RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA – WYKŁAD

advertisement
1. System rachunkowości
Definicja rachunkowości
Rachunkowość jest całościowym i zwartym systemem gromadzenia i przetwarzania
danych dotyczących majątku jednostki gospodarczej i jej działalności oraz prezentacji
informacji ekonomiczno-finansowych.
Rachunkowość jest opartym na dokumentach systemem ewidencji gospodarczej, który
posługując się miernikiem pieniężnym w sposób ciągły i systematyczny rejestruje zdarzenia
gospodarcze zachodzące w jednostkach gospodarczych.
Podstawowym celem rachunkowości jest opracowywanie i dostarczanie informacji o
składnikach majątku i prowadzonej przez jednostkę działalności gospodarczej. Informacje te
służą otoczeniu jednostki, powiązanemu z nią transakcjami gospodarczymi i kapitałami oraz
zarządowi jednostki do poznania i oceny sytuacji majątkowej i finansowej, efektywności
wykorzystania zasobów i kapitałów, wyników finansowych, obciążeń podatkowych, pozycji
jednostki na rynku oraz podejmowania decyzji strategicznych, taktycznych i operacyjnych.
Zdarzenia gospodarcze są to zjawiska i procesy, które wywierają wpływ na majątek
lub wyniki działalności jednostki i dlatego podlegają ewidencji w jej księgowości. Ewidencji
zdarzeń gospodarczych dokonuje się w oparciu o dokumenty. Ewidencji podlegają tylko
zdarzenia gospodarcze wyrażone w mierniku pieniężnym. W księgach rachunkowych
dokumenty własne (faktury sprzedaży, listy płac, raporty kasowe) uszeregowane są pod datą
wystawienia, a dokumenty obce uporządkowane są pod datą wpływu. Każdy okres
sprawozdawczy powinien być przymknięty do 10 dnia następnego miesiąca.
Podsystemy rachunkowości
o Rachunkowość finansowa – ewidencjonuje zdarzenia gospodarcze, prezentuje ich
efekty w zagregowanej formie w postaci sformalizowanych, wynikających z
przepisów sprawozdań finansowych;
o Rachunkowość
zarządcza
–
dostarcza
informacji
grupie
użytkowników
wewnętrznych, w celu umożliwienia im podejmowania decyzji gospodarczych;
posiada nie skodyfikowane narzędzia umożliwiające optymalne gospodarowanie
posiadanymi zasobami i osiąganie maksymalnych zysków;

Rachunkowość podatkowa

Rachunkowość budżetowa
3

Rachunkowość odpowiedzialności społecznej

Rachunkowość ekologiczna
Rachunkowość finansowa jest obligatoryjnie prowadzona przez jednostki gospodarcze
określone w ustawie o rachunkowości, a także banki, ubezpieczycieli, jednostki budżetowe
oraz inne podmioty, jeśli otrzymują na realizację zadań dotacje lub subwencje z budżetu
państwa, gminy lub funduszy celowych. Od obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych
zwolnione są tylko osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób
fizycznych lub spółki partnerskie, których przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów
i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż 800 000 € w przeliczeniu na
złote polskie.
Do
prowadzenia
ksiąg
rachunkowych
zgodnie
z
przepisami
ustawy
o
rachunkowości, zobligowane są mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej [Art. 2.Ustawy o rachunkowości, w skrócie UoR]:
1) spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji) oraz spółki
cywilne, z zastrzeżeniem pkt 2 dotyczącego wielkości przychodów, oraz inne osoby prawne,
z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,
2) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz
spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji
finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie
polskiej 800 000 euro według średniego kursu NBP z 30 września ubiegłego roku,
3) jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie
papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności
ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez
względu na wielkość przychodów,
4) gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także państwowe, gminne, powiatowe i
wojewódzkie:
a) jednostki budżetowe,
b) gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
c) zakłady budżetowe,
d) fundusze celowe niemające osobowości prawnej,
5) jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których
mowa w pkt 1 i 2,
4
6) zagraniczne osoby prawne, zagraniczne jednostki nieposiadające osobowości prawnej
oraz zagraniczne osoby fizyczne, prowadzące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy pomocy pracowników - w odniesieniu
do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na
wielkość przychodów,
7) jednostki otrzymujące na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu
państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od
początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.
Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz
spółki partnerskie mogą prowadzić księgi rachunkowe zgodnie z przepisami ustawy o
rachunkowości również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto
ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są
niższe niż równowartość w walucie polskiej 800 000 euro według średniego kursu NBP z 30
września ubiegłego roku, ale przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązane do
zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania
podatkiem dochodowym.
Od 2005 r. banki, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego
obrotu oraz emitenci zamierzający ubiegać się lub ubiegający się o dopuszczenie do obrotu na
jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego [Art. 45 ust.
1a, Art. 55 ust. 6a-6b UoR], jak również jednostki wchodzące w skład grupy kapitałowej, w
której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z
MSR [Art. 45 ust. 1b, Art. 55 ust. 6c UoR] mogą sporządzać sprawozdania finansowe
zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości. Decyzję w sprawie sporządzania
sprawozdań finansowych zgodnie z MSR przez wyżej wymienione jednostki podejmuje organ
zatwierdzający lub organ zatwierdzający jednostki dominującej. [Art. 45 ust. 1c, Art. 55 ust.
6d UoR].
Jeżeli nie jest możliwe z ważnych przyczyn stosowanie jednakowych metod wyceny i
sporządzania sprawozdań finansowych lub jeżeli jednostka dominująca sporządza
sprawozdania finansowe zgodnie z MSR, a jednostki, których dane objęte są
skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, nie sporządzają sprawozdań finansowych
oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR, to należy dokonać
odpowiednich przekształceń sprawozdań finansowych tych jednostek, których dane
finansowe są istotne dla rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej
oraz wyniku finansowego [Art. 63b ust. 2 UoR].
5
Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi
Standardami
Rachunkowości,
Międzynarodowymi
Standardami
Sprawozdawczości
Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń
Komisji Europejskiej (MSR) stosują przepisy ustawy o rachunkowości oraz przepisy
wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR, tj. w
zakresie zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych czy sposobu dokumentacji operacji
gospodarczych.
Charakterystyka rachunkowości finansowej
 Informacje rachunkowości finansowej są przeznaczone dla odbiorców zewnętrznych;
 Rachunkowość finansowa jest prowadzona wartościowo (w jednostkach wartościowych);
 Zasada podwójnego zapisu – ewidencja operacji gospodarczej polega na zapisie tej
samej kwoty na dwóch różnych kontach po dwóch różnych stronach;
 Regulacje prawne określają wymagania co do dokumentacji, wyceny i ewidencji;
 Zakładowy plan kont;
 Dane liczbowe i informacje dotyczą przeszłości;
 Dokładność, rzetelność i sprawdzalność ewidencji i informacji;
 Zasada ciągłości;
 Podział czasowy na miesiące i lata obrotowe w ewidencji i sprawozdawczości;
Funkcje rachunkowości:
 funkcja informacyjna – tworzenie określonych zbiorów informacji na potrzeby
zarządzania jednostką gospodarczą (stan i wykorzystanie majątku, efektywność
gospodarowania, struktura kapitałów, wielkość zadłużenia, płynność finansowa, osiągane
przychody, poniesione koszty, uzyskane wyniki finansowe) oraz odbiorców zewnętrznych
(inwestorów, kredytodawców, urzędów skarbowych, urzędów celnych, Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, Głównego Urzędu Statystycznego, Narodowego Banku
Polskiego, pracowników);
 funkcja kontrolna – obowiązek dokumentowania każdej operacji gospodarczej, ujęcie w
księgach wszystkich składników majątku, porównanie stanów ewidencyjnych składników
majątku ze stanem faktycznym ustalonym za pomocą inwentaryzacji;
 funkcja dowodowa – prowadzenie rachunkowości i archiwowanie jej urządzeń w sposób
umożliwiający przedstawienie dokumentów, ksiąg rachunkowych i sprawozdań
6
finansowych na żądanie sądów, organów ścigania przestępstw, urzędów skarbowych jako
wiarygodnych dowodów w postępowaniu sądowym i podatkowym;
 funkcja analityczna – interpretacja, badanie i ocena informacji pochodzących z
rachunkowości w celu ustalenia przyczyn i czynników, które spowodowały określone
skutki gospodarcze;
 funkcja optymalizacyjna – opracowywanie wariantów rozwiązań i wybór najbardziej
korzystnego z punktu widzenia realizacji celu ustalonego przez jednostkę gospodarczą;
 funkcja sprawozdawcza – sporządzanie sprawozdań finansowych przekazywanych
urzędom skarbowym, urzędom statystyki państwowej (GUS), Narodowemu Bankowi
Polskiemu oraz sporządzanie sprawozdań publikowanych przez spółki kapitałowe na
potrzeby akcjonariuszy, udziałowców czy kontrahentów;
 funkcja ochrony mienia właścicieli – wyposażenie środków trwałych jednostki
gospodarczej w dokumenty przyjęcia środka trwałego do użytkowania OT, stanowiące
swoisty dowód osobisty środka trwałego, określający datę jego nabycia, datę przyjęcia do
użytkowania, miejsce użytkowania oraz osobę materialnie odpowiedzialną za środek
trwały.
Rachunkowość jednostki obejmuje [Art. 4.3. UoR]:
1) przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
2) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących
zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
3) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i
pasywów,
4) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
5) sporządzanie sprawozdań finansowych,
6) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji
przewidzianej ustawą,
7) poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych przewidziane ustawą.
Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować
uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne
przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego [Art. 4.4.
UoR]. Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w
zakresie rachunkowości określonych ustawą [Art. 4.5. UoR], w tym z tytułu nadzoru,
również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości - z wyłączeniem
odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury - zostaną
7
powierzone innej osobie za jej zgodą. Przyjęcie odpowiedzialności przez inną osobę powinno
być stwierdzone w formie pisemnej. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ
wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą
wszyscy członkowie tego organu.
Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ
zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniem roczne
sprawozdanie finansowe jednostek podlega badaniu [Art. 53 ust. 1 UoR].
Kierownik jednostki, w tym jednostki dominującej sporządzającej roczne skonsolidowane
sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej, składa we właściwym rejestrze sądowym roczne
sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, jeżeli podlegało ono badaniu, odpis
uchwały
bądź
postanowienia
organu
zatwierdzającego
o
zatwierdzeniu
rocznego
sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty [Art. 69 ust. 1, 3 UoR], a w
przypadku spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych, towarzystw ubezpieczeń
wzajemnych, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych także sprawozdanie z działalności
jednostki [Art. 49 ust. 1 UoR] w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego
sprawozdania finansowego. Jeżeli zatem rok obrotowy pokrywa się z rokiem
kalendarzowym, przekazanie rocznego sprawozdania finansowego do sądu rejestrowego
następuje nie później niż 15 lipca roku następującego po roku, którego sprawozdanie dotyczy.
W przypadku jednostki sporządzającej uproszczone sprawozdanie finansowe, tzn.
jednostki, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe oraz w roku
poprzedzającym ten rok obrotowy nie osiągnęła dwóch z następujących trzech wielkości:
1) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50
osób,
2) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie przekroczyła
równowartości 2 000 000 euro,
3) przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w
walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 000 000 euro [Art. 50 ust. 2 UoR],
kierownik jednostki w miejsce opinii biegłego rewidenta, składa do rejestru sądowego
informację o rodzaju tej opinii wraz ze wskazaniem czy zawiera ona dodatkowe objaśnienia
[Art. 69 ust. 1a UoR]. W uproszczonym sprawozdaniu finansowym wykazuje się informacje
w zakresie ustalonym w bilansie i rachunku zysków i strat literami i cyframi rzymskimi, a
8
informację dodatkową sporządza się w odpowiednio uproszczonej formie [Art. 50 ust. 2
UoR].
Jeżeli sprawozdanie finansowe nie zostało zatwierdzone w terminie 6 miesięcy od
dnia bilansowego, to należy je złożyć w rejestrze sądowym w ciągu 15 dni po tym terminie
[Art. 69 ust. 2 UoR]. Wówczas należy złożyć do sądu rejestrowego niezatwierdzone
sprawozdanie finansowe w terminie 15 dni od dnia, w którym powinno być zatwierdzone,
czyli nie później niż 15 lipca.
Kierownik jednostki dominującej niesporządzającej skonsolidowanego sprawozdania
finansowego składa we właściwym rejestrze sądowym przetłumaczone na język polski przez
tłumacza przysięgłego skonsolidowane sprawozdanie finansowe wraz ze skonsolidowanym
sprawozdaniem z działalności jednostki dominującej wyższego szczebla oraz opinią biegłego
rewidenta z badania tego skonsolidowanego sprawozdania finansowego - w ciągu 30 dni od
dnia jego zatwierdzenia [Art. 69 ust. 4 UoR]
W celu złożenia sprawozdania finansowego do sądu rejestrowego wypełnia się
urzędowy formularz KRS-Z30 „Wniosek o zmianę wpisu w Krajowym Rejestrze
Sądowym. Sprawozdania finansowe i inne dokumenty”. W części D.I.2 „Informacja o
załączonych dokumentach” wymienia się poszczególne składniki sprawozdania finansowego,
wskazując, czy zostały sporządzone w formie papierowej czy elektronicznej. W przypadku
składania większej liczby dokumentów za kilka okresów sprawozdawczych dołącza się
formularz KRS-ZN.
Zgodnie z art. 40 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.
z 2001 r. nr 17, poz. 209 ze zm., dalej: ustawa o KRS), w dziale 3. rejestru przedsiębiorców
ujmuje się:

przedmiot działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), z tym, że w
przypadku oddziałów przedsiębiorców zagranicznych oraz głównych oddziałów
zagranicznych zakładów ubezpieczeń określa się przedmiot działalności oddziału,

wzmiankę
o
złożeniu
rocznego
sprawozdania
finansowego
i
rocznego
skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej, z oznaczeniem dat
ich złożenia,

wzmiankę o złożeniu opinii biegłego rewidenta, jeżeli sprawozdanie podlegało
obowiązkowi badania przez biegłego na podstawie przepisów o rachunkowości,

wzmiankę o złożeniu uchwały bądź postanowienia o zatwierdzeniu sprawozdania
finansowego i skonsolidowanego sprawozdania grupy kapitałowej oraz podziale
zysku lub pokryciu straty,
9

wzmiankę o złożeniu sprawozdania z działalności, jeżeli przepisy o rachunkowości
wymagają jego złożenia do sądu rejestrowego.
Badaniu i ogłaszaniu podlegają roczne sprawozdania finansowe jednostek
powiązanych, w tym roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych,
a także roczne sprawozdania finansowe - kontynuujących działalność:
1) banków oraz zakładów ubezpieczeń,
2) jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi
oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,
2a) jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych,
3) spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji,
4) pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który
sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50
osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w
walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro według kursu z dnia bilansowego,
c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za
rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro
według kursu z dnia bilansowego [Art. 64 ust. 1 UoR],
5) roczne połączone sprawozdania finansowe funduszy inwestycyjnych z wydzielonymi
subfunduszami oraz roczne sprawozdania jednostkowe subfunduszy [Art. 64 ust. 3 UoR].
Badaniu podlegają sprawozdania finansowe spółek przejmujących i spółek nowo
zawiązanych, sporządzone za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie [Art. 64 ust. 3
UoR].
Ogłaszaniu nie podlega roczne sprawozdanie finansowe oddziału instytucji
kredytowej lub finansowej, chyba że oddział instytucji kredytowej lub finansowej mającej
siedzibę w państwie spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego, ogłasza również,
podlegające obowiązkowi badania, roczne sprawozdanie finansowe oddziału wraz z opinią
biegłego rewidenta, jeżeli:
1) roczne sprawozdanie finansowe tej instytucji kredytowej lub finansowej nie jest
sporządzane według zasad przyjętych bądź równoważnych z przyjętymi w Europejskim
Obszarze Gospodarczym lub
10
2) w państwie siedziby tej instytucji kredytowej lub finansowej nie jest spełniony
warunek wzajemności w odniesieniu do instytucji kredytowych lub finansowych mających
siedzibę w państwie z Europejskiego Obszaru Gospodarczego [Art. 64b UoR].
Obowiązkowi badania i ogłaszania sprawozdań nie podlegają te jednostki,
których działalność nie będzie kontynuowana, na przykład w likwidacji, lub takie, których
upadłość została ogłoszona.
Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Księgi rachunkowe prowadzi się w języku polskim i w walucie polskiej. [Art. 9. UoR]
Księgi rachunkowe prowadzi się w siedzibie jednostki (przedstawicielstwa lub oddziału
zagranicznej osoby prawnej), a w przypadku posiadania oddziałów (zakładów) - w siedzibie
jednostki albo oddziałów (zakładów). Księgi rachunkowe mogą być prowadzone na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poza siedzibą jednostki (oddziału, zakładu) w razie
powierzenia ich prowadzenia osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce nieposiadającej
osobowości prawnej, uprawnionej do świadczenia usług księgowych. [Art. 11. UoR]
W przypadku nieprowadzenia ksiąg rachunkowych w siedzibie jednostki (oddziału,
zakładu) kierownik jednostki obowiązany jest:
1) powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg w terminie 15
dni od dnia wydania ksiąg poza siedzibę jednostki (oddziału, zakładu),
2) zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych do badania przez upoważnione organy
kontroli zewnętrznej w siedzibie jednostki (oddziału, zakładu).
Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i
sald [Art. 13. UoR], które tworzą:
1) dziennik,
2) księgę główną,
3) księgi pomocnicze,
4) zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,
5) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Księgi rachunkowe, z uwzględnieniem techniki ich prowadzenia, powinny być:
1)
trwale oznaczone nazwą (pełną lub skróconą) jednostki, której dotyczą (każda
księga wiązana, każda luźna karta kontowa, także jeżeli mają one postać wydruku
11
Rysunek 1. Zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej
Rachunkowość finansowa
Opis stosowanych zasad rachunkowości
Zakładowy plan kont
Wykaz ksiąg rachunkowych
Dokumentacja systemu
przetwarzania danych przy
pomocy komputera
Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Dziennik
Konta księgi
głównej
(ewidencja
syntetyczna)
Konta ksiąg
pomocniczych
(ewidencja
analityczna)
Wykaz składników
aktywów i pasywów
(inwentarz)
Zestawienie
obrotów i sald
Inwentaryzacja
Stan aktywów
Wycena aktywów
Stan pasywów
Wycena pasywów
Ustalanie wyniku finansowego
Sporządzanie sprawozdań finansowych
Bilans
Rachunek zysków i strat
Informacja dodatkowa
Cash flow
Gromadzenie i przechowywanie dokumentacji
Dowody księgowe
Księgi
rachunkowe
Badanie sprawozdań finansowych
Dokumenty
inwentaryzacyjne
Sprawozdania
finansowe
Ogłaszanie sprawozdań finansowych
Źródło: opracowanie własne.
12
komputerowego lub zestawienia wyświetlanego na ekranie monitora komputera), nazwą
danego rodzaju księgi rachunkowej oraz nazwą programu przetwarzania,
2) wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego, okresu sprawozdawczego i daty
sporządzenia,
3) przechowywane starannie w ustalonej kolejności.
Prowadzenie ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera
Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera [Art. 13. UoR] za
równoważne z księgami rachunkowymi uważa się zasoby informacyjne rachunkowości,
zorganizowane w formie oddzielnych komputerowych zbiorów danych, bazy danych lub
wyodrębnionych jej części, bez względu na miejsce ich powstania i przechowywania.
Wymagane jest posiadanie przez jednostkę oprogramowania umożliwiającego uzyskiwanie
czytelnych informacji w odniesieniu do zapisów dokonanych w księgach rachunkowych,
poprzez ich wydrukowanie lub przeniesienie na inny komputerowy nośnik danych.
Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy zapewnić
automatyczną kontrolę ciągłości zapisów, przenoszenia obrotów lub sald. Wydruki
komputerowe ksiąg rachunkowych powinny składać się z automatycznie numerowanych
stron, z oznaczeniem pierwszej i ostatniej, oraz być sumowane na kolejnych stronach w
sposób ciągły w roku obrotowym. Księgi rachunkowe należy wydrukować nie później niż na
koniec roku obrotowego. Za równoważne z wydrukiem uznaje się przeniesienie treści ksiąg
rachunkowych na inny komputerowy nośnik danych, zapewniający trwałość zapisu
informacji, przez czas nie krótszy od wymaganego dla przechowywania ksiąg rachunkowych
Księgi rachunkowe otwiera się [Art. 12. UoR]:
1) na dzień rozpoczęcia działalności, którym jest dzień pierwszego zdarzenia
wywołującego skutki o charakterze majątkowym lub finansowym,
2) na początek każdego następnego roku obrotowego,
3) na dzień zmiany formy prawnej, z zastrzeżeniem przekształcenia spółki osobowej
oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową,
4) na dzień wpisu do rejestru połączenia jednostek lub podziału jednostki,
powodujących powstanie nowej jednostki (jednostek),
5) na dzień rozpoczęcia likwidacji lub wszczęcia postępowania upadłościowego
- w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
13
Księgi rachunkowe zamyka się:
1) na dzień kończący rok obrotowy,
2) na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży i
zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,
3) na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, z zastrzeżeniem przekształcenia
spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową,
4) w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki
przez inną jednostkę, w szczególności na dzień wpisu do rejestru tego połączenia,
5) na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku
podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, w szczególności na dzień poprzedzający
dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału.
6) na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub upadłości,
7) na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami
- nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
Można nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych w przypadku przekształcenia
spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową, jak również w przypadku
połączenia jednostek, gdy w myśl ustawy rozliczenie przejęcia jednostki następuje metodą
łączenia udziałów i nie powoduje powstania nowej jednostki.
Ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej
działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia
sprawozdania finansowego za rok obrotowy.
Zamknięcie ksiąg rachunkowych polega na nieodwracalnym wyłączeniu możliwości
dokonywania zapisów księgowych w zbiorach tworzących zamknięte księgi rachunkowe.
Dziennik [Art. 14. UoR] zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły w
danym okresie sprawozdawczym. Bez względu na technikę prowadzenia ksiąg rachunkowych
dziennik powinien umożliwiać uzgodnienie jego obrotów z obrotami zestawienia obrotów i
sald kont księgi głównej.
obroty dziennika = obroty zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej
Zapisy w dzienniku muszą być kolejno numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone w
sposób ciągły. Sposób dokonywania zapisów w dzienniku powinien umożliwiać ich
jednoznaczne powiązanie ze sprawdzonymi i zatwierdzonymi dowodami księgowymi
poprzez stosowanie numeracji w dzienniku, tzw. śladu rewizyjnego. Przy prowadzeniu ksiąg
14
rachunkowych przy użyciu komputera zapis księgowy powinien posiadać automatycznie
nadany numer pozycji (ślad rewizyjny), pod którą został wprowadzony do dziennika, a także
dane pozwalające na ustalenie osoby odpowiedzialnej za treść zapisu.
Jeżeli stosuje się dzienniki częściowe, grupujące zdarzenia według ich rodzajów, to należy
sporządzić zestawienie obrotów tych dzienników za dany okres sprawozdawczy.
Księga główna [Art. 15. UoR] zawiera zapisy o zdarzeniach w ujęciu
systematycznym dokonane na kontach w ewidencji syntetycznej. Na kontach księgi głównej
obowiązuje ujęcie zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku zdarzeń,
zgodnie z zasadą podwójnego zapisu.
Zapisów
na
określonym
koncie
księgi
głównej
dokonuje
się
w
kolejności
chronologicznej.
Księgi pomocnicze [Art. 16. UoR] na kontach zawierają zapisy będące
uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej. Prowadzi się je w ujęciu
systematycznym jako wyodrębniony system ksiąg, kartotek (zbiorów kont), komputerowych
zbiorów danych (ewidencja analityczna), uzgodniony z saldami i zapisami na kontach księgi
głównej.
Na kontach ksiąg pomocniczych można w ciągu okresu sprawozdawczego stosować, obok
lub zamiast jednostek pieniężnych, jednostki naturalne. Należy wówczas sporządzić na
koniec okresu sprawozdawczego zestawienie zapisów dokonanych na kontach ksiąg
pomocniczych w jednostkach naturalnych i ustalić ich wartość.
Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się w szczególności dla [Art. 17. 1. UoR]:
1) środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie, wartości
niematerialnych
i
prawnych
oraz
dokonywanych
od
nich
odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
2) rozrachunków z kontrahentami,
3) rozrachunków z pracownikami, a w szczególności jako imienną ewidencję
wynagrodzeń pracowników zapewniającą uzyskanie informacji, z całego okresu
zatrudnienia,
4) operacji sprzedaży (kolejno numerowane własne faktury i inne dowody, ze
szczegółowością niezbędną do celów podatkowych),
5) operacji zakupu (obce faktury i inne dowody, ze szczegółowością niezbędną
do wyceny składników aktywów i do celów podatkowych),
15
6) kosztów i istotnych dla jednostki składników aktywów,
7) operacji gotówkowych w przypadku prowadzenia kasy.
Metody prowadzenia kont ksiąg pomocniczych [Art. 17. 2. UoR]:
Kierownik jednostki, uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych
składników aktywów obrotowych posiadanych przez jednostkę, podejmuje decyzję o
stosowaniu jednej z następujących metod prowadzenia kont ksiąg pomocniczych dla tych
grup składników:
1) ewidencję ilościowo-wartościową, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty
i stany w jednostkach naturalnych i pieniężnych,
2) ewidencję ilościową obrotów i stanów, prowadzoną dla poszczególnych składników
lub ich jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych. Wartość stanu
wycenia się przynajmniej na koniec okresu sprawozdawczego, za który następują
rozliczenia z budżetem z tytułu podatku dochodowego, dokonane na podstawie danych
rzeczywistych,
3) ewidencję wartościową obrotów i stanów towarów oraz opakowań, prowadzoną dla
punktów obrotu detalicznego lub miejsc składowania, której przedmiotem zapisów są
tylko przychody, rozchody i stany całego zapasu,
4) odpisywania w koszty wartości materiałów i towarów na dzień ich zakupu lub
produktów gotowych w momencie ich wytworzenia, połączone z ustalaniem stanu tych
składników aktywów i jego wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu, nie
później niż na dzień bilansowy.
Zestawienie obrotów i sald [Art. 18. UoR] jest sporządzane na podstawie zapisów na
kontach księgi głównej na koniec każdego okresu sprawozdawczego, nie rzadziej niż na
koniec miesiąca i zawiera:
1) symbole lub nazwy kont,
2) salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za okres sprawozdawczy
i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec okresu
sprawozdawczego,
3) sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za okres
sprawozdawczy i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec okresu
sprawozdawczego.
Obroty zestawienia obrotów i sald powinny być zgodne z obrotami dziennika lub obrotami
zestawienia obrotów dzienników częściowych.
16
obroty zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej = obroty dziennika
Zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych sporządza się co najmniej na dzień
zamknięcia ksiąg rachunkowych, natomiast na dzień inwentaryzacji przygotowuje się
zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników aktywów.
Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) [Art. 19. UoR] potwierdzony
ich inwentaryzacją, sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg
rachunkowych, np. prowadzące dotychczas Podatkową Książkę Przychodów i Rozchodów.
Pozycje inwentarza powinny stanowić odpowiedniki lub rozwinięcia poszczególnych pozycji
bilansu otwarcia. W jednostkach prowadzących księgi rachunkowe rolę inwentarza spełnia
zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg
pomocniczych sporządzone na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych.
Zakładowa polityka rachunkowości [Art. 10. UoR]
Kierownik jednostki ustala w formie pisemnej i aktualizuje dokumentację zasad
(polityki) rachunkowości.
Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte
przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:
1)
określenia
roku
obrotowego
i
wchodzących
w
jego
skład
okresów
sprawozdawczych,
2) metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego w zakresie,
w jakim ustawa o rachunkowości dopuszcza prawo wyboru,
3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:
a) zakładowego planu kont, ustalającego:

wykaz kont księgi głównej,

przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń,

zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z
kontami księgi głównej,
b) wykazu ksiąg rachunkowych,
c) wykazu
zbiorów
danych
tworzących
księgi
rachunkowe
na
komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych
powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w
procesach przetwarzania danych,
17
d) opisu systemu przetwarzania danych - zasad sporządzania, kontroli i
przechowywania dowodów księgowych i ksiąg rachunkowych,
e) charakterystyce systemu przetwarzania danych przy użyciu komputera,
zawierającej:

wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury
oprogramowania z pisemnym stwierdzeniem dopuszczenia przez
jednostkę każdego programu i każdej jego zmiany do stosowania we
własnej rachunkowości,

opis przeznaczenia każdego programu i sposobu jego działania
(funkcje, algorytmy, parametry, sposób użytkowania, kontrola i
wydruk danych z programu),

opis
programowych
zasad
ochrony
danych,
w
tym
metod
zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania,

opis sposobów zapewnienia właściwego stosowania programów,

zasady ewidencji przebiegu przetwarzania danych,

określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji,
4) systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych,
ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich
zapisów.
W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o rachunkowości, przyjmując
zasady
(politykę)
rachunkowości,
jednostki
mogą
stosować
krajowe
standardy
rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku
odpowiedniego standardu krajowego, jednostki inne niż jednostki organizacyjne działające na
podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o
funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o
organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, mogą stosować Międzynarodowe
Standardy Rachunkowości.
Ponadto w ramach zakładowej polityki rachunkowości jednostka powinna ustalić własny
wzór formularza sprawozdania finansowego, składającego się z:
o wprowadzenia do sprawozdania finansowego;
o bilansu;
o rachunku zysków i strat;
o informacji dodatkowej – dodatkowych informacji i objaśnień;
18
o zestawienia zmian w kapitale własnym;
o rachunku przepływów pieniężnych cash flow;
o sprawozdania z działalności jednostki;
Konto księgowe rejestruje jednorodne operacje gospodarcze. Przykładowo konto „Materiały
na składzie” służy do rejestracji obrotu materiałowego, a konto „Kasa” jest wykorzystywane
do rejestracji obrotu gotówkowego. Każde konto ma swoją nazwę dostosowaną do
ujmowanych na nim składników lub procesów gospodarczych oraz symbol zazwyczaj
trzycyfrowy. Konto księgowe ma strukturę T-etową pochodzącą od kształtu odpowiadającego
dużej literze T. Lewa strona konta nazywana jest stroną Winien (Wn) lub z języka łacińskiego
Debet (Dt), natomiast prawa strona konta nazywana jest stroną Ma lub po łacinie Credit (Ct).
Czynność zapisywania operacji po stronie debetowej nazywane jest obciążaniem konta lub
zapisywaniem w ciężar konta, natomiast zapisywanie operacji po stronie kredytowej konta to
uznanie konta bądź zapisywanie na dobro konta.
Wn (Dt)
100 Kasa
Zapisać w ciężar konta
Obciążyć konto
Ma (Ct)
Zapisać na dobro konta
Uznać konto
Zakładowy plan kont
W celu ujednolicenia zasad grupowania operacji gospodarczych i ograniczenia
nakładu pracy związanego z ustaleniem zakładowych planów kont mogą być stosowane
wzorcowe plany kont. [Art. 83. UoR] Minister właściwy do spraw finansów publicznych
może określić, w drodze rozporządzenia, wzorcowe plany kont:
1) po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego - dla banków,
2) po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i
Giełd - dla jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami
wartościowymi,
3) po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i
Giełd - dla funduszy inwestycyjnych,
4) po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych dla zakładów ubezpieczeń lub funduszy emerytalnych,
5) dla pozostałych jednostek,
19
6) po zasięgnięciu opinii Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej
- dla spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
Zakładowy plan kont obejmuje:
 wykaz kont księgi głównej (ewidencji syntetycznej);
 przyjęte zasady księgowania na nich operacji gospodarczych;
 zasady wyceny aktywów i pasywów;
 zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej);
 powiązania kont ksiąg pomocniczych z kontami księgi głównej;
Tablica 1. Zakładowy plan kont – wykaz kont syntetycznych
Konto
Opis
Zespół 0
010
020
030
070
071
080
MAJĄTEK TRWAŁY
Środki trwałe
Wartości niematerialne i prawne
Finansowy majątek trwały
Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Umorzenie środków trwałych
Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych
Inwestycje
091
092
093
094
Konta pozabilansowe
Środki trwałe w likwidacji
Środki trwałe dzierżawione
Środki trwałe obce
Grunty otrzymane w wieczyste użytkowanie
Zespół 1
100
130
131
132
140
141
Zespół 2
201
202
220
221
222
ŚRODKI PIENIĘŻNE I RACHUNKI BANKOWE
Kasa
Rachunki i kredyty bankowe
Rachunki bankowe
Kredyty bankowe
Lokaty bankowe
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu i inne środki pieniężne
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
Inne środki pieniężne
ROZRACHUNKI I ROSZCZENIA
Rozrachunki z odbiorcami
Rozrachunki z dostawcami
Rozrachunki publicznoprawne
Inne rozrachunki publicznoprawne
VAT naliczony
VAT należny
20
240
241
242
243
244
245
Rozrachunki z tytułu VAT
Rozrachunki z pracownikami
Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Inne rozrachunki z pracownikami
Pozostałe rozrachunki
Pożyczki
Zobowiązania z tytułu własnych obligacji i papierów wartościowych
Rozliczenie niedoborów i szkód
Rozrachunki wewnątrzzakładowe
Należności dochodzone na drodze sądowej
Inne rozrachunki
290
291
292
Konta pozabilansowe
Należności warunkowe
Zobowiązania warunkowe
Weksle obce dyskontowane lub indosowane
223
230
231
Zespół 3
310
330
340
343
MATERIAŁY I TOWARY
Materiały
Towary
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów
Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów
390
Konta pozabilansowe
Zapasy obce
Zespół 4
401
402
403
404
405
406
409
490
KOSZTY WEDŁUG RODZAJÓW I ICH ROZLICZENIE
Koszty według rodzajów
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Podatki i opłaty
Wynagrodzenia
Świadczenia na rzecz pracowników
Amortyzacja
Pozostałe koszty (rodzajowe)
Rozliczenie kosztów (rodzajowych)
Zespół 5
500
521
522
523
530
550
580
KOSZTY WEDŁUG TYPÓW DZIAŁALNOŚCI I ICH ROZLICZENIE
Koszty działalności podstawowej
Koszty wydziałowe
Koszty zakupu
Koszty sprzedaży
Koszty działalności pomocniczej i socjalnej
Koszty zarządu
Rozliczenie kosztów działalności
Zespół 6
PRODUKTY I ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE
Produkty gotowe i półfabrykaty
Produkty gotowe
600
21
640
641
660
Półfabrykaty
Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów
Rozliczenia międzyokresowe kosztów
Rozliczenia międzyokresowe kosztów
Inne rozliczenia międzyokresowe
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego od osób prawnych
Zespół 7
700
701
710
730
731
740
741
750
751
760
761
770
771
790
791
PRZYCHODY I KOSZTY ZWIĄZANE Z ICH OSIĄGNIĘCIEM
Sprzedaż produktów
Koszt własny sprzedanych produktów
Sprzedaż usług
Sprzedaż towarów
Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)
Sprzedaż materiałów
Wartość sprzedanych materiałów w cenach zakupu (nabycia)
Przychody finansowe
Koszty finansowe
Pozostałe przychody operacyjne
Pozostałe koszty operacyjne
Zyski nadzwyczajne
Straty nadzwyczajne
Obroty wewnętrzne
Koszt własny obrotów wewnętrznych
601
620
Zespół 8
800
820
821
KAPITAŁY (FUNDUSZE), REZERWY I WYNIK FINANSOWY
Kapitały (fundusze) zasadnicze
Kapitały (fundusze) uzupełniające – np. kapitały zapasowe
Rozliczenie wyniku finansowego
Rezerwy i przychody przyszłych okresów
840
Rezerwy
841
Rozliczenia międzyokresowe przychodów
850
Fundusze specjalne
860
Wynik finansowy
870
Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
Źródło: opracowanie własne.
Jakość
i
sprawność
funkcjonującego
w
jednostce
gospodarczej
systemu
rachunkowości zależy od prawidłowości dowodów księgowych, rodzaju stosowanych ksiąg i
techniki prowadzenia. Księgi rachunkowe muszą być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie,
sprawdzalnie i bieżąco [Art. 24. UoR].
Księgi rachunkowe uznaje się za rzetelne, jeżeli dokonane w nich zapisy
odzwierciedlają stan rzeczywisty.
Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bezbłędnie, jeżeli wprowadzono do
nich kompletnie i poprawnie wszystkie zakwalifikowane do zaksięgowania w danym
22
miesiącu dowody księgowe, zapewniono ciągłość zapisów oraz bezbłędność działania
stosowanych procedur obliczeniowych.
Księgi rachunkowe uznaje się za sprawdzalne, jeżeli umożliwiają stwierdzenie
poprawności dokonanych w nich zapisów, stanów (sald) oraz działania stosowanych procedur
obliczeniowych, a w szczególności:
1) udokumentowanie zapisów pozwala na identyfikację dowodów i sposobu ich
zapisania w księgach rachunkowych na wszystkich etapach przetwarzania danych,
2) zapisy uporządkowane są chronologicznie i systematycznie według kryteriów
klasyfikacyjnych umożliwiających sporządzenie obowiązujących jednostkę sprawozdań
finansowych i innych, sprawozdań, w tym deklaracji podatkowych oraz dokonanie
rozliczeń finansowych,
3) w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera zapewniona
jest kontrola kompletności zbiorów systemu rachunkowości oraz parametrów
przetwarzania danych,
4) zapewniony jest dostęp do zbiorów danych pozwalających, bez względu na
stosowaną technikę, na uzyskanie w dowolnym czasie i za dowolnie wybrany okres
sprawozdawczy jasnych i zrozumiałych informacji o treści zapisów dokonanych w księgach
rachunkowych.
Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco, jeżeli:
1) pochodzące z nich informacje umożliwiają sporządzenie w terminie
obowiązujących jednostkę sprawozdań finansowych i innych, sprawozdań, w tym
deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych,
2) zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej są sporządzane przynajmniej za
poszczególne okresy sprawozdawcze, nie rzadziej niż na koniec miesiąca, a za rok
obrotowy - nie później niż do 85 dnia po dniu bilansowym,
3) ujęcie wpłat i wypłat gotówką, czekami i wekslami obcymi oraz obrotu
detalicznego i gastronomii następuje w tym samym dniu, w którym zostały dokonane.
23
Ewidencja zdarzeń gospodarczych
W księgach rachunkowych okresu sprawozdawczego należy zapisać każde zdarzenie
gospodarcze, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. [Art. 20. UoR]
Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie
operacji gospodarczej, tzw. dowody źródłowe:
1) zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów, np. faktury zakupu, rachunki,
wyciągi bankowe,
2) zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom, np. faktury
sprzedaży,
3) wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki, np. listy płac, raporty
kasowe.
Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe, tzw.
polecenia księgowania:
1) zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych,
które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione,
2) korygujące poprzednie zapisy,
3) zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu
źródłowego,
4) rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów
klasyfikacyjnych.
W przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów
źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej
za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych
operacji. Nie można za pomocą księgowych dowodów zastępczych dokumentować
zakupów opodatkowanych podatkiem od towarów i usług oraz skupu metali
nieżelaznych od ludności.
Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za równoważne z
dowodami źródłowymi uważa się zapisy w księgach rachunkowych, wprowadzane
automatycznie za pośrednictwem urządzeń łączności, komputerowych nośników danych lub
tworzone według algorytmu (programu) na podstawie informacji zawartych już w księgach,
przy zapewnieniu, że podczas rejestrowania tych zapisów zostaną spełnione co najmniej
następujące warunki [Art. 20.5. UoR]:
1) uzyskają one trwale czytelną postać zgodną z treścią odpowiednich dowodów
księgowych,
24
2) możliwe jest stwierdzenie źródła ich pochodzenia oraz ustalenie osoby
odpowiedzialnej za ich wprowadzenie,
3) stosowana procedura zapewnia sprawdzenie poprawności przetworzenia odnośnych
danych oraz kompletności i identyczności zapisów,
4) dane źródłowe w miejscu ich powstania są odpowiednio chronione, w sposób
zapewniający ich niezmienność, przez okres wymagany do przechowywania danego
rodzaju dowodów księgowych.
Dowód księgowy powinien zawierać co najmniej [Art. 21. UoR]:
1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,
2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej,
3) opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach
naturalnych,
4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę
sporządzenia dowodu,
5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki
aktywów,
6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach
rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach
rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.
Można zaniechać zamieszczania na dowodzie podpisu wystawcy dowodu oraz
osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów, jak również stwierdzenia
sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez
wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja) oraz
podpisu osoby odpowiedzialnej za te wskazania, jeżeli wynika to z odrębnych przepisów
lub techniki dokumentowania zapisów księgowych.
Wartość może być w dowodzie księgowym pominięta, jeżeli w toku przetwarzania w
rachunkowości danych wyrażonych w jednostkach naturalnych następuje ich wycena,
potwierdzona stosownym wydrukiem.
Dowód księgowy w walucie obcej powinien zawierać przeliczenie ich wartości na
walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej.
Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system
przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a
wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk.
25
Jeżeli dowód nie dokumentuje przekazania lub przejęcia składnika aktywów,
przeniesienia prawa własności lub użytkowania wieczystego gruntu albo nie jest dowodem
zastępczym, podpisy wystawcy i odbiorcy mogą być zastąpione znakami zapewniającymi
ustalenie tych osób. Podpisy na dokumentach ubezpieczenia i emitowanych papierach
wartościowych mogą być odtworzone mechanicznie.
Na żądanie organów kontroli lub biegłego rewidenta należy zapewnić wiarygodne
przetłumaczenie na język polski treści wskazanych przez nich dowodów, sporządzonych w
języku obcym.
Dowody księgowe powinny być rzetelne, to jest zgodne z rzeczywistym przebiegiem
operacji gospodarczej, którą dokumentują, kompletne, zawierające co najmniej wyżej
wymienione dane, oraz wolne od błędów rachunkowych [Art. 22. 1. UoR].
Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek.
Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych obcych i własnych można korygować
jedynie
przez
wysłanie
kontrahentowi
odpowiedniego
dokumentu
zawierającego
sprostowanie wraz ze stosownym uzasadnieniem.
Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej
treści lub kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści
poprawnej i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej, o ile
odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr.
Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden
egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i
wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu.
Stwierdzone błędy w zapisach poprawia się [Art. 25. 1. UoR]:
1) przez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem
czytelności błędnego zapisu, oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty; poprawki takie
muszą być dokonane jednocześnie we wszystkich księgach rachunkowych i nie mogą
nastąpić po zamknięciu miesiąca lub
2) przez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty
błędnych zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi. Ten
sposób korekty dozwolony jest także w razie ujawnienia błędów po zamknięciu miesiąca lub
prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera.
Zapisy w księgach rachunkowych dokonywane są w sposób trwały, bez
pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu
26
ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy stosować właściwe procedury i środki
chroniące przed zniszczeniem, modyfikacją lub ukryciem zapisu [Art. 23. 1. UoR].
Zapis księgowy powinien zawierać co najmniej [Art. 23. 2-5. UoR]:
1) datę dokonania operacji gospodarczej,
2) określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu księgowego stanowiącego
podstawę zapisu oraz jego datę, jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji,
3) zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji, z tym że należy posiadać pisemne
objaśnienia treści skrótów lub kodów,
4) kwotę i datę zapisu,
5) oznaczenie kont, których dotyczy.
Zapisów dotyczących operacji wyrażonych w walutach obcych dokonuje się w sposób
umożliwiający ustalenie kwoty operacji w walucie polskiej i obcej. Zapisy w dzienniku i na
kontach księgi głównej powinny być powiązane ze sobą w sposób umożliwiający ich
sprawdzenie. Zapisy w księgach rachunkowych powinny być dokonane w sposób
zapewniający ich trwałość, przez czas nie krótszy od wymaganego do przechowywania ksiąg
rachunkowych.
Nadrzędne zasady rachunkowości
Nadrzędne zasady rachunkowości wynikają z koncepcji wiernego i rzetelnego obrazu
sytuacji majątkowej i finansowej spółki. Nadrzędnymi zasadami rachunkowości są:
 Zasada wiernego i rzetelnego obrazu true and fair view [Art. 4.1. UoR]:
Jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno
przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.
 Zasada wyższości treści nad formą [Art. 4.2. UoR]:
Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w
sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną i wpływu na rzeczywistość
finansową jednostki gospodarczej, a nie tylko ich formy prawnej.
 Zasada ciągłości [Art. 5.1. UoR]:
Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w
kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny
aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak,
aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazane w księgach
27
rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej
wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.
 Zasada kontynuacji działalności [Art. 5.2. UoR]:
Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że
jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w
niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba
że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do
kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne
na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć
przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.
Zasada kontynuacji działalności nie ma zastosowania, jeżeli stan faktyczny lub prawny nie
zezwala na uznanie jednostki za kontynuującą działalność, w szczególności w przypadku
likwidacji, wszczęcia postępowania upadłościowego lub zmiany formy prawnej jednostki.
 Zasada memoriałowa [Art. 6.1. UoR]:
W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej
rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku
obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
 Zasada współmierności [Art. 6.2. UoR]:
Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub
pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące
przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie
zostały poniesione.
 Zasada ostrożności [Art. 7.1., 7.2. UoR]:
Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na
ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W tym celu
należy w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:
1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym
również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, także wtedy,
gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście
następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych,
2) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
4) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
5) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
 Zasada niekompensowania [Art. 7.3. UoR]:
28
Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi
kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można
kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i
kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Odstępstwa od zasady
niekompensowania występują w przypadku zbycia aktywów finansowych i niefinansowych
oraz ustalenia różnic kursowych;
 Zasada istotności [Art. 8.1. UoR]:
Określając
zasady
(politykę)
rachunkowości
należy
zapewnić
wyodrębnienie
w
rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz
wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności.
 Zasada porównywalności [Art. 8.2. UoR]:
W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od
pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas
stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych
rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na
sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone
za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W przypadku takim należy w
sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać
przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić
porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok
obrotowy, w którym dokonano zmian.
 Zasada dokumentacji [Art. 20.1-2 UoR]:
W księgach rachunkowych okresu sprawozdawczego należy zapisać każde zdarzenie
gospodarcze, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. Podstawą zapisów w księgach
rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, tzw.
dowody źródłowe.
 Zasada periodyzacji
Prowadzenie ewidencji operacji gospodarczych z podziałem na okresy sprawozdawcze
(miesiące, lata obrotowe), których one dotyczą. [Art. 10. pkt 1 UoR]
Mimo że ustawa o rachunkowości jest stopniowo harmonizowana z MSR, można
doszukać się wielu rozbieżności między tymi regulacjami. Dotyczy to w szczególności
wyceny aktywów i zobowiązań oraz ujmowania przychodów i kosztów.
29
Podstawową różnicą między przepisami z 29 września 1994 r. ustawy o
rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm., dalej: UoR) a Międzynarodowymi
Standardami
Rachunkowości
i
Międzynarodowymi
Standardami
Sprawozdawczości
Finansowej (MSR/MSSF) jest zakres przedmiotowy tych uregulowań.
Ustawa o rachunkowości obejmuje następujące obszary rachunkowości:

prowadzenie ksiąg rachunkowych,

inwentaryzację,

wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,

łączenie się spółek,

sprawozdawczość finansową,

zasady badania i ogłaszania sprawozdań finansowych,

ochronę danych,

odpowiedzialność karną.
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości i Międzynarodowe Standardy
Sprawozdawczości Finansowej (MSR/MSSF) odnoszą się jedynie do jednego z obszarów,
a mianowicie sporządzania sprawozdań finansowych. Nie regulują zasad prowadzenia
ksiąg rachunkowych czy sposobu dokumentacji operacji gospodarczych.
W porównaniu z ustawą o rachunkowości MSR/MSSF są zdecydowanie bardziej
szczegółowe, ponieważ dotyczą wybranych składników sprawozdania finansowego, np.
MSR 2 „Zapasy” czy MSR 40 „Nieruchomości inwestycyjne” lub wybranych branż
działalności (MSR 41 „Rolnictwo”, MSR 12 „Umowy o usługi budowlane”). Cechą wspólną
standardów jest ich struktura, na którą zazwyczaj składają się:

cel,

zakres,

definicje,

zasady wyceny,

prezentacja w sprawozdaniu finansowym,

zasady ujawniania dodatkowych informacji i objaśnień.
Międzynarodowe
Standardy
Rachunkowości
i
Międzynarodowe
Standardy
Sprawozdawczości Finansowej MSR/MSSF obowiązujące w 2007 r.:

MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych

MSR 2 Zapasy

MSR 7 Rachunek przepływów pieniężnych
30

MSR 8 Zysk lub strata netto okresu sprawozdawczego, podstawowe błędy i
zmiany zasad (polityki) rachunkowości

MSR 10 Zdarzenia następujące po dniu bilansowym

MSR 11 Umowy o budowę

MSR 12 Podatek dochodowy

MSR 14 Sprawozdawczość dotycząca segmentów działalności

MSR 16 Rzeczowe aktywa trwałe

MSR 17 Leasing

MSR 18 Przychody

MSR 19 Świadczenia pracownicze

MSR 20 Dotacje państwowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy
państwa

MSR 21 Skutki zmian kursów wymiany walut obcych

MSR 23 Koszty finansowania zewnętrznego

MSR 24 Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych

MSR
26
Rachunkowość
i
sprawozdawczość
programów
świadczeń
emerytalnych

MSR 27 Skonsolidowane sprawozdania finansowe i inwestycje w jednostkach
zależnych

MSR 28 Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych

MSR 29 Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji

MSR 31 Sprawozdawczość finansowa dotycząca udziałów we wspólnych
przedsięwzięciach

MSR 32 Instrumenty finansowe: ujawnianie i prezentacja

MSR 33 Zysk przypadający na jedną akcję

MSR 34 Śródroczna sprawozdawczość finansowa

MSR 36 Utrata wartości aktywów

MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe

MSR 38 Wartości niematerialne

MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena

MSR 40 Nieruchomości inwestycyjne

MSR 41 Rolnictwo

MSSF 1 Zastosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości
Finansowej po raz pierwszy
31

MSSF 2 Płatności w formie akcji własnych

MSSF 3 Połączenia jednostek gospodarczych

MSSF 4 Umowy ubezpieczeniowe

MSSF 5 Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży oraz działalność
zaniechana

MSSF 6 Poszukiwania i ocena złóż mineralnych

MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji
Drugą różnicą między ustawą o rachunkowości a Międzynarodowymi Standardami
Rachunkowości
i
Międzynarodowymi
Standardami
Sprawozdawczości
Finansowej
(MSR/MSSF) jest szczegółowość. W ustawie o rachunkowości zasady wyceny wszystkich
aktywów i zobowiązań oraz zasady ustalania wyniku finansowego zostały ujęte w rozdziale
czwartym (Art. 28-44 UoR). Tymczasem każdy MSR/MSSF zawiera szczegółowe regulacje
dotyczące wyceny. Innym przykładem mogą być rezerwy, którym ustawa o rachunkowości
poświęca w zasadzie jeden artykuł, a w regulacjach międzynarodowych został wyodrębniony
MSR nr 37 „Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe”. Mimo że kolejne
nowelizacje ustawy o rachunkowości zbliżają polskie przepisy do MSR/MSSF, wciąż
występują niewielkie rozbieżności, których przykłady prezentuje tabela 2.
Tabela 2. Przykładowe różnice między ustawą o rachunkowości a Międzynarodowymi
Standardami
Rachunkowości
i
Międzynarodowymi
Standardami
Sprawozdawczości
Finansowej
Pozycja bilansowa
Rzeczowe aktywa
trwałe
Rzeczowe aktywa
trwałe
Rzeczowe aktywa
trwałe, Wartości
niematerialne i
prawne
Różnica
Nr MSR/MSSF
Zgodnie z UoR do kosztu wytworzenia rzeczowych aktywów MSR 16, MSR 23
trwałych zaliczamy odsetki od kredytów inwestycyjnych opłacone
do momentu przyjęcia środka trwałego do używania. W świetle
MSR nr 23, koszty finansowania zewnętrznego powinny zostać
odniesione na wynik finansowy w okresie, w którym zostały
poniesione.
Zgodnie z UoR przy ustalaniu wartości początkowej środków
MSR 16
trwałych nie uwzględnia się przewidywanych kosztów likwidacji i
montażu po zakończeniu użytkowania. Natomiast zgodnie z MSR
16 na cenę nabycia lub koszt wytworzenia pozycji rzeczowych
aktywów trwałych składają się również szacunkowe koszty
demontażu i usunięcia składnika aktywów oraz koszty renowacji
miejsca, w którym się on znajdował i do których jednostka jest
zobowiązana w związku z nabyciem tego składnika.
Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, zgodnie z MSR 16, MSR 38
UoR, wycenia się według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia
pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne oraz o odpisy z tytułu
trwałej utraty wartości. MSR/MSSF przewidują zbliżone zasady
wyceny, z tą różnicą, że w świetle rozwiązań międzynarodowych
32
Pozycja bilansowa
Koszty prac
badawczych i
rozwojowych
Nieruchomości
inwestycyjne
Aktywa trwałe
przeznaczone do
zbycia
Części zapasowe
Zapasy
Należności i
zobowiązania
Ujemna wartość
firmy
Różnica
istnieje możliwość wyboru pomiędzy modelem wyceny opartym
na cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, a modelem opartym na
wartości przeszacowanej, którego podstawą wyceny jest wartość
godziwa.
Zgodnie z UoR do kosztów prac rozwojowych są zaliczane koszty
poniesione przez jednostkę na własne potrzeby, powstałe przed
podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, jeżeli
spełnione są warunki określone w art. 33, ust 2 UoR. Zgodnie z
MSR nr 38 „Wartości niematerialne” w sprawozdaniach
finansowych odmiennie ujmuje się prace badawcze i rozwojowe.
Koszty prac badawczych są zaplanowanym poszukiwaniem
rozwiązań podjętym z zamiarem zdobycia i przyswojenia nowej
wiedzy naukowej i technicznej obciążają wynik finansowy w
momencie ich poniesienia. Natomiast nakłady poniesione na prace
rozwojowe są składnikiem wartości niematerialnych.
Zgodnie z UoR nieruchomości oraz wartości niematerialne i
prawne zaliczane do inwestycji wycenia się na dzień bilansowy
według zasad przewidzianych dla środków trwałych, wartości
rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej. Tymczasem
MSR 40 zaleca wycenę nieruchomości według wartości godziwej.
UoR nie przewiduje wydzielenia w bilansie środków trwałych
przeznaczonych do zbycia. Według MSSF nr 5 należy wydzielić
składnik aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży.
Wycena składników przeznaczonych do zbycia następuje przez
porównanie niższej z kwot: wartości bilansowej i wartości
godziwej pomniejszonej o koszty zbycia.
Części zapasowe oraz wyposażenie związane z serwisem zgodnie
z UoR jest traktowane jak składnik zapasów. MSR 16 zaleca
wykazywanie istotnych części zamiennych oraz awaryjnego
wyposażenie jako rzeczowe aktywa trwałe, jeżeli jest
prawdopodobne, że składniki te będą wykorzystywane przez czas
dłuższy niż jeden okres. W sytuacji, gdy części zamienne mogą
być wykorzystane dla poszczególnych środków trwałych, powinny
być ujmowane jako rzeczowe aktywa trwałe. W związku z
zaleceniami MSR 16 aktywa obrotowe nie obejmują części
zamiennych, które będą wykorzystywane dłużej niż 12 miesięcy.
UoR dopuszcza wycenę rozchodu zapasów z zastosowaniem
metod: FIFO (pierwsze przyszło - pierwsze wyszło), LIFO
(ostatnie przyszło - pierwsze wyszło), cen przeciętnych oraz
szczegółowej identyfikacji cen. Natomiast MSR nr 2 „Zapasy” nie
przewiduje zastosowania metody LIFO, ze względu na możliwość
zwiększenia kosztów w warunkach inflacyjnych.
Zgodnie z UoR należności w bilansie ujmowane są w kwocie
wymaganej zapłaty z zachowaniem ostrożności, czyli po
pomniejszeniu o odpisy aktualizujące. Zobowiązania ujmowane są
w kwocie wymagającej zapłaty. Mimo, że MSR/MSSF nie
określają zasad wyceny należności i zobowiązań z tytułu dostaw i
usług, w niektórych wypadkach (należności o okresie
wymagalności powyżej 180 dni) są korygowane o skumulowaną
kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową a
ich wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą
efektywnej stopy procentowej, określonej jako stopa WIBOR 6M.
Zgodnie z UoR, ujemna wartość firmy, czyli nadwyżka przejętych
aktywów netto wycenionych według wartości godziwej nad ceną
nabycia określonej jednostki gospodarczej lub zorganizowanej
części jest ujmowana w rozliczeniach międzyokresowych.
MSR/MSSF nie dopuszczają nie wykazywania w bilansie ujemnej
Nr MSR/MSSF
MSR nr 38
MSR 40
MSSF 5
MSR 16
MSR 2
MSR 40
33
Różnica
Pozycja bilansowa
Straty i zyski
nadzwyczajne
Instrumenty
finansowe
wartości firmy.
UoR określa straty i zyski nadzwyczajne jako straty i zyski
powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza
działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym
ryzykiem jej prowadzenia. Straty i zyski nadzwyczajne zostały
również wpisane do układu rachunku zysków i strat (poz. M w
wariancie kalkulacyjnym, poz. J w wariancie porównawczym).
MSR 1 nie dopuszcza wykazywania w sprawozdaniu finansowym
pozycji nadzwyczajnych
UoR dopuszcza wycenę papierów wartościowych w wartości
historycznej lub według wartości godziwej. MSR 39 nakazuje, co
do zasady, wycenę papierów wartościowych z prawem do kapitału
według wartości godziwej.
Nr MSR/MSSF
MSR 1
MSR 39
Źródło: Opracowanie na podstawie: W. Gos: Podstawowe różnice między bilansem
sporządzonym wg ustawy o rachunkowości a bilansem zgodnie z MSR, Polska Akademia
Rachunkowości, Newsletter „Rachunkowość” 2007, nr 9.
Przedstawione wyżej różnice nie wyczerpują tematu, jednak umożliwiają ocenę
zakresu rozbieżności. Należy spodziewać się stopniowego dostosowywania polskiego prawa
bilansowego do regulacji międzynarodowych, o czym świadczą na przykład standardy
opracowane przez Polski Komitet Standardów Rachunkowości.
Krajowe Standardy Rachunkowości:

Krajowy Standard Rachunkowości Nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych”

Krajowy Standard Rachunkowości Nr 2 „Podatek dochodowy”

Krajowy Standard Rachunkowości nr 3 „Niezakończone usługi budowlane”

Krajowy Standard Rachunkowości nr 4 „Utrata wartości aktywów”
34
Download