Klasyczne teorie socjologiczne

Klasyczne teorie socjologiczne:
Część pierwsza POZYTYWIZM
Słowa kluczowe:
 Socjologia- nauka empiryczna, której podstawy stworzył Comte. Nauka o społeczeństwie
i jego działaniu. Wywodzi się z pozytywizmu.
 Pozytywizm- nurt filozoficzny z którego wywodzi się socjologia. Jest to stały typ
myślenia. Wyznacznikami pozytywizmu są: antykrytycyzm, naturalizm, krytyka
metafizyki i fenomenalizm, badanie faktów bez ich wartościowania, nauka jako podstawa
inżynierii społecznej
 Metoda pozytywna- polegał na poznaniu świata przy użyciu swoich wyznaczników. Do
faktów należy podejść z dystansem, w roli obserwatora i nie należy tych faktów
wartościować. Metoda pozytywna polegała również na naturalizmie, który zabraniał
rozdzielania społeczeństwa na jednostki bo one i tak mogą funkcjonować tylko w obrębie
całości niczym w organizmie biologicznym. W metodzie pozytywnej myśliciele odeszli
również od metafizyki ponieważ są to zjawiska nie sprawdzalne naukowo a tylko ona
może zapewnić rozwój ludzkości.
 Statyka i dynamika społeczna- są dwie teorie Comte’a. Statyka zajmuję się badanie
porządku a dynamika postępu. W statyce zauważamy warunki tworzenia ię konsensu
społecznego czyli wytwarzania się zależności między jednostkami dzięki czemu mogą
istnieć w organizmie. Najważniejszy składnik społeczeństwa to rodzina za ni są: podział
pracy, kościół, zbiorowość zorganizowana politycznie, religia ludzkości, język, natura
człowieka. Dynamika to teoria postępu najważniejszym elementem jest tu prawo trzech
stadiów rozwoju świadomości teologiczny, metafizyczny oraz pozytywny. Trzecie
stadium to stadium naukowe które zapewnia postęp. Kładzie tu również nacisk na historię
i dzięki niej ład się ustabilizuje.
Zagadnienia
Czym jest pozytywizm?- Jest to nurt filozoficzny utworzony przez Augusta Comte’a, który
stanowi podwaliny socjologii. Jest to tryb myślenia odrzucający świat metafizyki na rzecz
naukowego podejścia do świata w który organizm społeczny funkcjonuje w identyczny
sposób jak organizm biologiczny. Każdy element nie może istnieć jako jednostka gdyż nie ma
to sensu bo i tak normalnie działaja wyłącznie w obrębie całego organizmu. Pozytywizm
zakłada badanie faktów społeczny jako rzeczy obserwator musi być bez stronny i mieć
dystans do badanego faktu.
Jak pozytywizm ujmuje rzeczywistość społeczną?- W sposób naukowy bada ją na podstawie
sprawdzalnych faktów. Wedle pozytywizmu społeczność jest organizmem który funkcjonuje
na identycznych zasadach o których mowa w biologii. Między jednostkami pojawia się
konsens dzięki któremu organizm funkcjonuje.
Zależność między socjologią a nuakami przyrodniczymi w ujęciu pozytywizmu.- Zależność ta
polega no naturalizmie, który mówi o zależnościach pojedynczych części aby mógł
funkcjonować cały organizm. Tak samo jest w społeczeństwie to jednostki tworzą całość, nie
warto tego rozbijać na mniejsze części ponieważ ponieważ i tak one funkcjonują w obrębie
całości.
Jakie metody badania i wyjaśniania zjawisk społecznych proponują pozytywiści?- Dynamika
i statyka społeczna Comte’a, badanie faktu społecznego jako rzeczy Durkheim’a, metoda
logiczno-eksperymentalna, polegająca na obserwowaniu zjawisk, odkrywaniu regularności i
rozciąganiu (na drodze dedukcji) uzyskanej wiedzy na inne dziedziny Pareto, organicyzm
oraz ewolucjonizm Spencer.
Część druga SOCJOLOGIZM
Słowa kluczowe:
 Fakt społeczny- faktem społecznym są wszelkie treści pojawiające się w zbiorowościach
ludzkich dotyczące norm i reguł zachowania, zasad działania i sposobów myślenia, które
obiektywizują się i wywierają wpływ na członków zbiorowości np. religia, prawo,
obyczaje.
 Prawo społeczne- do władzy dochodzą jednostki tylko kompetentne, rzetelne i uczciwe
dzięki temu system społeczny funkcjonuje efektywnie.
Zagadnienia
Jak poznaje się fakty społeczne?- Poznaje się je po trzech głównych cechach utworzonych
przez Durkheima są to powszechność czyli przekonania są przyjmowane przez i
obowiązujące wszystkich członków zbiorowości, zewnętrzne bo nie są wymyłśone przez
członka grupy tylko zinternalizowane przez niego oraz ich przymusowość bo każdy członek
zbiorowości musi się z nim zgadzać. Jednymi słowy fakt społeczny to coś co wszyscy znaja
było wymyślone wcześniej i każda jednostka zbiorowości tego przestrzega np. prawo.
Socjologistyczny realizm.- Jest to mysl o tym, że społeczeństwa nie należy traktować jako
sumy jednostek.
Socjologizm a filozofia pozytywizmu.- Socjologizm czerpie z podstaw więc i z pozytywizmu.
Mówi on o potrzebie badanie życia psychicznego należy używać metod socjologicznych.
Zwraca on uwagę na to, że zjawiska społeczne są pierwotne a reszta życia jest produktem
pochodnym. Według socjologizmu warunki społeczne określają sferę psychiczną i jej rozwój
jednostki. Czyli jest tu rozbicie na jednostkę, która jest kształtowana przez otoczenie.
Socjologistyczny „imperializm”.- Cechował się nim socjologizm. Przyporządkowanie
wszystkich dyscyplin, które zajmują się rzeczywistością społeczną.
Część trzecia Socjologia rozumiejąca
Słowa kluczowe:
 Obiektywność- nauka wolna od wartościowania. Nauka nie tworzy sądów
wartościujących. Wolno jednak dokonywać naukowej krytyki i oceny sądów
wartościujących oraz ideałów.
 Wyjaśnianie- jest możliwe wtedy gdy pojawia się działanie znaczące wtedy można mówić
o potrzebie i możliwości rozumienia.
 Rozumienie- odnosi się również do działań znaczących są dwa jego rodzaje
bezwarunkowe i wyjaśniające
 Nauka społeczna- bada strukturę i funkcję dziejów społecznych
 Nauka humanistyczna- bada człowieka jako istotę społeczną i jego twórczość
Zagadnienia:
Na czym polega różnica między naukami humanistycznymi a naukami przyrodniczymi?Nauki humanistyczny zajmują się człowiekiem jako jednostką społeczną wytworem
społecznym nauki przyrodnicze zaś rozpatrują człowieka jako organizm biologiczny i bada
jego funkcje, możliwości biologiczne zaś nauki humanistyczne rozpatrują dorobek kulturowy
i społeczny człowiek czyli to co robi co tworzy a nie to czym jest.
Czym różni się ujęcie zadań socjologii przez pozytywizm a socjologię rozumiejacą?Socjologia rozumiejąca skupia się na odkryciu dażeń i celów jednostki, aktora i wyjaśnienie
zjawisk społecznych. Pozytywizm zaś nakazuje nie rozdzielać zbiorowości na jednostki gdyż
to nie pozostawia większego sensu bo one i tak funkcjonują w obrębie jednego organizmu.
Jakie są metody socjologii rozumiejącej?- badanie jednostki w kulturowo-historycznym
aspekcie oddziaływania, stworzenie siatki pojęciowej w celu badania rzeczywistości
społecznej. Najważniejszym pojęciem jest typ idealny.
Czy socjologia rozumiejąca jest relatywistyczna?- Nie ponieważ zabrania wartościowania
faktów społecznych. Naukowiec może jedynie skrytykować sądy czy ideały sam nie może
sądzić faktów.
Część czwarta: Problematyka zmiany społecznej
Słowa kluczowe:
 Wspólnota- typ zbiorowości oparty na silnych więzach emocjonalnych. Dominuje w
społeczeństwach pierwotnych. W ujęciu Ferdinanda Tönniesa wspólnota
(Gemeinschaft) jest przeciwstawnym typem zbiorowości
wobec zrzeszenia (Gesellschaft) i charakteryzuje się tym, że więzi wytwarzane są w
oparciu o pokrewieństwo lub braterstwo, kontrola społeczna sprawowana jest
dziękitradycji, natomiast podstawą gospodarki we wspólnotach jest własność
zbiorowa.
 Stowarzyszenie- organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób
mających wspólne cele lub zainteresowania. Specjalnymi odmianami stowarzyszeń,
oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie
polityczne, komitety wyborcze,związki wyznaniowe, organizacje
pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich
tych organizacji jest działalność niezarobkowa.
 Zmiana- Zmiana społeczna to każde przeobrażenie, które jest postrzegane jako
znaczące dla życia społecznego. Ważnym kryterium jest zasięg
zmiany, który pozwala wyróżnić zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym,
globalnym i marginalnym czy dokonującym się wewnątrz grupy i zmieniającymi całe
społeczeństwa, kultury, cywilizacje.
 Funkcja społeczna- jest to własność elementu systemu społecznego mająca zazwyczaj
pozytywny wpływ na funkcjonowanie systemu w otoczeniu społecznym. Funkcje
społeczne pełnią jednostki grupy ludzi czy też organizacje gdzie określone elementy
mają przypisane role społeczne.
 Komunizm- radykalny system ideologiczny wywodzący się z socjalizmu, postulujący
o uspołecznieniu własności prywatnej głównie środków produkcji, chciano zbudować
egalitarne społeczeństwo.
 Typ społeczeństwa- rozróżnia się go po stopniu rozwinięcia danej struktury są trzy
główne :tradycyjne, przemysłowe i poprzemysłowe.
 Socjalizm- pojęcie odnoszące się do zrównania społeczeństwa i upowszechnienia
świadczeń socjalnych. Odrzucał on kapitalistyczny rynek a gospodarkę oddawał
kontroli społecznej.
Zagadnienia:
Symptomy kryzysu społecznego- najważniejszym symptomem jest brak wspólnych
wartości bez czego społeczeństwo nie może istnieć w ogóle. Każdy mając własne
przeświadczenia i wartości nie nie może współfunkcjonoać z innymi przez co tworzy się
chaos.
Źródło i mechanizm zmiany społecznej- Źródłem zmian jest potrzeba nowego bytu.
Przyczyną jest ruch społeczny domagający się lepszego ładu, mechanizmem jest przejście
z jednago stanu na inny.
Struktura społeczna- układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa,
np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne
procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków
społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.
Pojęcie struktury w socjologii zaczerpnięte zostało z biologii przez Herberta Spencera, który
porównywał społeczeństwo do organizmu (zwierzęcego).
System władzy- Jest to ustrój, który obowiązuje w danym społeczeństwie przykładem może
być autorytaryzm czy demokracja.
Podział pracy- Opiera się na solidarności dwóch typów mechanicznej i organicznej. Pierwsza
polega na podobieństwach między jednostkami, a świadomość jednostki jest niemal tożsama
ze świadomością zbiorową (charakterystyczny dla społeczeństw pierwotnych). Drugi typ
solidarności charakterystyczny dla społeczeństw rozwiniętych opiera się na rozwiniętych
różnicach jednostek i społecznym podziale pracy, tutaj świadomość zbiorowa odgrywa
mniejszą rolę niżeli refleksyjność jednostki.
Kontrola społeczna- to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub
społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości.
Mobilność społeczna- Jest to możliwość możliwość jaką potomni mogą oderwać się od
przeszłości jak bardzo mogą zmienić swoje życie w stosunku do ich rodziców.
Typy osobowości- melancholik sangwinik choleryk flegmatyk.
Typy więzi społecznych- Zależne od tego czy jest to stowarzyszenie czy wspólnota. We
wspólnocie uwidaczniają się więzy umowy i wymiany oraz wyrachowania i kalkulacji. W
stowarzyszeniu przeważa pokrewieństwo, braterstwo sąsiedztwo ludzie są połączeni jako
osobowości. Indywidualizm jest poglądem w którym uwaga jest zwrócona wyłącznie ku
jednostkom a kolektywizm jest przeciwieństwem tego nurtu
Część piąta: Socjologia formalna
Słowa kluczowe:
 Obcy- Ktoś kto nie wnosi nic nowego do grupy mimo, że formalnie do niej należy, nie
jest akceptowany przez grupę i nie potrafi się z nią zintegrować.
 Socjologia formalna- Zajmuje się ona badaniem interakcji w grupach, na ich
podstawie próbuje stworzyć wzór norm
 Uspołecznienie- to „stawanie się”, rzeczywistość dynamiczna i stale zmieniająca się
 Grupa- członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu
zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie
jednolitym systemem norm i wartości. Simmel dzieli ją na małą i dużą a idealna to
diada.
 Norma- jako względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób
zachowania jednostki społecznej.
Zagadnienia:
Treść i forma społecznych interakcji- Treść i forma to dwa elementy składowe faktu
społecznego, treść jest niepowtarzalna i ma charakter jednostkowy to co dzieje się w danym
momencie. Forma jest utrwalonym wzorem zachowania opisującym sposób działania na dana
sytuacje.
Socjologia a inne nauki o kulturze- Socjologia opisuje zbiorowości, jednostki, interakcje a
nauki kulturze opisują dokonania człowieka walorami przeróżnych dziedzinach.
Socjolog jako „obcy”- Jeżeli socjolog będzie „obcym” będzie mógł się przyglądać
działalności obserwowanej grupy obiektywnie i będzie kierował nim nauka a nie inne
przeczuci czy schematy. Pozwoli mu to zauważyć o wiele więcej niżeli osobie
zaangażowanej sprawie.
Część szósta: FUNKCJONALIZM
Słowa kluczowe:
 Organicyzm- pogląd filozoficzny, według którego cała natura lub jej dziedziny tworzą
odrębne struktury organiczne, nie dające się sprowadzić do sumy ich składników i
podlegające swoistym prawom na wzór żywego organizmu.
 Specjalizacja- jest jednym z wymiarów struktury organizacyjnej. Specjalizacja określa
podział pracy między komórki i stanowiska w strukturze organizacyjnej, a przez to
charakter i siłę więzi podziału pracy (więzi specjalizacyjnych). Specjalizacja
strukturalna polega na uporządkowaniu stanowisk i komórek w strukturze
organizacyjnej wg jakiegoś kryterium i połączenia jednorodnych stanowisk w większe
jednostki organizacyjne, np.: działy, departamenty, zakłady, strategiczne jednostki
biznesowe.
Zagadnienia:
„Consensus” a ład społeczny- Consensus jest nie oderwalnym elementem ładu społecznego,
ponieważ ten, opiera się na współpracy i zależnościach czyli „consensus”.
Część siódma: MATERIALIZM HISTORYCZNY I PROBLEM KAPITALIZMU
Słowa kluczowe:
 Kapitalizm- system ekonomiczny oparty na prywatnej własności środków produkcji,
czyli kapitału, który jest maksymalizowany przez właściciela.
 Feudalizm- ustrój społeczno-polityczno-ekonomiczny, który opierał się na zależności
ziemskiej. Chłop podlegał właścicielowi ziemskiemu, ponieważ użytkował ziemię,
która należała formalnie do właściciela ziemskiego. Właściciel ziemski mógł podlegać
innemu właścicielowi z tego samego powodu.
 Proletariat- W ujęciu Karola Marksa proletariat to klasa społeczna
pozbawiona środków produkcji, przeciwstawiana właścicielom środków produkcji,
czyli burżuazji, będąca z tego powodu z nią w ciągłym konflikcie, widocznym w skali
długiego procesu historycznego. Zakładał on podział społeczeństwa na dwie
zwalczające się klasy - kapitalistów, czyli właścicieli środków produkcji (ziemi,
fabryk, kapitału finansowego) i proletariuszy, a więc robotników nie posiadających
tych środków. Uważał, że między nimi toczy się nieustanna walka klas.
Zagadnienia:
Czym jest duch kapitalizmu?- Duch kapitalizmu jest chęć osiągnięcia większej ilości dóbr
materialnych, maksymalizacji swoich dóbr. Żądza posiadania i bogacenia się w sferze
materialnej.