Rachunek kosztów działań (Rachunek ABC)
advertisement
WADY KALKULACJI DOLICZENIOWEJ • Sztuczność związku przyczynowego i przypadkowość wyboru klucza podziałowego wpływają na wzrost skali błędu i stopień zdeformowania informacji o jednostkowym pełnym koszcie wytworzenia produktów. • Proporcjonalizacja kosztów pośrednich (stałych) w tradycyjnych systemach rachunku kosztów (kalkulacji) jest uznawana za fundamentalny błąd tych rachunków. 1 WADY KALKULACJI DOLICZENIOWEJ • Tak zdeformowane informacje o pełnym koszcie wytworzenia wpływa na zniekształcenie obrazu zysku jednostkowego i ceny sprzedaży oraz relacji ekonomicznej: koszty - produkcja - wyniki. • Podejmowanie decyzji krótkookresowych przy zastosowaniu fikcyjnych informacji o kosztach jednostkowych i zysku musi prowadzić do błędnych decyzji. 2 PRZESŁANKI ODCHODZENIA OD TRADYCYJNYCH METOD KALKULACJI • Obecnie udział kosztów pośrednich niepomiernie wzrósł na skutek wzrostu roli funkcji i procesów „przed i wokół produkcyjnych” jak: - badania i rozwój, - planowanie i kontrola, - zaopatrzenie, marketing, - obsługa sprzedaży, itp. • Z faktu, iż współcześnie dzięki rozpowszechnieniu informatyki czas i koszty przygotowania dokładniejszych i bardziej prawidłowych danych o kosztach wytwarzanych produktów nie stanowią już bariery uniemożliwiającej wprowadzenie bardziej rozbudowanych systemów kalkulacji. 3 Rachunek kosztów działań (Activity Based Costing ) (Rachunek ABC) • Poszukiwania zmierzały w kierunku takiego rachunku kosztów, który będzie przypisywał do produktów /klientów, kanałów dystrybucji, rynków zbytu/ te koszty, które są z nimi związane, a nie sztucznie wyliczone według narzutów. • Koszty nie powstają znikąd, wiążą się bowiem z jakimś działaniem. Postanowiono więc przypisać koszty do poszczególnych działań zgodnie z rzeczywistym przebiegiem procesów w firmie. • Następnie działania przypisano do produktów, których wytworzeniu one służą tak, że każde z tych działań stało się nośnikiem kosztów. • W ten sposób po raz pierwszy udało się połączyć koszty pośrednie z rzeczywistymi przyczynami ich 4 powstawania. Hierarchia kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa Działania dotyczące całej firmy Działania dotyczące rodzajów produktow /rodzin produktów/ Działania dotyczące /serii/ produktów Działania dotyczące jednostki produktu zarządzanie jednostką gospodarczą budynki i grunty oświetlenie i ogrzewanie obsługa techniczna procesu produkcji opis techniczny produktów zmiany w technice produkcji udoskonalanie produktu kampania reklamowa przygotowanie produkcji /ustawienie maszyn,czyszczenie i rozruch linii technologicznej itp./ przemieszczenia materiałów /transport wewnętrzny/ zlecenia zakupu nadzór robocizna bezpośrednia materiały koszty utrzymania maszyn energia technologiczna 5 Rachunek kosztów działań (Rachunek ABC) Przykładowe działania i jednostki miary ich wielkości Działanie Zaopatrzenie materiałowe Jednostki miary wielkości działania Liczba zamówień Liczba dostaw Liczba otrzymanych faktur Opis techniczny produktów czas przygotowania dokumentacji technicznej / godziny, dni / Techniczne przygotowanie maszyn i urządzeń do produkcji liczba uruczomień maszyn liczba serii produkcyjnych Utrzymanie maszyn i urządzeń w ruchu liczba godzin pracy maszyn / maszynogodziny/ Obsługa ogólnotechniczna Kontrola jakości wyrobów Pakowanie i przygotowanie wyrobów do wysłania/wydania liczba zleceń produkcyjnych liczba kontroli śródoperacyjnych liczba konserwacji i napraw liczba godzin wykonywanych czynności kontrolnych liczba „wyrywkowo” sprawdzonych wyrobów liczba partii do wysłania liczba wydanych asortymentów 6 Rachunek ABC Kalkulacja doliczeniowa • Firma produkuje dwa produkty A i B na jednej maszynie. Produkt A jest produktem masowym, na który popyt jest stały. Produkt B jest wytwarzany w seriach tylko na zamówienie . Gdy firma otrzymuje zamówienie na B, zatrzymuje produkcję A i udostępnia maszynę do jego realizacji. 7 PRZYKŁAD Firma produkuje dwa produkty A i B na jednej maszynie. Produkt A jest produktem masowym, na który popyt jest stały. Produkt B jest wytwarzany w seriach tylko na zamówienie . Gdy firma otrzymuje zamówienie na B, zatrzymuje produkcję A i udostępnia maszynę do jego realizacji. Kalkulacja kosztów metodą tradycyjną i według metody ABC Rozliczenie tradycyjne kosztów Produkcja ilościowo Koszty jednostkowe A B Robocizna bezpośrednia Materiały bezpośrednie Koszty pośrednie ustawienia maszyn Inne koszty pośrednie Razem 10 50 5 35 100 900 szt. 100 szt. Koszty całkowite A B 10 50 5 35 9000 45000 4500 31500 100 90000 1000 5000 500 3500 10000 Rozliczanie kosztów wg ABC Produkcja ilościowo Koszty jednostkowe A B Robocizna bezpośrednia Materiały bezpośrednie Koszty pośrednie ustawienia maszyn Inne koszty pośrednie Razem 10 50 35 95 10 50 50 35 145 900 szt. 100 szt. Koszty całkowite A B 9000 45000 31500 1000 5000 5000 3500 85000 14500 8 RACHUNEK ABC JAKO NARZĘDZIE ZARZĄDZANIA Tradycyjna księgowość Płace z narzutami 29 000 Amortyzacja 8 400 Podróże służbowe 15 800 Materiały biurowe 3 100 Telefony 2 900 ABC Weryfikacja zdolności kredytowej klientów 7 000 Przyjmowanie zamówień 11 400 Zawieranie umów 3 800 Przygotowanie ofert cenowych 10 500 Utrzymywanie kontaktów z klientami 9 100 Korekty pomyłek 8 400 Przyspieszanie opóźnionych wysyłek 9 000 Razem Razem 59 200 59 200 9 Zadanie – rachunek ABC Kalkulacja doliczeniowa i według rachunku ABC Spółka wytwarza dwa rodzaje rowerów: model turystyczny „Julia” i „model sportowy „Herkules”. Model sportowy składa się z większej liczby części oraz komponentów niż model turystyczny, w związku z czym jego produkcja wymaga większej liczby operacji materiałowych, tj. czynności związanych z logistyką materiałową (składanie i wykonywanie zamówień, negocjowanie kontraktów, przyjmowanie dostaw materiałów - ewidencja dostaw i weryfikowanie otrzymanych ilości zgodnie z zamówieniem, kontrolowanie jakości otrzymanych dostaw, dokonywanie płatności, ewidencja w księgach) oraz ustawień maszyn produkcyjnych. Planuje się produkcję 12.000 szt. rowerów „Julia” i 6.000 szt. rowerów „Herkules”. Pośrednie koszty produkcyjne wynoszą 4.320.000 zł. W celu ułatwienia przyjmujemy, że pośrednie koszty produkcyjne związane są tylko: - z operacjami materiałowymi oraz 10 - z ustawieniem maszyn. Wariant I –kalkulacja doliczeniowa Wariant 1. Alokacja kosztów pośrednich produkcyjnych oparta na wielkości płac bezpośrednich: Pozycja kalkulacyjna „Julia” „Herkules” Płace bezpośrednie w zł 30 30 Materiały bezpośrednie w zł 180 240 470 700 Koszty pośrednie w zł Razem Cena w zł Zysk w zł Wskaźnik zysk/cena w % Kalkulacja kosztów pośrednich: Płace bezpośrednie ogółem - 540.000 zł Wskaźnik narzutu kosztów pośrednich = model „Julia” – model „Herkules” 11 Wariant II – rachunek ABC Kalkulacja kosztów działań: Rodzaj działania Operacje materiałowe Ustawienie maszyn Koszt całkowity działania 2.592.000 1.728.000 Nośnik kosztów działań liczba operacji materiałowych liczba ustawień maszyn „Julia” „Herkules” Razem 40 60 100 10 20 30 Koszt jednego działania: 1) operacje materiałowe: 2) ustawienia maszyny: Rodzaj działania Koszt działania na jednostkę produktu „Julia” „Herkules” Operacje materiałowe Ustawienie maszyn Pozycja kalkulacyjna Płace bezposrednie w zł Materiały bezpośrednie w zł Koszty działań: - operacje materiałowe w zł - ustawienie maszyn w zł Razem Cena w zł Zysk/strata w zł Wskażnik zysk/cena w % „Julia” „Herkules” 12
