Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. ENERGIA ATOMOWA PIONIERZY ODKRYĆ Promieniotwórczość i jej skutki. Opracowała :Krystyna Sitko ENERGIA ATOMOWA Jest to energia uzyskiwana z: rozszczepienia bardzo ciężkich jąder takich jak uran, pluton czy tor, syntezy lekkich pierwiastków na przykład helu i litu. W obu przypadkach uwalniana jest energia wiązania jądrowego, która przewyższa około milion razy energię uwalnianą w reakcji chemicznej np. przy rozszczepieniu 1 g uranu uzyskuje się tyle energii, co przy spaleniu ponad 2 t węgla. Energię jądrową można uzyskiwać w sposób: • kontrolowany w wyniku rozszczepienia atomów (paliwa jądrowego) pod wpływem neutronów powolnych w sposób łańcuchowy - w reaktorach jądrowych, neutron • niekontrolowany - broń jądrowa, zarówno rozszczepieniowa, jak i termojądrowa Reakcja rozszczepienia polega na rozbiciu jądra uranu (izotop 235) na dwa mniejsze jądra o masach przypadkowych, najczęściej w stosunku około 2:3 z wydzieleniem neutronów. Reakcja łańcuchowa Uwolnione neutrony mogą wywołać następne reakcje rozszczepienia inicjując w ten sposób reakcję łańcuchową. Reaktor jądrowy Jest to urządzenie, w którym przeprowadza się z kontrolowaną szybkością reakcję rozszczepienia jąder atomowych. W tym celu wprowadza się do reaktora substancje pochłaniające neutrony. Są to na przykład bor lub kadm. Substancje te umieszczone są w prętach zwanych regulacyjnymi. Moderator służy do spowalniania neutronów poprzez zderzenia neutronów z jądrami moderatora. Rdzeń reaktora jądrowego 1. Pierwotny obieg wody 5. Wytwornica pary 2. Sztuczny zbiornik obudowa rdzenia 6. Suszarka pary 3. Pręty paliwowe 7. Rdzeń reaktora 4. Wtórny obieg wody 8. Pompa PIONIERZY ODKRYĆ Wilhelm Roentgen w 1895 roku odkrył promienie elektromagnetyczne mające zdolność przenikania ciała stałego. Ze względu na ich tajemniczość nazwał je promieniami X. Antonie Henri Becquerel ODKRYWCA PROMIENIOTWÓRCZOŚCI w 1896r zaobserwował, że związki uranu powodują zaczerwienienie kliszy fotograficznej i wysyłają jakieś niewidzialne promieniowanie. Od jego nazwiska nazwano jednostkę promieniotwórczości Bekerel (Bq). Maria Curie- Skłodowska i Piotr Curie Pracowali nad dogłębnym poznaniem zjawiska promieniotwórczości. W 1903 roku otrzymali wraz z Becquerelem nagrodę Nobla. Odkryli dwa nowe pierwiastki promieniotwórcze rad i polon. Irena Joliot-Curie i jej mąż Fryderyk Joliot w 1934 roku dokonali odkrycia sztucznej promieniotwórczości. Przeprowadzili doświadczenie polegające na bombardowaniu atomów glinu jądrami helu, w wyniku czego powstawały atomy fosforu. Za to odkrycie w 1935r otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Otto Hahn i Lise Meitner W roku 1938 roku, w trakcie pracy w laboratorium w Berlinie, Otto Hahn, niemiecki fizyko-chemik, oraz jego podwładny Fritz Strassman bombardując atomy uranu neutronami, spostrzegli w badanych próbkach obecność innego pierwiastka, a konkretnie baru. Jądro uranu absorbując neutrony rozpada się na dwie w przybliżeniu równe części emitując przy tym kilka neutronów i dużą ilość energii. Neutrony te mogłyby zostać zaabsorbowane przez inne jądra uranu, pobudzając je do rozpadu, emisji następnych neutronów i kolejnej dawki energii. Reakcja ta zwana reakcją rozszczepienia jądra atomowego posłużyła do skonstruowania pierwszego reaktora jądrowego - 1942 rok Jacob Robert Oppenheimer W latach 1942-45 kierował pracami nad budową bomby atomowej w ośrodku badań w Los Alamos. J. Był dyrektorem naukowym projektu Manhattan - przedsięwzięcia mającego na celu opracowanie pierwszej broni atomowej, trwającego w czasie II wojny światowej. Z tego powodu jest nazywany ojcem bomby atomowej. PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ I JEJ SKUTKI Promieniotwórczość - to zjawisko samorzutnego rozpadu jąder połączone z emisją cząstek beta, cząstek alfa, promieniowania gamma. Na przemianę jądra nie mają wpływu czynniki zewnętrzne takie jak: temperatura, pole magnetyczne czy skupienie materiału promieniotwórczego. Promieniotwórczość możemy podzielić na: promieniotwórczość naturalną, która towarzyszy przemianom jądrowym izotopów występujących w przyrodzie, promieniotwórczość sztuczną zachodzącą w jądrach atomów otrzymywanych sztucznie - poprzez bombardowanie jąder trwałych pierwiastków cząstkami alfa oraz beta Promieniowanie (alfa) Pierwszy rodzaj promieniowania ma bardzo niewielki zasięg, zaledwie kilka centymetrów w powietrzu, może być zatrzymane przez kartkę papieru. Jeżeli znajdzie się w polu elektrycznym odchyla się w kierunku ujemnym. Promieniowanie ß (beta) Jest to promieniowanie, które w polu elektrycznym odchyla się w kierunku dodatnim bieguna elektrycznego. Ma dłuższy zasięg ( kilkadziesiąt centymetrów) i większą przenikliwość od promieni . Można stosunkowo łatwo je zatrzymać . Do tego celu wystarczy płytka metalowa. Promieniowanie gamma ɤ Promieniowanie to nie wychyla się w polu elektrycznym. Wykazuje bardzo dużą przenikliwość. Do jego zatrzymania potrzeba płyty ołowianej grubości kilku centymetrów. Zasięg promieniowania , ß i ɤ Zastosowanie izotopów promieniotwórczych Oznaczanie wielu minerałów i szczątków organizmów Wykrywanie wad wyrobów metalowych ZASTOSOWANIE IZOTOPÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH Medycyna – w diagnostyce, w terapii nowotworowej, do badania procesów przemiany materii Przemysł energetyczny - elektrownie Jądrowe Badania procesów chemicznych Ruiny elektrowni w Czarnobylu po wybuchu reaktora 26 kwietnia 1986 r. Promieniowanie ma również niekorzystny wpływ na rośliny i zwierzęta -powoduje pojawienie się osobników różnych od macierzystych tzw. mutantów. Niebezpieczeństwo napromieniowaniem grozi zwłaszcza po katastrofach w elektrowniach jądrowych. Bibliografia 1. 2. 3. 4. Czerwiński Andrzej - ,,Blaski i cienie promieniotwórczości”, Warszawa 1995 Kupczyk Bożena, Nowak Wiesława, Szczepaniak Maria Barbara „Chemia podręcznik do gimnazjum” ,Operon, 2008 Sikora Jan „Z historii chemii”- Nasza Księgarnia (Warszawa) 1977, Strony internetowe: www.hep.fuw.edu.pl www.eduseek.pl www.wiem.onet.pl www.wikipedia.org/wiki/Chemia.pl http://postcarbon.pl/2008/03/elektrownie-atomowe/