i. zarządzanie finansami przedsiębiorstwa
advertisement
I. Z A R Z ĄD Z A N IE F I N A NS A MI PR ZE DS IĘ B IO R ST W A Po 1989 r. gospodarka rynkowa jest gospodarką finansową. Pieniądz pełni bardzo ważne funkcje jako: - Środek płatniczy - Środek wymiany - Środek gromadzenia - Pobudzenie i weryfikacja procesów gospodarczych Istota finansów przedsiębiorstwa wyraża się w kreowaniu przyszłych warunków jego działalności. Natomiast umiejętność wykorzystania środków pieniężnych w procesach decyzyjnych określa się mianem zarządzania finansami. Zjawiska i procesy zachodzące w przedsiębiorstwie przy pomocy czy za pośrednictwem pieniądza składają się na pojęcie finansów firmy. 3 aspekty rozpatrywania finansów: 1. Funkcjonalny – proces gromadzenia i wykorzystywania pieniądza; 2. Podmiotowy – (podmiotowa i organizacyjna) finanse firmy przedstawiane są z punktu widzenia podmiotowej i organizacyjnej struktury przedsiębiorstwa; 3. Przedmiotowy – zjawiska finansowe przedstawia się w różnych wyodrębnionych sferach działalności przedsiębiorstwa, np. bieżącej, rozwojowej. w planowaniu, budżetowaniu, analizie finansów; Gospodarka finansowa spełnia szereg funkcji: 1. Określa równowagę finansową przedsiębiorstwa i jego zdolność płatniczą, która oznacza, że posiada ono płynność finansową. Zaś za płynność rozumie się dysponowanie wolnymi środkami finansowymi, które mogą być szybko lokowane w różnych przedsięwzięciach. 2. Aktywizuje rzeczowe procesy gospodarcze (produkcję) i wymusza ich efektywność ekonomiczną. 3. Łączy w syntetycznej formie pieniężnej poszczególne sfery działalności przedsiębiorstwa (finansową, kadrową, operacyjną, materiałową, gospodarczą). 4. Określa miejsce powstawania kosztów i źródła kreowania przychodów. 5. Umożliwia ocenę efektywności działalności przedsiębiorstwa w przekroju poszczególnych sfer i wyodrębnionych ekonomicznie komórek organizacyjnych tego przedsiębiorstwa. 6. Zapewnia środki na przedsięwzięcia rozwojowe i określa zarazem dla nich wymogi efektywnościowe. 7. Daje szansę osiągania nadwyżek (zysków) sygnalizując o zagrożeniach mogących je pomniejszyć a płynących z wewnątrz jak i z otoczenia przedsiębiorstwa. 8. Pomaga określić opłacalność przyjętych kierunków ekspansji (rozwojowej, inwestycyjnej). 9. Stwarza przesłanki dla wzrostu dochodów pracowniczych i pomnażania majątku właścicieli. 10. Warunkuje określony układ stosunków przedsiębiorstwa z otoczeniem rynkowym i instytucjonalnym. Cele zarządzania finansami są takie same jak cele samego przedsiębiorstwa. Celem wszystkich decyzji jest maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Wzrost tej wartości prowadzi do zwiększenia stanu posiadania właścicieli przedsiębiorstwa poprzez: 1. Maksymalizowanie zyskowności i rentowności kapitałów własnych 2. Optymalizowanie nadwyżki finansowej przy przestrzeganiu zasady rozsądnego ryzyka finansowego. Cele pośrednie: - Dążenie do maksymalizacji zysku - Osiągnięcie zadowalającego poziomu zysku - Maksymalizacja sprzedaży i zwiększenie udziałów przedsiębiorstwa w określonym segmencie zysku - Stabilizacja sprzedaży i utrzymanie obecnego poziomu na rynku - Utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia i wynagrodzenia. Podstawowym czynnikiem określającym wartość przedsiębiorstwa jest wielkość strumienia dochodów jakie to przedsiębiorstwo przynosi właścicielowi lub właścicielom (spółka). 1 W zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa występują 2 sfery o odmiennych właściwościach: 1. Pomnażanie dochodów – ma zapewnić równowagę finansową i zdolność płatniczą przedsiębiorstwa. Zaopatrzone jest w zespół narzędzi (mierników, wskaźników). Sygnalizuje na bieżąco o szansach i zagrożeniach wynikających z otoczenia i umożliwia kierownictwu podejmowanie odpowiednich decyzji. 2. Projektowanie przyszłości firmy, gdyż decyzje podjęte w jej zakresie będą skutkowały dochodami lub stratami w przyszłych okresach. Są one obarczone ryzykiem, którego zmniejszenie zależy od wielu czynników: - Umiejętność projektowania przyszłości - Umiejętność oszacowania ryzyka i znalezienia sposobów zabezpieczenia się przed ewentualnymi skutkami niepowodzenia. Proces zarządzania finansami sprowadza się do konieczności podejmowania decyzji: 1. Inwestycyjnych (w szerokim znaczeniu) – w wyniku których kształtowana jest wielkość i struktura aktywów niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej czyli dotyczących wykorzystania kapitału. 2. Finansowych (w wąskim znaczeniu) - odnoszących się do źródeł finansowania tych aktywów (aktywa = zasoby, pasywa = źródła), a szczególnie ich rozmiarów, rodzajów i struktury czyli rozstrzygających o pozyskiwaniu i gromadzeniu kapitału. Przez inwestowanie rozumie się każde wykorzystanie kapitału celem jego powiększenia. Inwestycją może być: 1. Pomnażanie majątku trwałego, jego remonty (kapitalne, nowelizacje). Są to inwestycje rzeczowe. 2. Lokaty środków pieniężnych w akcje, obligacje, bony skarbowe, udziały, pożyczki, świadectwa udziałowe. Są to inwestycje kapitałowe lub finansowe. Wybór miejsc i sposobów inwestowania wiąże się ze znajomością przyszłych warunków rynkowych zapewniających osiąganie wysokiej stopy zwrotu od wniesionych lokat. Inwestuje się w dziedziny atrakcyjne dla inwestorów, które cieszą się wysoką opłacalnością produktów. W decyzjach inwestycyjnych uwzględnia się: 1. Strategię inwestycyjną firmy 2. Nowe możliwości inwestycyjne uzyskane na podstawie badań i zebranych informacji 3. Projekcję spodziewanych strumieni przychodów jako wynik sprzedanych towarów, usług, wyrobów 4. Wybór wariantów inwestycyjnych w oparciu o kryteria efektywnościowe 5. Wyniki kontroli wydatków inwestycyjnych Decyzje finansowe dotyczą wyboru źródeł zasilenia kapitałowego, co wymaga zestawienia nakładów i efektów wskazujących na najtańsze sposoby pozyskania środków kapitałowych. Bierze się tutaj pod uwagę: - Warunki dostępności i stopień uciążliwości czerpania kapitału z potencjalnych źródeł - Czas oczekiwania ,itp. Potencjalnymi źródłami zasilania przedsiębiorstwa w kapitał są: 1. Zatrzymanie własnych nadwyżek (zysków) zgodnie z przyjętą polityką podziału nadwyżki 2. Emisja akcji, obligacji 3. Kredyty bankowe, pożyczki Te decyzje mają jednakowe znaczenie, choć są podejmowane w różnym czasie. Zarządzanie finansami jako proces decyzyjny rozpoczyna się od sformułowania potrzeb w zakresie poziomu i struktury aktywów (inwestycje). Zamierzenia te są później konfrontowane z możliwościami i warunkami pozyskania źródeł finansowania. W wyniku tej konfrontacji może być podjęta negatywna lub pozytywna decyzja o inwestowaniu w zależności od możliwości ich sfinansowania kapitału oraz od relacji między kosztem tego kapitału a uzyskiwanymi efektami. 2 Obszar decyzji finansowych można uznać za weryfikujące decyzje inwestycyjne, jakkolwiek decyzje finansowe nie są przez to ważniejsze, a decyzje inwestycyjne nie są im podporządkowane. Decyzje bieżące (operatywne) są związane z działalnością operacyjną, której celem jest efektywne zarządzanie składnikami majątkowymi oraz kapitałowymi przedsiębiorstwa. Największe rezerwy efektywnościowe tkwią w zarządzaniu kapitałem obrotowym. Optymalizacja tych składników wyzwala płynne środki pieniężne, które mogą być korzystnie zainwestowane, mogą zmniejszać zapotrzebowanie na zewnętrzne źródła zasilania kapitałowego. Formuła zarządzania finansami PRZYCHODY KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU WYNIK FINANSOWY P KUP zysk / dochód P KUP strata P = KUP = 0 Nadwyżka przychodów nad kosztami stanowi zysk brutto do opodatkowania, a po opodatkowaniu jest to zysk netto. Natomiast odpowiednikiem tej kategorii zysku jest dochód stanowiący podstawę opodatkowania dochodowego. Pojecie dochodu używane jest do osób fizycznych oraz firm stosujących tzw. Uproszczone zasady ewidencji gospodarczej. Personel Company Value Income Income Added Tax Tax Tax Aby uzyskać zwiększenie dochodu trzeba: 1. Maksymalizować przychody przy względnie stałym koszcie; 2. Minimalizować koszty przy względnie stałym przychodzie (nigdy nie można jednocześnie maksymalizować przychodów i minimalizować kosztów). Potencjalnymi źródłami tworzenia przychodu są: 1. Przychód ze sprzedaży produktów, usług, towarów. Jest on kreowany poprzez aktywizację podaży w ujęciu ilościowym i jakościowym w drodze przemian w jej strukturze asortymentowej, stosowanie zróżnicowanych strategii cenowych przejawiających się w różnej formie sprzedaży. 2. Przychody osiągane z operacji finansowych na rynku kapitałowym z tytułu zakupu i sprzedaży papierów wartościowych, udziałów w jakichś przedsięwzięciach, z udzielenia pożyczek, przyjmowania depozytów oraz dokonywania lokat w innych firmach. 3. Przychody z operacji finansowych 4. Przychody z operacji finansowych na rynkach walutowych, różnice walutowe 5. Korzyści z przedsięwzięć efektywnościowych, tj. lepsze wykorzystanie technologii, racjonalizacja rozmieszczenia produkcji czy punktów sprzedaży, optymalizacja stanów zapasów, racjonalizacja przewozów, poziomowość struktury zatrudnienia i wynagrodzeń, lepsze wykorzystanie czasu pracy. 6. Efekty z tytułu sprawnej działalności służb finansowych w postaci przyspieszonych cykli rozliczeniowych, minimalizacja poziomu należności, egzekwowanie należności przeterminowanych i odsetek z tego tytułu, terminowe regulowanie zobowiązań. 7. Korzyści wynikające z wyboru najatrakcyjniejszych form i firm ubezpieczeniowych. 8. Wpływy z amortyzacji (jest kosztem, ale nie jest wydatkiem). 9. Wpływy ze sprzedaży środków trwałych 10. Wszelkie refundacje, dotacje z subwencji. Manager finansowy Funkcje managera finansowego: 1. Organizuje i nadzoruje obieg informacji wewnętrznej umożliwiającej kontrolę przebiegu operacji finansowych, sygnalizującej możliwość występowania ewentualnych zagrożeń i i nieprawidłowości, których usunięcie wymaga interwencji oraz ocenę bieżącej sytuacji firmy. 3 2. Nadzoruje sporządzanie planów finansowych, budżetów 3. Podejmuje decyzje zmierzające do zapewnienia dopływu niezbędnego kapitału z zewnątrz przy minimalizacji kosztów finansowych oraz do zapewnienia należytej płynności finansowej (płatniczej). 4. Utrzymuje kontakty z kontrahentami firmy występującymi w charakterze wierzycieli i dłużników, a także z organami skarbowymi w związku z wymiarem i regulowaniem podatków. Podpisuje umowy kredytowe i inne dokumenty związane z konsekwencjami finansowymi dla firmy. 5. Podpisuje umowy kredytowe i inne dokumenty związane z konsekwencjami finansowymi dla firmy, np. zamówienia, zobowiązania. 6. Sprawuje nadzór nad prawidłowym i terminowym przygotowaniem sprawozdań finansowych (bilans, rachunek zysków i strat). 7. Przedkłada kierownictwu informacje o sytuacji finansowej firmy i jej przewidywanym rozwoju oraz o wynikających z tego konsekwencjach dla firmy. I I. S Y STEM F I N AN SO W Y P R ZED S IĘ B I O RST W A Przedsiębiorstwo jest włożonym przez właścicieli lub współwłaścicieli podmiotem mającym na celu osiągnięcie zysku. Jest założonym przez właściciela lub współwłaścicieli podmiotem zajmującym się działalnością, która ma przynieść „t” wynik finansowy lub zysk przez sprzedaż efektów tej działalności. Finansowym wyrazem działalności przedsiębiorstwa na własne ryzyko jest: 1. Ryzyko poniesienia straty, która obarcza właścicieli wniesionych wkładów, 2. Ryzyko niewypłacalności, która oznacza niezdolność do spłacania wymagalnych na niej zobowiązań. Patrząc na przedsiębiorstwo ze strony bilansu można zarządzanie zdefinansować jako naukę zarządzania przepływem zasobów i kapitałów. Proces zarządzania polega na podejmowaniu decyzji dotyczących opłacalności i sposobu pozyskiwania zasobów oraz inwestowania kapitału na podstawie odpowiednich danych wynikających z przeprowadzonych analiz i ocen. Zasadniczy trzon zarządzania sprowadza się do zarządzania aktywami i pasywami oraz określenie możliwości i opłacalności zaangażowania kapitału w różnych przedsiębiorstwa. Bilans sporządza się na koniec roku. Aktywa – podstawowe pozycje rodzajowe. Pasywa – po prawej stronie. Są ustawione w kolejności wskazującej na rosnący stopień ich płynności finansowej, łatwość z jaką mogą być użyte jako gotówka, zużyte na uregulowanie zobowiązań (aktywa). Pasywa są ustawione według pilności ich zwrotu, poczynając od składników do trwałej użyteczności. Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe = KAPITAŁ STAŁY (który powinien zapewnić pokrycie składników aktywów o najniższej płynności (przynajmniej) – majątek trwały). Aby zarządzanie finansami było skuteczne musi być dostosowany doń odpowiedni system finansowy, który stanowi jego specyficzny układ właściwy tylko danemu przedsiębiorstwu. Każdy system finansowy jest inny dla każdego przedsiębiorstwa. Cechy wspólne: - System jest zawsze zbiorem elementów składowych przedsiębiorstwa, tworzących jego strukturę organizacyjną, powiązanych podsystemem wzajemnych relacji w postaci wyznaczonych celów, zadań, odpowiedzialności, zależności oraz podsystemem obiegu informacji. Skonstruowanie odpowiedniego systemu finansowego wymaga umiejętnego połączenia zagadnień związanych z ustaleniem struktury zasobów rzeczowych źródeł pochodzenia oraz przeznaczenia funduszy (kapitałów), określenia pożądanych relacji nakładów i wyników, płynności, nakładów, inwestycji itd. Przede wszystkim zaś konieczne jest określenie zakresu i rodzaju działań w wymiarze finansowym, aby było możliwe sprawne zarządzanie 4 finansami, czyli podejmowanie decyzji o największym stopniu trafności i w odpowiednim czasie. W skład systemu finansowego wchodzą następujące elementy: 1. Zarządzanie aktywami i pasywami 2. Zarządzanie nadwyżką finansową, 3. Zarządzanie gotówką, 4. Zarządzanie zobowiązaniami, 5. Prowadzenie rachunku kosztów, 6. Budżetowanie, 7. Kontrola finansowa. System finansowy = System zarządzania Zarządzanie aktywami i pasywami - podstawowym celem tego zarządzania jest ustalenie optymalnej struktury bilansu przedsiębiorstwa, tzn. takiej, która umożliwia osiągnięcie celów przedsiębiorstwa, czyli m.in. równowagi finansowej. Zarządzanie nadwyżką finansową – celem tego zarządzania jest jej optymalizowanie (nadwyżki) albo maksymalizowanie oraz optymalny jej podział z uwzględnieniem oczekiwań właścicieli przedsiębiorstwa w krótkim i długim czasie. Zarządzanie gotówką – celem tego zarządzania jest ustalenie optymalnego składu wpływów i wydatków, umożliwiającego osiągnięcie i utrzymanie płynności finansowej na odpowiednim poziomie. Każde zjawisko gospodarcze w przedsiębiorstwie: 1. Przysparza firmie gotówki poprzez jej wpływ (inflow), 2. Powoduje jej wpływ (outflow), 3. Może mieć skutek gotówkowy odroczony w czasie (kredyt handlowy, kredyt kupiecki). Generalnie zarządzanie gotówką powinno dać odpowiedź na pytanie „Czy w danym okresie wielkość wpływów gotówki jest większa od wielkości jej wpływów, czy też jest odwrotnie?”. Różnica tych 2 czynników nosi nazwę cash flow. Zarządzanie gotówką ma charakter dynamiczny, tzn. pozwala stwierdzić co dzieje się w danym momencie, a nie jaki jest efekt na koniec tego okresu. Takie spojrzenie na przepływy gotówki pozwala przypisać im funkcję oceniającą, zwaną zmianą pozycji gotówkowej firmy, która stanowi silny czynnik korygujący stan gotówki z początku okresu (czyli jej pozycję gotówkową na początek okresu). Firma powinna tak zarządzać finansami, aby stan gotówki nie spadł poniżej minimalnego poziomu, wyznaczonego przez samo przedsiębiorstwo jako gwarancję bezpieczeństwa gotówkowego (finansowego), ale nie wyklucza do sytuacji , że okresowo pojawią się występujące stany gotówki na koniec okresu, lokowane w następnych okresach w zamieniony sposób. Przepływy gotówki I. Wpływy z działalności bieżącej: 1. Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i usług, 2. Dotacje, 3. Wyniki z pozostałej sprzedaży (+/-), 4. Zyski nadzwyczajne, 5. Wzrost (-) lub spadek (+) stanu należności, 6. Wzrost (+) luba spadek (-) stanu rezerw gotówki. II. Wydatki na działalność bieżącą: 7. Koszt własny sprzedaży (bez amortyzacji, kosztów finansowych i podatku VAT), 8. Podatki (VAT, dochodowy i inne), 9. Straty nadzwyczajne, 10. Wzrost (-) lub spadek (+) stanu zapasów, 11. Wzrost (-) i spadek (+) stanu zobowiązań, 12. Wzrost (-) lub spadek (+) stanu zadłużenia krótkoterminowego, 13. Wzrost (-) lub spadek (+) stanu zadłużenia przeterminowanego, 14. Wzrost (+) lub spadek (-) stanu rozliczeń międzyokresowych czynnych, 5 15. Wzrost (-) luba spadek(+) stanu rozliczeń międzyokresowych biernych. III. Przepływy pieniężne z bieżącej działalności finansowej: 16. Przychody z operacji finansowych, 17. (-) Koszty finansowe, 18. Wzrost (-) luba spadek (+) stanu krótkoterminowych papierów wartościowych, IV. Przepływy pieniężne netto z działalności bieżącej i finansowe (I – II + III). V. Wydatki nie związane z działalnością bieżącą: 19. Wydatki inwestycyjne, 20. Dywidendy, 21. Spłata zadłużenia długoterminowego, 22. Inne wypłaty z zysku netto. VI. Wpływy z instrumentów finansowych: 23. Sprzedaż akcji (udziałów), 24. Sprzedaż obligacji, 25. Kredyty, pożyczki długoterminowe. VII. Zmiana stanu zasobów pieniężnych (IV – V + VI). Zyski nadzwyczajne – celem jest optymalizacja ich struktury czasowej (relacja między zabowiązaniami krótkoterminowymi i długoterminowymi) oraz rodzajowej (zobowiązania wobec budżetu, banku, innych wierzycieli). Wzrost (-) lub spadek (+) stanu należności – celem jest osiągnięcie właściwego poziomu kosztów w różnych układach (rodzajowym – materiały, płace) poprzez prawidłową ich ewidencję, naliczanie i rozliczanie. Wzrost (+) lub spadek (-) stanu rezerw gotówki – celem jest oszacowanie i zaplanowanie przychodów i rozchodów, jakie wystąpią w przyszłych okresach, co daje punkt odniesienia do ich bieżącej kontroli oraz pozwoli ustalić wysokość przewidywanego wyniku finansowego. Koszt własny sprzedaży (bez amortyzacji, kosztów finansowych i podatku VAT) – zadaniem kosztów finansowych jest zapewnienie efektywności poniesionych nakładów oraz sprawdzenie stopnia realizacji wyznaczonych celów przedsiębiorstwa, jako całości oraz poszczególnych jego komórek. Kontrola finansowa polega na ustalaniu odchyleń wielkości rzeczywistych od wielkości założonych (normatywów) oraz identyfikowanie przyczyn występowania tych odchyleń. Istotną rolę odgrywa tu budżetowanie. Sposoby zarządzania finansami: 1. Statyczne – polega na analizie i ocenie efektów rzeczowych, mierzonych wielkościami finansowymi w wymiarze pieniężnym expost na podstawie danych finansowych. Spełnia ważną funkcję głównie w zakresie poznawania skutków podejmowanych działań pozwalających na ustalenie ich przyczyn. 2. Dynamiczne – oznacza zdolność antycypacji (przewidywania) zmian zachodzących w samym przedsiębiorstwie, jak i w jego otoczeniu oraz zdolność dostosowania się do tych zmian. Jest to zarządzanie exante i zajmuje się planowaniem strategicznym i bieżącym, opartym na prognozach i projekcji w przyszłości, analizą rynków otoczenia technologii, możliwości i ograniczeń, wyznaczaniem krótko i długookresowych celów finansowych, formułowaniem założeń spełnienie których ma doprowadzić do osiągnięcia określonych celów przedsiębiorstwa. To zarządzanie spełnia dwojaką rolę: 1. Umożliwia analizę i ocenę dotychczas osiągniętych rezultatów, porównywanie ich z przyjętymi założeniami oraz podejmowanie działań korekcyjnych. 2. Umożliwia na podstawie sporządzanych zestawień i rachunków dokonywanie szacunków i przewidywań przyszłych wielkości ekonomicznych. Domeną zarządzania dynamicznego jest przyszłość ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa, którą można przewidzieć przy zastosowaniu odpowiednich technik w ograniczonym zakresie i przy pewnych założeniach wynikających np. ze zmiennej wartości pieniądza w czasie. 6 Wszelkie przewidywania i szacunki mogą być wiarygodne w takim stopniu, jak dane na podstawie których ich dokonano. Istotne są też założenia, zgodnie z którymi ustalono zależności pomiędzy zmiennymi przy niezmienności pozostałych warunków i braku innych czynników. Dlatego zarządzanie finansami nie jest i nie może być nigdy nauką ścisłą. Otoczenie jest rozumiane jako zespół czynników, mechanizmów, instrumentów pojawiających się samorzutnie w gospodarce rynkowej, jak również kreowanych przez różne instytucje. Oddziaływanie otoczenia na przedsiębiorstwo przejawia się w postaci wysyłania przezeń różnego rodzaju impulsów i sygnałów, które wpływają bezpośrednio lub pośrednio na zachowanie przedsiębiorstwa. Płyną one z 4 sfer: 1. Z rynku, który weryfikuje społeczną użyteczność towarów i usług, narzuca przedsiębiorstw ceny, do których musi się ono dostosować, i z rynku też płyną dla przedsiębiorstwa najpoważniejsze szanse i zagrożenia w postaci zmian koniunkturalnych, otwierania, kurczenia się i zamykania rynków zbytu, nasilania się lub ograniczania konkurencji. Rynek – najistotniejszy ze źródeł oddziałujących z zewnątrz. 2. Założeń polityki gospodarczej państwa, które wyrażają się w: - Określaniu kierunków i priorytetów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, w wyniku czego jedne dziedziny gospodarki są preferowane, a inne ograniczone. - Podziale PK, który jest świadomie przemieszczany z jednej dziedziny do drugiej. - Kształtowaniu cen towarów i usług oraz dochodów pracowniczych co znajduje wyraz w różnicowaniu sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. - Określaniu zasad współpracy gospodarczej z zagranicą, uzewnętrzniających się m. In. W postaci limitowania koncesji, określeniu kontyngentów, wydawaniu zakazów przywozu lub wywozu określonych towarów. 3. Założeń polityki finansowej, które wynikają z przyjętych założeń polityki gospodarczej i pojawiają się w postaci narzędzi pośredniego oddziaływania na decyzje przedsiębiorstw zawartych w założeniach polityki budżetowej, podatkowej, celnej, cenowej, walutowej. Zawarte są w budżecie państwa. 4. Instytucji, które interesują się działalnością przedsiębiorstwa. Na działania przedsiębiorstwa duży wpływ, a niekiedy znaczący mają instytucje zewnętrzne, takie jak: - Partie polityczne, - Układ władzy, - Środki masowego przekazu. I II . W A RTO ŚĆ P I E N I ĄD Z A W C Z A SI E , STO P A PR O CE NT O W A Wartość pieniądza zależy od wielu rozmaitych czynników. Istnieją związki pomiędzy zmianami w jego wartosci oraz relacja jaka zachodzi pomiedzy wzrostem ilosci pieniadza w obiegu w stosunku do wzrostu produktu krajowego. Istnieje zwiazek pomiedzy relacja pieniadza a dynamika ogolnego poziomu cen. Inflacja spadek sily nabywczej pieniadza, któremu towarzyszy ogolny wzrost podzialu cen towarow i uslug. W przypadku postepujacej inflacji nastepuje deprecjacja pieniadza, czyli obnizenie jego wartosci. W przypadku deflacji (odwrotnosc inflacji) nastepuje zmniejszenie doplywu srodkow pienieznych do gospodarki, co oznacza zmniejszenie podazy pieniadza, a zarazem zwiekszenie jego wartosci. Wartosc pieniadza rosnie przede wszystkim w wyniku ogolnego spadku cen towarow i uslug. Agregacja pieniadza – wzrost wartosci. Zmiany wartosci pieniadza krajowego znajduja odbicie w ksztaltowaniu się kursow walutowych, czyli cen pieniadza zagranicznego. Jeżeli zmiany takie dokonywane sa z urzedu przez bank centralny (NBP) to mamy do czynienia ze zjawiskiem dewaluacji (obnizenie wartosci pieniadza krajowego w stosunku do pieniadza zagranicznego) lub rewaluacji (wzrost wartosci pieniadza krajowego do pieniadza zagranicznego). Cena wykorzystania obcego pieniadza (albo pozyczonego) wyraza się w postaci stopy procentowej (odsetek). Stopa procentowa jest cena jaka placi dluznik wierzycielowi za udostepnione srodki pieniezne. Stopa procentowa po uwzglednieniu pozyczonej sumy pienieznej oraz czasu pozyczki pozwala na ustalenie kosztu korzystania z obcego kapitalu lub dochodu uzyskanego 7 dzieki lokacie. I tak okreslony koszt obcego pieniadza stanowi dla pozyczkobiorcy koszt uzyskania przychodow, a dla pozyczkodawcy dochod, który podlega opodatkowaniu podatkowi dochodowemu. Koszt pieniadza można ustalic także przez zastosowanie, tzw. rachunku odsetek: 1. ...........................str18...................od tej samej kwoty pienieznej co z reguly oznacza, ze sa one pobierane biezaco po naliczeniach, 2. Rachunek odsetek zlozonych, przy którym odsetki ulegaja kapitalizacji, tzn. nie sa one na biezaco wyplacane, ale powiekszaja pierwotnie kapital, a tym samym podstawe do obliczania odsetek za nastepny okres, natomiast wyplata odsetek nastepuje dopiero lacznie ze zwrotem kapitalu. Stopa % w gospodarce rynkowej jest jednym z najwazniejszych parametrow wplywajacych zarówno na ogolna koniunkture gospodarcza kraju, czy to w skali miedzynarodowej, jak tez na dzialalnosc poszczegolnych podmiotow gospodarczych: - Przedsiebiorstw, - Gospodarstw domowych. Wysokosc stopy procentowej zalezy: 1. Poziomu infalacji, 2. Okresu umorzenia, czyli okresu na jaki udostepnione sa srodki pieniezne, czyli pozyczone, 3. Wynagrodzenia wierzyciela za czas oczekiwania na naleznosci, 4. Ryzyko zwiazane z mozliwoscia czasowej lub definitywnej (ostatecznej) niewyplacalnosci dluznika, 5. Koszt unieruchomienia kapitalu (unieruchomiony u wierzyciela). Trzy koncepcje ujecia relacji miedzy stopa procentowa dlugu krotko-dlugoterminowego, czyli tzw. czasowej struktury stop %: 1. Koncepcja preferencji plynnosci, 2. Koncepcja oczekiwan inflacyjnych, 3. Koncepcja segmentu rynku finansowego. Koncepcja preferencji plynnosci - opiera się na zalozeniu, ze inwestorzy sa bardziej sklonni utrzymywac papiery dluzne krotkoterminowe (obligacje), gdyz w przypadku wzrostu stopy % ceny gieldowe rynkowe dlugoterminowych papierow ulegaja gwaltownemu spadkowi, a ich posiadacz jest narazony na ryzyko straty wynikajacej ze spadku ich cen i w zwiazku z tym domaga się odpowiedniej rekompensaty za to ryzyko w postaci podwyzszonej stopy %, ale wzrost poziomu stopy % wplywa także na poziomy cen papierow krotkoterminowych, ale w mniejszym stopniu. Koncepcja oczekiwań inflacyjnych - opiera się na zalozeniu ze wyzsze stopy dlugu dlugoterminowego niż krotkoterminowego wynikaja z oczekiwan wzrostu stopy inflacji i w konsekwencji wzrostu stopy procentowej w przyszlosci, z kolei nizsze stopy dlugu dlugoterminowego niż krotkoterminowego wynikaja z oczekiwan spadku stopy inflacji i tym samym spadku stopy % w przyszlosci. Koncepcja segmentu rynku finansowego - punktem wyjscia jest zalozenie, ze czesc inwestorow na rynku finansowym angazuje się rownie w zakup papierow krotkoterminowych, czesc zas w zaciaganie kredytu dlugoterminowego. Rownoczesnie czesc kredytobiorcow potrzebuje w tym samym czasie kredytu krotkoterminowego, zas czesc tylko kredtu dlugoterminowego i w sytuacji, gdy podaz kredytu krotkoterminowego jest relatywnie wysoka w stosunku do popytu, zas podaz kredytu dlugoterminowego jest niedostateczna w stosunku do zgloszonego popytu. Kredytobiorcy musza oferowac relatywnie wyzsza stope oprocentowania kredytu dlugoterminowego w celu naklonienia czesci kredytodawcow do udostepnienia srodkow na dluzsze terminy, w zwiazku z tym niedostateczna podaz papierow krotkoterminowyc będzie czynnikiem podwyzszajacym stope % krotkoterminowa, która w tych warunkach może być wyzsza niż stopa dlugoterminowa. Rodzaje stop %: 8 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nominalna, Realna, Efektywana, Stala, Zmienna, Krotko-dlugoterminowa. Nominalna stopa % - sklada się z wielu skladnikow, bedacych czynnikami determinujacymi rynkowe stopy procentowe. Nominalna stopa % = podstawowa stopa % [za taka uznaje się stope oprocentowania krotkoterminowych obligacji skarbowych (urzedowych)] + premia inflacyjna + premia z tytulu ryzyka niewyplacalnosci i nieterminowosci + premia z tytulu plynnosci. Nominalna stopa %, która ksztaltuje się z gry podazy i popytu na rynku ................str20.............. Realna stopa % - na jej wysokosc wplywa inflacja, jeżeli stopa % przekroczy poziom inflacji to roznice miedzy tymi wielkosciami okresla się mianem stopy realnej. Wysokosc jej zalezy w istotnej mierze od popytu i podazy pieniadza pozyczonego. Mogą zatem wystepowac okresy, w których wskutek nadmiernej podazy pieniadza stopa % będzie ksztaltowala się przez pewien okres ponizej poziomu inflacji, w innych zas okresach wyzszy popyt na pozyczki, kredyty wplywac będzie na pojawienie się wyzszej stopy od poziomu inflacji (pojawi się dodatnia stopa realna). Kr = (K – i) * 100/100 + i Kr – realna stopa %, K – nominalna stopa %, i – stopa inflacji. Np. Nominalna stopa % wynosi 15% rocznie przy zalozeniu ze odsetki sa naliczane z dolu. Ogolny wzrost cen w danym miesiacu w stosunku do ich poziomu sprzed 12 m-cy stanowil w wariancie A = 20%, B = 12%. Oblicz Kr?. Wariant A: Kr = (15 – 20) * 100/120 = -4.17 Wariant B: Kr = (15 – 12) * 100/112 = 2.68 Wariant A wskazuje ze ujemna Kr, tzn. ze o 4.17% ulegl deprecjacji pieniadz wskutek inflacji, natomiast w wariancie B efektywny dochod jest o 2.68% wyzszy od poziomu inflacji. Efektywna stopa % - jest to stopa po opodatkowaniu dochodowym z tego tytulu. Na ksztaltowanie się stopy % znaczenie ma: 1. Polityka banku centralnego, dla którego stanowi ona instrument sterowania procesami gospodarczymi, sluzacy na wplywanie, na efektywnosc gospodarcza, zapobieganie inflacji, redukcje bezrobocia. Bank centralny (RPP) reguluje odpowiednia, w tym celu stope kredytow refinansowych i lombardowych, z których mogą korzystac banki komercyjne, a także reguluje wysokosc rezerw obowiazkowych, jakie banki obowiazane sa tworzyc. 2. Polityka fiskalna panstwa, w wyniku ktorej utrzymywany jest okreslony poziom deficytu budzetowego, który w przypadku znacznych rozmiarow pokrywany jest pieniadzem uzyskiwanym z dodatkowej emisji, oferowanym posiadaczom kapitalow (weksli, bonow i obligacji skarbowych), a ulokowanie powazniejszych kwot emisji wymaga zwykle zaproponowania potencjalnym nabywcom tych obligacji, czy bonow wyzszego bardziej atrakcyjnego oprocentowania tych walorow. 3. Kondycja finansowa podmiotu korzystajacego z obcych (pozyczonych) srodkow pienieznych, czyli stopy jego zdolnosci do regulowania w terminie swoich zobowiazan. 4. Moment zaplaty wynagrdzenia z tytulu wykorzystania obcego pieniadza, tzn. czy naleznosci z tego tytulu sa naliczone z gory, czy tez po uplywie okresu jakiego stopa dotyczy, tzn. z dolu. Wartość pieniądza w czasie Dysponowanie zasobami pieniadza oznacza zakup towarow i uslug, ale trzeba tez uwzglednic czynnik czasu. Rozwiazanie problemu wartosci pieniadza w czasie polage na rozpatrywaniu zwiazkow zachodzacych miedzy czterema zmiennymi takich jak: 9 1. Wartosc terazniejsza pieniadza (PV), 2. Wartosc przyszla (FV), 3. Stopa dyskontowa lub % (k), 4. Czas (t). Zwiazki miedzy tymi czterema zmiennymi można przedstawic za pomoca rownania: A=B=C Jeżeli A oznacza wartosc terazniejsza to B jest wartoscia przyszla, a C jest wspolczynnikiem dyskontowym 1/(1 + k) potega t. Jeżeli zas A oznacza wartosc przyszla to B jest wartoscia terazniejsza, a C jest procentem skladanym (1 + k) potega t. Inwestowanie rzeczowe lub finansowe polega na wydawaniu pieniedzy dzisiaj w zamian za przyszle dochody. Ocena efektywnosci dostepnych mozliwosci inwestowania sprowadza się do porownania wartosci koniecznych nakladow ponoszonych w tym celu z wartoscia oczekiwanych dochodow. Ponieważ ponoszone wydatki i uzyskiwane dochody pozniej sa nizsze niż ponoszone wydatki i uzyskiwane dochody wczesniej, chocby ze względu na zjawiska inflacyjne, to tą okolicznosc należy uwzglednic o rachunki efektywnosci tego uczestnictwa. Metoda pozwalajaca na doprowadzenie wydatkow i dochodow ponoszonych i uzyskiwanych w roznych momentach okresu obliczeniowego do porownywalnosci na poczatek tego okresu jest metodą dyskonta, która polega na przemnazaniu nominalnej wartosci strumienia wydatkow i dochodow ponoszonych i uzyskiwanych w roznych okresach przez odpowiednie wspolczynniki dyskontowe. Terazniejsza wartosc oczekiwanego strumienia dochodow pienieznych zalezy od rozkladu strumienia tych dochodow w czasie oraz od stopy dyskontowej. Jeżeli mamy FV, k, t to możemy obliczyc PV wedlug nastepujacego wzoru: PV = FV1/ (1 + k) potega 1 + FV2/ (1 + k) potega 2 + FV3/ (1 + k) potega 3 +... + FVt/ (1 + k) potega t = E (suma) FVt/ (1 + k) potega t Terazniejsza wartosc dochodow moze dotyczyc: 1. Jednorazowej platnosci otrzymywanej w okreslonym momencie w przyszlosci. Terazniejsza wartosc jednorazowego dochodu uzalezniona jest od jego wartosci nominalnej (FV) stopy dyskontowej, oraz liczby liczby lat jaka uplynie od momentu powstania naleznosci do momentu otrzymania dochodu: PV = FV/ (1 + k) potega t Np. terazniejsza wartosc kwoty 1mln zl w zaleznosci od okresu, w którym ta kwote chcemy otrzymac ortaz od stopy dyskontowej przedstawia się nastepujaco: tabela. 2. Dochodow otrzymywanych corocznie w okreslonej liczbie rat. Terazniejsza wartosc dochodow otrzymywanych przez okreslona liczbe przyszlych lat uzalezniona jest od nominalnej kwoty tych dochodow (FV), stopy dyskontowej (k), oraz dlugosci okresu, w którym te dochody będą otrzymywane: PV = E (suma) FV/ (1 + k) potega t dotyczy to inwestycji rzeczowych zakupu akcji. 3. Dochodow otrzymywanych corocznie w nieokreslonej liczbie lat. Terazniejsze wartosci dochodow otrzymywanych corocznie bezterminowo tzw. renta wieczysta obliczana jest wedlug formuly: PV = FV/k i ma zastosowanie do tych inwestycji, które nie maja okresu zwrotu. Wartosc przyszla jest to wartosc zainwestowanej kwoty w okreslonym punkcie czasu w przyszlosci i do obliczenia tej wartosci konieczne sa dane dotyczace: wielkosci zainwestowanej kwoty, okresu na jaki ma być kwota zainwestowana oraz stopy %: FV = PV * (1 + k) potega t I można rozpatrywac dwa przypadki: 1. Jednorazowej inwestycji, kiedy inwestor chce wiedziec, jaka kwota będzie dysponowal po uplywie okreslonej liczby lat, potrzebna mu jest znajomosc stopy % wiec dlugosc okresu na jaki inwestycja ta zostala dokonana. 10 2. Wielokrotne wydatki inwestycyjne ponoszone w okreslonej liczbie lat, gdy trzeba obliczyc wartosc tych inwestycji w zalozonym okresie to trzeba znac wysokosc stopy % oraz liczbe lat przez które chce się inwestowac. Np. zalozmy ze inwestor lokuje na rachunku bankowym kwote 2mln zl i chce wiedziec jaka kwota będzie dysponowal za okreslony czas: tabela. Drugi przypadek dotyczy okreslonej liczby lat, inwestor zdecydowal się wplacac przez 5 lat 1mln i chce wiedziec jaka będzie wartosc inwestycji na koniec 5 roku zakladajac ze wydatek inwestycyjny będzie ponoszony z gory, wartosc zainwestowanych kwot będzie przedstawiac się nastepujaco: tabela. Oczekiwana stopa dochodu a ryzyko W wiekszosci przypadkow dochod inwestora uzalezniony jest od ukladu warunkow gospodarowania jakie wystapia w przyszlosci i podejmujac zatem decyzje wydatkowania pieniadza dzis inwestor musi uwzglednic 2 czynniki: 1. Oczekiwana stope dochodu, 2. Ryzyko ze stopa ta może roznic się od oczekiwanej w zaleznosci od tego czy warunki gospodarowania (stan koniunktury gospodarczej) będą mniej lub bardziej korzystne. I V. K AP IT A Ł P R ZE DS IĘ B IO R ST W A I JE GO ST R U KT UR A ( Z AR Z Ą D Z A NI E K AP IT A ŁEM ) Kapital finansuje biezaca dzialalnosc i rozwoj (najmniej jeden raz oprocentowane jednoczesnie). Pochodzi od wspolwlascicieli i wierzycieli. W pasywach dzieli się na kapital wlasny i kapital obcy. Kapital wlasny jest zlozony z wkladow udzialowcow, akcjonariuszy i wlascicieli. Mogą być to: kapitaly. pieniezne lub rzeczowe. Kapital obcy wystepuje pod postacia kredytow, pozyczek i innych zobowiazan. Wklady wlascicieli inwestowane sa terminowo lub na z gory okreslony czas trwania przedsiebiorstwa. Wycofanie wniesionych wartosci nie jest w ogole możliwe przed rozwiazaniem przedsiebiorstwa. K. wlasny ma w zaleznosci od formy wlasnej podmiotu i prowadzonej w niej gospodarki finansowej mniej lub bardziej roznorodna strukture obejmujaca kapital zalozycielski i kapital rezerwowy, który nie jest wyodrebniony oraz spolek osobowych. Kapital zalozycielski oznaczony pierwotny wklad wspolwlascicielski wniesiony na uruchomienie przedsiebiorstwa. K. zalozycieslki nosi nazwy: - w przedsieiorstwach. jednoosobowych - k. wlascicieli - w sp. osobowych – k. udzialowy - w sp. z o. o. – k. zakladowy - w sp. akcyjnych – k. podstawowy. K. zalozycielski spolek kapitalowych (z o. o. i akcyjnych) jest wpisany do rejestru handlowego, gdyz w tym przypadku stanowi on jednoczesnie kapital gwarancyjny. W spolce zas wielkosc tego kapitalu okresla umowa spolki i wedlug kodeksu handlowgo kapital zakladowy spolek akcyjnych wynosi co najmniej 50tys zl, a wartosc nominalna jednego udzialu nie może być mniejsza niż 500zl. W spolce z o. o. wyroznia się rezerwy, które sa z zysku (z jego podziału). K. podstawowy w spolce akcyjnej jest okreslony w statucie spolki i dzieli się na akcyjny o rownej wartosci nominalnej. Spółka akcyjno-kapitałowa. kapital zakladowy powinien wynosic co najmniej 500tys zl. Akcje nie mogą być wydane ponizej tej wartosci ale mogą być wydane powyzej tej wartosci, a nadwyzka jest okreslona, jako tzw. „agio” powieksza kapital zakladowy. Akcje jako wklady pieniezne i niepieniezne musza być wniesione w calosci. Termin i wysokosc wplat na akcje okresla statut spolki lub uchwala walnego zgromadzenia. Skladnikiem kapitalu wlasnego jest również kapital rezerwowy (rezerwy dobrowolne) przeznaczone na pokrycie poszczegolnych strat lub wydatkow. Może wystepowac również w postaci rezerw obligatoryjnych, wtedy przyjmuje nazwe kapitalu zakladowego. K. zapasowy sklada się ze sprzedazy akcji, doplat wspolnikow. W okresie trwania spolki pierwotny zgromadzony kapital zalozycielski może ulec uchwalą akcjonariuszy powiekszeniu lub obnizeniu. Podwyższenie kapitału może nastąpić w trzech formach: 11 1. Zwyczajnego podwyzszenia kapitalu poprzez dodatkowa emisje obligacji, 2. Warunkowego podwyzszenia kapitalu, 3. Powiększenie kapitału ze środków własnych (przekształcenie rezerw w kapitały akcyjne. Przy obniżeniu kapitału stosuje się trzy formy: 1. Zwyczajne obniżenie (zwrot jego części w formie pieniężnej lub rzeczowej), 2. Uproszczone obniżenie (w celu poprawy struktury finansowej), 3. Wycofanie akcji z obrotu (wykup akcji najlepiej po cenie niższej niż nominalna). Kapital obcy dzielimy na: 1. Krotkoterminowy 2. Srednioterminowy 3. Dlugoterminowy Kapital krotkoterminowy sa to zobowiazania dotyczace pozyczek, obligacji i papierow wartosciowych, kredytow bankowych, zaliczek otrzymywanych na potrzeby dostaw, zobowiazan z tytulu podatkow, cel, ubezpieczen spolecznych, zobowiazan z tytulu wynagrodzen, zobowiazan wewnatrzzakladowych i pozostalych zobowiazan. Weksel staje się forma kredytu, gdy nastepuje jego dyskonto, którego celem jest uzyskanie pieniedzy w termnie wczesniejszym niż jest weksel. Bank pobiera prowizje obliczona wedlug stopy dyskonta, zroznicowana odpowiednio do terminu platnosci weksla. Kredyt uzyskany na podstawie operacji dyskonta weksla należy do grupy kredytow otrzymywanych pod zastaw aktywow. Rodzaje zobowiazan zw. kredytem towarowym, handlowym, kupieckim – jest to odlozenie terminu platnosci – może on przyjmowac postac kredytu dostawcy lub odbiorcy. Postac kredytu dostawcy – dostawca godzi się na to, aby za jego dostawe przedsiebiorstwo zaplacilo w innym terminie. Postac kredytu odbiorcy – odbiorca płaci zaliczkowo za towary, wyroby, których jeszcze nie otrzymal. Koszt (uzyskanie) kapitalu odzwierciedla stosunek nakladow ponoszonych przez firme w skali roku z tytulu dysponowania kapitalem do jego rynkowej wartosci a stopy procentowej. Koszt kapitalu. wlasnego poniesionego droga emisji akcji uprzywilejowanych obejmuje wydatki emitenta ponoszone z tytulu wyplaty dywidendy naleznej akcjonariuszom, a także koszty zwiazane z emisja sprzedazy tych...........................str3...................str4...............wartosc dywidendy wyplaconej w danej emisji, przy czym kolejne emisje akcji mogą mieć forme stopy dywidendy. Koszt ten ustala się wedlug: (Roznica dywidendy posiadaczom akcji uprzywilejowanych/cena rynkowa akcji uprzywilejowanych – koszty emisji i sprzedazy akcji uprzywilejowanych przypadajacej na jedna akcje) * 100 Procentowy limit wyplacony z zysku w postaci dywidendy posiadaczom akcji uprzywilejowanych a stanowiacy koszt pozyskania kapitalu wlasnego. Przychody z dzialalnosci Rysunek str4 Emisja akcji „zwyklej” nie zawiera obowiazku wyplaty dywidendy w okreslonej wysokosci, w tym pierwszy raz w rachunku kosztu, kapitalu pozyskanego poprzez emisje akcji zwyklych, ujmuje się wielkosc dywidendy, a podstawa jej wyznaczenia jest przewidywana, wielkosc wyplat z zysku dla akcjonariuszy, jej tempo wzrostu w kolejnych latach dzialalnosci firmy. Prawidlowe oszacowanie kosztu kapitalu wlasnego uzyskano poprzez emisje akcji zwyklych, zlezy od poprawnosci ustalenia przewidywanej wielkosci i wskaznikow wzrostu dywidendy, a formula pozwalajaca ustalic ten koszt to: 12 [Wielkosc dywidenty wyplaconej w pierwszym roku/(aktualna cena akcji zwyklej – koszty emisji akcji zwyklych przypadajacych na jedna akcje) + oczekowana stala stopa wzrostu dywidendy ] * 100 Zyski zatrzymane - maja koszt pozyskania, kapital uzyskuje się bez kosztow emisji akcji, ale liczy się tutaj koszt utraconych mozliwosci, czyli mozliwosci innego przeznaczenia kapitalu pochodzacego z tego zrodla. Zyski zatrzymane stanowia faktycznie zyski zainwestowane w firmy przez akcjonariuszy, którzy swiadomie zrezygnowali z wyplaty w calosci osiagnietych zyskow dla uzyskania korzysci w przyszlosci. W tym przypadku koszt kapitalu jest zblizony do kosztu kapitalu akcyjnego ulokowanego w danej firmie po obliczeniu kosztow emisji i sprzedazy akcji, które tu nie wystepuja. Formula ta: [(Wielkosc dywidendy wyplaconej w pierwszym roku/aktualna cena akcji zwyklej) + oczekiwana stala stopa wzrostu dywidendy] * 100% Koszt kapitalu obcego zaangazowanego w dzialanie firmy stanowia odsetki placone kredytodawcy w zamian za udostepnienie kapitalu w okreslonym czasie. Sa one ponoszone w ciezar kosztow co zmniejsza podstawy opodatkowania. Faktyczny koszt kapitalu obcego ustala się: (Nominalny koszt kapitalu obcego, czyli oprocentowanie * 1 – stopa podatku dochodowego) * 100% Koszt kapitalu wyrazonego ta droga to koszty w % w kapitale obcym w skali roku. Kapital obcy może pochodzic ze sprzedazy obligacji. Odsetki od obligacji placone sa przez emitenta............str6......w roku, a po uplywie przewidywanego okresu nastepuje wykup obligacji. Emitent ponosi w zwiazku z tym koszty wykupu odstek. Przy uzyskaniu tego kosztu stosuje się technike dyskontowa. Nominalny koszt tego kapitalu = stopie dyskontowej, wedlug ktorej zaktualizowano wartosc wydatkow zwiazanych z obsluga obligacji (wyplata odsetek) = dochodowi netto z emisji. Firmy wykorzystuja rozne sposoby pozyskiwania kapitalu, jednoczesnie i wówczas uzyteczne jest poslugiwanie się sredniorocznym kosztem kapitalu uwzgledniajacym wszystkie wystepujace w firmie sposoby pozyskiwania kapitalu i warunki dysponowania nim. Formula obliczania sredniorocznego kapitalu: Str7 Dzwignia finansowa Dokonanie wlasciwego wyboru (czy należy zwiekszyc udzial kapitalu wlasnego czy obcego) jest możliwe po przeprowadzeniu analizy wplywu tej decyzji na rentownosc kapitalu dla akcjonariuszy (wlasnego). Narzedziem ujawniajacym zwiazek miedzy zrodlem finansowym firmy a efektami finansowymi dla wlascicieli jest tzw. dzwignia finansowa, która wyraza relacje miedzy przyrostem zyskow na jedna akcje a przyrostem zysku operacyjnego. Wzrost zadluzenia (kapitalu obcego) może być korzystny dla wlascicieli do okreslonego poziomu długu, jeśli zadluzenie jest zbyt wysokie kredytodawcy mogą uznac ze ryzyko jest zbyt duże i zażądać dodatkowej premii za ryzyko, co wyraza się w odpowiednio wyzszej stopie oprocentowania kredytow. Podwyzszona stopa oprocentowania może przekroczyc rentownosc kapitalu zaangazowanego w firmie i doprowadzic do powstania ujemnej dzwigni finansowej (mianownik wyzszy od licznika). Punkt obojetnosci, czyli wysokosc zysku oprocentowanego, przy którym obojetna jest struktura zrodel finansowania = kapitaly ogółem * stopa oprocentowania kapitalow obcych/100 Punkt obojetnosci = wielkosc zaplaconych odsetek * kapital ogółem/kapital obcy Optymalizacja struktury kapitalowej jest dzialaniem zmierzajacym do uksztaltowania takiej relacji miedzy kapitalem wlasnym i obcym, aby uzyskac wyzsza efektywnosc kapitalu wlasnego. Mechanizm dzwigni finansowej pozwala ustalic wielkosc zysku operacyjnego, przy którym obojetna jest struktura finansowania dla stopy rentownosci kapitalu wlasnego. 13 Jedoczesnie odchylenie (+) (-) faktycznego zysku operacyjnego od punktu obojetnosci stanowi podstawe do okreslonych dzialan w zakresie ksztaltowania struktury zrodel finansowania. Stopa % nie jest stala, ale zmienia się wraz ze wzrostem ryzyka zwiazanego z finansowaniem dzialalnosci firmy. Jeśli np. oprocentowanie kredytu rosnie wraz ze wzrostem zadluzenia to stopa rentownosci calego kapitalu pozostaje na stalym poziomie, to wzrost stopy oprocentowania kredytu powoduje ze rentownosc kapitalu wlasnego rosnie tylko do okreslonego poziomu zadluzenia. Po przekroczeniu tego poziomu zaczyna spadac co swiadczy o tym ze wzrost zadluzenia powoduje ujemne konsekwencje finansowe dla firmy, jej akcjonariuszy, czy udzialowcow. Dodatnia dzwignia finansowa wystepuje wówczas,gdy rentownosc calego zaangazowanego w firmie kapitalu jest wyzsza anizeli stopa oprocentowania kapitalu obcego. Rentownosc calego zaangazowanego kapitalu oznacza stosunek zysku operacyjnego do tegoz kapitalu, ....................str9............gdy rentownosc kapitalu ogółem jest nizsza anizeli stopa oprocentowania kapitalu obcego to wtedy mamy do czynienia z ujemna dzwignia finansowa (wtedy nie oplaca się korzystac z kapitalu obcego z punktu widzenia akcjonariusza). Zarzadzanie kapitalem obrotowym Kapitalem obrotowym brutto okresla się krotkookresowe (biezace) aktywa (srodki obrotowe) zaangazowane w biezacej dzialalnosci przedsiebiorstwa. Wartosc biezacych aktywow (krotkoterminowych), czyli kapitalu obrotowego brutto pomniejszona o krotkoterminowe zobowiazania okresolna jest mianem kapitalu obrotowego netto. Cele zarzadzania kapitalem obrotowym: 1. Zapewnienie utrzymania stalej plynnosci finansowej, ktorej skladnikami mogą być w szczegolnosci: - Zysk netto - Amortyzacja - Srodki pieniezne w kasie, na rachunkach - Krotkoterminowe papiery wartosciowe - .............................str9............ 2. Optymalizacja wielkosci i struktury aktywow biezacych (gotowka naleznosci i zapasy z punktu widzenia minimalizacji kosztow ich utrzymania) 3. Ksztaltowanie takiej struktury zrodel finansowania tych aktywow aby sprzyjala minimalizacji kosztow ich finansowania. W ramach zarzadzania kapitalem obrotowym rozstrzygane sa dwa zasadnicze problemy: 1. Ksztaltowana jest wielkosc i struktura aktywow obrotowych, która ma zapewnic niezaklocone funkcjonowanie przedsiebiorstwa oraz optymalizacje kosztow zaangazownia tych aktywow, 2. Pozyskiwanie funduszy (kapitalow) niezbednych do sfinansowania zgromadzonych lub przewidzianych do zgromadzenia skladnikow majatku obrotowego. Sposób w jaki przedsiebiorstwo rozstrzyga problemy decyduje o ogolnej strategii zarzadzania kapitalem obrotowym, która może być: 1. Konserwatywana 2. Agresywna 3. Umiarkowana Strategia konserwatywna polega na utrzymywaniu stosunkowo wysokich stanow gotowki, zapasow materialow, wyrobow gotowych, jak tez prowadzeniu liberalnej polityki wobec kontrahentow, czego wyrazem sa stosunkowo wysokie stany naleznosci. Taka strategia sprzyja z reguly maksymalizacji wielkosci sorzedazy oraz sprzyja ograniczaniu ryzyka, ale prowadzi do wzrostu kosztow glownie ze względu na koniecznosc korzystania z zewnetrznych zrodel finansowania. Prowadzi również do zmniejszenia stopy rentownosci zaangazowanego kapitalu wlasnego potrzebnego do sfinansowania tej wysokiej sprzedazy (wysoki stan gotowki, zapasow, naleznosci i przez to może mieć wysoka sprzedaz mimo, ze gotowka nie wplywa to trzeba sfinansowac – koszty). 14 Strategia agresywna wyraza się w minimalizacji poziomu rzeczowych skladnikow aktywow oraz stosowaniu bardziej restrykcyjnej polityki kredytowej wobec kontrahentow zmierzajacej do szybkiego przeksztalcenia naleznosci w gotowke. Sprzyja to minimalizowaniu kosztow, zaangazowania kapitalu obrotowego oraz zwiekszeniu stopy rentownosci kapitalu wlasnego, ale zwieksza ryzyko oraz może prowadzic do obnizenia wielkosci sprzedazy. Strategia umiarkowana – posrednia miedzy tymi dwoma, przedsiebiorstwo utrzymuje zapasy na umiarkowanym poziomie, gotowka jest lokowana w plynnych papierach wartosciowych, które sa nabywane, gdy firma posiada rezerwy gotowkowe, a sprzedawane dla zaspokojenia okresowego zapotrzebowania na gotowke. Firma prowadzi lagodna polityke w zakresie warunkow platniczych wobec kontrahentow. Pozwala ona na minimalizacje ryzyka oraz minimalizacje kosztow zaangazowania kapitalu obrotowego jak i na stosunkowo wysoka sprzedaz. W strukturze kapitalu obrotowego (brutto) nastepuja aktywa biezace w tym: krotkoterminowe papiery wartosciowe, srodki pieniezne, zapasy i naleznosci na...........str12.......papierow wartosciowych zalicza się: czeki obce, bony skarbowe, weksle, obligacje itp., których termin wykupu zamiany na gotowke nie przekracza roku. Srodki pieniezne: w kasie i na rachunku bankowym. Zapasy obejmuja: materialy i surowce do przetworzenia, produkcje niezakonczone, wyroby gotowe, towary oraz zaliczki na poczet dostaw. Naleznosci: z tytulu robot, dostaw i uslug, ale także naleznosci od budzetu, wewnatrz zakladowe oraz naleznosci i roszczenia sporne. W kapitale obrotowym wystepuja również rozliczenia miedzyokresowe obejmujace wielkosc poniesionych wydatkow, które dotycza przyszlych okresow. Sa wiec przeksztalcona wydatki (koszty) forma gotowki, które zostana odzyskane w przyszlosci przez firme w drodze przychodow ze sprzedazy produktow, czy uslug pokrywajacych poniesione teraz wydatki. Ksztaltowanie wielkosci zapasow polega na utrzymywaniu ich poziomu zapewniajacego ciaglosc dzialalnosci podstawowej i sprzedazy przy minimalnych kosztach. Zasadniczym czynnikiem wyznaczajacym wielkosc zapasow jest wielkosc produkcji i sprzedazy. Trzy rodzaje zapasow: 1. Materialy, surowce i zapas minimalny,sredni, wielkosc pojedynczej dostawy 2. Prodkcja w toku 3. Wyroby gotowe Ksztaltowanie naleznosci wiaze się z funkcjonowaniem kredytu kupieckiego co wymaga: 1. Okreslenia dlugosci okresu kredytowania, czyli czasu oczekiwania na zaplate. 2. Ustalenia sposobu oceny wiarygodnosci kredytowej kontrahenta korzystajacego z tego kredytu (jego majatek, zasoby). 3. Przyjecia okreslonej polityki windykowania (sciagania) naleznosci. 4. Okreslenia wielkosci upustow udzielanych nabywcom placacym natychmiast. Przy rozpatrywaniu tych kwesti należy wziąć pod uwage: - rozmiary sprzedazy, - koszty uzaleznione bezposrednio od jej rozmiarow, - straty z tytulu ewentualnego niewywiazania się z przyjetych zobowiazan przez dluznikow, - koszty upustow przy sprzedazy gotowkowej, - koszty finansowania naleznosci (oprocentowanie kredytu), - koszty funkcjonowania dzialu sprzedazy kredytowej, - koszty windykowania naleznosci. Srodki pieniezne sa potrzebne do regulowania zobowiazan i zapewnienia plynnosci firmy, cele spekulacyjne, kupowanie papierow wartosciowych. Papiery wartosciowe wiaza się z rynkiem kapitalowym. 15 V. O CE N A GO SPO D A RK I F I N A N SO WE J PR Z ED S IE BI O R S TW A ( A N AL I Z A FI N A N SO W A ) W zarzadzaniu finansami bardzo istotna role odgrywa umiejetnosc oceny gospodarki finansowej. Badaniem gospodarki finansowej zajmuje się analiza przedstawienia najbardziej syntetycznego obrazu kondycji finansowej przedsiebiorstwa. Trescia analizy finansowej sa: - wielkosci ekonomiczne w wymiarze pienieznym, w tym stan majatkowo-kapitalowy, - wynik finansowy oraz ogolna sytuacja finansowa przedsiebiorstwa (standard finansowy przedsiebiorstwa). W analizie finansowej wystepuja dwie plaszczyzny badawcze: 1. Stan finansowy, który prezentuje badane zjawiska uchwycone w scisle okreslonym momencie czasowym, a wiec majace charakter statyczny. Przedmiotem tego badania sa zasoby przedsiebiorstwa (skladniki kapitalowe i majatkowe) 2. Wyniki finansowe, które stanowia dynamiczne ujecie badanych zjawisk majace postac strumieni plynacych w okresie objetych analiza. Strumieniami takimi sa przychody, koszty, zyski, dochody, straty. Wyniki finansowe znajduja wyraz w dodatnich bądź ujemnych zmianach stanu finansowego przedsiebiorstwa. Oznacza to, ze zysk albo strata bedacy strumieniem przybieraja w koncu roku obrachunkowego postac stanu i wykazywane sa w postaci salda. Jest to scisla zaleznosc miedzy ujeciem statycznym i dynamicznym. Zakres analizy finansowej obejmuje: 1. Wyodrebnienie wplywu czynnikow podstawowych na wszystkie postacie zysku albo straty. 2. Ocene rachunku wynikow odnoszacego się do wszystkich postaci zysku lub straty. 3. Ocene stanu majatku na podstawie bilansu majatkow. 4. Ocene wskaznikowa roznych obszarow gospodarki finansowej. 5. Kierunki alokacji dochodow. 6. Przeplywy gotowki, jako podstawy oceny zdolnosci platniczej przedsiebiorstwa. 7. Oddzialywanie dzwigni finansowej na strukture kapitalowa. 8. Ocene rentownosci w przekroju produktowym. 9. Obszary wymagajace bardziej ............str15 ........analiz Wyniki analizy powinny cechowac się wielowymiarowoscia tzn. uwzgledniac takie rzeczy jak: 1. Czas umozliwiajacy ustalenie okreslonych trendow i tendencji. 2. Przestrzen ukazujaca wyniki na tle branzy, czy otoczenia rynkowego. 3. Warunki porownywalnosci przez oczyszczenie danych liczbowych z wszelkich zaklocen. 4. Identyfikacja obszarow wymagajacych bardziej szczegolowych badan. Aby analiza spelniala te warunki musi być prawidlowy pomiar. A tego pomiaru dokonuje się za pomoca wskaznikow ekonomicznych, a scisle biorac finansowych, które można ujac w kilka grup w zaleznosci od charakteru w uzyciu jej analiz. Wskazniki (pary wskaznikow): 1. Statyczne, charakteryzujace stan finansowy firmy w danym momencie; Dynamiczne – przedstawiajace wyniki finansowe w pewnym okresie. 2. Syntetyczne, odznaczajece się duza pojemnoscia informacyjna w zakresie wyrazania znacznej liczby zdarzen gospodarczych; Czastkowe (analityczne) pojemnosc, których jest odpowiedno mniejsza, gdyz przedstawiaja tylko pojedyncze zdarzenia. 3. Brutto – obejmujace wszystkie elementy kosztow i cen; Netto ujmujace jedynie wybrane elementy wskaznikow brutto (np. koszty robocze). 4. Ilisciowe (bezwzgledne) okreslajace absolutny rozmiar badanych zjawisk; Jakosciowe (wzgledne) prezentujace relacje miedzy wskaznikami ilosciowymi. Wskazniki mogą być wyrazone w jednostkach naturalnych: kg, metry, umowionych: ceny ewidencyjne, pienieznych. W analizie finansowej stosuje się wskazniki oparte na jednostkach pienieznych. Analizy finansowe można dzielic wedlug przedmiotu, zakresu czasowego: 1. Biezace, wykorzystywane w procesach zarzadzania operatywnego. 2. Problemowe, dotyczace wybranych zagadnien uznanych za najwazniejsze lub najtrudniejsze. 3. Roczne, majace charakter z reguly kompleksowy ujmujace syntetycznie rezultaty dzialalnosci w danym okresie. Sa podstawa merytoryczna do udzielania absolutorium 16 zarzadowi firmy. Sa naistotniejsza czescia sprawozdan rocznych, w których zawarta jest ogolna ocena caloksztaltu dzialalnosci przedsiebiorstwa. Analizy finansowe ze względu na metody jakimi są prowadzone: 1. Elementarna – polegajaca na rozlozeniu badanego przedmiotu na elementy skladowe, ale bez ustalania wzajemnych zwiazkow miedzy nimi. 2. Funkcyjna – polegajaca na rozlozeniu badanego przedmiotu na elementy skladowe, ale z uwzglednieniem ekonomicznych zwiazkow zachodzacych miedzy nimi. 3. Logiczna – polegajaca na rozlozeniu badanego przedmiotu na elementy skladowe, ale z uwzglednieniem logicznych zwiazkow zachodzacych miedzy nimi. Analiza finansowa z punktu widzenia przebiegu (toku) prowadzenia analiz: 1. Dedukcyjna – polega na formuowaniu wnioskow wyplywajacych ze zjawisk ogolnych z przejsciem do wnioskow wyplywajacych ze zjawisk szczegolowych (od ogolu do szczegolu). 2. Indukcyjna – od szczegolu do ogolu, od przyczyny do rezultatu. Analiza finansowa i jej podzial z punktu widzenia stopnia poglebienia badanych zjawisk: 1. Porownawcza 2. Przyczynowa Analiza porownawcza – zajmuje się ustalaniem bezposrednich zwiazkow miedzy badanym zjawiskiem, co pozwala na identyfikacje zmian w stosunku do podstawy odniesienia oraz dokonaniu dzieki temu ogolnej oceny owych zjawisk. W ramach analizy porownawczej przeprowadza się porownanie z: a) wskaznikami projektowanymi (zaplanowanymi), co pozwala na ustalenie stopnia wykonania planu, b) wskaznikami z okresow ubieglych, co pozwala na ocene dynamiki zachodzacych zjawisk, ich rozmiarow i tempa zmian w stosunku do okresow ubieglych, c) wskaznikami analogicznymi innych przedsiebiorstw, co pozwala na ustalenie stanu i .......................str18.................specjalnosci czy dziedzinie. W analizie porownawczej mogą wystepowac nastepujace zaklocenia: 1. Metodologiczne – wynikajace z odmiennej pojemnosci informacyjnej roznych wskaznikow. 2. Cenowe (inflacyjne) – powstajace na skutek zmian cen sprzedawanych wyrobow, czy uslug, a także nabywanych skladnikow majatku w warunkach inflacji. 3. Organizacyjne – spowodowane zmianami organizacyjnymi w przedsiebiorstwie, np. podzial przedsiebiorstwa, laczenie, rozbudowa. 4. Przedmiotowe – wystepujace w sytuacji zmian przedmiotu dzialania przedsiebiorstwa. Analiza przyczynowa – prowadzi do ustalenia wplywu okreslonych czynnikow na powstanie zmian w ocenianych zjawiskach, ujawnionych w toku analizy porownawczej i w trakcie tej analizy identyfikuje się kierunek, sile oddzialywania kazdego czynnika na wielkosc roznicy (odchylenia) ustalonej w analizie porownawczej, ponadto ustala się przyczyny, które wywolaly zmiany czynnikow, a także ustala się , te które mialy charakter obiektywny (niezalezne), a które subiektywny (zalezne). Czynniki subiektywne wskazuja na obszary wymagajace bardziej poglebionych badan. Analiza finansowa metoda wskaznikowa (analiza wskaznikowa) Przy pomocy wskaznikow obliczanych na podstawie danych zaczerpnietych ze sprawozdan finansowych można charakteryzowac rozne aspekty dzialalnosci gospodarczej przedsiebiorstwa. Wskazniki te grupuje się w różny sposób. Podstawowe kryterium: zblizona tresc ekonomiczna. Wyodrebniamy wskazniki dotyczace: 1. Zyskownosci (rentownosci). 2. Plynnosci finansowej (zdolnosci platniczej). 3. Zdolnosci do obslugi zadluzenia. 4. Sprawnosci dzialania (aktywnosci). 17 5. Rynku kapitalowego (wskazniki rynkowe) na podstawie, których ksztaltowana jest opinia o przedsiebiorstwie na rynku kapitalowym (notowana na gieldzie). Wskazniki zyskownosci (rentownosci) – bazuja one na wielkosci osiagnietego przez firme zysku w badanym okresie, mierza efektywnosc dzialalnosci firmy przez odniesienie osiagnietego zysku do wielkosci sprzedazy, majatku firmy lub wkladu kapitalu wlasnego akcjonariuszy. Tu stosuje się kilka rodzajow wskaznikow: 1. Wskaznik rentownosci brutto = (przychod ze sprzedazy – koszt wlasny)/sprzedaz Ukazuje efektywnosc osiagana przez przedsiebiorstwa na prowadzonej sprzedazy dzialalnosci. 2. Wskaznik rentownosci netto = zysk po opodatkowaniu/sprzedaz Ujmuje ostateczny efekt finansowy calej dzialalnosci firmy. 3. Wskaznik zwrotu inwestycji (zyskownosci aktywow) = zysk netto/aktywa ogółem Przedstawia efektywnosc zasobow majatkowych i ich zdolnosc do generowania zyskow. 4. Wskaznik zwrotu kapitalu = zysk netto/kapital wlasny Pokazuje jaka jest efektywnosc kapitalu, wniesionego przez wlascicieli firmy. Wskazniki plynnosci finansowej (zdolnosci platniczej) – ukazuja zdolnosc firmy do wywiazywania się z krotkoterminowych zobowiazan, czyli jej zdolnosci platniczej: 1. Wskaznik plynnosci biezacej = aktywa biezace/zobowiazania krotkoterminowe Powinien być wiekszy od jednosci, ale nie za wysoki (bo wtedy wskazuje na zbyt duze stany aktywow). Aktywa biezace: gotowka, zapasy, naleznosci. 2. Wskaznik plynnosci szybkiej = gotowka, naleznosci/zobowiazania krotkoterminowe Powinien obracac się w granicy jednosci (jest w pierwszej kolejnosci badany przez bank, gdy chcemy kredyt). 3. Bezwzgledna wielkosc kapitalu obrotowego (netto) = aktywa – zobowiazania krotkoterminowe 4. Wskaznik poziomu kapitalu obrotowego = (kapital obrotowy netto/aktywa ogółem) * 100% Im wyzszy ten wskaznik, tym wieksza plynnosc ma firma. Wskazniki zdolnosci do obslugi zadluzenia – pozwalaja ocenic wielkosc zadluzenia firmy: 1. Wskaznik ogolnego poziomu zadluzenia = zobowiazania ogółem/aktywa ogolem Informuje jaki udzial aktywowo stanowi zadluzenie, im wyzszy tym stopien zadluzenia jest jest wiekszy i odwrotnie, a roznica miedzy pierwszym i wielkoscia tego wskaznika pokazuje udzial wlasnych srodkow finansujacych aktywa. 2. Wskaznik zadluzenia dlugoterminowego = zadluzenie dlugoterminowe/kapital wlasny Wyzszy od jednosci swiadczy, ze zadluzenie dlugoterminowe przewyzsza kapital zalozycieli, co oznacza wyzsze ryzyko dla potencjalnych kredytodawcow (inwestorow) chcacych lokowac w firmie wlasne srodki. 3. Wskaznik obslugi zadluzenia (pokrycia odsetek) = zysk operacyjny/odsetki Informuje ile razy zysk osiagniety na dzialalnosci przed obciazeniami przewyzsza wartosc placonych odsetek. Im jest wyzszy tym wieksze zabezpieczenia pokrycia odsetek przez firme. Wskazniki sprawnosci dzialalnia (aktywnosci) – pokazuja jaka jest efektywnosc skladnikow majatkowych mierzona wielkoscia osiagnietej sprzedazy. Najczesciej stosowane skladniki: 1. Wskaznik obrotowosci zapasow = koszt wlasny sprzedanych wyrobow/przecietna wielkosc zapasow (Sp + Sk)/2 Niski poziom wskazika oznacza mala liczbe obrotow wykonana przez przecietny poziom zapasow w roku, co oznacza zarazem zbyt dlugi cykl obrotu zapasow. 2. Wskaznik wplywu naleznosci = wielkosc naleznosci/wielkosc sprzedazy w przeliczeniu na 1 dzien Wysoki poziom wskaznika swiadczy o dlugim cyklu sciagania naleznosci, co stanowi duze obciazenie kapitalu wlasnego. 3. Wskaznik obrotu aktywow = wielkosc sprzedazy/aktywa trwale albo aktywa ogolem Informuje jakie rozmiary sprzedazy sa uzyskiwane z jednostki kapitalu zaangazowane w postaci majatku trwalego lub calosci majatku. Wskazniki rynku kapitalowego (wskazniki rynkowe) – w odroznieniu od poprzednich obliczane sa na podstawie danych pochodzacych z rynku kapitalowego (gieldy): 18 1. Wskaznik P/E = cena rynkowa akcji/zysk netto przypadajacy na 1 akcje Ksztaltuje wielkosc ryzyka firmy oraz perspektywe wzrostu zysku firmy. Im wyzszy jest poziom ryzyka zwiazany z dana firma, tym nizszy jest poziom ceny rynkowej akcji notowanej na gieldzie, czyli im wyzszy poziom ryzyka, tym wskaznik jest nizszy (i odwrotnie). Z kolei im korzystniejsze sa przewidywania, co do przyszlych zyskow, tym wyzsza jest cena rynkowa akcji, czyli im wyzsze perspektywy rozwojowe firmy, tym wskaznik wyzszy (i odwrotnie). 2. Wskaznik P/B/V = cena rynkowa akcji/wartosc ksiegowa firmy przypadajaca na 1 akcje Tym wyzszy im wyzsza stopa zwrotu inwestycji, uzyskiwana w firmie w relacji do stopy zwrotu wymaganej przez inwestorow. Wysoka stopa zwrotu uzyskiwana w firmie i korzystna ocena jej perspektyw rozwijajacych przez inwestorow, będzie powodowac wysokie notowania akcji, co spowoduje wzrost wskaznika (i odwrotnie). 3. Wskaznik poziomu dywidendy = (dywidenda przypadajaca na 1 akcje/cena rynkowa akcji) * 100 Wskaznik ten jest swego rodzaju stopa zwrotu od zainwestowanego kapitalu. Sama wielkosc wskaznika ma istotna wartosc dla akcjonariuszy nastawionych na biezace wyplaty dywidend. W dluzszym okresie wskaznik ten może być podstawa oceny kondycji finansowej firmy. 4. Wskaznik poziomu wyplat dywidendy = wielkosc wyplaconej dywidendy/zysk netto Informuje ile firma wyplaca akcjonariuszom w postaci dywidendy w stosunku do mozliwosci wyplat wynikajacych z osiagnietego zysku. Im wiekszy ten wskaznik, tym wieksza czesc zysku firma przeznacza dla akcjonariuszy (i odwrotnie). Wyplaty dywidend dla akcjonariuszy sa korzystne w krotkim okresie. Wyniki analiz mogą być prezentowane w formie: 1. Liczbowej 2. Graficznej lub/i opisowej Przy czym podstawowe znaczenie ma forma liczbowa, która przedstawia badane zjawiska w postaci szeregow liczb lub tablic statystycznych zawierajacych wielkosci absolutne (bezwzgledne), wzgledne (%), srednie lub jako wspolczynniki. Wielkosci te winny być ujmowane w sposób syntetyczny, a wiec odpowiednio zagregowany, ulatwiajacy ich czytelnosc, a dane bardziej szczegolowe, bedace rozwinieciem danych zagregowanych, ujmuje się w odrebnych zestawieniach jako zalaczniki. Podstawowym zrodlem informacji dla analiz finansowych są: - Bilanse, - Rachunki wynikow, - Sprawozdania z przeplywu srodkow pienieznych, - Roczne raporty zarzadu oraz raporty bieglych rewidentow z badania sprawozdan finansowych. Bilans – zestawienie aktywow i pasywow. Skladniki majatkowe uszeregowane sa w kolejnosci wedlug plynnosci, a pasywa wedlug stopnia wymagalnosci. Sprawozdanie z przeplywu musi udzielic odpowiedzi na pytania: 1. Z jakich zrodel pochodzily fundusze niezbedne do sfinansowania zmian stanu zobowiazan oraz skladnikow majatkowych? 2. W jaki sposób wykorzystano dostepne fundusze? 3. Czy dzialalnosc w okresie sprawozdawczym przyczynila się do poprawy, czy pogorszenia plynnosci finansowej firmy zmianami w kapitale obrotowym netto? Punktem wyjscia na te pytania jest okreslenie zmian poszzcegolnych pozycji bilansu oraz wskazanie, które z tych zmian stanowily zrodlo dodatkowych funduszy, a które stanowily ich rozdysponowanie. Do zrodel dodatkowych funduszy naleza: 1. Wzrost poszczegolnych skladnikow pasywow bilansu (nowy kredyt). 2. Zmniejszenie stanu aktywow firmy (sprzedaz zbednych zapasow). Rozdysponowanie funduszy: 1. Zmniejszenie stanu zobowiazan (splata kredytu). 2. Wzrost stanu aktywow (zakup dodatkowych maszyn). 19
