1 Pytania egzaminacyjne z Etyki i deontologii lekarskiej 1. Metafizyczne i niemetafizyczne uzasadnienie prawa moralnego. 2. Etyka normatywna, zawodowa, lekarska, bioetyka. 3. Źródła, natura, szanse pokonania zła - w tradycji chrześcijańskiej (mit adamicki), intelektualizm etyczny Sokratesa, pojęcie zła zażegnanego (Arystoteles, Lorenz), współczesne koncepcje (Nietzsche, Levinas). 4. Myśl etyczna Platona i Arystotelesa – podobieństwa i różnice. 5. Etyka katolicka: pojęcie prawa naturalnego, struktura czynu moralnie słusznego, zasada podwójnego skutku, personalizm chrześcijański. 6. Kanta etyka wolności i prawa. 7.. Rodzaje godności. Kanta uzasadnienie godności osobowej. 8. Dobro moralne a użyteczność. Czy normy moralne powinny obowiązywać bezwarunkowo? (Kant, Mill). 9. Pozytywne i negatywne rozumienie wolności (klasyczna metafizyka, Hegel, Kant, Lèvinas, Mill). 10. Katolicka nauka społeczna a liberalizm w kwestii konfliktu między wolnością jednostki a dobrem ogólnym. 11. Nietzsche jako krytyk metafizycznych i racjonalnych założeń kultury europejskiej. 12. Etyka troski (E. Levinas) i jej zastosowanie w etyce medycznej. 13.Najważniejsze stanowiska etyczne – absolutyzm (w tym także Kantowski), utylitaryzm, relacjonizm, intuicjonizm. 14. Definicja i zakresowe ujęcia bioetyki. Bioetyka regulatywna, kulturowa. 15. Geneza bioetyki i okoliczności jej powstania. 16.Charakter bioetyki jako nauki. Procesualno-proceduralny model bioetyki i etapy jej rozwoju. 17. Medycyna w świetle bioetyki kulturowej. 18. Zasady pryncypializmu amerykańskiego a fundamentalne wartości bioetyki europejskiej w świetle „Deklaracji Barcelońskiej”z 1996 r. 19. Etyka medyczna jako etyka troski (filozoficzne uzasadnienie relacji lekarz-pacjent). 20. Sposoby uprawiania etyki medycznej. Etyka lekarska a normatywna etyka ogólna. 2 21. Pojęcie nakazu lekarskiego i nakazu moralnego. (Czy bezwarunkowym nakazem lekarskim jest nakaz walki o życie chorego za wszelką cenę? – casus Karnofsky`ego). 22. Rodzaje relacji lekarz – pacjent. Źródła konfliktów w komunikacji lekarza z pacjentem. 23. Zasada szacunku dla autonomii pacjenta. Definicja, rodzaje zgody i ich zakres. Prawa pacjenta i ich źródła. 24. Ochrona pacjentów niekompetentnych w świetle najważniejszych dokumentów bioetycznych i prawnych. 25. Rodzaje i zasady stosowania przymusu wobec pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i wobec osób będących źródłem zakażeń. 26. Zasada całości i jej modyfikacje. „Społeczna” zasada całości a problem dobra indywidualnego. (Jak usprawiedliwisz etycznie przymus szczepień ochronnych? Jak uzasadnisz etyczną niedopuszczalność przymusowych badań diagnostycznych na nosicielstwo wirusa HIV?). 27. Zasada podwójnego skutku w analgezji stanów terminalnych. 28. Zasada proporcjonalności w opiece terminalnej. (Zwyczajne i nadzwyczajne środki lecznicze). 29. Koncepcja medycznej daremności i środków minimalnych. 30. „Deklaracja o eutanazji” 31. Argumenty za i przeciw mówieniu pacjentowi prawdy o niepomyślnym rokowaniu. Przywilej terapeutyczny. 32. Priorytety i zasady postępowania w opiece paliatywnej. 33. Eutanazja i pomoc w samobójstwie. Definicje, argumenty za i przeciw legalizacji eutanazji. 34. Moralna różnica między zabiciem a „przyzwoleniem na śmierć” (Etyka katolicka, utylitaryzm). 35. Problem kryteriów człowieczeństwa. (Czy jakakolwiek nauka przyrodnicza, np.: genetyka, może podać definicję człowieczeństwa jako wartości?). Aborcja. Postawy prolife, pro-choice, pro-motherhood. Skutki społeczno-etyczne penalizacji aborcji. 36. Stanowisko Kościoła katolickiego w kwestii antykoncepcji i sztucznego zapłodnienia. Definicja zdrowia reprodukcyjnego i wynikających z niej praw. 3 37. Czego dotyczą tzw. „procesy o złe urodzenie”? 38. Klauzula sumienia i obowiązek udzielania pomocy przez lekarza. 39. Prawda i dobro w medycynie (Deklaracja Helsińska). Rodzaje eksperymentów medycznych. Problem zacierania różnicy między badaniami naukowymi a świadczeniami medycznymi. Konflikt interesów. 40. Etyka zgody i eksperyment medyczny. Etyczne i prawne wymogi prowadzenia badań z wykorzystaniem ludzi. Ochrona osób niekompetentnych w eksperymentach naukowych. 41. Problem stosowania placebo w badaniach medycznych połączonych z opieką zdrowotną. Etapy badań klinicznych. 42. Pobieranie narządów ex vivo. Etyczna ocena „rodzinnego dawstwa” nerek stanowisko J. Bogusza. 43.Transplantologia – problemy moralno-prawne. Modele pozyskiwania narządów ex mortuo. Koncepcja zgody wyrażonej i domniemanej. 44. Transplantologia – nadzieje i lęki . Konsekwencje dla kultury. 45. Moralna problematyka definicji śmierci. 46. Kryteria selekcji pacjentów w sytuacji ograniczonych możliwości leczniczych. 47. Zdrowie - darem czy towarem? Sprawiedliwa dystrybucja usług medycznych. 48. Systemowe i redukcjonistyczne ujęcie zdrowia i choroby. (Ontologizm, funkcjonalizm, pozytywne i negatywne definicje zdrowia). 49. Główne wyróżniki ideologii szpitalnej. 50. Postęp jako kategoria moralna. (Zależność definiowania postępu od filozoficznego modelu bytu). 51. Postęp biotechnologiczny w medycynie. Problem etyki granic. 52. Ważniejsze źródłowe metafory tanatyczne. 53. Typy postaw wobec śmierci, ich charakterystyka i związek z metaforami tanatycznymi. 54. Choroba jako metafora (mit adamicki i opowieść Hioba jako metafory maladyczne. Medyczna i kulturowa metaforyzacja choroby). 4 Lektury: Obowiązkowe: 1. Kazimierz Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, Kraków 1994. 2. Kazimierz Szewczyk, Dobro, zło i medycyna, Warszawa 2001. 3. Raanan Gillon, Etyka lekarska: problemy filozoficzne, Warszawa 1997. 4. A. Szczęsna „Wokół medycznej definicji śmierci”. w: Umierać bez lęku. red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa 1994. 5. K. Szewczyk, „Bioetyka kulturowa jako rozległa doktryna moralna”, w: Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych ludzkiego życia, red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa 2003. 6. K. Szewczyk, .Bioetyka kulturowa wobec sporu o aborcje”; w :jw 7. Alichniewicz, Eutanazja a etyczne podstawy medycyny stanów terminalnych, w: jw 8. A. Szczęsna, Spór o pomoc lekarza w samobójstwie, w. jw Uzupełniające: 1. Dylematy bioetyki, red. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Łódź 2001. 2. Peter Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997. 3. Elisabeth Kübler-Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Poznań 1998. 4. Jacques Testarte, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990. 5. William R. Clark, Płeć i śmierć, Warszawa 2000. 6. Paul Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977. Regulacje etyczne i prawne: o Deklaracja Barcelońska: Basic ethical principles in European bioethics and biolaw: Autonomy, dignity, integrity and vulnerability -Towards o Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999. o Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty, (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152), tekst ujednolicony z dnia 2 listopada 2005 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1943, załącznik). – www.lex.pl8. Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej – www.medilex.pl 5 o Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004, Warszawa 2004.-www.oil.org.pl o Deklaracja Hawajska. Dokument przyjęty przez Światową Federację Psychiatryczną 7 października 1997 roku, w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994. o Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego. (Dz. U. z dnia 20 października 1994 r. Nr 111, poz. 535). Zmiana ustawy (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) o Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego. (Dz. U. z dnia 8 września 1995 r.) o Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach. (Dz. U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1384). o Paweł VI, Encyklika Humanae Vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 1968 r. o Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28) o Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.) o Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, Kongregacja Nauki Wiary, Rzym 1987 r. w: Refleksje nad etyką lekarską, red. K. Osińska, Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990. o Deklaracja o eutanazji, Dokument przyjęty przez Kongregację Wiary w Rzymie 5 maja 1980 roku., w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994 r. o Ustawa o zakończeniu życia na żądanie i pomocnictwu w samobójstwie {Termination of Life on Request and Assisted Suicide (Review Procedure Act)}, Parlament Holenderski 10 kwietnia 2001 r. o Ustawa o eutanazji, Belgia 2002. o Ustawa o godnej śmierci (Death with Dignity Act), stan Oregon USA z dnia 8 listopada 1994 r. o Światowa Organizacja Zdrowia, Leczenie bólu w chorobach nowotworowych i opieka paliatywna, tłum. Z.Żylicz, Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, Kraków 1993 o Deklaracja z Helsinek – Deklaracja Światowej Organizacji Medycznej (WMA) z Helsinek, 2000 r. o Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i opieki społecznej w sprawach szczegółowych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej, 2005 r. (Dz. U. 2005, nr 57, poz. 500). o Dyrektywa Komisji 2005/28/WE z dnia 8 kwietnia 2005 r. o Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.). o Kryteria i sposób stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i 6 intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej – dokument zamieszczony jako załącznik do wydanego 18 kwietnia 2007 r. przez Ministra Zdrowia Obwieszczenia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzania nieodwracalnego i trwałego ustania czynności mózgu.