w gminie organizowana jest selekt ywna zbiórka odpadów komunalnych. Dot ychczas rozmieszczono we wsz ystkich miejscowościach gminy łącznie 14 oznakowanych pojemników o poj. 2,2 m 3 na surowce wtórne, tj. szkło, tworzywa sztuc zne i metal ( puszki metalowe). gminy. Selektywna zbiórka odpadów jest finansowana z budżetu Informacje dot yczące segregacji został y zamieszczone w miejscowej prasie oraz przekazane mieszkańcom przez sołt ysów. Aktualnie zbieraniem i wywozem odpadów komun alnych na terenie gminy zajmuje się Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Empol” z Tylmanowej. Zorganizowanym wywozem odpadów komunalnych objęt ych jest 100 % mieszkańców. Do gromadzenia odpadów wykorz ystuje się kontenery SM-11 o poj. 2,2 m 3 w ilości 114 sz t. Odpady z terenu Gminy Dobra składowane są na składowisku zlokalizowanym poza granicami powiatu limanowskiego. Na terenie gminy brak składowiska odpadów i nie przewiduje się utworzenia takiego składowiska. Szczegółowy opis stanu istniejącego oraz planowa nych działań w zakresie gospodarki odpadami w Gminie Dobra zawiera Plan Gospodarki Odpadami w Gminie Dobra, sporzadzony w 2004r. 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 8.3. Drogi i koleje Przez Gminę Dobra przebiega droga krajowa nr 28 (Kraków - Mszana Dolna – Limanowa - Nowy Sącz). Obszar Gminy ce chuje średnie nasycenie siecią drogową. Ogółem powierzchnie dróg w Gminie wynoszą: krajowe 8,3 km, powiatowe - 35,6 km i gminne 186,5 km, w t ym o nawierzchni twardej 40,08 km. Zarówno drogi powiatowe jak i gminne są bardzo zniszczone. W chwili obecnej, gdy atrakcyjność systemu komunikacyjnego poprzez jego dostępność staje się ważnym problemem, jest to fakt bardzo niekorz ystny. Istniejący ruch oraz świadomość niskiego bezpieczeństwa zarówno kierujących modernizację jak większości i piesz ych, ciągów są cz ynnikami komunikacyjnych warunkującymi powiatowych i gminnych. Przez teren Gminy Dobra przebiega linia kolejowa relacji Nowy Sącz – Chabówka, na której odbywa się transport osobowy i towarowy. W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił spadek zapotrzebowania na usł ugi świadczone przez PKP. W związku z t ym częstość przejazdów pociągów osobowych na tej linii jest ograniczona do minimum. 8.4. Środowisko akustyczne i PEM Największe zagrożenie hałasem stwarza hałas komunikacyjny szczególnie jeżeli wśród ogólnej liczby pojazd ów dużą część stanowią samochody ciężarowe. Hałas powoduje również wzmożony przewóz towarowy i osobowy koleją. Drugim zasadnicz ym źródłem hałasu jest działanie duż ych zakładów przem ysłowych i usługowych. Ze względu na fakt, że w Gminie Dobra brak jest jaki chkolwiek zakładów przem ysłowych stanowiących zagrożenie środowiska hałasem oraz brak jest dróg „przelotowych” do dużych miast nie było konieczności badania poziomu hałasu na przedmiotowym terenie. 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Tabela 9. Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, ktorych przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagrożonego hałasem – wg. Rozporzadzenia Ministra Środowiska z dnia 9 stycznai 2002r. Lp. Wartośc progow a p oziomu hałasu w yrażona rów now ażonym poziomem dźw ięku A w dB pozostałe obiekty drogi lub linie i grupy źródeł kolejowe hałasu Przeznaczenie terenu 1. Obszar y A ochrony uzdrowiskowej 2. Tereny wypoczynkowo – rekreacyj ne poza mi astem 1) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzi nnym pobytem dzieci i młodzieży 2) Tereny zabudowy szpi talnej i domów opieki społecznej Tereny zabudowy mieszkniowej 3. 4. pora dnia – przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom pora nocy – przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom pora dnia przedział czasu odniesienia równy 8 najm niej korzystnym godzinom pora nocy przedział czasu odniesienia równy 1 najm niej korzystnej godzinie nocy 60 50 50 45 60 50 - - 65 60 60 50 75 67 67 57 PEM – na obszarze gminy Dobra urządzeniami wytwarza jącymi elektromagnet yczne promieniowanie niejonizujące szkodliwe dla ludzi i środowiska są: stacje bazowe generatorów komórkowych: - na stacji przekaźnikowej w Dobrej są zamontowane anteny do przekazu telefonii komórkowej: ERA GSM, Centertel., Polkomtel S.A. oraz programu telewiz yjnego 1,2 i 3 program. Dla stacji przekaźnikowych operatorów komórkowych powinny być opracowane „Raporty oddział ywania na środowisko”, w których ustalone są zabezpieczenia przed szkodliwym oddziaływaniem na ludzi. Dot ychczas nie opracowywano raportu oddział ywań. 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 9. Walory turystyczne Gminy Dobra Gmina Dobra jest jednostką terytorialną o wysokim poziomie atrakcyjności turyst ycznej. Na atrakcyjność tego terenu składają się walory prz yrodniczo - krajobrazowe, przede wszystkim urozmaicona r zeźba, duże kompleksy leśne, bogactwo rzek i potoków, naturalny krajobraz górski, bogactwo flory i fauny, t yp klimatu i piękno krajobrazu. Na t ym terenie wyznaczonych jest kilka piesz ych górskich szlaków turyst ycznych. Na uwagę zasługuje rezerwat prz yrod y "Śnieżnica" utworzony na północno-wschodnim stoku góry Śnieżnica, obejmujący około 140 -letni las bukowy, na górze Łopień znajduje się cenna jaskinia zbójecką, w której odkryto jedno z największ ych zbiorowisk rzadkiego gatunku nietoperz y. Rzeźba terenu sprzyja stosunkowo długiemu utrz ym ywaniu się pokryw y śnieżnej, dając możliwości uprawiania sportów zimowych. Niektóre wylesione szcz yt y górskie są wykorz yst ywane do startów lotni i paralotni. Cał y teren Gminy Dobra, leżący w zasięgu uregulowanych rzek Łososiny i Stradomki, z licznymi dopł ywami daje możliwość kąpieli . Na terenie gminy funkcjonuje 245 miejsc noclegowych, 20 Gospodarstw Agroturyst ycz ych, które posiadają bogatą ofertą usług, dobrą lokalizację, tradyc yjną kuchnię i inne atrakcje. Na terenie gmi ny funkcjionuje Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Gruszowcu oraz kilka baz noclegowych. Ofertę turyst yczną uzupełniają placówki gastronomiczne (ponad 10 obiektów). III. Projekty i programy realizowane w Gminie 1. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Miejscowy Plan Zagospodarowania Gminy Dobra ustala następujące zasady ochrony środowiska, prz yrody i krajobrazu: Cał y obszar objęty planem pozostaje w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu utworzonego Rozporządzeniem Nr 27 Wojewod y Nowosądeckiego (Dz. Urz. Woj. Nowosądeckiego Nr 43/97 poz. 147) i 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Wojewody Małopolskiego (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego Nr 11/99 poz. 77). Zgodnie z t ym na obszarze objęt ym planem obowiązuje: - ochrona krajobrazu kulturowego , - zakaz lokalizacji środowisko dla sporządzenia inwest ycji których raportu mogących obligatoryjnie oddział ywania na znacząco jest od działywać nałożony środowisko, na obowiązek z wyjątkiem instalacji radiokomunikacyjnych, - stosowanie w usługach, rzemiośle usługowym i produkcyjnym technologii i urządzeń bezpi ecznych ekologicznie, - zalesienie i zadrzewienie gruntów mało prz ydatnych do produkcji rolniczej, - porządkowanie gospodarki ściekowej i odpadami, - modernizacja systemów grzewcz ych oraz ograniczenie wytwarzania zaniecz yszczeń powietrza. Ochronie, w sposób okre ślony w decyzji, podlegają: - pomnik prz yrody objęt y ochroną prawną – lipa o obwodzie pnia 790 cm w Chyszówkach, obok stodoł y Józefa Ranosza Chyszówki 32 zgodnie z Decyzją RL.op.8311/267/68 z dnia 13 grudnia 1968 roku Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie (na tere nie wsi Chyszówki) - dwie lipy o obwodzie pni 300 i 370 cm w Dobrej koło kościoła, własność Parafii Rzymsko – Katolickiej, zgodnie z decyzją Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie Nr LKBS -11/ Li/2/Kr/36 z dnia 31 st ycznia 1963 roku ( na terenie wsi Dobra) - dąb sz ypułkowy o obwodzie pnia 470 cm, prz y ogrodzeniu zabytkowego kościoła w Dobrej, zgodnie z Rozporządzeniem Nr 32 Wojewody Nowosądeckiego z dnia 27 grudnia 1994 r. (dz. Urz. Woj. Nowosądeckiego Nr 26/94) ( na terenie wsi Dobra) - jaskinia „Grota Zbójecka” w Dobrej w oddziale 62 Nadleśnictwa Limanowa Leśnictwo Łopień zgodnie z Rozporządzeniem Nr 21 Wojewody Nowosądeckiego z dnia 28 sierpnia 1997 r. ( na terenie wsi Dobra) 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - rezerwat prz yrody „Śnieżnica”, obejmujący naturalny fragment bucz yny karpackiej w Beskidzie W ys powym, utworzony na powierzchni 24,92 ha lasów państwowych, oddział 74 k, l, m oraz 74A b, c Nadleśnictwa Limanowa (Rozporządzenie Nr 8/04 Wojewody Małopolskiego z dnia 28.04.2004 r. – Dz. Urz. Woj. Małopolskiego Nr 95 poz. 1334), na obszarze którego obowi ązują zasady ochrony i zakaz y określone w planie ochrony rezerwatu, (na terenie wsi Porąbka) - lipa o obwodzie pnia 350 cm w Porąbce na miedz y międz y własnością Stanisława C ygała a Stanisława Gąsiora, wg decyzji RL.op.8311/46/68 z dnia 8.03.1968 roku Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Obowiązują zasady ochrony określone w w/w decyzji. ( na terenie wsi Porąbka) - dąb o obwodzie pnia 395 cm w Skrz ydlnej, na skarpie prz y parceli budowlanej Tadeusza Szczurowskiego, Skrz ydlna nr 47 (decyzja Urzędu Wojewódzkiego w Krak owie LKBS – 11/ Li/2/Kr/36 z dnia 31 st ycznia 1963 r) - trz y dęby w Skrz ydlnej w centrum wsi, własność Stanisława Zająca (Zarządzenie Nr 38/87 Wojewody Nowosądeckiego z dnia 9 września 1987 roku). - dwa cisy prz y zabudowaniach gospodarczych Józefa Jarosza, Wol a Skrz ydlańska 6 zgodnie z Decyzją Rol.IX -3/40/64 z dnia 11 maja 1964 roku Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie ( na terenie wsi Wola Skrz ydlańska) Obowiązuje trwałe utrz ymanie lasów, zapewnienie ciągłości ich użytkowania i zakaz samowolnego wyłączania ich z p rodukcji leśnej. Obowiązuje szczególna ochrona zwart ych kompleksów leśnych, będących lasami państwowym i o statusie lasów ochronnych. Docelowo wskazane nadanie rangi lasów ochronnych lasom stanowiących własność prywatną. Obowiązuje utrz ymanie terenów zalesi onych i zadrzewionych i ich ochrona przed zainwestowaniem. W wypadku realizacji zabudowy w pobliżu lasów obowiązuje jej odsunięcie od granicy lasu o co najmniej 12 m. 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Wyznaczono grunt y rolne do zalesień i zadrzewień. Obowiązuje ich ochrona przed zabudową. Plan dopuszcza zamianę zadrzewień na tereny leśne. Zadrzewienia i zalesienia składem gatunkowym powinny nawiąz ywać do warunków siedliskowych obszaru. Dopuszcza się zalesianie gruntów rolnych nie ujęt ych w planie, jeżeli są to grunt y klasy V lub VI, są położone na stoku o nachyleniu powyżej 15% lub z występującymi procesami eroz yjno - osuwiskowymi, są gruntami okresowo zalewanymi albo są gruntami zdegradowanymi w rozumieniu ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych lub też są grun tami położonymi w wyznaczonych na rysunku planu terenach oznaczonych s ymbolem 1.3. R/ZL. Ochronie przed zabudową podlegają wyznaczone na rysunku planu ciągi i korytarze ekologiczne. W ich obrębie obowiązuje zakaz realizacji zwartej zabudowy. Ochronie podle gają walory krajobrazowe w obrębie eksponowanych widokowo stoków i wierzchowin, objęte wyznaczoną na rysunku planu „strefą ochrony eksponowanych stoków i wierzchowin”, zwaną dalej „strefą widokową” . Dla terenów rolnych obowiązuje ochrona tradycyjnej zabudowy gospodarczej z możliwością przeznaczenia jej dla funkcji rekreacyjnej i zachowanie dróg gospodarcz ych związanych z historycznymi podziałami gruntów. Obowiązuje ochrona przed zalesieniem i zadrzewieniem. Obowiązuje ochrona walorów widokowych wzdłuż dróg polnych. Dopuszczone poprowadzenie ścieżek rowerowych, konnych i szlaków turyst ycznych. Obowiązuje ochrona przed zabudową wyodrębnionych stref ekologicznych cieków wodnych, złożonych z koryt rzecznych, lasów i zarośli łęgowych, powodziowych dopuszczona i jest stanowiących obszar element y rusztu realizacja urządzeń najczęs tsz ych ekologicznego. sportowo – W wylewów terenach rekreacyjnych t ych bez trwał ych obiektów kubaturowych i realizacja ujęć wody dla wodociągów lokalnych i zbiorcz ych. Obowiązuje utrz ymani e koryt rzecznych w stanie naturalnym. Techniczne umocnienia brzegów możliwe są t ylko w miejscach intensywnej 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ erozji bocznej lub w miejscach zagrażających istniejącej zabudowie i drogom. Wzdłuż koryt rzecznych obowiązuje uzupełnienie ciągłości obudowy biologicznej a docelowo ukształtowanie pełno wartościowych zespołów łęgowych, o składzie gatunkowym dostosowanym do warunków siedliskowych, prz y preferowaniu gatunków niezbyt wysokich (olsza szara, wierzba). Możliwa realizacja stopni wodnych i niewielkich zbio rników, zmniejszających zagrożenie powodziowe. Obowiązuje sukcesywne obejmowanie ochroną wsz ystkich innych wartościowych elementów prz yrodnicz ych takich jak drzewa, krzewy, cieki wodne, punkt y widokowe, naturalne skarpy, młaki i inne. Obowiązują oszczędne i ekonomiczne zasady gospodarowania prz y wyłączaniu z produkcji rolnej gleb szczególnie chronionych tj. klas IV. Obowiązuje prz yrodniczego, utrz ymanie w wysokich szczególności standardów cz ystości środowiska wód, powietrza atmosferycznego, gleb oraz harmon ijnego krajobrazu. W usługach i rzemiośle obowiązuje zastosowanie urządzeń technologicznych bezpiecznych ekologicznie. Obowiązuje ochrona przed hałasem i stosowanie urządzeń i zabezpieczeń dla utrzymania dopuszczalnego poziomu hałasu określonego w załączni ku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 roku (Dz. U. Nr 178 poz. 1841) dla terenów zabudowy mieszkaniowej o umiarkowanej intensywności MN, terenów zabudowy mieszkaniowej o niskiej intensywności MN/MR, terenów zabudowy mieszkalno – rekreacyjnej MN/Ml, terenów zabudowy letniskowej ML jak dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, dla terenów usług publicznych UP jak dla terenów zabudowy związanej ze stał ym lub wielogodzinnym przebywaniem dzieci i młodzież y, dla terenów usług tury st yki UT jak dla terenów rekreacyjno – wypocz ynkowych poza miastem. 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 2. Związek Gmin Dorzecza Łososiny Gmina jest zrzeszona w Związku Gmin Dorzecza Łososiny. Do stowarz yszenia należą następujące gminy: Dobra, Laskowa, m. Limanowa, gm. Limanowa, Słopnice, Tym bark. Głównymi celami są: - poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez : budowę, rozbudowę sieci kolektorów sanitarnych i ocz yszczalni ścieków, - budowa zbiornika w Mł ynnem, - organizacja i wdrażanie systemu zbiórki, segregacji, składowania i ut ylizacji odpadów stał ych, - modernizacja lub budowę nowego składowiska odpadów, - poprawę cz ystości powietrza, rozwój infrastruktury turyst ycznej i drogowej. Perspekt ywiczny program gospodarki wodno – ściekowej stanowi podstawę racjonalnej polit yki i działalności rozwojo wej gmin w zakresie polepszenia warunków sanitarnych ludności oraz ochrony środowiska naturalnego konieczne, zwłaszcza wód by utrzymać i gleby. Wdrożenie naturalny krajobraz, tego programu zwiększ yć jest atrakcyjność terenów zarówno pod względem turystyczn ym jak i inwestyc yjnym, jak również chronić wody podziemne, jako nieodnawialne, duże zasoby wody pitnej przed zanieczyszczeniami przedostającymi się w powierzchni ziemi. Podporządkowanie gospodarki ściekowej jest bardzo ważnym zagadnieniem związanym z popr awą kondycji środowiska prz yrodniczego. Budowa nowych ocz yszczalni ścieków lub modernizacja starych oraz budowa scentralizowanych systemów kanalizacji sanitarnej są priorytetowymi zadaniami w t ym zakresie. Jest to t ym ważniejsze, że na terenie gminy Dobra występuje bardzo duża dysproporcja międz y stopniem zwodociągowania, a stopniem skanalizowania gminy. Dla zachowania walorów prz yrodnicz ych na terenie Gminy konieczne są znaczne inwest ycje zwłaszcza w zakresie małej infrastruktury ochrony środowiska. Małe o cz yszczalnie ścieków 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ prz ycz yniają się do poprawy warunków życia ludzi na wsi jak również do ochrony zlewni rzeki Łososina i Stradomka. W związku z powyż szym konieczne jest zwiększenie intensywności doposażenia terenów wiejskich w obiekt y służące ochronie ś rodowiska. 3. Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Dobra Gmina Dobra posiada Strategię Rozwoju Gminy Dobra, opracowaną przez Komisję ds. Strategii Rozwoju Gminy Dobra powołaną przez Radę Gminy Dobra w dniu 26 czerwca 2003 r. Uchwałą Nr IX/69/03. Nadrzędna misja jest, aby Gmina Dobra stała się obszarem o wysoko rozwiniętej infrastrukturze sprz yjającej przedsiębiorczym postawom jej mieszkańców. Ustalono cele i kierunki strategiczne, takie jak: - doprowadzenie infrastruktury technicznej gminy do odpowiedniego poziomu, w porównaniu z bliższym i dalsz ym otoczeniem oraz do wymogów europejskich, - kont ynuacja rozbudowy sieci i modernizacji dróg, - budowa ocz yszczalni ścieków, kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej, - rozwiąz ywanie problemu gospodarki odpadami stał ymi, - podniesienie standardu budownictwa; remont domów ludowych, remiz OSP i substancji mieszkaniowej, - st ymulowanie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój turyst yki i stwarzanie warunków do wypocz ynku i rekreacji na terenie gminy jako alternat ywne źródło dochodów dla mieszkańców, - kreowanie rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy. - tworzenie zaplecza dla rozwoju turyst yki i agroturyst yki na terenie gminy, - wspieranie procesów dostosowawcz ych rolnictwo do warunków UE, procesy restrukturyzacji ro lnictwa oraz działania zmierzające do poprawy dochodowości gospodarstw rolnych, 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - stworzenie warunków do zwiększenia dochodów producentów rolnych, propagowanie produktów ekologicznych, - dostrzeganie potrzeby systemat ycznego podnoszenia poziomu wykształcenia l udności gminy i przeciwdziałania bezrobociu, - posiadanie lokalnego programu reform y edukacji i oświat y. - wspieranie procesów integrujących wsie, organy samorządowe oraz wykorz yst ywanie atutów gminy poprzez ich promocję, - stworzenie dogodnych warunków dla inw estorów zainteresowanych tworzeniem nowych stanowisk pracy w gminie. - oraz kreowanie poz ytywnego wizerunku gminy. 4. Edukacja ekologiczna na terenie Gminy Niezbędnym elementem polit yki ekologicznej jest edukacja ekologiczna społeczeństwa. Na terenie gminy Do bra prowadzona jest doroczna akcja wśród młodzież y szkolnej „Sprzątanie Świata”. Poza t ym nie są prowadzone żadne inne akcje edukacyjne ze względu na brak zainteresowana wśród mieszkańców gminy. Związane jest to prawdopodobnie z brakiem świadomości o zagr ożeniach wynikających z niewłaściwego korz ystania ze środowiska. 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Rozdział III Ocena zagrożeń i tendencji przeobrażeń środowiska naturalnego w Gminie 1. Stan i tendencje zmian powietrza atmosferycznego Głównymi źródłami emisji zaniecz yszczeń do powietrza atmosferycznego w Gminie Dobra są lokalne kotlownie wegowe i gazowe, paleniska indywidualne i transport drogowy. W strukturze zanieczyszczeń wyróżnia się : - zaniecz yszczenia pyłowe: pył y ze spalania paliw, pył y z procesów technologicznych, - zaniecz yszczenia gazowe: SO 2 , NO x , CO, CO 2 oraz inne gaz y. Emisja t ych zanieczyszczeń, ze względu na charakter i rozproszenie, jest trudna do zbilansowania i nie jest kontrolowana nawet w skali powiatu cz y województwa. Udział źródeł niepunktowych w ogólnej emisji jest szacowany jako znaczący, lecz nie określany ilościowo. Niska emisja zaniecz yszczeń powietrza pochodząca z lokalnych kotłowni i palenisk domowych powoduje wzrost stężenia zaniecz yszczeń pyłowych i gazowych w okresach grzewcz ych na terenach o zwartej zabudowie . Obecnie na terenie gminy obserwowana jest niekorz ystna tendencja powrotu do opalania paliwem stał ym indywidualnych palenisk domowych, wynikająca ze znacznego wzrostu ceny gazu ziemnego. Najczęściej stosowanym paliwem do opalania domowych palenisk jest tan i węgiel, a więc o gorszym składzie i parametrach grzewcz ych. Na terenie Gminy Dobra nie wystepują większe zakłady przem ysłowe i komunalne emitujące zaniecz yszczenia do atmosfery. 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 2. Stan i tendencje zmian stanu wód powierzchniowych Podstawą określenia stanu zaniecz yszczenia rzek są wyniki badań jakości wód wykonywane według ściśle określonych zasad i obowiązujących norm analit ycznych. Podstawa prawna klasyfikacji wód: Rozporz adzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla pr ezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników (Dz.U.2004.32.284).Rozporz adzenie i prezentacji wprowadza stanu t ych klasyfikacj e wód dla prezentowania stanu wód powierzchniowych obej mującą pieć klas jakości. Podstawowym określonych kryt erium dla wód kwalifikuj acym jest powierzchniowych spełnianie wymaga ń wykorz ystywanych do zaopatrywania ludno ści w wodę przeznaczon ą do spoż ycia, ustalonych w Rozporz adzeniu Ministra Środowiska z dnia 27.1 1.2002 roku. Kryterium uzupełniaj ącym w nowej klasyfikacji wód powierzchniowych s a wartości biologicznych wska źników jakości wody. Nowe jako ści klasy wód powierzchniowych zdefiniowano nast ępująco: klasa I – wody bardzo dobrej jako ści, spełniaj ące wymagania określone dla wód powierzchniowych kategorii A1, w których warto ści biologicznych wskaźników jakości wody nie wskazuj ą na żadne oddział ywania antropogeniczne, klasa II – wody dobrej jako ści, spełniające w odniesieniu do wi ększosci wskazników jakości wymagania określone dla wód powierzchniowych kategorii A2, w których warto ści biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpł yw oddział ywa ń antropogenicznych, klasa III – wody zadowalaj ącej jakości, spełniaj ące wymagania określone dla wód powierzchniowych kategorii A2, w których warto ści biologicznych wskaźników jakości wody wykazuj ą umiarkowany wpl yw oddział ywa ń antropogenicznych, klasa IV – wody niezadowalaj ącej jakości, spełniaj ące wymagania określone dla wód powierzchniowych kategorii A3, w któr ych wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazuj ą, na skutek oddział ywa ń 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ antropogenicznych, zmiany jako ściowe i ilościowe w populacjach biologicznych, klasa V – wody złej jako ści, niespełniaj ace wymagań jakościowych dla wód powierzchniowych wykor z yst ywanych do zaopatrzenia w wod ę do spoż ycia; wartości biologicznych wskaźników jakości wykazują, na skutek oddział ywań antropogenicznych, zmiany polegaj ace na zaniku występowania znacznej cz eści populacji biologicznych. Rzeka Łososina Wzdłuż biegu rze ki komunalno-przem ysłowe z źródłami zaniecz yszczeń Limanowej (dopł ywem wód są Sowlinka) ścieki oraz z Tymbarku i socjalno -bytowe z ocz yszczalni gminnych w Dobrej, Laskowej, Ujanowicach i Łososinie Dolnej. Wody rzeki Łososiny są ujmowane do celów pitnych dla Limanowej. W Łososinie Górnej znajduje się ujęcie wody o nominalnej wydajności 3800 m 3 /d. W 2002 r. badania jakości rzeki Łososiny prowadzono w dwóch punktach kontrolnych: Piekiełko (powyż ej ujęcia wody dla Limanowej) km 35+900 oraz Jakubkowice (wodowska z – most Łososina Dolna) km 6+800. Stan cz ystości wód Łososiny: - substancje organiczne w Piekiełku – I klasa cz ystości, w Jakubowicach II klasa cz ystości, - substancje nieorganiczne oraz substancje biogenne – I klasa czystości, - zawiesiny – I klasa powyżej ujęcia wody dla Limanowej, przy ujściu do Zbiornika Czorszt yńskiego – II klasa czystości, podczas gwałtownych wezbrań ilość niesionych zawiesin wzrasta do wartości ponadnormat ywnych, - zaniecz yszczenia specyficzne – I klasa czystości. Pod względem hydrobiologicznym – wody słabo zaniecz yszczone II klas y cz ystości. Stan sanitarny – III klasa (25 -krotne przekroczenie normat ywu I klas y cz ystości). W ocenie ogólnej Łososina prowadzi wody III klasy ze względu na zaniecz yszczenie bakteriologiczne. Wody Łososiny nie w ykazują cech eutrofizacji. 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Rzeka Stradomka Stradomka komunalnych jest z odbiornikiem miejscowości zaniecz yszczeń ścieków położonych wprowadzanych do bytowo -gospodarczych wzdłuż jej jej wód biegu ze i oraz spł ywami powierzchniowymi. Wody Stradomki są ujmowa ne do celów zaopatrzenia w wodę ludności gminy Łapanów. Głównym zrzutem ścieków komunalnych odprowadzanych z terenu powiatu limanowskiego do poprzez potok Tarnawa jest rzeki Stradomki mechaniczno -biologiczna ocz yszczalnia ścieków komunalnych w Jodłowniku. Stradomka badana była w 2002 roku w dwóch punktach pomiarowo kontrolnych: Łapanów - km 16 + 800, i Stradomka – km 2 + 800 (ujście do Raby). Jakość fiz ykochemiczna wód Stradomki: - substancje organiczne, zawiesiny oraz zaniecz yszczenia specyficzne na całej badanej długości odpowiadał y I klasie cz ystości, - związki biogenne do odcinka ujściowego odpowiadału klasie I, a na odcinku ujściowym (p.p.k. Stradomka) klasie II, o czym decydował y stężenia azotu azot ynowego. Według oceny kryterium fiz ykochemicznego wody S tradomki odpowiadał y do odcinka ujściowego I klasie cz ystości, zaś na odcinku ujściowym klasie II, o cz ym względem hydrobiologicznym zdecydował y wody stężenia Stradomki biogenów. reprezentują Pod strefę β-mezosaprobową (II klasa) na całe j badanej długości rzeki. Stężenie chlorofilu a w p.p.k. Łapanów nie przekracza wartości dopuszczalnych dla I klasy. Ocena ogólna III klasa cz ystości. Wody Stradomki na badanym odcinku nie wykazują cech eutrofizacji. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 2001 14,8 2002 Stradomka 2001 2,8 2002 Łososina Piekiełko 2001 35,9 2002 Jakubkowice 2001 6,8 2002 Substancje biogenne Substancje specyficzne Ocena wg. kryterium fiz-chem Stan sanitarny Wskaźniki hydrobiolo Ocena g ogólna Łapanów Zawiesiny Stradomka Substancje organiczne Zasolenie Punkt pomiarowokontrolny Km biegu rzeki Rzeka Lata Tabela 10. Klasyfikacja jakości wód rzek bedacych odbiornikami zanieczyszczeń z gminy Dobra I I III II I II III III III I I I I I I II II II I I I II I II III II III I I I II I II III II III II I I II I II III II III I I non I I I III II III I I I I I I III II III II I non II I II III II III Źródło: Raport o Stanie Środowiska w Województwie Małopolskim. Kraków WIOŚ 2003 r. Jakość Łapanów wód uległa rzeki Stradomki poprawie, ocenę w wg. punkcie kryterium kontrolno -pomiarowy fiz ykochemicznego zmieniono z II na I, stan sanitarny z III klasy na II, zaś wg kryterium hydrobiologicznego z III klasy na II. Ogólna ocena uległa zmianie z III klas y na II. W punkcie kontrolno -pomiarowym Stradomka ocena rzeki nie uległa zmianie. Jakość rzeki Łososiny w punkcie kontrolno -pomiarowym Piekiełko uległa poprawie w zakresie oceny wg kryterium fiz ykochemicznego z klas y II na I. Oceny końcowej jednak nie zmieniono. Wody tej rzeki pozostają w III klasie. W punkcie pomiarowo -kontrolnym Jakubkowice pogorszeniu uległa ocena wg kryt erium fiz ykochemicznego z I klasy na II klasę. Ogólna ocena rzeki Łososiny w t ym punkcie nie zmieniła się (III klasa). Źródło: Plan Ochrony Środowiska Powiatu Limanowskiego 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Jakość głównej rzeki – Łososiny, przepł ywającej przez obszar gmin y nie spełnia docelowych wymogów I klasy cz ystości. Wody rzeki Łososiny w zakresie zanieczyszczeń fiz ykochemicznych odpowiadają II klasie cz ystości, a pod względem bakteriologicznym III klasie cz ystości. Zła jakość wód powierzchniowych wynika z nieuporządkowanej gospodarki ściekowej na terenach wiejskich, charakteryzującej się brakiem kanalizacji i ocz yszczalni, niekontrolowanymi zrzutami nieocz yszczonych ścieków oraz funkcjonowaniem nieszczelnyc h szamb. Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę gospodarki komunalnej jest zlewnia rzeki Łososina i dlatego powinna być ona poddana szczególnej ochronie. 3. Zmiany w rzeźbie terenu i przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej Na terenie Gminy Dobra dwa eksp loataowane kamieniołom y są cz ynnikiem wywołanym przez człowieka, a powodującym zmiany w rzeźbie terenu. Występują naturalne cz ynniki zmieniające rzeźbę terenu, którymi są osuwiska i pełznięcie. Są to zjawiska pospolite na terenie całego powiatu limanowski ego, a przy t ym niezwykle groźne w skutkach. 4. Stan i tendencje przeobrażen gleb Degradacja naturalna Gleby terenów górz yst ych i podgórskich mają swój odrębny charakter wynikający z odmiennego niż na terenach równinnych oddziaływania takich cz ynników glebotw órcz ych, jak rzeźba terenu, warunki klimat yczne i właściwości skał macierz yst ych. Większość gleb gminy Dobra wykształciła się ze zwietrzeliny osadów fliszowych o uziarnieniu pyłów zwykł ych i ilast ych. P yłowy charakter utworów oraz urozmaicona rzeźba terenu wpł ywa na dużą podatność t ych gleb na zjawiska eroz yjne wraz z ruchami masowymi (spełz ywanie). 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Prz ykładem t ych niekorz ystnych procesów jest duża ilość wąwozów, parowów cz y jarów, powstających w dolinach cieków i na poboczach dróg dojazdowych. Na terenie gminy w strukturze uż ytkowania dominują uż ytki rolne i leśne. Zjawiska erozji gleb obserwuje się przede wsz ystkim na bardziej nachylonych stokach. Jej natężenie jest zależne od spadku i długości zbocza. Im teren jest silniej sfalowany, poprzecinany dolinam i, t ym spł yw wody jest sz ybsz y. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy cz ym wpł yw spadku jest większ y od wpływu długości zbocza. Z tego względu na pola orne należy przeznaczać zbocza o spadkach mniejsz ych niż 20% i do statecznie dobrej glebie, cz yli miejsca, gdzie nie zagraża zniszczenie gleby wskutek spływów. Na zboczach o spadkach większ ych od około 6% konieczny jest właściwy układ pól umożliwiający uprawę poziomą. Na zboczach o spadkach większ ych niż 10% gleba podczas orki przemieszczana jest przez pług ku dołowi. Najbardziej niebezpieczna, z uwagi na ułatwianie spł ywu, jest orka z góry w dół zbocza. Przeciwdziała degradacji także zmiana struktury uż ytkowania gleb, która powinna postępować na terenie powiatu w kierun ku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów i uż ytków zielonych, które najlepiej chronią glebę. Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależ y osłona jaką zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów upraw nych. Wieloletnie rośliny (np. trawy) zabezpieczają nawet przed silnym spł ywem. Mniej skutecznie chronią glebę rośliny ozime, jak ż yto, rzepak; jeszcze mniej zboża jare osłaniające t ylko przed spł ywem letnim. Szczególne zagrożenie stwarza uprawa roślin, kt óre w okresie silnych opadów nie osłaniają należ ycie gleby (np. ziemniaki, buraki, t ytoń, kukurydza), prz ycz yniającą się do znacznych spł ywów powierzchniowych oraz spłukiwania gruntu. Ze względu na podatność gleb gminy na degradację naturalną, należy dąż yć do ograniczenia upraw mających najbardziej niekorz ystne oddziaływanie. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Degradacja chemiczna Badania gleb powiatu limanowskiego wykazał y, że charakteryzują się one bardzo kwaśnym i kwaśnym odcz ynem. W Gminie Dobra ok. 59% to gleby uż ytkowane rolniczo o odc z ynie bardzo, natomiast ok. 65 % gleb wymaga koniecznego wapnowania. Ponad 90% podwyższoną (nie przebadanych stanowiącą gleb charakteryzuje zaniecz yszczenia) się naturalną zawartością i metali ciężkich: kadmu, miedzi i ołowiu. W Gminie Dobra odnotowano sła be zaniecz yszczenie gleb miedzią i zawartość cynku oraz słabe zaniecz yszczenie gleb niklem. Zawartość siarki siarczanowej w glebach powiatu limanowskiego kształtowała się na poziomie od I – IV stopnia, prz y cz ym zawartość siarki od I – III stopnia odpowiad a zawartości: niskiej średniej i wysokiej. Stopień II wskazuje na zawartość podwyższoną w wyniku antropopresji – chemicznej degradacji gleb (kwaśne deszcze, nadmierne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin). W gminie Dobra gleb z niską zawartością siarki (I stopnia)jest ok. 58%. 5. Stan i tendencje natężenia hałasu Podstawowym wskaźnikiem klimatu akust ycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależ y on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj. hałasu komu nikacyjnego od dróg i sz yn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł oraz hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia. Hałas komunikacyjny Hałas drogowy Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede wsz ystkim z uwagi na powszechność występowania, należ y komunikacja drogowa. 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Znaczny samochodowego wzrost liczby skutkują pojazdów wzrostem oraz liczby duż y osób udział transportu narażonych na ponadnormat ywny hałas, prz y jednocześnie wzrastającym zagrożeniu w porze nocnej. Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90. spowodował zmiany klimatu akust ycznego, które tak jak w cał ym województwie małopolskim - również na terenie p owiatu limanowskiego i w gminie Dobra ulegają postępującemu pogor szeniu. Również tu konsekwencją znac znego prz yrostu pojazdów samochodowych jest międz y innymi: - proces stabilizacji hałasu na wysokim poziomie (poziom równoważny – Leq) w godzinach szcz ytu komunikacyjnego, - proces rozciągania się godzin szcz ytu komunikacyjne go: do późnych godzin nocnych (godz. 24 0 0 ) i wczesnych godzin porannych (godz. 5 0 0 ), - istotny wzrost natężenia ruchu w godzinach nocnych, co powoduje jedynie niewielki spadek rejestrowanych poziomów w stosunku do pory dziennej i skutkuje brakiem możliwości odpocz ynku osób mieszkających w otoczeniu głównych szl aków komunikacyjnych. Wszystko to powoduje wzrost równoważnych poziomów dźwięku tak w dzień, jak i w nocy. Tym sam ym następuje systemat yczne rozszerzanie się strefy ponadnormatywnego oddział ywania hała su komunikacyjnego powodując, że coraz większa ilość mieszkańców terenów położonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych naraż ona jest na uciążliw y hałas. Analiza zagrożenia hałasem drogowym, wykonana na podstawie przeprowadzonych badań (WIOŚ, Inst ytut R ozwoju Miast) wskazuje, że poziom emisji hałasu w be zpośrednim sąsiedztwie źródła (1 m od krawędzi jezdni) dla większości dróg o znaczeniu ponadregionalnym, przekracza poziom 70 dB w porze dziennej, dochodząc do wartości 80 dB dla arterii najbardziej hałaś liwych. Daje to przekroczenia rzędu 5 -25 dB, w zależności od prz yjęt ych wartości dopuszczalnych. Jednakże zasięg przekroczeń dla poszczególnych tras jest trudny do przedstawienia z uwagi na istniejące uregulowania prawne. 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Z uwagi na powiązanie wartości do puszczalnej z charakterem zagospodarowania przestrzennego nawet na niewielkim odcinku drogi progowe wartości poziomu dźwięku mogą zmieniać się kilk akrotnie. Rys. 16. Natężenie ruchu na głównych drogach powiatu Limanowa Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Hałas kolejowy Transport kolejowy jest poziomach, przekraczających źródłem wartości emisji hałasu o normat ywne zarówno znacznych w porze nocnej, jak i dziennej. Zasięg ponadnormat ywnych wartości obejmuje teren y wokół tras kolejowych do około 40 m w porze dziennej i może wzrosnąć nawet do kilkuset metrów w porze nocnej (w zależności od konfiguracji terenu). 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Rozwój kolejnictwa wiąże się przede wsz ystkim ze wzrostem prędkości poruszania się pociągów, co bez zasto sowania odpowiednich zabezpieczeń oraz cichsz ych konstrukcji skutkować będzie coraz większ ymi oddział ywaniami akust yc znymi. Do chwili obecnej pomimo niewątpliwych uciążliwości jakie wywołuje hałas pochodzący od trakcji kolejowej nie prowadzono w gminie Dobra specjalnych badań dot yczących tego tematu. Przez teren powiatu limanowskiego i gminy Dobra przebiega linia kolejowa relacji Nowy Sącz – Chabówka, na której odbywa się transport osobowy i towarowy. W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił spadek zapotrzebowania na usługi świadczone przez PKP w związku z cz ym częstość przejazdów pociągów osobowych na tej linii jest ograniczona do minimum. Hałas przemysłowy W Gminie Dobra charakteryst ycznym zjawiskiem jest utrzymując y się wzrost zagrożenia akust ycznego dla środo wiska przez niewielkie zakłady produkcyjne, usługowe i gastronomiczne. Są one przycz yną wielu interwencji, prz y czym emitują one hałas o relat ywnie niewysokim poziomie (prz y niewielkich przekroczeniach wartości normat ywnych) i niewielkim zasięgu oddział ywa nia. Jednakże ich lokalizacja w pobliżu terenów wymagających ochrony akust ycznej stwarza, że stają się one obiektami uciążliwymi akust ycznie o charakterze lokalnym. Największa ilość interwencji dot ycz y niewielkich zakładów produkcyjnych oraz obiektów usług owych, zlokalizowanych w pobliżu terenów o charakterze zabudowy jednorodzinnej, gdzie stwierdzono duże zróżnicowanie w emitowanych do środowiska poziomach dźwięku. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu wynosił y jednak od kilku do kilkunastu decybeli . 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 6. Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej Szata roślinna Szata roślinna występująca na terenie gminy spełnia następujące funkcje: - sanitarno-higieniczną, polegającą przede wsz ystkim na wzbogaceniu powietrza w tlen i zmniejszaniu w atmosferze ilości dwutle nku węgla, - ochronną, polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego, - retencyjną, polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i wód podziemnych), - dekoracyjną, wynikającą w dużej mierze z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa), uzyskiwane dzięki temu efekt y plast yczno – produkcyjną, polegającą na poz yskiwaniu naturalnych surowców – dekoracyjne korz ystnie oddziałują na psychikę człowieka, - drewno, grz yby. Ze względu na wyjątkowo wartościowe zasoby prz yrodnicze na terenie gminy objęto je szczegółowymi formami ochrony w postaci rezerwatu prz yrody oraz pomników prz yrody. W yodrębnione obszary został y objęte ochroną zgodnie z wymogami Ustawy o ochronie pr z yrody. Ma to głównie prz ycz ynić się do zachowania wartości prz yrodnicz ych i krajobrazowych. Obszary chronione, jak również uprawy rolne na terenie gminy są poddawane nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji. Najczęstsz ymi ich formami są: - zaniecz yszczenia p owiązane z ruchem komunikacyjnym, - zaniecz yszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, - niedobór wód, obniżanie się zwierciadła wód podziemnych, - zaniecz yszczenia punktowe z dzikich wysypisk śmieci. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Świat zwierzęcy Zasoby świata zwierzęcego na terenie gminy są bardzo bogate. Dużą grupę stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących (sarny, jelenie, dziki, wilki, rysie). Dla tej grupy największ ym zagrożeniem ich egz ystencji i dalszego rozwoju jest głównie nieprawidłowa gospodarka leśna oraz kłusownictwo. Dla grupy płazów i gadów występujących na terenie gminy Dobra poważnym zagrożeniem są zaniecz yszczenia wód powierzchniowych (brak skanalizowania i niewystarczająca ilość ocz yszczalni ścieków) oraz liczne „dzikie” wysypiska, a także zmienność i niedobory stanu wód. 7. Stan i tendencje przeobrażeń walorów estetyczno-widokowych krajobrazu Charakteryst yczną występowanie zmiany cechą dla walorów terenów siedlisk ludzkich estet yczno -widokowych jest krajobrazu, związanych głównie z dużymi obiektami kubaturowymi np. zak ładami przem ysłowymi. W prz ypadku gminy Dobra brak jest zakładów produkcyjnych i przem ysłowych mających wpł yw na pogorszenie walorów estet yczno-widokowych krajobrazu. 8. Pole elektromagnetyczne Promieniowaniem przekaz ywaniu energii naz ywam y na zjawisko odległość. polegające Energia ta na emisji może i być wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnet ycznych o różnej częstotliwości stwarzających rożne zagrożenie dla człowieka i środowiska. Rozróżniam y promieniowanie jonizujące (powyżej 3*10 6 GHz) i niejonizujące (do 300 GHz). Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z p oważniejsz ych zagrożeń środowiska. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Źródłem promieniowania elektromagnet ycznego w gminie Dobra są: - urządzenia będące w powszechnym użyciu np. kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, anteny radiowe i telewiz yjne, komputery, telewizory, lodówki, instalacje domowe, suszarki. Urządzenia te w czasie pracy wyt warzają promieniowanie elektromagnet yczne o częstotliwości 50 Hz, a nawet wię kszej; - stacje nadawcze, telekomunikacyj ne telefonii komórkowej; - linie wysokiego napięcia i związana z nimi stacja elektroenerget yczna. Występuje wokół nich pole elektromagnetyczne, które prz y odpowiednio duż ych wartościach może wpł ywać na środowiska poprzez oddział ywanie dwóch niezależnych skła dowych: elektrycznej (E) i magnet ycznej (H). Prz ycz yną powstawania pola elektryczn ego jest napięcie istniejące pomiędz y poszczególnymi przewodami linii przesyłowej a ziemią. Z kolei prąd płynący przewodami linii jest prz ycz yną powstania pola magnet ycznego. Przez teren Gminy Dobra przechodzi linia energet yczna 110 kV (wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego - z Nowego Sącza przez gminy Łukowica, Limanowa, miasto Limanowa, Tymbark, Dobrą do Myślenic). Projektowana jest linia 110 kV z miasta Limanowa do Bochni, stacja 110 kV/15 kV w Mszanie Dolnej. Na obszarze gminy Dobra urządzeniami wytwarzającymi elektromagnet yczne promieniowanie niejonizujące szkodliwe dla ludzi i środowiska są: stacje bazowe generatorów komórkowych: - na stacji przekaźnikowej w Dobrej są zamontowane anteny do przekazu telefonii komórkowej : ERA GSM, Centertel., Polkomtel S.A. oraz programu telewiz yjnego 1,2 i 3 program. Dla stacji przekaźnikowych operatorów komórkowych powinny być opracowane „Raporty oddział ywania na środowisko”, w których ustalone są zabezpieczenia przed szkodliwym oddziaływaniem na ludzi. Dot ychczas nie opracowywano raportu oddział ywań. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 9. Nakłady inwestycyjne na realizacje zadań w zakresie ochrony środowiska w gminie Dobra w latach 2004 - 2005 Tabela 11. Wielkość i struktura nakładów inwestycyjnych w gm. Dobra na ochronę środowiska w latach 2004- 2005 Lp. lata 2004 2005 [tys zł] [tys zł] Rozbudowa wodociagu w Dobrej – rejon Kurki-Świdry wraz ze stacją uzdatniania wody Budowa ujęć wody, zbiornika i sieci wodociągowej Termomodernizacja budynków w gminie 252 - 117 2590 879 117 Budowa kolektora E kanalizacji – II etap w Dobrej Projekt kolektora F kanalizacji w Dobrej 231 - - 48 - 7 146 152 wyszczególnienie 1 2 3 4 5 6 7 Zakup działki pod budowe oczyszczalni ściekow w Skrzydlnej Gospodarka odpadami Źródło: Urząd Gminy Dobra, Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Dobra 10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego Na podstawie zebranych informacji i ich analiz y sporządzono listę problemów ekologicznych, jakie występują na terenie gminy Dobra: Tabela 12. Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych w gminie Dobra Problem ekologiczny (forma degradacji środowiska) Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Główne przyczyny występowania problemu - stosowanie indywidualnego ogrzewania (węglowego) - Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania określonemu problemowi przechodzenie na paliwa ekologiczne tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenach nieużytków - 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Hałas - niewielkie zakłady produkcyjne i obiekty usługowe - Zanieczyszczenie wód powierzchniowych brak kanalizacji na znacznym obszarze gminy - niewystarczająca ilość oczyszczalni lokalnych - nieszczelne zbiorniki bezodpływowe lub ich brak - degradacja gleb Zanieczyszczenie wód podziemnych Degradacja szaty roślinnej - - Wg Planu Zagospodarowania modernizacja zakładów produkcyjnych pełne skanalizowanie gminy budowa lokalnych oczyszczalni ścieków likwidowanie na bieżąco „dzikich” wysypisk odpadów pełne skanalizowanie gminy kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych ograniczenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych właściwa pielęgnacja szaty roślinnej stosowanie gatunków odpornych na zanieczyszczenia zalesianie nieużytków wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost) Przestrzennego Województwa Małopolskiego, południowa część Gminy Dobra to obszary o wysok ich walorach prz yrodnicz ych, wymagające proekologiczncyh działań i przeciwdziałania mozliwej degradacji. 11. Ochrona georóznorodności Wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, na terenie Gminy Dobra proponuje się poddać ochronie nastepujące obszary : - Góra Łopień - Osuwisko na północnym zboczu góry i jaskinie; w jaskiniach stanowiska ni etoperz y. Piaskowce magurskie. - Góra Łopień - Jaskinia Zbójecka (Grota Zbójnicka) na Łopieniu. - Białe, południowy stok wzgórza Krz ystonów. Osuwisko. - Chyszówki, północny stok Mogielicy. Rów rozpadlinowy pochodzenia osuwiskowego o charakterze podwójnego grzbietu, ze zdrenowanymi współcześnie jeziorkami. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ IV. Program Ochrony Środowiska i Harmonogram jego realizacji We wcześniejsz ych rozdziałach przeprowadzono ana lizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno -gospodarcz ych na terenie Gmin y Dobra. Szczegółowo towarz yszące konieczne im jest odniesieniu zagrożenia. ustalenie do wyznaczenia omówiono W oraz celu głównych poszczególnych celów ekologicznych poszczególne realizacji zasad elementów ekologicznych, ustalenia element y środowiska prz yjętych polit yki kierunków harmonogramu założeń ekologicznej środowiska. Wymaga działań i i prowadzenia w to zadań działan ekologicznych na terenie Gminy. Poniżej przedstawiono cel e, kierunki i zadania ekologiczne dla Gminy Dobra w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska, zgodne z celami i kierunkami działań określonymi w Planie Ochrony Środowiska Powiatu Limanowskiego. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w polityce ekologicznej państwa, co powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju gminy i całego powiatu. Cel nadrzędny to Wysoka jakość środowiska warunkiem zrównoważonego i dynamicznego rozwoju. Cele ekologiczne to: - zapewnienie wysokiej jakości powiet rza w klasie A oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów, - zapewnienie użytkowej, wystarczającej ilości racjonalizacja wody zuż ycia o wody, odpowiedniej rozbudowa jakości systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią, - ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją, - racjonalizacja zuż ycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych, 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku, - minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negat ywnego wpł ywu na środowisko, - zachowanie walorów i zasobów prz yrodnicz ych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości gminy, - przez wiedzę i edukację do zrównoważonego rozwoju. 1. Program ochrony powietrza Zgodnie z obowiazującymi przepisami ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zaniecz yszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza substan cji zaniecz yszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrz ymania ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Uwzględniając założenia ochrony powietrza określono cel ekologiczny: Zapewnienie wysokiej jakości powietrza w klasie A or az dalsza redukcja emisji pyłów i gazów. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: - ograniczenie emisji w sektorze komunalnym, - ograniczenie emisji zaniecz yszczeń komunikacyjnych, Realizacja określonych celów i kierunków ekologicz nych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne. Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym Tzw. niska emisja zaniecz yszczeń powietrza pochodząca z ogrzewnictwa komunalnego stanowi na terenach wiejskich około 80%. Źródłem powstawania zanie czyszczeń jest przede wsz ystkim wykorzyst ywane w przestarzał ych urządzeniach grzewcz ych paliwo w postaci niskiej jakości węgla, a także różnego t ypu materiał y odpadowe. 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - eliminowanie w ęgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych, gospodarstwach domowych oraz w kotłowniach w mał ych i średnich zakładach produkcyjnych, rzemieślnicz ych i usługowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energet ycznej cz y gazu lub promowanie nowych kotłów węglowych o większej wydajności; - promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna, wody geotermalne; - budowa sieci gazowej na obszarach wiejskich, zwłaszcza na terenach przewidzianych do rozwo ju turyst yki; - wsparcie finansowe węglowe na dla bardziej mieszkańców ekologiczne i zmieniających ogrzewanie wykonujących inwest ycje termomodernizacyjne, - termomodernizacja obiektów uż yteczności publicznej, - edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorz y stania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworz yw sztucznych), - realizacja źródeł energii odnawialnej: wodnej, lub odpad owej m.in. biogazu, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych Ruch drogowy jest istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększające się natężenie ruch, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowią źródło zagrożeń, w tym prz ycz yniają się do wzrostu emisji zaniecz yszczeń do powietrza. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania: - bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych, - zachęcanie mieszkańców gminy do korz ystania z transportu publicznego. 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 2. Program ochrony wód Gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności korz ystanie z kształtowanie wód reguluje i ochronę ustawa zasobów Prawo wodnych Wodne. oraz Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów i powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności. Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: - zarządzanie zasobami wodnymi, - ochrona wód, - ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna, realizacja określonych celów i kier unków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne. Zarządzanie zasobami wodnymi Zarządzanie zasobami wodnymi jest jednym z podstawowych zagadnień mających wpł yw na rozwój regionu i jakość życia na jego obszarze. Ma to istotne znaczenie dla gminy ze względu na deficytow y charakter zasobów wodnych oraz średnią jakość wód powierzchniowych. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - opracowanie koncepcji gospodarki wodno -ściekowej dla części gminy nie objętej systemem wodno -kanalizacyjnym, będącej podstawą do podejmowania dalszych przedsięwzięć w t ym zakresie. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Ochrona wód Jednym z celów polit yki ekologicznej Państwa jest zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości. Ważne z tego względu jest utrz ymanie jakości wód podziemnych i powierzchniowych, co najmniej na poziomie wymaganym przepisami. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - rozbudowa sieci wodociągowej , sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcink ów sieci wodociągowej, - minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne i lokalne), - modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia właściwej jakości wody, - ustanowienie stref ochrony wokół ujęć, - przeprowadzenie akcji edukacyjno -informacyjnej propagującej opt ymalizację zuż ycia wody przez indywidualnych uż ytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorz yst ywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni), - opt ymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz moder nizacja istniejącej ocz yszczalni ścieków w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa oraz dyrekt yw UE w terminie do 2014 r. zgodnie z Dyrekt ywą Wodno-Ściekową Unii Europejskiej;, - budowa ocz yszczalni prz yzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z prz ycz yn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do realizacji ze względów technicznych (ukształtowanie terenu), wsparcie finansowe dla rolników realizujących oczyszczalnie prz yzagrodowe, - zewidencjonowanie zintensyfikowanie wsz ystkich ich kontroli zbio rników bezodpł ywowych technicznej oraz i częstotliwości opróżniania, 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - stopniowe ograniczanie zaniecz yszczeń negat ywnego obszarowych wpł ywu (pozostałości na środowisko chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów) i punktowy ch (składowiska obornika) pochodzących z działalności rolniczej, - preferowanie uż ytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż cieków wodnych. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna W ochronie przeciwpowodziowej bardzo ważne jest wprowa dzenie kompleksowego systemu ochrony przed powodzią oraz systemu zbiorników retencji wodnej. Ze względu na potencjalne zagrożenie powodziowe na terenie gminy, istotne jest podjęcie działań zmierzających do zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to miedz y innymi: - s ystemat yczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych, - rekonstrukcja wałów przeciwpowodziowych, - inwentaryzacja i budowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji, - działania lokalne zmierzające do zwiększenia nat uralnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprz yjającego retencji wód (prowadzenie zalesień, ograniczanie wyrębów drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprz yjających ret encji glebowej i ograniczających spływ powierzchniowy, - naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków prz y maks ymalnym wykorz ystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia inwest yc yjnych brzegów) opracowanym – przez zgodnie z Programem Małopolski Zarząd działań Melioracji i Urządzeń Wodnych. 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 3. Program ochrony powierzchni ziemi Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości. Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi określono cel ekologiczny: Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: 1) gleby uż ytkowane rolniczo, Realizacja określonego celu i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne: - zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin, - prowadzenie właściwej struktury zagospodarowania przestrzennego (zminimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o wyższych klasach bonitacyjnych wyłączonych z produkcji rolnej i przeznaczonych na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów o niskiej prz ydatności rolniczej) - dostosowanie do naturalnego biologicznego potencjału gleb kierunków i intensywności produkcji, - podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorz ystanie kompostu, - ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i prz ydrożnych spełniających rolę przeciweroz yjną, - kształtowanie struktury upraw przeciwdz iałającej erozji i pogarszaniu się jakości gleb oraz przeciwdziałanie zakwaszaniu, - upowszechnienie zasad dobrej prakt yki rolniczej, - intensyfikacja działań dla propagowania zachęt i zasad dla rozwoju rolnictwa proekologicznego na glebach słabych (klasy V i VI), dla produkcji zdrowej i cz ystej ż ywności. 2) zasoby kopalin, Najistotniejsze znaczenie dla gminy Dobra mają złoża surowców skalnych – dwa kamieniołom y. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - renaturalizacja i rekult ywacja terenów poeksploatacyjnych, - monitorowanie wpł ywu eksploatacji złóż na środowisko, - ograniczony rozwój eksploatacji na obszarach cennych prz yrodniczo, - planowanie zagospodarowania złóż z uwzględnieniem walorów krajobrazowych – zalesienie terenu po zako ńczeniu eksploatacji. 3) osuwiska Należ y podjąć działania w celu ochrony przed osuwiskami: - stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systemat yczna rejestracja nowopowstał ych i odnawiających się osuwisk. Osuwiska w obrębie drogi powinny być zabezpieczone przez utwardzenie podłoża i lepsze odprowadzenie wód opadowych, - zebranie koluwiów, udrożnienie rowów prz ydrożnych i ich odbudowa, - przeniesienie drogi w miejsce nienarażone na osuwiska, - budowa betonowego muru oporowego wokół cieków wodnych w obrębie dróg. Osuwiska powstałe w obrębie zabudowań powinny być zabezpieczone przez: - budowę betonowego muru oporowego, - odwodnienie stoku osuwiskowego ponad budynkami, - umocnienie brzegów potoków wypł ywających na terasę, - zniwelowanie obszaru działek ponad zabudowaniami, - zabezpieczenie nisz y cofającej się pod zakolami, - niwelowanie obszaru i spł ywu gruzowego, - umocnienie zbocz y, rekonstrukcja skarp, - odpowiednie odprowadzenie wód, - zmianę sposobu uprawy rolniczej lub jej zaniechanie na t ym terenie. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 4. Program racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównoważonego rozwoju. Uwzględniając to założenie określono cel ekologiczny: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: 1) racjonalizacja uż ytkowania wody, Racjonalizacją uż ytkowania wody powinny być objęte wszystkie dział y gospodarki korz ystające z zasobów wody. Konieczne jest zat em w najbliższej prz yszłości ograniczenie zużycia wody przede wsz ystkim w przem yśle i rolnictwie oraz ograniczenie strat związanych z jej rozprowadzaniem. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to: - wprowadzenie normatywów zuż yci a wody w wodochłonnych dziedzinach produkcji w oparciu o zasadę stosowania najlepsz ych dostępnych technik – BAT, - ustalenie normat ywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej st ymulujących jej oszczędzanie, 2) zmniejszenie energochłonności gospodark i i wzrost wykorz ystania energii ze źródeł odnawialnych. W polit yce energetycznej Państwa przewiduje się zmniejszenie w 2010 r. zuż ycia energii na jednostkę krajowego produktu o 25% w stosunku do 2000 r. Zakłada się ponadto w 2010 r. osiągnięcie poziomu 7, 5% udziału energii odnawialnej w całkowit ym zuż yciu energii pierwotnej. Poziom ten ma być osiągnięt y poprzez odpowiednie wykorz ystanie zasobów biomasy, energii wody i wiatru, słońca, wód geotermalnych oraz biogazu z odpadów. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania na szczeblu gminnym to: 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - opracowanie i wdrożenie przez gminę (zgodnie z Prawem Energet ycznym) planów zaopatrzenia w energię. Dokument ten powinien określać rozwiązania w t ym przedmiocie na obszarze gminy z uwzględnieniem zasady ochrony środowiska, - poprawa parametrów energet ycznych budynków - termorenowacja (dobór otworów drzwiowych i okiennych o niskim współcz ynniku przenikalności cieplnej, właściwa izolacja termiczna ścian – ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obi ektów zgodnie z naturalną (cieplejszą), kierunkową orientacją stron świata, - zwiększenie udziału energii otrz ym ywanej z surowców odnawialnych w całkowit ym zuż yciu energii. Na terenie gminy Dobra można to osiągnąć przez odpowiednie wykorz ystanie przede wsz ys tkim zasobów biomas y (słom y, drewna, wierzba). 5. Program ochrony przed hałasem Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akust ycznego środowiska, międz y innymi poprzez utrz ymanie hałasu poniżej poz iomu dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego w prz ypadku gdy jest on dotrzymany. Uwzględniając założenia ochrony przed hałasem określono cel ekologiczny: Zminimalizowanie uciążliw ego hałasu w środowisku W celu jego osiągnięcia określono kierunki działań ekologicznych: 1) Ochrona przed hałasem komunikacyjnym. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania na szczeblu gminnym to: - inwest ycje ograniczające ujemny wpł yw hałasu: budowa ekranów akust ycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a także izolacja budynków (np. wymiana okien), - integrowanie planów zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia hałasem. 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 2) Ochrona przed hałasem przem ysłowym. Poziom emisji hałasu ze źródeł przem ysłowych jest porównywalny z emisją ze środków transportu, jednak na jego oddział ywanie jest narażona mniejsza liczba akust ycznego mieszkańców. wokół zakładów Częstą prz ycz yną przemysłowych jest złego ich klimatu niewłaści wa lokalizacja w stosunku do obiektów sąsiadujących. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - s ystemat yczna kontrola zakładów przem ysłowych, zwłaszcza t ych zlokalizowanych w pobliżu jednostek osadnicz ych lub na ich terenie, - egzekwowanie przekroczeń w zakładach emisji hałasu zmian technologicznych (stosowania obudów w prz ypadku dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akust ycznych), - wyznaczenie obszarów ograniczonego użytkowania wokół zakładów przem ysłowych, w obrębie których n ie należ y lokalizować budynków mieszkalnych, - tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej wokół zakładów. 6. Program gospodarki odpadami Uwzględniając ekologiczny: założenia Minimalizacja ochrony przed ilości hałasem odpadów określono kierowanych cel do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Zagadnienia związane z gospodarką odpadami został y dokładnie omówione w Planie Gospodarki Odpadami . 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 7. Program ochrony zasobów przyrodniczych i obszarów chronionych Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu (różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju. Uwzględniając konieczność ochrony zasobów prz yrody określono cel ekologiczny: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości gminy. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych: - ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych, - integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym, - ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, - ochrona lasów - edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony prz yrody, Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne . Rozwój gospodarczy gminy pociąga za sobą niebezpieczeństwo degradacji obszarów i obiektów cennych prz yrodniczo, z tego względu ważne jest połączenie systemu rozwoju obszarów cennych prz yrodniczo z rozwojem społeczno-gospodarcz ym. Zadania ekologiczne dla gminy prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - ustanawianie uż ytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo - krajobrazowych na terenach rolnicz ych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu, - bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 8. Program ochrony gatunkowej roślin i zwierząt Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków zwierząt szczególnie rzadkich i zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności gatunkowej. Zadania ekologiczne dla gminy prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji roślin i zwierząt, - ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i zwierząt, - wprowadzanie przez władze gminne n a terenie gminy indywidualnych form ochrony prz yrody (jeżeli wojewoda uprzednio nie wprowadził t ych form). Komp etencje władz gminy dot yczą uznania za pomnik prz yrody, użytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne prz yrody nieożywionej i zespół prz yrodniczo -krajobrazowy. 9. Program ochrony lasów Istniejące na terenie gminy duże obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (prz yrodniczej, społecznej i gospodarczej). Zadania ekologiczne dla gminy prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów; - zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitac yjnie uż ytków rolnych; - wprowadzenia takiej organizacji turyst ycznych w lasach, w spełnianiu przez aby lasy ruchu turyst yka funkcji turyst ycznego i rekreacja ekologicznych, nie i urządzeń kolidował y produkcyjnych i poprodukcyjnych. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 10. Program edukacji ekologicznej społeczeństwa Gmina i rekreacji, Dobra co ma może sprz yjające stanowić warunki potencjalne do rozwoju zagrożenie turyst yki dla terenów prz yrodnicz ych. Kolejnym zagrożeniem jest intensywna gospodarka rolna w pobliżu terenów cen nych prz yrodniczo oraz intensywna zabudowa mieszkaniowa o nieregulowanej gospodarce ściekowej oraz odpadowej. Z tego względu ważnym zadaniem będzie wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony prz yrody zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Celem ekologicznym dla gminy jest: Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: - promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców a zgod nym z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody, - edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorz ystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworz yw sztucznych), - rygoryst yczne przestrzeganie wymagań o chrony prz yrody w ramach funkcjonowania obiektów turyst ycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej, - rozwój prz yrodnicz ych ścieżek dydakt ycznych. 11. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych w gminie Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy Dobra, stanowią podstawę do realizacji konkretnych zadań na przestrzeni kilkunastu lat. Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnię cia wyznaczonych celów z pośród wsz ystkich zadań ekologicznych wybrano kilka, które należ y realizować w pierwszej kolejności. 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram - plan operacyjny Programu Ochrony Środowiska na lata 2005 -2007 – tabela nr 13 Część pozostał ych zadań ekologicznych będzie realizowana w okresie długoterminowym w ramach długoterminowego harmonogramu – planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata 2008 -2015 – tabela nr 14. W obu harmonogramach – planach operacyjnych dla Gminy Dobra, poszczególnym celom strategicznym i im kierunkom działań prz yporządkowano konkretne zadania priorytetowe z określeniem czasu ich realizacji. Pozostałe zadania ekologiczne nie ujęte w żadnym z harmonogramów, a zamieszczone w części opisowej dot yczącej polit yki ekologicznej, stanowią dla gminy dodatkową bazę możliwości realizacyjnych w ramach opracowanego Programu Ochrony Środowiska. Ich ewentualne wprowadzenie do harmonogramu może nastąpić na etapie przewidzianej Prawem ochrony środowiska (art. 14 ust. 2), co czteroletniej weryfikacji polit yki ekologicznej państwa, gdyż w takim sam ym cyklu założono prz yjmowanie kolejnych etapów realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dobra. 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Tabela 13. Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dobra na lata 2005 - 2007 Cele Zapewnienie wysokiej jakości powietrza w klasie A oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów Priorytety Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym Zadania - - - - - - - - eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych oraz w kotłowniach , małych i średnich zakładów przemysłowych, rzemieślniczych i usługowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej ,gazu promowanie nowych kotłów węglowych o większej wydajności promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna, wody geotermalne rozbudowa sieci gazowej na obszarach wiejskich, zwłaszcza na terenach przewidzianych do rozwoju turystyki Inwestycje termomodernizacyjne , zmieana ogrzewania węglowego na bardziej ekologiczne termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych) Lata realizacji działanie ciągłe Jednostka realizacyjna właściciele i zarządcy budynków Źródła finansowania środki własne jednostek realizujących, WFOŚ, NFOŚ, kredyty BOŚ działanie ciągłe Gmina, organizacje pozarządowe środki własne jednostek realizujących, dotacje gminy i funduszy, NFOŚ, WFOŚ, PFOŚ do 2007 zakład gazowniczy środki własne jednostek realizujących, kredyty komercyjne działanie ciągłe własciciele obiektów środki własne kredyty BOŚ, fundusz termomodern. do 2007 Gmina, działanie ciągłe Gmina, organizacje pozarządowe środki własne gminy, kredyty BOŚ, fundusz termomodern. środki własne jednostek realizujących, WFOŚ, PFOŚ Charakter zadania K K K K W K 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ wykorzystanie źródeł do 2007 właściciele środki własne energii odnawialnej : firm gminy, BOś wiatrowej, słonecznej przewozowych - opracowanie do 2006 Gmina środki własne programów gminy, zaopatrzenia w wodę WFOŚ na terenie gminy i koncepcji gospodarki wodno-ściekowej dla terenu gminy - budowa ujęć wody, działanie Gmina środki własne zbiornika i ciągłe gminy, rozbudowa sieci WFOŚ, UE, wodociągowej na środki własne obszarze gminy mieszkańców Termin realizacji i koszty oraz źródła finansowania nie są szacunkowe na etapie sporzadzania POŚ – w tabeli nr 16 - sukcesywna wymiana działanie właściciele środki własne i renowacja ciągłe wodociągów właścicieli wyeksploatowanych wodociągów odcinków sieci wodociągowej - minimalizacja strat działanie Gmina środki własne wody na przesyle ciągłe gminy wody wodociągowej WFOŚ, UE - modernizacja i 2007 Gmina środki własne rozbudowa stacji gminy uzdatniania wody w NFOŚ, celu zapewnienia WFOŚ, UE właściwej jakości wody - wyznaczenie 2006 Gmina, środki własne i ochrona terenów gminy, źródliskowych oraz WFOŚ przeciwdziałanie nadmiernemu zczerpywaniu źródeł przez lokalne, małe wodociągi na terenach wiejskich - przeprowadzenie 2007 Gmina, środki własne akcji edukacyjnoorganizacje gminy, informacyjnej pozarządowe PFOŚ, WFOŚ propagującej optymalizację zużycia wody przez indywidualnych użytkowników - Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody oraz ochrona przed powodzią Zarządzanie zasobami wodnymi Ochrona wód K W W K K K K K 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - - - - - - - sukcesywna działanie Gmina środki własne modernizacja ciągłe gminy, istniejącej sieci NFOŚ, kanalizacyjnej WFOŚ, UE, ogólnospławnej środki własne (rozdział kanalizacji mieszkańców sanitarnej i deszczowej) i pilna realizacja nowych sieci na terenie gminy w celu zrównania sieci wodociągowej i kanalizacyjnej optymalizacja działanie Gmina środki własne wykorzystania ciągłe gminy, (dociążenie) oraz UE, WFOŚ, modernizacja NFOŚ, środki istniejących własne oczyszczalni ścieków mieszkańców Termin realizacji i koszty oraz źródła finansowania nie są znane na etapie sporzadzania POŚ, zostaną ustalone w terminie późniejszym budowa oczyszczalni 2007 właściciele środki własne przyzagrodowych na nieruchomości właścicieli, terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do realizacji ze względów technicznych zewidencjonowanie działanie Gmina środki własne wszystkich ciągłe gminy zbiorników bezodpływowych stopniowe działanie właściciele środki własne ograniczanie ciągłe gospodarstw właścicieli negatywnego wpływu rolnych gospodarstw na środowisko rolnych zanieczyszczeń obszarowych pochodzących z działalności rolniczej preferowanie działanie właściciele środki własne użytkowania ciągłe gospodarstw właścicieli łąkowego oraz rolnych gospodarstw kształtowanie pasów RZGW rolnych, roślinności wzdłuż RZGW cieków wodnych przeciwdziałanie 2006 właściciele środki własne zanieczyszczeniu gospodarstw właścicieli wód podziemnych rolnych gospodarstw poprzez stosowanie MODR rolnych, zasad „dobrej MODR praktyki rolniczej” w nawożeniu gleb i stosowaniu środków ochrony roślin K K K W K K K 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Ochrona przeciwpowodzio wa i retencja wodna opracowanie planu bezpośredniej ochrony przed powodzia dla gminy Dobra - budowa i prawidłowa eksploatacja systemów melioracji - wspieranie wszelkich działań lokalnych zmierzających do zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód i ograniczających spływ powierzchniowy Gleby użytkowane - zminimalizowanie Ochrona powierzchni gruntów powierzchni ziemi rolniczo rolnych o wyższych i gleb przed klasach bonitacyj. degradacją wyłączonych z produkcji rolnej i przeznaczonych na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatności rolniczej - kształtowanie struktury upraw przeciwdziałającej erozji i pogarszaniu się jakości gleb oraz przeciwdziałanie zakwaszaniu - intensyfikacja działań dla propagowania zachęt i zasad dla rozwoju rolnictwa proekologicznego na glebach słabych (klasy V i VI), dla produkcji zdrowej i czystej żywności. Rozwój rolnictwa proekologicznego zwłaszcza w produkcji owoców metodami ekologicznymi. 2006 Gmina środki własne gminy, W działanie ciągłe MZMiUW, właściciele gosp. rolnych Gmina, MODR, MZMiUW środki własne jednostek realizujących środki własne jednostek realizujących WFOŚ K Gmina, właściciele gosp. rolnych środki własne jednostek realizujących K działanie ciągłe działanie ciągłe zadanie ciągłe Gmina, środki własne właściciele gminy i nieruchomości, innych MODR jednostek realizujących zadanie ciągłe Gmina, rolnicy, środki własne MODR gminy i innych jednostek realizujących, środki pomocowe program rolno-środow. UE K K K 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Zasoby kopalin - - - Osuwiska Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Zminimalizowanie Ochrona przed hałasem uciążliwego komunikacyjnym hałasu w środowisku - - - ochrona złóż 2005 perspektywicznych i niezagospodarowany ch poprzez uwzględnienie obszaru ich występowania w studiach uwarunkowań oraz planach zagospodarowania przestrzennego monitorowanie zadanie wpływu eksploatacji ciągłe złóż na środowisko planowanie 2007 zagospodarowania złóż z uwzględnieniem walorów krajobrazowych zabezp. osuwisk i zadanie przenoszenie ciągłe infrastruktury poza obręb oddziaływania osuwisk opracowanie i 2005 wdrożenie Planu zaopatrzenia w energię poprawa parametrów działanie energetycznych ciągłe budynków termomodernizacja Gmina Gmina, WIOŚ Gmina Gmina środki własne jednostek realizujących środki własne gminy środki własne gminy K K K W Gmina środki własne gminy W właściciele budynków środki własne włascicieli budynków, WFOŚ,NFOŚ K środki własne jednostek realizujących WFOŚ,NFOŚ środki własne gminy K - zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych działanie ciągłe zakłady energetyczne, właściciele budynków - uwzglednianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego problemu zagrożenia hałasem Wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu: tworzenie pasów zieleni zwartej ochronnej, izolacji akustycznej budynków działanie ciągłe Gmina działanie ciągłe właściciele budynków - środki własne gminy środki własne jednostek realizujących W K 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Ochrona i rozwój Zachowanie systemu obszarów walorów chronionych i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości powiatu - - Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym - - - Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt - ustanawianie użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczokrajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych działanie ciągłe Gmina środki własne gminy W działanie ciągłe Gmina, Parki Narodowe środki własne jednostek realizujących K uwzględnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów wyjątkowo cennych przyrodniczo ochrona terenów cennych przyrodniczo przed przeinwestowaniem przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach chronionych ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i zwierząt, wykorzystywanie inwentaryzacji przyrodniczych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wprowadzanie przez radę gminy indywidualnych form ochrony przyrody na terenie gminy działanie ciągłe Gmina środki własne gminy W działanie ciągłe Gmina środki własne gminy W działanie ciągłe Gmina środki własne gminy W działanie ciągłe Gmina środki własne gminy zadanie ciągłe Gmina środki własne gminy W W 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Ochrona lasów - - Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjnych zalesianie leżących odłogiem bądż słabych bonitacyjnie uzytków rolnych zadanie ciągłe Gmina, nadleśnictwo środki własne jednostek realizujących, WFOŚ K zadanie ciągłe Gmina, nadleśnictwo, właściciele lasów, ARiMR środki własne jednostek realizujących, WFOŚ, budżet państwa, śr. pomocowe środki własne jednostek realizujących, K W - prowadzenie stałego działanie monitoringu ciągłe środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym Gmina, nadleśnictwo - promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców a zgodnym z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych Organizacje pozarządowe, Gmina, szkoły środki własne jednostek realizujących, 2007 Organizacje pozarządowe, Gmina, szkoły środki własne jednostek realizujących, WFOŚ W zadanie ciągłe Gmina środki własne gminy K zadanie ciągłe Gmina, nadleśnictwo, środki własne jednostek realizujących, WFOŚ K - - - zadanie ciągłe K WFOŚ 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - włączenie w akcję edukacji ekologicznej proekologicznych organizacji pozarządowych zadanie ciągłe Gmina, szkoły, organizacje pozarządowe środki własne jednostek realizujących, WFOŚ W W – zadanie własne K – zadanie koordynowane przez inne jednostki 69 Tabela 14. Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dobra na lata 2008-2015 Cele Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji pyłów i gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową Priorytety Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym Zadania - - - Jednostka Źródła Charakter realizacyjna finansowania zadania działanie ciągłe właściciele i zarządcy budynków + zakłady przemysłowe, organizacje pozarządowe środki własne jednostek realizujących, WFoŚiGW, BOŚ działanie ciągłe właściciele obiektów środki własne BOŚ, fundusz termomodrn. K działanie ciągłe właściciele obiektów środki własne BOŚ, NFOŚiGW, WFOŚiGW K K działanie ciągłe Gmina, organizacje pozarządowe środki własne gminy, PFOŚ, WFOŚ, BOŚ K działanie ciągłe własciciele wodociągów środki własne jednostek realizujących K działanie ciągłe własciciele wodociągów środki własne jednostek realizujących K środki własne gminy, UE, WFOŚ, NFOŚiGW, BOŚ Termin realizacji i koszty oraz źródła finansowania nie są znane na etapie sporzadzania POŚ, zostaną ustalone w terminie późniejszym K - Ochrona wód Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody oraz ochrona przed powodzią eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu lub promowanie nowych kotłów węglowych o większej wydajności Inwestycje termomodernizacyj ne - zmiana ogrzewanie węglowego na ekologiczne wykorzystanie źródeł energii odnawialnej : wiatrowej, slonecznej edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzyst. proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania mater. odpadowych sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowan. odcinków sieci wodociągowej minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociąg. Lata realizacji - - - sukcesywna rozbudowa sieci kanalizacyjnej 2008-2015 Gmina PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - - - - Ochrona przeciwpowodzio wa i retencja wodna - - - optymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż cieków wodnych zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń, a szczególnie stężeń substancji biogennych źródeł ściekach odprowadzanych z istniejących oczyszczalni przetwarzanie i odpowiednie zagospodarowywa nie osadów ściekowych weryfikacja „Planu bezpośredniej ochrony przed powodzią” działanie ciągłe Gmina środki własne gminy środki pomocowe UE, WFŚiGW K działanie ciągłe właściciele gosp. rolnych, MODR środki własne rolników, MODR K działanie ciągłe Gmina środki własne gminy, środki pomocowe UE, WFOŚ, NFOŚ K działanie ciągłe Gmina środki własne gminy, WFOŚiGW K działanie ciągłe Gmina środki własne gminy , RZGW W budowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji wspieranie wszelkich działań lokalnych zmierzających do zwiekszenia retencji wodnej poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjajacego retencji i ograniczającego spływ powierzchniowy działanie ciągłe MZMiUW, wł. gosp. roln. środki własne jedn. realizuj., WFOŚiGW K działanie ciągłe Gmina, RZGW, MODR, MZMiUW środki własne jedn. realizuj., WFOŚiGW K 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Gleby użytkowane Ochrona powierzchni ziemi rolniczo i gleb przed degradacją - - - - - Zasoby kopalin - - Osuwiska - zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin zadanie ciągłe Gmina, MODR, rolnicy środki własne jednostek realizujących K minimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o wyższych klasach bonitacyjnych wyłączanych z produkcji rolnej i przeznaczanych na cele inne oraz zagospdarowyw. gruntów o niskiej przydatności rolniczej podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez nawożenie organiczne stosowanie (upowszechnianie) „zasad dobrej praktyki rolniczej” propagowanie zasad rolnictwa ekologicznego zadanie ciągłe Gmina, rolnicy środki własne jednostek realizujących K zadanie ciągłe Gmina, MODR, rolnicy środki własne jednostek realizujących K zadanie ciągłe Gmina, MODR, rolnicy środki własne jednostek realizujących K zadanie ciągłe Gmina, MODR, rolnicy K dostosowywanie kierunków i intensywności produkcji do potencjału gleb rozpoznanie możliwości zasobowych i perspektywicznych regionu w zakresie zasobów monitorowanie wpływu eksploatacji złóż na środowisko zadanie ciągłe Gmina, MODR, rolnicy środki własne jednostek realizujących, środki UE środki własne jednostek realizujących zadanie ciągłe jednostki naukowobadawcze środki własne gminy, WFOŚiGW K zadanie ciągłe Gmina, WIOŚ środki własne jednostek realizujących K zabezpieczenie osuwisk i obiektów przez nie zagrożonych zadanie ciągłe RZGW, Powiatowy Zarząd Dróg, Gmina, wł. nieruchom. środki własne jedn. realizuj., środki UE K K 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - - - Zminimalizowanie Ochrona przed hałasem uciążliwego komunikacyjnym hałasu w środowisku - - Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności w tym wzrost lesistości powiatu Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym - - Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt - zadanie ciągłe Gmina, wł. nieruchomości środki własne jednostek realizujących W działanie ciągłe właściciele budynków środki własne jedn. realizuj. K poprawa parametrów energetycznych budynków termomodernizacja zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych weryfikacja klimatu akustycznego w gminie wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu: tworzenie pasów zieleni zwartej ochronnej, izolacji akustycznej budynków przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach chronionych ochrona terenów cennych przyrodniczo przed przeinwestow. wprowadzanie przez radę gminy indywidualnych form ochrony przyrody na terenie gminy działanie ciągłe właściciele budynków środki własne włascicieli budynków, WFOŚ,NFOŚ K działanie ciągłe zakłady energetyczne, właściciele budynków środki własne jednostek realizujących WFOŚ,NFOŚ K działanie ciągłe Gmina środki własne gminy W działanie ciągłe właściciele budynków środki własne jednostek realizujących K zadanie ciągłe Gmina środki własne gminy W zadanie ciągłe Gmina środki własne gminy W zadanie ciągłe Gmina środki własne gminy W weryfikacja inwentaryzacji przyrodniczej zadanie ciągłe Gmina środki własne gminy W monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna rejestracja nowopowstałych i odnawiających się osuwisk stosowanie indywidualnych liczników ciepła 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjn. zalesianie leżących odłogiem bądż słabych bonitacyjnie uzytków rolnych zadanie ciągłe Gmina, nadleśnictwo, właśc. lasów środki własne jednostek realizujących, zadanie ciągłe Gmina, nadleśnictwo, właściciele lasów, ARiMR - prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym działanie ciągłe Gmina, nadleśnictwo środki własne jednostek realizujących, WFOŚ, budżet państwa, śr. pomocowe środki własne jednostek realizujących, Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców a zgodnym z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych zadanie ciągłe Organizacje pozarządowe, Gmina, szkoły środki własne jednostek realizujących, zadanie ciągłe Gmina, właśc. nieruchomości środki własne jednostek realizujących zadanie ciągłe Gmina, szkoły, środki własne jednostek realizujacych WFOŚiGW Ochrona lasów - - - - K K K K środki pomocowe K K 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - - włączenie w akcję edukacji ekologicznej proekologicznych organizacji pozarządowych edukacja ekologiczna społeczeństwa gminy na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych zadanie ciągłe Gmina, szkoły, organizacje pozarządowe środki własne jednostek realizujących, WFOŚiGW W zadanie ciągłe Gmina, szkoły, organizacje pozarządowe środki własne jednostek realizujących, WFOŚiGW W W – zadanie własne K – zadanie koordynowane przez inne jednostki Tabela 15 . Oczyszczalnie ścieków i kanalizacja - inwestycje planowane do realizacji w latach 2006 – 2015 w Gminie Dobra Opis przedsięwzięcia 2006 Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków Dobra, gm. Dobra Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w Dobrej w kierunku „Krzyzowej” i „Morgów” oraz w kierunku Jurkowa i Gruszowca Budowa osiedlowych lub małych przydomowych oczyszczalni ścieków we wszystkich sołectwach gminy Budowa oczyszczalnia ścieków komunalnych mechanicznobiologiczna o przepustowości 225 m3/d oraz kanalizacji sanitarnej w m. Skrzydlna Suma kosztów: Termin realizacji 2007 2008 – 2012– 2011 2015 600 600 Instytucja odpowiedzialna Gmina Dobra Gmina Dobra 1 000 1 000 4 000 4 000 1 500 właściciele 2 500 obiektów 1 121 2 121 2 758 2 721 8 221 9 258 Gmina Dobra 1 000 Koszty Źródła całkowite finansowania w tys. zł 1 200 budżet gminy środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) budżet gminy 10 000 środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) środki własne i 4 000 pozabudżetowe (WFOŚ) budżet gminy 6 000 środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) 22 200 Źródło: Urząd Gminy, Strategia Rozwoju Gminy Dobra 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Tabela 16. Wodociągi, stacje uzdatniania wody, zbiorniki - inwestycje planowane do realizacji w latach 2006 – 2015 w Gminie Dobra Opis przedsięwzięcia 2006 Budowa ujęć wody, zbiornika i sieci wodociągowej dla Skrzydlnej, Przenoszy, Woli Skrzydlańskiej i Stróży Budowa wodociagu dla rejonu Jurków - Wilczyce 4 900 Budowa wodociagów w poszczególnych sołectwach gminy w oparciu o studnie głębinowe Zabezpieczenie brzegów potoków na terenie gminy, sąsiadujących z drogami, budowa poboczy, kontynuacja prac melioracyjnych wokół cieków wodnych Opracowanie projektu ujęcia wody – rejon Jurków oraz budowa linii głównej wodociagu – etap II Suma kosztów: Termin realizacji 2007 2008 – 2012– 2011 2015 Gmina Dobra 200 1 000 800 Gmina Dobra 50 100 50 Gmina Dobra 100 400 200 Gmina Dobra, właściciele posesji MZMiUW 1 000 4 900 Instytucja odpowiedzialna 1 350 Gmina Dobra 1 500 1 050 Koszty Źródła całkowite finansowania w tys. zł 4 900 budżet gminy środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) 2 000 budżet gminy środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) 200 budżet gminy środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) 700 budżet gminy środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) 1 000 budżet gminy środki pozabudżetowe (UE, NFOŚ, WFOŚ) 8 800 Źródło: Urząd Gminy, Strategia Rozwoju Gminy Dobra, Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dobra 6 Tabela 17. Termomodernizacja - inwestycje planowane do realizacji w latach 2005 – 2015 w Gminie Dobra Opis przedsięwzięcia 2005 Docieplenie ścian i stropów, wymiana stolarki, modernizacja kotłowni i wymiana instalacji CO w Szkole Podst. w Stróży, Chyszówkach, Gruszowcu, Porąbce, Woli Skrzydlańskiej Docieplenie ścian i stropów, wymiana stolarki, modernizacja kotłowni i wymiana instalacji CO w Domu Naucz. w Skrzydlnej, Ośrodku Zdr. w Skrzydlnej , Budynku 38 w Dobrej i Ośr. Zdr. w Dobrej Modernizacja kotłowni i wymiana instalacji CO w Szkole Podst. w Wilczycach i Gimnazjum w Dobrej (kolektory słoneczne i pompa ciepła) Wymiana instalacji CO w Szkole Podst. w Dobrej, Skrzydlnej i Jurkowie Suma kosztów: Termin realizacji Instytucja 2006 2007 2008– odpowiedzialna 2015 5 1 418 Gmina Dobra Koszty Źródła całkowite finansowania w tys. zł 1 486 budżet gminy środki pozabudżetowe (BOŚ, NFOŚ, WFOŚ) 5 1 054 Gmina Dobra 1 059 budżet gminy środki pozabudżetowe (BOŚ, NFOŚ, WFOŚ) 5 1 663 Gmina Dobra 1 665 budżet gminy środki pozabudżetowe (BOŚ, NFOŚ, WFOŚ) 442 Gmina Dobra 442 budżet gminy środki pozabudżetowe 4 592 15 4 577 Źródło: Urząd Gminy Tabela 18. Inne inwestycje służące ochronie środowiska realizacji w latach 2006 – 2015 w gminie Dobra Opis przedsięwzięcia 2006 Modernizacja oświetlenia ulicznego na terenie gminy Wytyczenie i budowa szlaków wedrówki pieszej na terenie gminy 100 Budowa pól namiotowych i biwakowych, wyciągów i tras narciarskich na Śnieżnicy Suma kosztów: 100 Źródło: Urząd Gminy Termin realizacji Instytucja 2007 2008 – 2008– odpowiedzialna 2011 2015 zakład energetyczny 300 1200 500 Gmina Dobra 900 600 600 1 200 1 800 1 100 Gmina Dobra Gmina, nadleśnictwo, Koszty Źródła całkowite finansowania w tys. zł 100 budżet gminy dotacje 2 000 budżet gminy środki pozabudżetowe (BOŚ, NFOŚ, WFOŚ) 2 100 budżet gminy środki pozabudżetowe (BOŚ, NFOŚ, WFOŚ), środki inwestorów 4 200 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ V. Instrumenty finansowe i ekonomiczne realizacji Programu Ochrony Środowiska w gminie Dobra 4.1. Instrumenty finansowe Źródła finansowania inwest ycji ekologicznych można podzielić na trz y grupy: 1) publiczne – np. pochodzące z budżetu państwa, miasta lub gminy lub pozabudżetowych instytucji publicznych, 2) prywatne – np. z banków komercyjnych, fundusz y inwest ycyjnych, towarz ystw leasingowych, 3) prywatno-publiczne – np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. Dominującymi formami finansowania inwest ycji ekologicznych są: - zobowiązania kapitałowe – kredyt y, poż yczki, obligacje, leasing, - udział y kapitałowe - akcje i udział y w spółkach, - dotacje. Form y te mogą występować łącznie. Kredyt y bankowe można podzielić na: - kredyt y udzielane ze środków własnych – kredyt komercyjny, - kredyt y ze środków powierzonych – otrz ymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach, - kredyt y udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez inst ytucje zewnętrzne. W Polsce występują najczęściej następujące form y finansowania inwest ycji w zakresie ochrony środowiska : - fundusze własne inwestorów, 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - poż yczki, dotacje i dopłat y do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochron y Środowiska i Gospodarki Wodnej, - kredyt y preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyt y komercyjne, kredyt y konsorcjalne, - zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i program y pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu wobec Finlandii, - kredyt y międz ynarodowych inst ytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy), - kredyt y i poż yczki udzielane przez banki komercyjne, - leasing. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Zasady funkcjonowania narodowego, wojewód zkich, powiatowych oraz gminnych fundusz y ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn.zm.). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa od 1989 r., a w 1993 r. nadano osobowość prawną wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz powołano gminne fundusze. W 1999 r., w związku z reformą ustrojową państwa, powstał y fundusze powiatowe. Zasadnicz ym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. Główne Państwa, kierunki jego natomiast co działalności roku określa aktualizowane II są Polit yka cele Ekologiczna szczegółowe – dokument y wewnętrzne Narodowego Fundu szu, w t ym zwłaszcza zasad y udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. Warunki udzielenia dofinansowania: 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - udokumentowane pełne pokrycie planowanych kosztów przedsięwzięcia, - wywiązanie się przez Wnioskodawcę z obowiązku uiszczan ia opłat i kar, stanowiących prz ychody Narodowego Funduszu oraz wywiązywania się z innych zobowiązań w stosunku do Funduszu, - przedsięwzięcie nie może być zakończone, - udzielone dofinansowanie nie może przekrocz yć kosztów przedsięwzięcia. Fundusze, oprócz ud zielania poż yczek i prz yznawania dotacji, zgodnie z art. 411 ust. 1 ustawy Prawo Ochrony Środowiska także mogą: - udzielać dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i poż yczek, - wnosić udział y do spółek działających w kraju, - nabywać obligacje, akcje i udział y spółek działających w kraju. W kryteriach oceny Wniosku o dofinansowanie punktowana jest także poz ycja przedsięwzięcia na liście przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w dziale II rozdziale 4 określa przeznaczenie środków finansowych fundusz y gminnych, powiatowych i wojewódzkich. I tak środki gminnych fundusz y zgodnie z art. 406 ww. ustawy przeznaczone są na: - edukację ekologiczną oraz pr opagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, - wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, - wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zuż ycia wo dy i ciepła, - realizowanie zadań modernizacyjnych i inwest ycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w t ym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ - urządzanie i utrz ymywanie terenów zieleni, zadr zewień, zakrzewień oraz parków, - realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, - wspieranie działań przeciwdziałających zaniecz yszczeniom, - profilakt ykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowisk a, - wspieranie wykorz ystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej prz yjaznych dla środowiska nośników energii, - wspieranie ekologicznych form transportu, - działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałują ce na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw położonych rolnych na produkujących obszarach szczególnie metodami chronionych ekologicznymi na podstawie przepisów ustawy o ochronie prz yrody, - inne zadania ustalone przez radę g miny, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na program y ochrony środowiska. Środki powiatowych fundusz y przeznacza się na wspomaganie działalności wymienionej powyżej, a ponadto na: - realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, - inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na program y ochrony środowiska. Fundacje i programy pomocowe Fundacja EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla pochodzącymi efekt ywnego z zamiany części zarządzania środkami zagranicznego długu finansowymi na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. konwersja dług u). 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Dot ychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia. Tak więc EkoFundusz zarządza środkami finansowymi pochodzącymi z ekokonwersji łącznie ponad 571 mln USD do wydatkowania w lat ach 1992–2010. EkoFundusz jest niezależną fundacją działającą według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu. W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi: - ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza) - ograniczenie dopł ywu zaniecz yszczeń do Bałt yku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochron a wód), - ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), - ochrona różnorodności biologicznej, - gospodarka odpadami i rekult ywacja gleb zaniecz yszczonych. We wsz ystkich pięciu sektorach pomoc finansową EkoFunduszu uzyskać mogą t ylko te projekt y, które wykazują się wysoką efekt ywnością, tj. korz ystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Poza t ym zalecane jest, aby projekt y spełniał y przynajmniej jeden z następujących warunków: - wprowadzanie na polski rynek nowych technologi i z krajów-donatorów, - uruchomienie krajowej produkcji urządzeń dla ochrony środowiska, - szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a także preferencyjnych poż yczek. Dotacje uz yskać mogą je dynie projekt y dot yczące środowiska (w ich inwest ycji fazie związanych implementacyjnej), bezpośrednio a w dziedzinie z ochroną prz yrody również projekt y nie inwest ycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Z obliczana reguł y jest wysokość ze dotacji wskaźników dla NPV przedsięwzięć oraz IRR. inwest ycyjnych Jeżeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja EkoFunduszu z reguł y nie przekracza 20% kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych prz ypadkach może dochodzić do 30%. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30% kosztów (w wypadkach szczególnych do 50%), a dla jednostek budżetowych, pod ejmujących inwest ycje proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EkoFunduszu może pokryć do 50% kosztów. W odniesieniu do projektów, prowadzonych przez pozarządowe organizacje społeczne (prz yrodnicze, charytat ywne) nie nastawion e na generowanie z ysków, dotacja EkoFunduszu może pokryć do 80% kosztów w projekcie z dziedziny ochrony prz yrody i do 50% w inwest ycjach związanych z ochroną środowiska. EkoFndusz może wspierać zarówno projekt y dopiero rozpoczynane, jak i będące w fazie re alizacji, jeżeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60%. Banki są najbardziej akt ywnie wspierające inwest ycje ekologiczne: Bank Ochrony Środowiska S.A. – statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska, Bank Gdański S.A., Bank Rozwoju Eksportu S.A., Polski Bank Rozwoju S.A., Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Instytucje leasingowe finansujące gospodarkę odpadami: Towarz ystwo Inwestycyjno -Leasingowe EKOLEAS ING S.A., BEL Leasing Sp. z o.o., 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ BISE Leasing S.A., Centralne Towarz ystwo Leasingowe S.A., Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Program y operacyjne Podstawowymi celami wsz ystkich programów pomocowych, zarówno ze środków unijnych jak i współpracy bilateralnej, są: - ogólna poprawa stanu środowiska naturalnego, - dostosowanie polskiego ustawodawstwa oraz standardów ekologicznych do wymagań unijnych, - wprowadzenie nowoczesnych technologii ekologicznych oraz schematów organizacyjnych stosownie do standardów europejskich, - transfer know -how. Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności W momencie prz ystąpienia do Unii Europejskiej Polska z yskła dostęp do fundusz y strukturalnych Unii i Funduszu Spójności (www.cie.gov.pl lub www.ukie.gov.pl), i ochrony przeznaczonego środowiska. Fundusze na te wsp arcie pełnią rolę rozwoju silnego transportu instrumentu pomocowego, zapewniającego kierowanie duż ych środków finansowych, m.in. na ochronę środowiska i zadania realizowane w tym zakresie szczególnie przez samorządy teryto rialne. Unia Europejska (UE) przewiduje udzielenie Polsce pomocy na rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska poprzez instrument y takie jak fundusze strukturalne i Fundusz Spójności (FS). Na lata 2004 – 2006 UE przewidziano transfer środków finansowy ch na poziomie 13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu Spójności. Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR). Przewidziane środki inwest ycyjne w ramach NPR wynoszą 23 mld. EURO (13,8 mld z f undusz y strukturalnych UE, około 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne i około 3 mld. z sektora prywatnego, jeżeli będzie beneficjentem fundusz y europejskich). Jednym z priorytetów NPR na lata 2004 – 2006 jest: ochrona środowiska i racjonalne 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ wykorz ystanie zasobów środowiska. Priorytet ten będzie realizowany przez: - część środowiskową Funduszu Spójności – 2,6 – 3,1 mld EURO (2,1 mld EURO wkład UE), - Sektorowy Program Operacyjny: Ochrona środowiska i gospodarka wodna – 643 mln EURO (516 mln EURO środki Europe jskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – ERDF), - inne program y operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – ZPORR). Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski wynikających z wdrażania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez dofinansowanie: - realizacji indywidualnych projektów, - programów grupowych z zakresu ochrony środowiska, - programów ochrony środ owiska rządowych i samorządowych. Jednym z kryteriów uzyskania środków finansowych z Funduszu Spójności jest wielkość projektu, a mianowicie łączna wartość projektu powinna przekraczać 10 mln EURO. Projekt y o takiej wartości są w stanie zorganizować główni e średnie lub duże miasta bądź np. związki miast cz y gmin. Priorytetem 3 FS jest racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. Przewidziana kwota środków finansowych na ten priorytet z UE wynosi 390,2 mln EURO (prz y założeniu 19% udziału środków krajowych). Fundusze te ukierunkowane są na finansowanie konkretnych inwest ycji, których wyniki są zgodne z zapisami Dyrekt ywy Rady 91/156/EEC. Priorytetem 2 w Sektorowym Programie Operacyjnym - Ochrona środowiska i gospodarka wodna jest Ochrona środowiska na obszara ch zaniecz yszczonych. Działanie 4 dotycz y zagospodarowania odpadów niebezpiecznych. W ramach tego priorytetu realizowane są zadania, których nie można dofinansować z Funduszu Spójności. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Wsparcie finansowe dot ycz y także podmiotów niepublicznych. Na ten priorytet przeznaczono 127 mln EURO. W ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego wsparcie zostanie udzielone szerokiej gamie projektów z zakresu ochrony środowiska. Pomoc z zasobów fundusz y strukturalnych i państwowych będzie udzielana głównie na projekt y jednostek samorządu terytorialnego realizowane w powiązaniu ze wsparciem udzielanym dla wzmocnienia potencjału rozwojowego regionów. W ydatki w ramach działań wyniosą ok. 633,1 mln EURO, z tego wsparcie ze środków Fundusz y Strukturalnych wyniesie 411,56 mln EURO, z czego około 70% zostanie przeznaczone na ochronę wód i gospodarkę wodną. W ramach działań dot yczących gospodarki odpadami na dofinansowanie mogą liczyć projekt y ograniczające wpł yw składowanych odpadów na powietrze atmosferyczn e, wody i glebę poprzez: - budowę zakładów unieszkodliwiania odpadów (kompostownie, spalarnie), - wprowadzenie na szeroką skalę systemu powtórnego zagospodarowania odpadów, - regionalne program y likwidacji niebezpiecznych i dzikich składowisk. Beneficjentem końcowym w ramach działań są samorządy gminne,powiatowe i wojewódzkie. 9 4.2. Instrumenty ekonomiczne Głównym celem instrumentów ekonomicznych powinno być inspirowanie podmiotów gospodarcz ych do oszczędnego korz ystania z zasobów i walorów środowiska. Instrument y ekonomiczne stanowią pośrednie narzędzie oddział ywania na podmiot y gospodarcze, wpł ywając na ich wyniki finansowe. Do podstawowych instrumentów regulacji pośredniej stanu ochrony środowiska zalicza się: opłat y za gospodarcze korz ystanie ze środowiska np. eksploatacja cennych złóż opłat y za ilościową degradację środowiska np. przeznaczenie na cele nierolnicze gruntów rolnych opłat y za zaniecz yszczenie środowiska np. emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego podatki ekologiczne na emisję do środowis ka szkodliwych substancji lub za uż ywanie obciążających środowisko dóbr kary pieniężne za nieprzestrzeganie norm emisji i koncentracji zaniecz yszczeń oraz innych regulacji prawnych ubezpieczenia ekologiczne s ystem y depoz ytowe na dobra szczególnie uciążliwe w fazie poprodukcyjnej od dóbr konsumpcyjnych opłat y uż ytkowe za korz ystanie z publicznych urządzeń technicznych ochrony środowiska np. opłat y za wywóz śmieci zastawy ekologiczne dla zabezpieczenia realizacji zobowiązań ekologicznych przez podmiot y gospod arcze rynek zbywalnych uprawnień do emisji zaniecz yszczeń. Instrument y ekonomiczne zastosowane łącznie z instrumentami prawnymi stanowią wysoce skuteczne i efekt ywne narzędzie realizacji polit yki ekologicznej państwa. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 4.3. Nakłady na realizację Programu Ochrony Środowiska Nakłady na realizację Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dobra wynikają z nakładów określonych w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu wchodzacych realizację Limanowskiego, w skład programu w powiatu. ochrony ktorym uwzgledniono Oszacowano środowiska potrzebne wraz z 12 gmin nakłady planem na gospodarki odpadami. Tabela 19. Nakłady na realizację Programu Ochrony Środowiska (w tys. zł) dla Gminy Dobra na lat 2005 2006 2005 10 3 0 25 5 150 5 55 12 0 265 Zarządzanie środowiskiem Ochrona powietrza Ochrona przed hałasem Ochrona zasobów wodnych Surowce mineralne Gospodarka odpadami Ochrona przyrody Nadzwyczajne zagrożenia Ochrona gleb Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym RAZEM: 2006 25 4 500 5 25 25 170 10 50 25 10 4 845 20052006 35 4 503 5 50 30 320 15 105 37 10 5 110 Tabela 20. Rozdział nakładów finansowych według źródeł finansowania Źródło Udział (%) Fundusze ekologiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW) 85 Budżet Gminy oraz gminy i powiatowe fundusze ekologiczne 5 Środki własne inwestorów i kredyty bankowe 5 Fundusze pomocowe i strukturalne 2 Budżet państwa 3 RAZEM Zwraca uwagę zdecydowanie najwyższy udział 100 środków finsnowych pochodzacych z fundusz y ekologic znych, w t ym dotacji i poż yczek preferencyjnych. Dokumentem, stanowiącym przesłankę do tworzenia zapisów o przewidywanych nakładach w gminie na potrzeby środowiska w wieloleciu jest „Polityka ekologiczna państwa”. 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ W kolejnych tabelach pokazano przewidywa ny wg polit yki ekologicznej państwa procentowy rozkład nakładów na realizację programu ochrony środowiska w Gminie Dobra w latach 2005 2006 oraz w latach 20072010 według kierunków finansowania. Tabela 21. Przewidywany procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w Gminie Dobra w latach 20052006 według kierunków finansowania – zgodny z polityką ekologiczną państwa Źródła finansowania 2005 2006 Środki własne przedsiębiorstw * 10 12 22 Środki jednostek samorządu terytorialnego * 2 3 5 Budżet państwa 1 5 6 Fundusze ekologiczne 85 80 165 Pomoc zagraniczna (w tym fundusze przedakcesyjne UE) 0 0 0 Fundusz kohezji i fundusze strukturalne UE 2 0 2 100 100 100 RAZEM 2005 2006 * z uwzględnieniem zaciąganych kredytów i pożyczek bankowych. Tabela 22. Przewidywany procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w Gminie Dobra w perspektywie lat 20072010 wg kierunków finansowania – zgodny z polityką ekologiczną państwa Nakłady w % Źródła finansowania 2007 2008 2009 2010 2007 2010 10,8 10,8 10,8 10,8 43,2 Środki jednostek samorządu terytorialnego * 1,9 2,2 2,4 2,6 9,1 Budżet państwa 1,7 1,9 2,2 2,4 8,2 Fundusze ekologiczne 5,6 5,6 5,6 5,6 22,4 Pomoc zagraniczna (w tym fundusze przedakcesyjne UE) 0,1 0,1 0,1 0,1 0,4 Fundusz kohezji i fundusze strukturalne UE 4,4 4,4 4,0 3,9 16,7 24,5 25,0 25,1 25,4 100,0 Środki własne przedsiębiorstw * RAZEM * z uwzględnieniem zaciąganych kredytów i pożyczek bankowych. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Według tego dokumentu największe obciążenie f inansowe powinny przejąć przedsiębiorstwa, a w mniejsz ym stopniu fundusze ekologiczne. Natomiast zastanawiający jest relat ywnie mał y udział funduszy kohezji i fundusz y strukturalnych UE. Najtrudniejsze do zdefiniowania są możliwości finansowania ochrony środowiska ze środków własnych przedsiębiorstw. W ynika to z kilku powodów, w t ym z faktu, że nakazowo nie można bezpośrednio narzucić przedsiębiorstwom przeznaczania części zysku, funduszu rozwoju lub innych środków na realizację programu ochrony środowiska. Taka możliwość t ylko pojawia się z chwilą stwierdzenia konieczności realizacji modernizacji przedsiębiorstwa wynikającej z braku jego zgodności z przepisami o ochronie środowiska. Natomiast opłat y za gospodarcze korz ystanie ze środowiska oraz kary zasilają fundusz ochrony środowiska i muszą być wliczane jako potencjalne możliwości uruchamiania środków z tego funduszu. Stąd wydaje się, że zbyt opt ymist ycznie prz yjęte został y przez polit ykę ekologiczną państwa udział y środków własnych przedsiębiorstw w cało ści środków przewidywanych na realizację programu ochrony środowiska. Drugie co do znaczenia źródło pozyskiwania środków na realizację programu ochron y środowiska są fundusze ekologiczne. Z dokumentów funduszu ochron y środowiska wynika, że powiatowe fundus ze ochrony środowiska (P.F.O.Ś.) w około 95% zwiększają stan swoich fundusz y z opłat za korz ystanie ze środowiska. Równocześnie także około 95% stan fundusz y zmniejsza się, z czego około 75% w wyniku dotowania przez fundusz jednostek samorządu terytorialnego. Jest to finansowanie bezzwrotne. Z cytowanych dokumentów wynika także, że ze środków tych po około 25% dotowane są działania na rzecz gospodarki odpadami, gospodarkę wodno-ściekową, ochronę powietrza atmosferycznego oraz pozostałe działania. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Tabela 23. Proponowany procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w skali Gminy Dobra w perspektywie lat 20072010 wg kierunków finansowania Nakłady w % w latach Źródła finansowania 2007 2008 2009 2010 2007 2010 Środki własne przedsiębiorstw * 8,0 8,0 8,0 8,0 32,0 Środki jednostek samorządu terytorialnego * 2,5 2,5 2,5 2,5 10,0 Budżet państwa 1,9 1,9 1,9 1,9 7,6 Fundusze ekologiczne 6,8 6,8 6,8 6,8 27,2 Pomoc zagraniczna (w tym fundusze przedakcesyjne UE) 0,1 0,1 0,1 0,1 0,4 Fundusz kohezji i fundusze strukturalne UE 5,2 5,7 5,8 6,1 22,8 24,5 25,0 25,1 25,4 100,0 RAZEM * z uwzględnieniem zaciąganych kredytów i pożyczek bankowych. Kolejną tabelę procentowego rozkładu nakładów na lata 2005 2010 dla Gminy Dobra opracowano u względniając takie cz ynniki jak aktualny stan środowiska, stwierdzane tendencje tak poz yt ywne jak negat ywne oraz potrzeby wynikające z procedur dostosowawcz ych do wymagań unijnych. Rozkład ten nie bierze pod uwagę źródeł finansowania. Tabela 24.Procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w skali Gminy Dobra na lata 2005-2006 i 2007-2010 według kierunków działania Kierunki działania RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH 1.1. Zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki 1.2. Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych 1.3. Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych Nakłady w % na przedsięwzięcia na przedsięwzięcia pozainwestycyjne inwestycyjne 2003 2007 2003 2007 2006 2010 2006 2010 1. 2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA Gospodarowanie odpadami Stosunki wodne i jakość wód Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem Hałas i promieniowanie Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe 1,0 5,0 5,0 2,0 5,0 3,0 5,0 3,0 7,0 7,0 2,0 2,0 10,0 9,0 2,0 2,0 15,0 14,0 2,0 2,0 20,0 50,0 10,0 1,0 20,0 50,0 10,0 4,5 2,0 2,0 0,6 0,2 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Kierunki działania 2.6. Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej i krajobrazowej 3. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACYJNE 3.1. Prawo ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej 3.2. Mechanizmy ekonomiczne i finansowe ochrony środowiska 3.3. Zarządzanie, kontrola i monitoring 3.4. Badania naukowe i postęp techniczny. Dostęp do informacji i udział społeczeństwa. Edukacja ekologiczna 3.5. Współpraca z zagranicą 3.6. Programy wykonawcze i aktualizacja polityki ekologicznej państwa RAZEM Nakłady w % na przedsięwzięcia na przedsięwzięcia pozainwestycyjne inwestycyjne 2003 2007 2003 2007 2006 2010 2006 2010 20,0 20,0 0,4 0,3 0,4 0,1 0,5 20,0 0,5 20,0 8,0 5,0 20,0 0,1 10,0 0,1 1,0 100 0,3 100 100 100 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ VI. Zarządzanie i monitoring Gminnego Programu Ochrony Środowiska 1. Zarządzanie programem ochrony środowiska Przedstawiciele Gminy będą pełnić w Programie funkcję inicjującą i wdrażającą. Funkcja inicjująca polega na ogłoszeniu inicjat ywy opracow ania programu, wyznaczeniu w gminie pracownika (pracowników), którz y będą zajmować się koordynacją Programu w fazie jego opracowywania (aktualizacji) i późniejszego wdrożenia, gromadzeniem i udostępnianiem danych niezbędnych dla Programu. Gmina powinna prz edstawić Plan do aceptacji jednostce nadrzędnej – Starostwu Powiatowemu a także Radzie Gminy. Funkcja wdrażająca polega na nadaniu Programowi form y dokumentu, który będzie mogła uchwalić Rada Gminy. 2. Monitiring gminnego programu ochrony środowiska W monitoringu Gminnego Programu Ochrony Środowiska powinn y brać udział gminy, poprzez Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej, jako jednostki odpowiedzialne za konkretne działania oraz jednostki współfinansujące działanie. Fundusze i Fundacje odpowiedzialne są za m onitoring w sensi e kontroli wykonywanych etapów poszczególnych działań (np. etapów budowy kanalizacji itd.). Banki udzielające kredytów w sensie kontroli celowości wydatkowania uz yskanych kredytów. Monitoring GPOŚ wspomagać też będą inst ytucje, których dzi ałalność opiera się na ochronie środowiska, a więc: 1) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – w ramach badań środowiska (pomiar cz ystości wód podziemnych, powierzchniowych, 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ pomór emisji związków CO 2 , CO, SO 2 , NO 2 do powietrza) oraz kontroli dostosowania działań poszczególnych podmiotów do wymogów prawa i decyzji wydanych przez urzędy zajmujące się ochroną środowiska. 2) Starostwo Powiatowe w zakresie analizy i opiniowania dokumentów związanych z ochroną środowiska (np. Raport oddział ywania na środowisko, ope ratów wodno – prawnych) i wydawanie na tej podstawie określonych decyzji. 3) Szkoł y, które w porozumieniu z gminą przeprowadzają edukację ekologiczną dzieci i młodzież y. 4) Nadleśnictwa sprawujące monitoring lasów. 5) Powiatowe i Wojewódzkie Stacje Sanitarno Epidem iologiczne moniturujące jakość środowiska (np. jakość wód i wydające decyzje w sprawie możliwości korz ystania z nich, np. spoż ycie, kąpiele). Mieszkańcy gminy, którz y świadomi przepisów prawa i korz yści wynikających z konieczności ochrony środowiska sprawu ją codzienny monitoring środowiska w miejscu zamieszkania. 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Wykorzystane materiały 1. Ustawa Prawa Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627) z 27.04.2001. 2. Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628). 3. Rozpor ządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia minitoringu skł adowisk odpadów ( Dz. U. Z 19.12.2002 r). 4. Rozpor ządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokali zacj i, budowy, eksploatacj i i zamknięcia j akie powinny odpowiadać poszczególne t ypy składowisk odpadów z dn. 24.03.2003 r. 5. Ustawa o Utr zymaniu czystości i por ządku w gminach z dn. 13.09.1996 r. 6. Ustawa o Rolnictwie ekologicznym z dn. 16.03.2001 r. 7. Rozpor ządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów j akości gleb y oraz standardów j akości Ziemi z dn. 9.09.2002 r. 8. Rozpor ządzenie Ministra gospodar ki finansowej Gospodar ki Wodnej i Środowiska Narodowego w sprawie Funduszu Woj ewódzkich Funduszy szczegółowych Ochrony Ochrony zasad Środowiska i Śr odowiska i Gospodar ki Wodnej z dn. 20.12.2002 r. 9. Rozpor ządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań dot yczących j akości wody pr zeznaczonej do spożycia pr zez ludzi (z dn. 19.11.2002 r.) 10. Ustawa Prawo wodne z dn. 18.07.2001 r. 11. Ustawa o Ochronie Pr zyrody z dn. 16.10.1991 r. z później szymi zmianami. 12. Ustawa o ochronie gr untów rolnych i leśnych (z dn. 3.02.1995 r.) 13. M. Sandurska – Kiszel – „Fundusze strukt uralne UE”, Departament Strategii i Planowania Polit yki Zagranicznej , Ministerstwo Spraw Zagr anicznych, Warszawa 2002 r. 14. J. Sztacheta – „Fundusze strukt uralne i fundusze spój ności Unii Europej skiej szansą dla Polski”, Wyższa Szkoła Zar ządzania i Administracj i w Zamościu, Zamość 2002 r . 15. Wyt yczne do spor ządzania regionalnych i lokalnych programów ochrony środowiska. 16. A. Świderska – „Źr ódło i zasoby finanso wania inwest ycj i w ochronie środowiska”, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Biał ystok 2003 r. 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ 17. Infor macj e o wyni kach kontroli realizacj i przez j ednost ki samor ządu terytorialnego zadań z zakresu ochrony środowiska. 18. Program gospodar ki odpadami dla Gmi ny Dobr a, Kraków, 2005 r . 19. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla powiatu li manowskiego, Kraków, czerwiec 2004 r. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DOBRA _________________________________________________________________________________________________ Spis tabel Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Gminy Dobra .................................................................................. 5 Tabela 2. Długość trwania termicznych pór roku .............................................................................................. 7 Tabela 3. Szkody powodziowe powstałe w latach 1997 - 2001r. na terenie Gminy Dobra ............................. 10 Tabela 4. Większe źródła energii cieplnej ....................................................................................................... 11 Tabela 5. Pomniki przyrody w Gminie Dobra ................................................................................................. 14 Tabela 6. Zabytkowe obiekty na terenie Gminy Dobra, wpisane do rejestru zabytków .................................. 15 Tabela 7. Prorozwojowe i ograniczające rozwój zasoby i walory przyrodnicze na terenie gminy Dobra ....... 15 Tabela 8. Badania jakości wody przeznaczonej do spożycia na terenie gminy Dobra – wodociąg nr I w m. Dobra ....................................................................................................................................................... 18 Tabela 9. Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, ktorych przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagrożonego hałasem – wg. Rozporzadzenia Ministra Środowiska z dnia 9 stycznai 2002r. ....................................... 22 Tabela 10. Klasyfikacja jakości wód rzek bedacych odbiornikami zanieczyszczeń z gminy Dobra ............... 35 Tabela 11. Wielkość i struktura nakładów inwestycyjnych w gm. Dobra na ochronę środowiska w latach 2004- 2005 ............................................................................................................................................... 45 Tabela 12. Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych w gminie Dobra ................. 45 Tabela 13. Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dobra na lata 2005 2007 ......................................................................................................................................................... 62 Tabela 14. Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dobra na lata 20082015 ........................................................................................................................................................... 0 Tabela 15 . Oczyszczalnie ścieków i kanalizacja - inwestycje planowane do realizacji w latach 2006 – 2015 w Gminie Dobra......................................................................................................................................... 5 Tabela 16. Wodociągi, stacje uzdatniania wody, zbiorniki - inwestycje planowane do realizacji w latach 2005 – 2015 w Gminie Dobra ............................................................................................................................. 6 Tabela 17. Termomodernizacja - inwestycje planowane do realizacji w latach 2005 – 2011 w Gminie Dobra ......................................................................................................................................................... 0 Tabela 18. Inne inwestycje służące ochronie środowiska w gminie Dobra ....................................................... 0 Tabela 19. Nakłady na realizację Programu Ochrony Środowiska (w tys. zł) dla Gminy Dobra na lat 2005 2006 ......................................................................................................................................................... 11 Tabela 20. Rozdział nakładów finansowych według źródeł finansowania ...................................................... 11 Tabela 21. Przewidywany procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w Gminie Dobra w latach 20052006 według kierunków finansowania – zgodny z polityką ekologiczną państwa 12 Tabela 22. Przewidywany procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w Gminie Dobra w perspektywie lat 20072010 wg kierunków finansowania – zgodny z polityką ekologiczną państwa ................................................................................................................................ 12 Tabela 23. Proponowany procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w skali Gminy Dobra w perspektywie lat 20072010 wg kierunków finansowania ................................... 14 Tabela 24.Procentowy rozkład nakładów na realizację Programu Ochrony Środowiska w skali Gminy Dobra na lata 2005-2006 i 2007-2010 według kierunków działania .................................................................. 14 20
