umowa o pracę a umowa o dzieło - Zrzeszenie Filharmonii Polskich
advertisement
Kancelaria Prawna THRON M. Sarzyńska i S-ka Spółka komandytowa __________________________________________________________________________________________ Wrocław, dnia 4 września 2015 r. Zrzeszenie Filharmonii Polskich z siedzibą w Warszawie Kancelaria Prawna THRON M. Sarzyńska i S.ka Sp. k. ul. Wita Stwosza 16 50-148 Wrocław Opinia prawna Nr 4/2015 Zagadnienie przedstawione we wniosku o sporządzenie opinii: „Pracownik – muzyk orkiestrowy zgodnie z zawartą umową o pracę ma do wykonania w ciągu miesiąca 3 koncerty w normie. Za wykonanie ponadnormatywnych koncertów muzyk otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości określonej w regulaminie wynagradzania, czyli nie mniej niż 15 % wynagrodzenia zasadniczego za każdy koncert. Instytucja realizacje projekt zewnętrzny, w założeniach którego wynagrodzenia pracowników etatowych są kosztami niekwalifikowanymi. Projekt zakłada wykonanie 6-ciu koncertów. Trzy pierwsze koncerty pracownicy artystyczni – muzycy wykonują w normie, a na pozostałe koncerty zostały zawarte z pracownikami umowy o dzieło. Umowy te zostały ujęte w kosztorysie projektu. Czy instytucja prawidłowo postąpiła zawierając umowę o dzieło z własnym pracownikiem (w ramach projektu - zewnętrznego), której przedmiot jest tożsamy z zakresem obowiązków muzyka, określonym w umowie o pracę.” Zagadnienie przedstawione we wniosku o opinię prawną dotyczy de facto kwestii prawnej możliwości zawierania przez pracodawcę z własnym pracownikiem (osobą zatrudnioną na podstawie stosunku pracy) umów cywilnoprawnych (m.in. umów o dzieło, umów zlecenia). Zdaniem bowiem opiniującego, nie ma znaczenia w przedmiotowej sprawie, iż instytucja kultury (pracodawca) realizuje zewnętrzny projekt. Znaczenie ma zakres obowiązków pracownika określony w umowie o pracę. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż obowiązujące przepisy prawa nie stoją na przeszkodzie zawarciu z własnym pracownikiem umowy cywilnoprawnej, a co za tym idzie jednoczesnego świadczenia pracy przez taką osobę w ramach kilku stosunków zatrudnienia u swojego pracodawcy. Między innymi w wyroku z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 432/991 Sąd Najwyższego wskazał, iż: „zatrudnienie nie musi mieć charakteru pracowniczego. Praca może być świadczona także 1 źródło: program prawniczy LEX, Thron Kancelaria Prawna M. Sarzyńska i S-ka Spółka komandytowa 50-075 Wrocław, ul. Wita Stwosza 16, tel.: 71 792 79 92 _______________________________________________________________________________________________________________ www.thron.pl e-mail: [email protected] Kancelaria Prawna THRON M. Sarzyńska i S-ka Spółka komandytowa __________________________________________________________________________________________ na podstawie umów cywilnoprawnych.” Zgodnie z treścią art. 353(1) 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny strony umowy mogą decydować, w granicach określonych w tym przepisie, o rodzaju nawiązywanego stosunku prawnego. O wyborze rodzaju podstawy prawnej zatrudnienia, decydują zainteresowane strony. Zatem obok umowy o pracę, na podstawie której dochodzi do nawiązania stosunku pracy regulowanego przez przepisy prawa pracy, mogą być zawierane (również z własnymi pracownikami) umowy cywilnoprawne, regulowane przez przepisy kodeksu cywilnego.3 Zgodnie jednak z orzecznictwem Sądu Najwyższego pracodawca może zawrzeć z własnym pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę – umowę cywilnoprawną, o ile ta umowa nie będzie miała cech umowy o pracę oraz dotyczyć będzie prac rodzajowo innych niż te, które są wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy. W tym miejscu przywołać można m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r. I PZP 13/94 (wydaną w poprzednim stanie prawnym, aczkolwiek z aktualnym stanowiskiem w przedmiocie wydawanej opinii), w której Sąd wskazał, iż umowa zlecenia zawarta przez zakład pracy z sanitariuszem, zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, przewidująca wykonywanie przez niego po godzinach pracy - za ustalonym w niej wynagrodzeniem - pracy tego samego rodzaju, co określony w umowie o pracę, stanowi umowę uzupełniającą umowę o pracę. Za pracę wykonywaną na podstawie tej umowy pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia nie niższego, niż określone w art. 134 kodeksu pracy.4 Również Sąd 2 zgodnie z treścią art. 3531: Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. 3 Należy jednak dodać (za Głównym Inspektorem Pracy), iż: „Z uwagi na ograniczoną swobodę pracodawcy w kwestii kształtowania treści stosunku pracy, jego zmian i rozwiązywania, prawo pracy zapewnia bardzo szeroką ochronę pozycji prawnej pracownika. Każda umowa o pracę, w swej treści, nie może bowiem być mniej korzystna dla pracownika, niż postanowienia przepisów prawa pracy. Umowy prawa cywilnego są zaś kształtowane na zasadzie swobodnej woli stron i podlegają tylko niewielkim ograniczeniom prawa - w związku z czym pozycja osoby wykonującej na tej podstawie prace, może być ukształtowana w sposób bardzo niekorzystny, a dodatkowo nie podlega ona ochronie prawa pracy.” źródło: http://www.doipip.wroc.pl/index.php?pg=fli&fidx=136 4 W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał ponadto, iż: „[…] Sugestie Sądu Wojewódzkiego, że zawarcie umowy zlecenia przewidującej wykonywanie przez sanitariusza pracy tego samego rodzaju, co określona w umowie o pracę, stanowi obejście przepisów kodeksu pracy o czasie pracy, są trafne. [….] Oznacza to, że "uchylenie" tej uchwały nie stworzyło nowego stanu prawnego, w którym zakład pracy mógłby ze swoim pracownikiem dowolnie zawierać umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Charakter umowy określa przede wszystkim jej treść, zaś nadana jej przez strony nazwa jest tylko dodatkowym elementem oceny tego charakteru, przydatnym wtedy, gdy na podstawie postanowień określających obowiązki stron nie można jednoznacznie dokonać odpowiednich ustaleń. Zakład pracy i pracownik mogą mieć niejednokrotnie wspólny interes przemawiający za ukryciem stosunku pracy pod pozorem umowy zlecenia. Przykładowo pracownik może wówczas skorzystać z większego odliczenia od przychodów kosztów jego uzyskania, a pracodawca może obejść przepisy o czasie pracy lub - przy umowach krótkotrwałych - może on uniknąć obowiązku zapłaty składki z tytułu ubezpieczenia społecznego. W praktyce najczęściej dopiero wtedy, gdy pracownik stwierdzi, że prawo pracy daje mu więcej korzyści, niż prawo cywilne, powstaje spór co do charakteru umowy. Zawarta przez strony umowa, nazwana przez nie umową zlecenia, jest umową czasowo uzupełniającą umowę o pracę. Jej przedmiotem jest bowiem zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy dokładnie tego samego rodzaju, co praca określona w umowie o pracę, tj. pracy sanitariusza zespołów wyjazdowych. […].”, źródło: program prawniczy LEX; Thron Kancelaria Prawna M. Sarzyńska i S-ka Spółka komandytowa 50-075 Wrocław, ul. Wita Stwosza 16, tel.: 71 792 79 92 _______________________________________________________________________________________________________________ www.thron.pl e-mail: [email protected] Kancelaria Prawna THRON M. Sarzyńska i S-ka Spółka komandytowa __________________________________________________________________________________________ Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 21 października 1994 r. III AUr 865/94, wskazał, iż świadczenie tej samej rodzajowo pracy, co określona w umowie o pracę, poza normalnym czasem pracy pracowników na podstawie umów zlecenia jest kontynuowaniem stosunku pracy w godzinach nadliczbowych, nawet gdyby pracownicy - według niezweryfikowanych twierdzeń pracodawcy - nie byli zainteresowani pracą w godzinach nadliczbowych. Należy także przywołać stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 r. II UKN 523/99, zgodnie z którym: […] Judykatura wielokrotnie zajmowała stanowisko, że zatrudnianie pracowników poza normalnym czasem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych przy pracach tego samego rodzaju - co objęte stosunkami pracy - stanowi obejście przepisów o czasie pracy w godzinach nadliczbowych, nawet gdyby pracownicy byli doraźnie zainteresowani wykonywaniem tego zatrudnienia w ramach umów cywilnoprawnych […]. W takim zakresie zawarte uzgodnienia są w sferze prawa pracy - niezależnie od ewentualnej woli stron wyrażonej w nadanej im formie umów cywilnoprawnych - automatycznie nieważne z mocy art. 18 § 2 KP, na podstawie którego w miejsce postanowień nieważnych umów cywilnoprawnych stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy […].”5 Podsumowując: co do zasady zawarcie z własnym pracownikiem umowy cywilnoprawnej jest możliwe. Jednakże charakter umowy określany jest przez treść tej umowy a nie jej nazwę. W sytuacji więc, gdy z treści umowy zawartej między pracodawcą a pracownikiem wynikać będzie konieczność wykonania czynności tego samego rodzaju co praca określona w umowie o pracę – zgodnie z przyjętym orzecznictwem Sądu Najwyższego – będzie to umowa czasowo uzupełniającą umowę o pracę. Konsekwencją tego będzie konieczność traktowania pracy wykonanej przez pracownika na podstawie umowy o dzieło zgodnie z przepisami kodeksu pracy. Zdaniem opiniującego w przedmiotowym stanie faktycznym pracownik powinien wykonać wszystkie koncerty w ramach umowy o pracę.6 5 źródło: program prawniczy LEX. Opiniujący zastrzega, iż opinia prawna uwzględnia jedynie informacje wskazane we wniosku o opinię prawną, a więc przy założeniu iż: „przedmiot umowy o dzieło jest tożsamy z zakresem obowiązków muzyka, określonym w umowie o pracę”. 6 Thron Kancelaria Prawna M. Sarzyńska i S-ka Spółka komandytowa 50-075 Wrocław, ul. Wita Stwosza 16, tel.: 71 792 79 92 _______________________________________________________________________________________________________________ www.thron.pl e-mail: [email protected]
