socjologia miasta i wsi

SOCJOLOGIA
MIASTA I WSI
(Zagadnienia egzaminacyjne)
1. Związki przestrzeni i organizacji społecznych jako podstawowe zagadnienia socjologii
form osadniczych.
2. Szkoła ekologiczna w socjologii miasta – model przestrzeni miasta wg szkoły
chicagowskiej (5 elementów ).
3. Przydatność „modelu continuum”.
4. Miasto jako gmina miejska i specyficzny i specyficzny rodzaj zbiorowości społecznej
w ujęciu Floriana Znanieckiego.
5. Kwestia miejska jako kwestia polityczna wg Castellsa ( miasto jako obszar walki o
władzę w odniesieniu do makrostruktury ).
6. Miasto jako obszar administracyjny w socjologii Maxa Webera ( władza publiczna w
obszarze miejskim ).
7. Segregacja przestrzenna miasta.
8. Metody badań empirycznych zróżnicowania przestrzennego miasta.
9. Przestrzeń w znaczeniu fizycznym, społecznym i symbolicznym.
10. Symboliczne funkcje centrum miejskiego.
11. Funkcje miasta w stosunku do otoczenia.
12. Miasto portowe – ekonomiczne i kulturowe funkcje portu w mieście.
13. Procesy władzy w mieście, samorząd miejski a spontaniczne ruchy społeczne
mieszkańców.
14. Socjologiczne aspekty planowania rozwoju przestrzennego miasta.
15. Prognoza procesów urbanizacyjnych w Świecie, Europie, Polsce.
16. Typy społeczności lokalnej w miastach.
17. Przemiany więzi sąsiedzkich w miastach polskich w ostatnich 50 latach.
18. Kryteria typologii miast – demografii przestrzennej itd.
19. Terytorium, interakcje i więzi społeczne w terytoriach wsi.
20. Jedność gospodarstwa domowego i przedsięwzięcia produkcyjnego w gospodarstwach
rodzinnych na wsi – skutki dla różnych wymiarów życia społeczności wiejskiej.
21. Pojęcie wsi tradycyjnej, zmodernizowanej i nowoczesnej.
22. Typologia wsi polskich – główne rodzaje.
23. Przemiany zawodu rolnika w warunkach gospodarki rynkowej.
24. Specyfika badań empirycznych na wsi (metody i problemy).
25. Metoda monograficzna w badaniach społeczności wiejskich (rodzaje monografii,
zakresy zastosowania, sposób badania).
26. Możliwości zastosowania techniki ankiety socjologicznej w badaniach wsi.
27. Pojęcie archetypów, modelu i stereotypu przestrzennego.
28. Pojęcie aglomeracji miejskiej, obszaru zurbanizowanego.
29. Zjawiska patologii społecznej związanej ze specyfiką życia społecznego w mieście.
30. Małe miasto jako przedmiot badań socjologicznych.
25.XI.00r.
Socjologia miasta i wsi – ćwiczenia
Wieś – przestrzeń, więzi, styl życia.
Kwestie:
1. Zależność od przyrody i przestrzeni.
2. Specyficzny charakter pracy rolnika.
3. Gospodarstwo rodzinne.
Pojęcie węższe wsi – osiedle zamieszkałe głównie przez rodziny prowadzące gospodarstwa
rolne, ogół wiosek, rolnicze tereny użytkowe czy warstwę chłopską. Wieś tworzy społeczność
lokalną, na którą składa się ogół mieszkańców, określone terytorium, mieszkańcy tego
terytorium połączeni są różnymi układami i zależnościami a także posiadają oni świadomość
swojej odrębności w odniesieniu do innych grup społecznych.
Cechy społeczności wioskowej wg Gałęskiego:
- większość rodzin prowadzi gospodarstwa rolne,
- gospodarstwo jako zakład wytwórczy i miejsce pracy rodziny,]
- mniejsza gęstość zaludnienia i liczebność mieszkańców,
- w związku z produkcją rolną dochodzi do bliższego kontaktu człowieka z przyrodą,
- gospodarstwo rolne połączone z gospodarstwem domowym,
- układ zależności klasowych,
- występuje szeroki wpływ opinii grupy na zachowanie się jednostek,
- rodzinny charakter stosunków społecznych,
- brak anonimowości,
- osoby mieszkające w wiosce – połączone pochodzeniem społecznym i terytorialnym,
- więzy pokrewieństwa.
Definicja społeczności wioskowej – grupa pierwotna; stosunki międzyludzkie oparte na
kontaktach osobistych nie anonimowych – są one nie przypadkowe i długotrwałe,
przyczyniają się do występowania silnej więzi społecznej.
Funkcje społeczności wioskowej:






funkcja ekonomiczna,
f. pomocy wzajemnej (charakter okolicznościowy, okresowy lub jednorazowy),
f. asekuracyjna (opieka nad ludźmi starszymi)
f. komunalna (dbanie o jakość dróg),
f. kulturalna (obrzędy związane z zakończeniem prac polowych),
f. kontroli społecznej (stanowi uzupełnienie funkcji wychowawczej rodziny, określana
też poprzez normy i zasady charakterystyczne dla danej wsi)
Polska tradycja badań nad wsią.
1930 – 1931 – I wykład Grabskiego.
Wieś (wg Grabskiego) – synonim pojęcia „ludność wiejska” to przede wszystkim specyficzna
grupa społeczna – terytorialna, pierwotna i podstawowo wyjściowa dla dalszych ugrupowań
społecznych. Na grupę tę składają się rodziny prowadzące gospodarstwa rolne
charakteryzujące się silną więzią społeczną scalającą wszystkich członków.
Patologia – zaczerpnięto termin z biologii; określa się różne formy i przejawy dezorganizacji
społecznej przejawiające się w dewiacyjnych zachowaniach jednostek i grup społecznych.
Zachowania dezorganizacyjne to:
- bunty, strajki (konflikty o podłożu ekonomicznym),
- żebractwo,
- różne typy przestępstw,
- alkoholizm, narkomania,
- gry hazardowe,
- samobójstwa,
- choroby umysłowe,
- korupcja.
M ari us z C z arnecki
S ocj ol ogi a IV rok
S ocj ol ogi a m i ast a i wsi .
„ MO JE MIAS T O W KAT E GO RIA C H AL IE NACJI AUT O RS T WA
ME L VINA S E E MANA”.
S z cz eci n, 05.02.2001r.
Ni ewi el ki e prz ygran i cz ne m i ast ecz ko Zi em i Lubuski ej , j aki m j est C ybi nka,
równi eż prz esz ł o prz ez pol i t ycz ne, eko nom i cz ne i społ ecz ne prz eobraż eni a
w os t at ni m dz i esi ęci ol eci u.
Do roku 1998 b ył o t o z w ykł e pol ski e m i ast ecz ko z t ypow ym i probl em am i
t ego okr esu (m i esz kani ow ym i , z aopat rz e ni ow ym i , kom uni ka c yj n ym i , i t d.).
W i ęks z oś ć j ej m i esz kańców b ył a z at rudni ona w ki l ku m i ej scow yc h i
ki l kunas t u okol i cz n ych państ wow yc h z akł adach produ k cj i rol nej i
prz em ys ł owej . Ni e wi el ką cz ęść st anowi l i rol ni c y i j e sz cz e m ni ej sz ą
„ pr ywa ci arz e”. W z wi ąz ku z t ym , ż e prz ez 55 l at uległ y as ym i l a cj i
nacj onal ne i kul t ur owe róż ni ce, wsz ysc y m i esz kańc y C ybi nki st al i s i ę
Lubus z anam i . Ucz yn i ł y t o: wspól ne podwórk a, prz ed sz kol a, sz koł y,
m i es z ane m ał ż eńst wa m i ędz y prz yb ywaj ąc ym i l udź m i z cał ej P ol ski .
W s z ys c y m i el i p ra wi e j ednako we sz a nse z aspokoj eni a p ot rz eb nauki i
prac y.
„ Okrągł y st ół ” w roku ’89 ni e prz yni ós ł gwał t own ych z m i an w ot acz aj ącej
rz ecz ywi st ości społ ec z nej . W pi erwsz ych chwi l ach dem ok racj i panował o
pocz uci e ni epewnoś ci , póź ni ej j ednak m i esz kańc y C ybi nki z acz ęl i sz ukać
m ał ej s z ans y, w t ym , co si ę dz i ał o na okoł o, dl a sam ego si eb i e.
Z t ej s z ans y pi er wsi skorz yst al i l udz i e będąc y w st ru kt urach wł adz y,
będąc y pr acowni k a m i gm i n y bądź z ki erowni cz yc h st anow i sk w z akł adach
produkc yj n ych. Nau cz eni korz yst ać z każ dej okaz j i , dz i ęki wz aj em nem u
poparci u i ukł adowi ,
st al i si ę i ch wł aści ci el am i l ub z arz ądcam i ,
doprowadz aj ąc j e ni ej ednokrot ni e do upadku cel em uz ysk an i a j ak
naj wi ęks z ych ko rz yś ci . S yt uacj a t a powodował a na ra st ani e pocz uci a
bez radności wśród t ych m i esz kańców, kt órz y wi dz ąc j ak j est m arnowan y
w ys i ł ek s poł ecz n y ki l ku pokol eń ni e s ą w st ani e ni cz em u z apobi ec, a t ym
bardz i ej ni e są wst ani e ni cz ego usz cz knąć dl a si ebi e. S z ybko poz naj ą
z as ad y kapi t al i z m u: , j eśl i chcesz pracować t o m i l cz , ni e słuchaj i z am knij
ocz y! S z cz egól ni e t a z asada dot yc z y p raco wni ków z at rudni on yc h w
s ekt orz e „ uspoł ecz ni on ym ” i adm i ni st ra cj i wsz el ki ego t ypu . Dochodz i s i ę
t am do prz ekonani a , z e podej m owan e dz i ał ani a są ni ee fekt ywne, co wpł yw a
na obni ż eni e si ę m ot ywa cj i do w yp ró bowani a now yc h d z i ał ań w skut ek
z ł ego z arz ądz ani a or az braku sz ans na a wans.
Tak j ak prz ed roki e m 1989 ni kt ni e w ybi j ał si ę ponad prz eci ęt ność, t o po
t ym roku z az nacz y ł y si ę u wi dacz ni ać róż ni ce w s ferz e ekonom i cz nej
m i es z kańców C ybi n ki . P owoduj ąc m oi m z dani em powst an i em i roz woj em
proces ów al i enac yj n yc h.
R odz i n y wi el oosob owe z w yksz t ał cen i em podst awow ym i z awodow ym
l edwo wi ąz ał y „ koni ec z końcem ”, ki e d y w t ym s am ym c z a si e będąc y n a
s z cz yci e l okal nej społ ecz ności m ogl i w ypocz ywa ć w Al pach i we
W ł osz ech. S poł ecz ne prz yz wol eni e na korz yst ani e z ł apówek poz wol i ł o
urz ędni kom z aspokoi ć wł asne aspi ra cj e a z ai nt eresowan ym okaz yj ni e nab yć
w podej rz an yc h pr z et argach m i eni e po z ak ł adowe, at rakc yj ne dz i ał ki
budowl ane i wresz c i e dom y l ub m i esz kani a. To brak pi eni ędz y i ukł adów,
(co j es t wz aj em ni e powi ąz ane) powodu j e u l udz i pocz uci e w yal i enowani a .
M aj ą ś wi adom ość, ż e od t ych wł aśni e rz ecz y z al eż y edu kacj a i ch dz i eci ,
ochrona z drowi a i ochrona p rawn a, z at rudni eni e i z aspokoj eni e pot rz eb
m i es z kani ow ych.
P ocz uci e al i enacj i i bez si l ności dot knęł o t akż e m ł odz i eż y, kt óra ni e m i ał a
prz ed s obą p rawi e ż adn ych persp ekt yw ż yci o w ych. W z rosł a, wi ęc skal a
prz es t ępcz ości wśród 15 -25 l at ków. Mi ej sce m j ej dz i ał al ności b ył y
naj pi erw prz ygr ani c z ne m i ast a ni em i ecki z i ch per yfe ri am i , póź ni ej dal sz a
cz ęś ć z achodni ej Europ y aż po F rancj ę. Dz i si aj t a kż e i wł asna
m i ej s cowość. P rz em yc a no do Ni em i e c gł ówni e p api eros y a t am kradz i ono
ws z ys t ko: od sam o c hodów po „ spoż yw kę”. Dz i si aj ci l udzi e j uż w wi eku
okoł o 25 – 35 l at są ni ej ednokrot ni e urz ędni kam i pań st wow ym i i ni e
z apom ni el i o st ar yc h z naj om ości ach. N i ej ednokrot ni e ci „ r adz ąc y sobi e”,
pom i m o braku z at rudni eni a l ub ni ewi el ki ej l egal n ej dz i ał al ności , posi adaj ą
wł as ne m i esz kani a i naj nowsz e m odel e z achodni ch aut . U tej grup y l udz i z
pewnoś ci ą ni e w yst ępuj e pocz uci e w ya l i enowani a i bez rad ności . P rędz ej
m aj ą ś wi adom ość, ż e nal eż y do ni ch cał y świ at ! P rz ypusz cz am , ż e zj awi sko
korupcj i i „ j um y” w yst ępow ał ob y w m ni ej s z ym st opni u gd yb y ni e
s poł ecz ne prz yz wol eni e na wsz el ką dz i ał al ność t e go t ypu. To prz eci eż m y
kupowal i śm y i kupu j em y nadal „ t ani e” rower y, sprz ęt AGD i audi o -vi deo,
cz ęś ci s am ochodowe , i t d.
Ni e m oż na j ednak powi edz i eć, z e cał kowi ci e z ani ka t z w. poz yt ywn a
akt ywnoś ć społ ecz n a. Obecni e dochodz ą do gł osu ró wni eż m ł odz i l udz i e
chcą c y coś poz yt yw n e go prz eprowa dz i ć. Dl a ki l kunast u osób udał o
roz wi nąć wł asną dz i ał al ność produkc yj n ą z at rudni aj ąc od ki l ku do
ki l kunas t u osób. Nal eż y t u j ednak prz yz n ać, ż e cz asam i są z m usz eni , na
drodz e do sw ych ce l ów, ot rz eć si ę o m et od y i środki form al ni e, społ ecz ni e
i prawni e ni e apro bowane. C o w yni k a j ednak w p rz eważ aj ącej m i e rz e z
t yl ko i w ył ącz ni e ź l e skonst ruowane go s ys t em u pr awne go ca ł ego p ańst wa.
M us z ę prz yz na ć, ż e w m oj a społ ecz ność równi eż „ ...Dz i el i si ę na bo gat yc h
i bi edn yc h, m aj ą c yc h wpł yw y i wł adz ę, i wł adz y poz bawi on yc h,
d ys ponuj ą c ym i
p e rspekt yw am i
ż yci ow ym i
i
poz ba wi on ych
t yc h
pers pekt yw”, co j es t gł ówn ym „ ...ź ródł em procesó w anom i j n ych w post aci
pocz uci a bez si l ności cz y bez radności . J ed yn ą sz ansą na prz ez w yci ęż eni e
t ego z j awi ska j est j esz cz e wi ększ a dem okrat yz acj a ż yci a społ ecz nego i
odpowi edni e ksz t ał t owani e nasz ej m ł odz i eż y.
x60