PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ
Dr Jan Łopato
Instytut Polityki Społecznej
Uniwersytet Warszawski
Finanse publiczne
zagadnienia podstawowe
Sektor publiczny
Wykład 2011/2012
Sektor publiczny - pojęcie
• Kryterium podmiotowe – wszelkie jednostki organizacyjne
należące do Skarbu Państwa lub JST
• Kryterium przedmiotowe - część gospodarki zajmująca się
dostarczaniem dóbr i usług w zakresie: organizacji życia
społeczeństwa, bezpieczeństwa publicznego, zabezpieczenia
społecznego, zagospodarowania przestrzeni itp.
• Kryterium form działania:
1) Instytucje publiczne (nie nastawione na zysk)
2) Przedsiębiorstwa publiczne (rentowność)
3) Częściowe podzlecenie podmiotom prywatnym (partnerstwo
publiczno-prawne)
4) Całkowite podzlecanie podmiotom prywatnym (kontraktacja)
Sektor publiczny - znaczenie
• Wytwarza 10-25% PKB w różnych krajach
• Przez jego kanały przepływa 45% PKB średnio
w krajach Unii Europejskiej
• Cele i zasady inne niż w sektorze prywatnym
• Olbrzymi wpływ czynników politycznych i
społecznych
• O regułach decyduje w większym stopniu
czynnik krajowy niż uniwersalny (odwrotnie
niż w systemie gospodarki rynkowej)
Wydatki publiczne 17 najwyżej rozwiniętych państw w XX w.
(w % PKB)
Rok
koniec XIXw
1913
1920
1937
1960
1980
1990
1996
2000
2005
% PKB
10,5
11,9
18,2
22,4
27,9
43,1
44,8
45,8
44,0
43,5
Wydatki publiczne 17 państw w XX wieku [% PKB]
50
45
44.8
45.8
44
43.1
43.5
40
35
30
27.9
25
22.4
20
18.2
15
10
10.5
11.9
5
0
koniec XIXw
1913
1920
1937
1960
1980
1990
1996
2000
2005
Wydatki publiczne w różnych krajach w XX w. (w % PKB)
Kraj
Australia
18,3
1937
14,8
1960
21,2
1996
36,6
Austria
Kanada
Francja
Niemcy
Irlandia
Japonia
12,6
10,0
8,8
20,6
25,0
29,0
34,1
25,5
25,4
35,7
28,6
34,6
32,4
28,0
17,5
51,7
44,7
54,5
49,0
42,0
36,6
Nowa Zelandia
Norwegia
Szwecja
Szwajcaria
5,9
5,7
16,5
25,3
11,8
16,5
24,1
26,9
29,9
31,0
17,2
34,7
49,2
64,7
39,4
Wielka Brytania
USA
Belgia
Włochy
Holandia
Hiszpania
RAZEM
9,4
7,3
11,9
9,1
10,5
30,0
19,7
21,8
24,5
19,0
13,2
22,4
32,2
27,0
30,3
30,1
33,7
18,8
27,9
41,9
33,3
54,3
52,9
49,9
43,3
45,8
213
125
164
Poprzed. Okres =100
koniec XIXw.
INNE MIERNIKI
UDZIAŁ
ZATRUDNIONYCH W
SEKTORZE PUBLICZNYM
• W Polsce ok. 1/3
ogółu pracujących
UDZIAŁ SEKTORA
PUBLICZNEGO W
WYTWARZANIU PKB
• W Polsce ok.25%
INNE MIERNIKI c.d.
Odsetek społeczeństwa, dla
którego sektor publiczny
stanowi wyłączne lub
główne źródło dochodu
• W Polsce ok. 40%
Udział sektora publicznego
w majątku narodowym
• W Polsce ok. 40%
INNE MIERNIKI c.d.
PRZYCZYNY NARASTANIA
INTERWENCJONIZMU W XX wieku
• Kryzysy – mechanizm rynkowy zawodzi
• Wojny – nadzwyczajna mobilizacja gospodarki
• Bezrobocie – problem ekonomiczny, społeczny,
polityczny
• Nierówności społeczne + demokracja
• Doping zewnętrzny (socjalizm)
• Rozwój cywilizacyjny – jest czym się dzielić.
Cechy poszczególnych kategorii dóbr
Dobra wolne i publiczne
klasyczne (czyste)
Dobra społeczne
(mieszane)
Dobra prywatne
Dostarcza przyroda lub są
finansowane wyłącznie ze
środków publicznych
Finansowane częściowo ze
środków publicznych,
częściowo ze środków
prywatnych
Finansowane wyłącznie ze
środków prywatnych
Nieograniczony dostęp korzystanie przez jedną osobę
nie pozbawia tych dóbr innych
osób; nie trzeba rywalizować,
nie można być wykluczonym z
dostępu
Użytkowane w sposób
zbiorowy lub indywidualny,
ilość ograniczona –
konkurowanie; liczba wzrasta
wraz z rozwojem
cywilizacyjnym
Korzystanie przez jedną osobę
wyklucza możliwość
korzystania przez osobę inną
Powietrze, oceany, morza,
jeziora, rzeki, lasy, parki, drogi,
pokój, ład społeczny,
bezpieczeństwo i porządek
wewnętrzny
Oświata i nauka, zdrowie,
infrastruktura, ubezpieczenia
społeczne, pomoc społeczna,
kultura, ochrona środowiska,
sport, transport zbiorowy
Wyżywienie, ubranie,
mieszkanie, transport,
wypoczynek
Kategorie dóbr i źródła ich finansowania
Źródła
finansowania
Fundusze
prywatne
Fundusze publiczne
Publiczne sensu largo
Dobra
Klasyczne
(czyste)
Społeczne
(mieszane)
Prywatne
Publiczne sensu
stricto
Źródła
finansowania
Fundusze
publiczne
Fundusze prywatne
POJĘCIE FINANSÓW PUBLICZNYCH
Są to fundusze (środki pieniężne) będące w dyspozycji
podmiotów publicznych, przeznaczone na
dostarczanie dóbr publicznych (klasyczne, społeczne)
Ogół działań związanych z gromadzeniem i
wydatkowaniem pieniędzy przez podmioty publiczne
(państwo, samorząd terytorialny, ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne)
Gromadzenie + Wydatkowanie + Kontrola
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
Art. 3. Finanse publiczne obejmują procesy związane z
gromadzeniem środków publicznych oraz ich
rozdysponowywaniem, w szczególności:
1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie środków publicznych;
3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
5) zarządzanie środkami publicznymi;
6) zarządzanie długiem publicznym;
7) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
ŚRODKI PUBLICZNE – skąd się biorą:
DOCHODY
ŚRODKI
ZAGRANICZNE –
bezzwrotne
PRZYCHODY
• podatki
• inne daniny publiczne (składki, opłaty, kary)
• z usług świadczonych przez jednostki FP
• z majątku jednostek FP
• z Unii Europejskiej
• z państw członkowskich EFTA
• z innych państw
• ze sprzedaży papierów wartościowych
• z prywatyzacji
• z otrzymanych kredytów i pożyczek
• ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek
• z działalności JSFP
ŚRODKI PUBLICZNE – na co idą:
WYDATKI
ROZCHODY
• bieżące
• majątkowe
• obsługa długu
• spłaty otrzymanych kredytów i pożyczek
• wykup papierów wartościowych
• udzielone kredyty i pożyczki
• Płatności wynikające z odrębnych ustaw,
których źródłem finansowana są przychody z
prywatyzacji majątku Skarbu Państwa
• Operacje finansowe związane z zarządzaniem
długiem publicznym
• Płatności związane z udziałem S.P. w
międzynarodowych instytucjach finansowych
PRZYCHODY
ROZCHODY
sprzedaż papierów wartościowych
wykup papierów wartościowych
zaciąganie kredytów i pożyczek
spłata udzielonych kredytów i
pożyczek
spłata otrzymanych kredytów i pożyczek
wpływy (przychody) z działalności JSFP
udzielone kredyty i pożyczki
płatności wynikające z odrębnych ustaw, których
źródłem finansowana są przychody z prywatyzacji
majątku Skarbu Państwa
operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem
publicznym
płatności związane z udziałem S.P. w
międzynarodowych instytucjach finansowych
WYNIK FINANSÓW PUBLICZNYCH
A
DOCHODY
WYDATKI
NADWYŻKA
WYNIK FINANSÓW PUBLICZNYCH
B
WYDATKI
DOCHODY
DEFICYT
„bilans musi wyjść na zero”
PRZYCHODY
ROZCHODY
=
DOCHODY
WYDATKI
DEFICYT
– okoliczności powstawania
• W celu wykorzystania nadwyżki z lat ubiegłych
• W związku z realizacją dużych inwestycji np. z wykorzystaniem
środków unijnych
• Niedopasowanie wydatków do dochodów (przejściowe lub
trwałe)
DEFICYT – sposoby finansowania
• Nadwyżki z lat ubiegłych
• Wpływy z prywatyzacji
• Zaciąganie długu
Kredyty i pożyczki
Emisja papierów wartościowych
SALDO FINANSÓW PUBLICZNYCH
(wg ustaw budżetowych – przed nowelizacją)
Wyszczególnienie
2008
2009
2010
Dochody
281 892 096
303 034 805
249 006 601
Przychody
238 999 862
250 618 217
352 506 774
Wydatki
308 982 737
321 221 112
301 220 817
Rozchody
211 909 221
232 431 910
285 859 653
Wynik (nadwyżka/deficyt)
-27 090 641
-18 186 307
-52 214 216
Dochody + przychody
520 891 958
553 653 022
601 513 375
Wydatki + rozchody
520 891 958
553 653 022
587 080 470
0
0
14 432 905
S A L D O (od 2010 deficyt
budżetu środków europejskich)
SALDO FINANSÓW PUBLICZNYCH
(wg ustaw budżetowych – przed nowelizacją)
Dochody + przychody
Wydatki + rozchody
620,000,000
600,000,000
580,000,000
560,000,000
540,000,000
520,000,000
500,000,000
480,000,000
2008
2009
2010
PORÓWNANIE SEKTORÓW
PUBLICZNY
własność
• Państwowa (S.P.)
• Samorządowa (JST)
Misja i
zasady
finanso
wania
• Niekomercyjny – dostarczanie
dóbr publicznych
–
–
–
–
–
Skarb Państwa
Samorząd terytorialny
Fundusze celowe
Agencje rządowe
ZUS, KRUS, NFZ
• Komercyjny – osiąganie zysku
– Przedsiębiorstwa państwowe
– Spółki prawa handlowego
(Skarbu Państwa i JST)
PRYWATNY
• Indywidualna
• Grupowa
• Firmy – zysk i
inwestowanie
• Gospodarstwa domowe
– konsumpcja i
oszczędzanie
Struktura sektora publicznego
Sektor
rządowy
Sektor
samorządowy
(państwowy)
- Skarb Państwa
- gminy, powiaty,
województwa
Sektor ubezpieczeń
społecznych
(ZUS, KRUS
i fundusze, którymi
zarządzają)
Podmioty sektora publicznego
(wyposażone w osobowość prawną)
PAŃSTWOWY
SAMORZĄDOWY
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Skarb Państwa
Agencje rządowe (kilkanaście)
Narodowy Fundusz Zdrowia
Polska Akademia Nauk
Samodzielne publiczne zakłady opieki
zdrowotnej
Państwowe szkoły wyższe (ponad
100)
Państwowe instytucje kultury
(ok.400)
Inne osoby prawne utworzone na
podstawie ustaw (z wyłączeniem p.p.
banków, spółek prawa handlowego)
•
•
Gminy (2478 -2007r.)
Powiaty (379 – 2007r.)
Województwa (16)
Związki JST (ok.150)
Samodzielne publiczne zakłady opieki
zdrowotnej
Samorządowe instytucje kultury
(ponad 6000)
Inne osoby prawne utworzone na
podstawie ustaw (z wyłączeniem p.p.
banków, spółek prawa handlowego)
Jednostki organizacyjne sektora publicznego
(nie posiadają osobowości prawnej)
PAŃSTWOWY – stan III.2012 r.
SAMORZĄDOWY - stan III. 2012 r.
• Jednostki budżetowe
(ok.3150)
• Jednostki nadzorowane (1300)
• Państwowe fundusze celowe
(większość)
• Jednostki badawczorozwojowe
Instytucje gospodarki
budżetowej - kilkanaście
• Jednostki budżetowe
(ok.3300)
• Samorządowe zakłady
budżetowe (ok.8500)
• Gospodarstwa pomocnicze
• Samorządowe fundusze
celowe (na szczeblu powiatu
i województwa: FOGR,
FGZGiK)
•
(od 1 stycznia 2011 r. w sektorze państwowym
nie ma zakładów budżetowych i gospodarstw
pomocniczych)
OGÓŁEM: ok. 5.000
OGÓŁEM: ok. 45.000
Państwowe i samorządowe
osoby prawne
są tworzone na podstawie odrębnych ustaw,
podstawą gospodarki jest plan finansowy wyodrębniający:
1) przychody z prowadzonej działalności;
2) dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
3) koszty, w tym:
a) wynagrodzenia i składki od nich naliczane,
b) płatności odsetkowe wynikające z zaciągniętych zobowiązań,
c) zakup towarów i usług;
4)
5)
6)
7)
środki na wydatki majątkowe;
środki przyznane innym podmiotom;
stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku;
stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.
Projekty planów finansowych państwowych osób prawnych są przekazywane Ministrowi
Finansów
Instytucja gospodarki budżetowej
•
•
jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań
publicznych,
może być utworzona przez ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za
zgodą Rady Ministrów, a także organ lub kierownika następujących jednostek: Kancelarii
Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego,
Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi
sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw
Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora
Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy
•
•
•
•
•
odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania;
pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów,
działa na podstawie statutu nadanego przez organ wykonujący funkcje organu
założycielskiego,
samodzielnie gospodaruje mieniem, kierując się zasadą efektywności jego
wykorzystania.
Przykłady: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, Zakład
Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego oraz Instytucja Gospodarki
Budżetowej w Kancelarii Prezydenta RP (dotąd wszystkie były gospodarstwami
pomocniczymi)
Agencja wykonawcza (rządowa)
•
•
•
•
•
•
•
jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu
realizacji zadań państwa,
zasady działania określa ustawa i statut,
podstawą gospodarki finansowej jest plan finansowy obejmujący przychody z
prowadzonej działalności, dotacje z budżetu państwa, zestawienie kosztów, wynik
finansowy, należności i zobowiązania, wydatki majątkowe,
projekt rocznego planu finansowego agencji wykonawczej ustala jej właściwy
organ w porozumieniu z ministrem sprawującym nadzór nad agencją wykonawczą.
Po zatwierdzeniu przez ministra sprawującego nadzór projekt jest przekazywany
Ministrowi Finansów
planowane wydatki nie powinny być wyższe od planowanych dochodów,
agencja wykonawcza może zaciągać zobowiązania na okres realizacji danego
zadania przekraczający rok budżetowy,
agencja jest obowiązana corocznie wpłacać do budżetu państwa, na rachunek
bieżący dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej ministra
sprawującego nadzór nad tą agencją, nadwyżkę środków finansowych ustaloną na
koniec roku,
Państwowy fundusz celowy
•
•
•
•
•
•
•
•
tworzone na podstawie odrębnych ustaw,
państwowy fundusz celowy może mieć osobowość prawną lub nie posiadać
osobowości prawnej.
przychody pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację
wyodrębnionych zadań państwowych.
państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym
dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w
tej ustawie.
do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem
przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z
budżetu państwa.
podstawą gospodarki finansowej państwowego funduszu celowego jest roczny plan
finansowy.
ze środków państwowego funduszu celowego mogą być udzielane pożyczki jednostkom
samorządu terytorialnego, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.
koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach
posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z
budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich.
Jednostka budżetowa
•
•
•
•
•
•
•
•
•
J.b. są tworzone są przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych,
wojewodów i organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,
nie posiada osobowości prawnej,
działa na podstawie statutu,
pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza
na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki
samorządu terytorialnego (powiązana z budżetem metodą brutto),
podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan dochodów i wydatków,
może posiadać wydzielony rachunek dochodów własnych (darowizny,
odszkodowania, opłaty itp.), z którego finansuje wydatki bieżące i inwestycyjne,
Nie płaci podatków i nie korzysta z kredytów ,
J.b. mogą tworzyć gospodarstwa pomocnicze
Przykłady jednostek budżetowych:
- urzędy władzy oraz administracji państwowej i samorządowej,
- urzędy statystyczne,
- prokuratury, sądy i trybunały, areszty, więzienia,
- jednostki wojskowe, policji, Państwowej Straży Pożarnej,
- szkoły, internaty, świetlice, domy pomocy społecznej,
- zarządy dróg publicznych, zarządy gospodarki wodnej
Gospodarstwo pomocnicze
(od 1 stycznia 2011 tylko samorządowe)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
są tworzone przez jednostki budżetowe,
jest to wyodrębniona z j.b., pod względem organizacyjnym i finansowym, części jej
działalności podstawowej lub ubocznej,
pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych,
może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe,
nowo utworzonemu g.p. może być przyznana z budżetu dotacja na pierwsze
wyposażenie w środki obrotowe,
G.p. wpłacają do budżetu połowę osiągniętego zysku,
podstawą gospodarki finansowej jest plan finansowy obejmujący przychody
własne, dotacje z budżetu, wydatki na wynagrodzenia,
celem powołania gospodarstw jest łagodzenie rygorów budżetowych
obowiązujących jednostkę budżetową - część działalności można oprzeć na
zasadzie samofinansowania (wprowadzenie opłat, komercjalizacja działalności),
Przykłady: warsztaty szkolne, stołówki, hotele pracownicze, zakłady produkcyjne
przy zakładach karnych.
Zakład budżetowy
(od 1 stycznia 2011 tylko samorządowy)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
tworzone są przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego ,
odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania np. w zakresie: gospodarki mieszkaniowej,
lokalnego transportu zbiorowego, utrzymania zieleni, prowadzenia targowisk, dostarczania
mediów (woda, kanalizacja, gaz, energia cieplna itp.)
pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych,
może otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe i dotacje na realizację inwestycji; w
wysokości nie większej niż 50% kosztów działalności (nie dotyczy dotacji inwestycyjnych)
nowo utworzonemu zakładowi może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu na
wyposażenie w środki obrotowe,
podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy,
wpłaca do budżetu nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu
sprawozdawczego,
ma większą niż jednostka budżetowa swobodę finansową w zakresie bieżącej działalności
gospodarczej, ponieważ w planie finansowym można dokonywać zmian w ciągu roku w
przypadku realizowania wyższych od planowanych dochodów i wydatków - pod warunkiem,
ze nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu, ani zwiększenia dotacji z budżetu,
Przykłady: ośrodek wypoczynkowy, ośrodek szkoleniowy
Środki specjalne
•
•
•
•
•
•
•
Wyodrębnione rachunki bankowe, na które państwowe jednostki budżetowe
mogą odprowadzać niektóre z uzyskiwanych przez siebie przychodów,
Uzyskane przychody służą do finansowania wydatków, nie ujętych w budżecie j.b.
W pierwotnym zamyśle środki specjalne miały być instrumentem zachęcającym j.b.
do poszukiwania dodatkowych, ubocznych dochodów z „działalności gospodarczej”
(np. z wynajmu pomieszczeń, sprzedaży zbędnego sprzętu),
Na przełomie lat 80/90 obok środków specjalnych „gospodarczych” zaczęły być
tworzone (na podstawie odrębnych przepisów ustawowych) rachunki środków
specjalnych, na które mogły być kierowane nie tylko wpływy z działalności
ubocznej, lecz również dochody powstające w ścisłym związku z podstawową
działalnością jednostek, a nawet dochody publiczne (budżetowe),
Kolejnym instytucjom państwowym zaczęto przyznawać prawo do korzystania poza
budżetem państwa z części należnych Skarbowi Państwa środków publicznych,
Rozrost środków specjalnych prowadzi do dezintegracji finansów publicznych i
osłabienia kontroli ich wykorzystania,
Tworzone w ostatnich latach środki specjalne charakterem swoich dochodów i
sposobem działania bardziej przypominają fundusze celowe niż dawne,
„klasyczne” środki specjalne.
Zakres podmiotowy sektora instytucji rządowych i samorządowych
Zakres podmiotowy sektora instytucji rządowych i samorządowych
Instytucje rządowe – c.d.
Zakres podmiotowy sektora instytucji rządowych i samorządowych
Instytucje rządowe – c.d.
Zakres podmiotowy sektora instytucji rządowych i samorządowych
Zakres podmiotowy sektora instytucji rządowych i samorządowych
Funkcje finansów publicznych = funkcje państwa
(ujęcie zadaniowe)
Zarządzanie
państwem
• stanowienie
prawa
• egzekucja
prawa,
• ochrona przez
zagrożeniami
Świadczenie
wybranych usług
•ochrona środowiska
•transport (drogi)
•oświata
•zdrowie
•opieka
•kultura
Transfery
pieniężne
•
•
•
•
emerytury
renty
świad. rodzinne
zasiłki dla
bezrobotnych
• stypendia
• dopłaty dla
rolników
• dotacje dla firm
Funkcje finansów publicznych = funkcje państwa
(ujęcie ogólne)
• Fiskalna – dostarczanie podmiotom publicznym
środków finansowych na realizację ich zadań
• Redystrybucyjna – wtórny podział PKB
• Stymulacyjna – oddziaływanie na stosunki
gospodarcze i społeczne
• Ewidencyjno-kontrolna – ewidencja i kontrola
przebiegu procesów gospodarczych
Podstawowe kwestie związane z finansami publicznymi
• Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądze w takiej, a nie
innej wysokości?
• Od czego zależy wielkość tego popytu?
• Jakie dziedziny życia powinny być finansowane ze środków publicznych?
• W jaki sposób popyt może być zaspokojony (podatki, cła, inne sposoby)?
• Jakie skutki dla gospodarki i społeczeństwa powoduje gromadzenie i
wydatkowanie funduszy publicznych?
• Jakie instrumenty gromadzenia i wydatkowania środków stosować, aby
ograniczyć do minimum negatywne skutki w dziedzinie efektywności i
sprawiedliwości?
• Jak podzielić zadania i środki pomiędzy poszczególne rodzaje podmiotów
publicznych (państwo, samorząd terytorialny, inne)? Decentralizacja czy
dekoncentracja ?
• Jak łączyć cele czysto fiskalne z celami pozafiskalnymi np. w zakresie
korygowania rozkładu dochodów, wspierania wzrostu gospodarczego?
Dylematy finansów publicznych
• Dostarczenie dóbr publicznych ogranicza możliwość
zaspokajania potrzeb za pomocą dóbr prywatnych
(ograniczoność środków)
• Im więcej chcemy od państwa, tym większe musimy płacić
podatki
• Wiele potrzeb może być zaspokajanych za pomocą dóbr
społecznych lub dóbr prywatnych (kryteria wyboru dóbr
społecznych)
• „Bezpłatność” dóbr publicznych może prowadzić do
marnotrawstwa i nadużyć
• Dominacja dóbr publicznych zniechęca do wysiłku i
aktywności
• Konsumpcja dóbr publicznych jest w pewnym sensie
konsumpcją przymusową
• Czy i w jakim stopniu zlecać zadania sektorowi prywatnemu?
