Kreacja pieni*dza przez banki

Obecnie dominująca ilośc pieniądza w
gospodarce
 To pieniądz bankowy
 W postaci zapisu na kontach
 -jako otrzymany kredyt
 - lub jako wpłacony depozyt

PIERWSZYM –I DOTĄD NAJWAZNIEJSZYM
POŚREDNIKIEM BYŁ BANK
Pierwsze banki zajmowały się handlem (wymianą )
pieniędzy, banco (wł.)-ławka
 Banki przyjmowały na przechowanie kosztowności
(w depozyt);złoto przyjmowali zwłaszcza złotnicy
 Bankierzy wydawali noty bankowe (bank-noty)
 Depozyt formalnie zakładał pełne pokrycie –ale
bankierzy zauważyli że po wypłatę depozytów
zgłasza się tylko część deponentów i z czasem
banki zaczęły emitować więcej banknotów

A/ KREEACJA W SYSTEMIE WOLNEJ
BANKOWOŚCI
 System wolnej bankowości -kreacja
pieniądza przez prywatne banki na własny
rachunek i ryzyko
Przez długi czas -obowiązywała w Europie
jeszcze w XVII w.zasada (prawna) pełnego
pokrycia banknotów banku w złocie
 Z czasem praktyka częściowej rezerwy w
banku zaczęła dominować w praktyce (choć
banki prywatne w sytuacji bez pokrycia
czasem upadały)
B/ KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI-PRZY
ISTNIENIU BANKÓW CENTRALNYCH
W systemie wolnej bankowości bankierzy wydawali
znacznie więcej banknotów niż przyjęli złota –i
spotykali się z „runem deponentów na
bank”.Wypłaty złota za ich wystawione banknoty
mogły też żądać inne banki.
 gdy zagrożony bank prywatny nie mógł zdobyć
szybko pożyczki-upadał.
 Wszystkie banki były zainteresowane powstaniem
banku –kredytodawcy ostatniej instancji-czyli
banku centralnego
 Taką instytucją zainteresowane było także państwo

System częściowej rezerwy w złocie obowiązuje w
Europie do I wojny światowej (w USA do 1933 r.)
 To umożliwiło bankom zwiększenie akcji
kredytowej (pokrycie kruszcem wynosiło ok.20 % w
19 w.)
 W powszechnym zastosowaniu był pieniądz
papierowy-ale wymienialny
 Banki udzielają kredyt tworzyły pieniądz
bezgotówkowy ale musiały pamiętać o
ograniczeniu wymienialności

C/ WSPÓŁCZESNA KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ
BANKI –PRZY FIAT MONEY, MODEL
PODSTAWOWY
 Pieniądz gotówkowy nie jest już wymienialny ani
ograniczony żadnym pokryciem
 Banki centralne nie tylko emitują pieniądz
gotówkowy ale nadzorują cały system bankowy
 Ustalają rezerwę obowiązkową
 Ta wielkość ogranicza akcję kredytową
1.KRACJA PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO
Zawsze musi być dana ilośc pieniędzy
gotówkowych koniecznych w obrocie-do
bezpośrednich transakcji
 Kreuje go Bank Centralny
 Jest to główna częśc M0 (bazy moneternej)
 Pieniądz gotówkowy to tylko ułamek całego
agregatu pieniężnego w
gospodarce(M0+M1+M2 + M3)

KREACJA PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO, NBP
2.
 Kreacja
pieniądza przez banki –
ujęcie klasyczne i współczesne
 Ujęcie
klasyczne: banki kreują
pieniądz na podstawie uprzednich
wpłat
 Depozyt → kredyt

I
UJĘCIE KLASYCZNE:
BANKI KREUJĄ PIENIĄDZ NA PODSTAWIE
UPRZEDNICH WPŁAT
DEPOZYT → KREDYT
KONIECZNE WARUNKI KREACJI
(MODEL KLASYCZNY)
Zawsze jest jakiś pierwotny depozyt
 Jest wiele banków
 bank prowadzi rachunki bankowe –dla
depozytariuszy i kredytobiorców
 Rozliczenia następują przelewami
bezgotówkowymi (co pozwala traktować kolejny
przelew jako pierwotny wkład gotówkowy)

KREACJA PIENIĄDZA BANKOWEGO
 Pieniądz PAPIEROWY KREUJE CAŁY SYSTEM
BANKOWY
 BANK UDZIELA KREDYTU NA PODSTAWIE
DEPOZYTU
 ALE KREDYT W BANKU TO ZAPIS W
KSIĘGACH BANKU
 W WYNIKU PRZELEWU INNY BANK stawia
do dyspozycji daną sumę (mimo ze nie
było wpłaty)

NAJPIERW MUSI BYĆ WPŁATA NOWYCH
PIENIĘDZY DO BANKU
I ETAP
Uwaga:dla ułatwienia rachunku przyjęto rezerwę obowiazkową (rr) jako
10%; w Polsce obecnie wynosi ona 3,5 %
II ETAP, BANK B
III ETAP, BANK C

Bank B z przelanych środków (z banku A)
udziela kredytu swojemu klientowi-Z otwierając
mu rachunek. Klient ten nic nie wpłacił a mimo
to może dysponować ta sumą, np. zakupuje coś
i przekazuje należność na konto innej firmy ,w
banku C.Bank C traktuje sumę przekazu jako
wkład i udziela kolejnego kredytu
(kredytów),zapisując:
Rezerwa minimalna
64
Rezerwa kasowa
64
Kredyt
512
Razem 640
Depozyt z banku B: 640
EFEKT –PO 3 ETAPACH
TERAZ W JEDNYM SLAJDZIE…
UWAGA:
Mnożnik pieniądza to odwrotność stopy
obowiązkowej:1/rr
 W Polsce rr to 3,5%
 Zatem mnożnik to 1/0,035 = ok.28
 A więc idealnie gdyby wszystkie depozyty wpłacone
do banku były przeznaczone na kredyty to ilośc
pieniądza wzrosła 28 razy
 To oczywiście niemożliwe, praktycznie mnożnik to
3-5 razy (w róznych okresach)

II. KREACJA PIENIADZA BANKOWEGOMODEL --UJECIE WSPÓLCZESNE

 (wg.Bank
of England)
 KREDYT → DEPOZYT
 Banki wspólczesne nie potrzebują do
kreacji kredytu uprzedniego założenia
depozytu (wpłaty)
 Najpierw udzielają (lub nie) kredytu a
ten pojawia się na rachunku
kredytobiorcy jako depozyt
REZERWA OBOWIĄZKOWA NIE JEST JUŻ
GŁÓWNYM OGRANICZENIEM DLA BANKÓW





Banki korzystają z rynku międzybankowego i mogą zawsze
pożyczyć na tym rynku by rozszerzyć akcję kredytową
W rezultacie bank może kreować pieniądz przez kredyt (bez
uprzedniej wpłaty do banku)
następuje odwrócenie kolejności -najpierw udzielany jest
kredyt; mówi się że to kredyty współcześnie tworzą depozyty
swoboda kreacji kredytów może doprowadzić do bańki
kredytowej i kryzysu (jak w 2007 r.)
Po ekspansji kredytowej następują okresy nadmiernych
rezerw płynnych i ograniczania kredytów (oddłużanie jak
obecnie)
PIENIĄDZ A PŁYNNE REZERWY A QE
(QUANTATIVE EASING) CZYLI LUZOWANIE
ILOSCIOWE PIENIĄDZA
W wyniku kryzysu banki centralne(BC) uruchomiły
odkupywanie za pośrednictwem banków papierów
wartościowych za pieniądz (elektroniczny) tworzący
dodatkowe płynne rezerwy banków. W USA , EBC i
Japonii sa b.duże
 Te rezerwy są własnościa banków (ich IOU)
przechowywane na rachunkach BC (razem z
rezerwami obowiązkowymi).
 Są pieniądzem potencjalnym-nie sa pieniądzem
gotówkowym ale mogą stać się pieniądzem jeśli
banki udzielą na ich podstawie kredytów

QE MECHANIZM
Skarb Państwa (ministerstwo Finansów) sprzedaje
obligacje bankom komercyjnym
 Banki komercyjne odsprzedają te obligacje
bankowi centralnemu
 Czasem też bank centralny zakupuje aktywa
finansowe z rynku (np. .obligacje przedsiębiorstw)
 W rezultacie banki mają coraz więcej wolnych
pieniędzy (by zwiększyć akcje kredytowania) a
bank centralny ma coraz większy bilans

QUANTITATIVE EASING (QE)
Min.Finansów
Bank Centralny
Bank 2
Bank 1
Bank 3
CZY BANKI CENTRALNE DRUKUJĄ NOWE
PIENIĄDZE PRZEZ QE ?
W wyniku QE powstaje pieniądz elektroniczny
(depozyty banków) na rachunku banku
centralnego
 Zwiększa się bilans banku centralnego i bilans
instytucji które sprzedały aktywa finansowe
 Pieniądz w cyrkulacji automatycznie zwiększa
się tylko wtedy gdy banki stworzą nowy pieniądz
(jako depozyty) poprzez nowe kredyty w
gospodarce

POMIAR ILOŚCI
PIENIĄDZA
W GOSPODARCE
WG.NBP.GOV.PL
Wielkość (agregat) pieniądza w Polsce
 Stan na wrzesień 2016
 M0
= 165,4 mld.zł.
 M1
= 753,3 mld.zł.
 M2
=1 200,0 mld.zł.
 M3
= 1 210 mld.zł.

Oblicz relację jeśli PKB wynosi
ok.1 900 mld.zł.
C1/ OBLICZANIE MOŻLIWEJ WIELKOŚCI
KREDYTÓW
Przy założeniu że najpierw jest wpłata –potem kredyt
WPROWADZAMY MNOŻNIK PIENIĄDZA (M)
M- podaż pieniądza: gotówka + depozyty
 Gotówka (banknoty i bilon)= G
 Suma depozytów= D
 M(ogólna wielkośc pieniądza)= G + D

M0 – gotówka (M) + suma rezerw obowiązkowych (R)
jeśli
to
M0 = Gotówka + Rezerwy obowiązkowe (G+R)
Ważny będzie zatem stosunek M/M0
Jeśli przyjąć że M to praktycznie M1 (gotówka + depozyty na żądanie) , wówczas:
m (mnożnik pieniądza) =
M1
-----M0
Można przyjąć (w uproszczeniu) że mnożnik pieniądza jest odwrotnością stopy rezerw
obowiązkowych ( m=1/rr); w praktyce jest od niego mniejszy (bo nie wszystkie
depozyty zostaną użyte jako kredyt ,część zostanie wypłacona w gotówce)
OBLICZENIE OGÓLNEJ WIELKOŚCI KREDYTÓW
rr-to stopa rezerw obowiązkowych
rr zawsze<1 ;
1/rr zawsze >1
ND1 = pierwsza nadwyżka depozytów
K= ND1 x 1/rr
Suma kredytów (K)= ND1 x1/rr
KREACJA PIENIĄDZA W POLSCE
SKORO REZERWA OBOWIĄZKOWA= 3,5 %









I.
Wpłata
Rezerwa
obowiązkowa:3,5 %
Do pozyczenia-max.
1000
35
965
II. 965
33,78
931
III. 931
32,6
898,4;
etc……….
rezerwa obowiązkowa=rr
1/rr = mnoznik kreacji pieniądza
1000 x 1/0,035 = 28 razy pierwsza wpłata
(tyle wynosiłaby maksymalnie kreacja pieniądza przy
pierwszej wpłacie 1000 zł.i danej stopie rr- ale każdy
przekaz dalej musiałby być przeznaczany na kredyty)
Im większy współczynnik rezerwy obowiązkowej (mnożnik
kreacji) tym mniejsza zdolność kredytowa banków
KONSEKWENCJA: MNOZNIK PIENIĄDZA NIE
DZIAŁA AUTOMATYCZNIE
Jeśli pieniądz zostanie wypłacony z depozytów
w postaci gotówki przez osobę/firmę
 Jeśli ciągle pozostaje w banku (nadpłynnośc
banków)
 Jeśli zostanie przekazany przez bank do banku
centralnego na rachunek rezerwowy
 To bank nie kreuje kredytu

REALNE ZASTOSOWANIE OBLICZANIA
MNOŻNIKA PIENIĄDZA




Jeśli pierwsza wpłata wyniosła by 1000 zł. odpis na rezerwę obowiązkową
35 zł. (i tyle też na rezerwę kasową)
to pierwsza wpłata umożliwiła bankowi kredyt na 930
Zatem K= 930zł. x 28 = 26 040 zł.
Taka byłaby teoretycznie górna granica kredytów jakie może udzielić bank
(gdyby każda następna wpłata była rozliczana bezgotówkowo)

Praktycznie będzie ona dużo mniejsza bo za mnożnik przyjmujemy M1/M0
na koniec kwietnia 2013 wynosi on :
M1=509 mld; M0=109 mld.; M1/M0=4,66
Na IX 2016:
M1=753,3 mld,M0 165,4 mld., M1/M0 = 4,56

Pomyśl: w USA wynosi on (2016) ok. 1,5 …




WPROWADZENIE PREFERENCJI PŁYNNOŚCI (K)
Musimy zatem uwzględnić w wielkości kreacji pieniądza jaki
jest udział gotówki
 Bank centralny kontroluje M0 ale gotówka znajduje się także
w obiegu, poza bankiem
 Ważny zatem będzie stosunek gotówki (G) do depozytów (D)
.
 Jest to G/D określany jako –k
Stosunek G/D to preferencja płynności (k)

Zawsze część pieniądza pozostaje w postaci płynnej jako
rezerwa (nie jest wydawana)
A więc nie bierze udziału w kreacji
Preferencję płynności wprowadził J.M.Keynes
M1,M0,MNOŻNIKI PIENIĘZNE I
GOTÓWKA W WYBRANYCH KRAJACH
M0
% PKB
M1
%PKB
Mnożnik
M1/M0
Gotówka(%
M1)
Francja
3,61
21,24
5,88
15,06
Niemcy
10,34
24,58
2,38
30,86
Japonia
10,54
32,32
3,07
23,54
W.Brytania
3,97
37,73
9,51
7,43
USA
6,45
18,28
2,83
28,78
Jak widać duży udział gotówki w M1 w Niemczech i USA spowodował
niski mnożnik (m)
Źródło”M.Burda,Ch.Wyplosz:Makroekonomia.
Podręcznik europejski,PWE 2000,s .278
W Polsce na koniec kwietnia 2013 M1/M0= 4,66
ZWIĄZEK MIĘDZY REZERWAMI, ZASOBEM
PIENIĄDZA A GOTÓWKĄ
M0 to gotówka + rezerwy.
Ale stosunek rezerw do gotówki w M0 nie jest obojętny.
Gotówka w obrocie nie kreuje pieniądza zatem zwiększenie
udziału gotówki w M0 zmniejsza udział rezerw- i możliwości
kreacji depozytów. Odwrotnie-wzrost udziału rezerw w M0
zwiększa możliwość kreacji depozytów (działa mnożnik -m).
Zatem w krajach o większym udziale gotówki w M0 mnożnik
(m) będzie mniejszy od rr a więc (R/D)
m < rr
Wniosek: banki nie lubią obrotu gotówkowego bo nie zarabiają
na kreacji pieniądza (kredytu)
w Polsce jest stosunkowo duży udział obrotu gotówkowego
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PODAŻ
PIENIĄDZA BANKOWEGO (LISTA SZERSZA)

Obliczanie całkowitej podazy pieniądza bankowego jest
bardziej skomplikowane. Wymaga uwzględnienie takich
czynników jak:

Baza monetarna
RSP= rynkowa stopa procentowa
Efektywna stopa redyskontowa
Stopa oprocentowania depozytów terminowych
Dochód z depozytów
Rezerwy obowiązkowe od depozytów na żądanie
Rezerwy obowiązkowe od depozytów terminowych
Inne czynniki
Por. A.Kaźmierczak: Polityka pieniężna w gospodarce
otwartej ,PWN 2008,s.60-75








C2. KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI NIEZALEŻNIE OD PIERWOTNEJ WPŁATY
(WSPÓŁCZEŚNIE)
Przedstawiony powyżej klasyczny schemat
kreacji z dominującą rolą mnożnika kreacji
(M1/M0) jest modelem podręcznikowym ale
nie wyjaśnia całkowicie obecnie działania
banków w krajach wysoko rozwiniętych
 (pamiętasz że obecnie przyjmuje się model
gdzie kredyty tworzą głownie depozyty?)


NOWE DETERMINANTY DLA KREACJI KREDYTU
PRZEZ BANKI





Od 1971 świat zna tylko pieniądz papierowy bez pokrycia
co ułatwia bankom ekspansję kredytową i kreację długu
Rządy są zainteresowane aktywnością kredytową
banków by pobudzać koniunkturę; banki centralne
czasem celowo zaniżają podstawową stopę kredytową
A także, w recesji, zaniżają wymagania co do wielkości i
struktury niezbędnych rezerw
To powoduje powstawanie baniek kredytowych i
kryzysów finansowych
Po ekspansji kredytowej następują okresy nadmiernych
rezerw obowiązkowych i ograniczania kredytów
Trochę danych ilustrujących pieniądz współczesny
MATERIAŁ DODATKOWY
KIEDYŚ BANKI BYŁY LEPIEJ
SKAPITALIZOWANE…
M0-M3 ; M1 25 BLN.,M2 PONAD 55 BLN. M3
PONAD 75 BLN.$
BAZA MONETARNA W USA W LATACH
1980-2009 W MLD USD
USA; zwiększenie bazy monetarnej nie zwiększa
M2 bo spadł mnożnik
ZMIANY % W BAZY MONETARNEJ W USA W
LATACH 1980-2009
W % W STOSUNKU ROK POPRZED.
WSPÓŁCZYNNIK POKRYCIA W BANKU (KAPITAŁ
WŁASNY DO KREDYTÓW –AKTYWÓW
POKRYTYCH RYZYKIEM )
Obecnie w Polsce 8 %
 Międzynarodowa umowa: Bazylea II,
 Zaostrzone wymagania :Bazylea III

KREACJA KREDYTU PRZEZ BANKI-POTENCJALNA
A FAKTYCZNA
Mnoznik kreacji (M0/M1) sugeruje tylko
olbrzymią potencjalną moc banków
komercyjnych do kreacji pieniądza
 Faktycznie obecnie (po kryzysie) banki
udzielają kredytu ostrożnie
 Np.w strefie euro roczne tempo kreacji kredytu
spada! ( w USA rosnie b.wolno)

W POLSCE