Rynek walutowy i kurs walutowy
advertisement
Rynek walutowy to zespół reguł i instytucji pozwalających dokonać wymiany pieniądza jednego kraju na pieniądz drugiego kraju. oznaczenie pieniędzy symbolami np. złoty polski – PLN, dolar amerykański USD Kurs walutowy = cena na rynku walutowym Kurs waluty to cena jednej waluty wyrażona w innej walucie. Źródło: http://www.rjp.pan.pl Rada Języka Polskiego Cechy rynku walutowego: rynek nie jest umiejscowiony geograficznie rynek walutowy funkcjonuje przez całą dobę (Londyn – 30% transakcji, New York, Tokio) rynek walutowy należy do najtańszych, ze względu na niskie koszty transakcji, i do najlepiej zintegrowanych w skali międzynarodowej „dolaryzacja” rynku walutowego Uczestnicy rynku walutowego: każdy, kto dokonuje transakcji z udziałem pieniądza zagranicznego banki komercyjne przedsiębiorstwa instytucje finansowe np. fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe spekulanci walutowi banki centralne administracja skarbu państwa ( w Polsce – Ministerstwo Finansów) Pieniądz w okresie starożytności i średniowiecza W okresie starożytności i średniowiecza systemy walutowe obejmowały zasadniczo pojedyncze państwa Pieniądze, którymi się wtedy posługiwano to przede wszystkim monety bite z różnych metali oraz ich stopy - pieniądz towarowy (jego wartość własna, a więc koszt jego wytworzenia równy jest jego wartości nabywczej Przed wprowadzeniem monet, funkcję takiego pieniądza spełniały różne inne towary, jak np. sól. W okresie metalizmu, najczęściej wykorzystywano miedź i żelazo (dla niskich nominałów) oraz srebro i złoto (dla wysokich nominałów) W stosunkach międzynarodowych środkiem płatniczym było przede wszystkim złoto w sztabach, ale czasem także w postaci niektórych monet – bitych przez niektóre państwa czy miasta – przede wszystkim miasta włoskie – floreny (Florencja) i dukaty (Wenecja). Od średniowiecza do nowożytności Odkrycia geograficzne (XV-XVII wiek); ogromny wzrost podaży złota w Europie (spadek jego ceny); wzrost znaczenia srebra Bimetalizm: okres od końca XVII do XIX wieku, okres dominacji dwóch metali: złota i srebra System niestabilny (zmiany podaży obu metali) Prawo Kopernika-Greshama: pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy z obiegu; chaos gospodarczy II połowa XVIII wieku: coraz większe znaczenie złota: 1798 rok Wielka Brytania zaprzestała bicia monet srebrnych i złoto stało się jedyna walutą; pojawienie się banknotów Międzynarodowe systemy walutowe System waluty złotej podsystem waluty sztabowo-złotej podsystem waluty dewizowo-złotej System waluty papierowej podsystem wymienialnej waluty papierowej podsystem niewymienialnej waluty papierowej System waluty kierowanej Międzynarodowy podsystem waluty kierowanej oparty na stałych kursach walutowych Międzynarodowy podsystem walutowy oparty na zmiennych kursach walutowych Europejski podsystem walutowy System waluty złotej (parytet złota, standard złota) Obieg pieniężny oparty został na złocie Funkcjonował w latach 1880-1914 Wielka Brytania w 1821 r. wprowadziła swobodę wymiany banknotów na złoto (monometalizm) W 1865 r. Francja, Włochy, Belgia, Szwajcaria przyjęły jednostkę monetarną (franka) zabezpieczoną rezerwami złota i srebra (bimetalizm) W 1879 r. kraje te przeszły na tzw. standard złota W 1871 r. system waluty złotej wprowadzony został przez Niemcy W 1879 r. przez Stany Zjednoczone Dezintegracja międzynarodowego systemu walutowego I wojna światowa przerwała istnienie systemu waluty złotej: wzrost wydatków spowodował, wzrost emisji pieniądza ponad zgromadzone rezerwy; inflacja i inne problemy gospodarcze Po wojnie odżyła idea powrotu do systemu waluty złotej, ale nie udało się osiągnąć porozumienia Pod koniec lat dwudziestych w około 50 krajach świata istniał system przypominający system waluty złotej Inne kraje wprowadziły pewne odmiany tego systemu: system waluty sztabowo–złotej lub system dewizowo–złoty Doprowadziło to do pewnej stabilizacji walutowej, przerwanej przez Wielki Kryzys (1929) Symbolem końca epoki systemu waluty złotej jest rok 1931, kiedy doszło do dewaluacji funta (zmiany jego parytetu wobec złota); fala dewaluacji innych walut System waluty złotej Miernik wartości F U N K C J E Z Ł O T A Środek płatniczy Środek gromadzenia rezerw Środek cyrkulacji System waluty złotej – zasady: Wyznaczenie wartości jednostki walutowej w złocie – stały parytet złota 2. Stały kurs walutowy oparty na parytecie złota Parytet złota wyznaczał kurs walutowy przez porównanie wagi złota przypisanej jednostce pieniężnej Jeżeli 1 USD zawierał 1 gram złota, zaś 1 rubel – 0,5 grama, to 1 USD stanowi wartość 2 rubli Kurs ten był stały, ale nie sztywny - punkty złota 3. Zobowiązanie BC do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie określonej przez parytet 4. Swoboda wywozu i przywozu złota z zagranicy 1. Podmioty gospodarcze systemu waluty złotej Bank centralny „Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym” (D.Begg, 1997, s. 126) Przy wysokich stopach dyskontowych banki komercyjne nie są skłonne do zaciągania pożyczek od Banku Centralnego, więc ograniczają udzielanie kredytów. Banki komercyjne Udzielanie kredytów pozostałym podmiotom Przedsiębiorstwa korzystające z kredytów Konsumenci Dochody osobiste – rosną, gdy wzrasta zapotrzebowanie przedsiębiorstw na inwestycje i produkcję Mechanizm funkcjonowania systemu waluty złotej Faza ożywienia Faza osłabienia FAZA OŻYWIENIA Wzrost popytu Wzrost cen (tendencje inflacyjne) Dodatni bilans handlowy Wzrost dochodów osobistych Spadek konkurencyjności produkcji krajowej (wzrost importowanej) Wzrost złota w skarbcu Wzrost inwestycji i produkcji w przedsiębiorstwach Deficyt handlu zagranicznego BC zwiększ emisję banknotów i obniża stopę dyskontową Banki komercyjne obniżają stopę procentową (tańsze kredyty) Konieczność równoważenia deficytu złotem – odpływ złota FAZA OSŁABIENIA Spadek dochodów osobistych Spadek popytu i cen towarów konsumpcyjnych Ujemne saldo bilansu handlowego Ograniczenie działalności gosp. przedsiębiorstw Początek fazy deflacyjnej Zmniejszenie rezerw złota w skarbcu Banki komercyjne podnoszą stopy procentowe (spadek kredytów) Wzrost konkurencyjności towarów krajowych BC ogranicza emisję banknotów Wzrost wysokości stopy dyskontowej Poprawa bilansu handlowego (powrót do fazy I ) Funkcjonowanie systemu waluty złotej w latach 1870-1914 (USA, Europa Zachodnia, pozostałe kraje) Europa Zachodnia wyroby przemysłowe USA surowce i żywność wyroby przemysłowe żywność i używki pozostałe kraje Podsystem waluty sztabowo – złotej (gold bullion standard) Zbliżony do zasad systemu waluty złotej, z jednym wyjątkiem: w systemie tym określano minimalną sumę wymiany waluty krajowej na złoto. Była to ówczesna równowartość sztaby złota. Został zaproponowany w drugiej połowie lat dwudziestych XX wieku z inicjatywy Wielkiej Brytanii jako próba powrotu do systemu waluty złotej na nieco odmiennych zasadach. W porównaniu z systemem walutowo-złotym najistotniejszą różnicą było to, że w obiegu krajowym pieniądz przestał być praktycznie wymienialny na złoto, było ono natomiast nadal używane do bilansowania obrotów gospodarczych. Podsystem waluty dewizowo – złotej (gold exchange standard) Drugi – obok systemu waluty sztabowozłotej – system stosowany w okresie międzywojennym i później w wielu krajach do roku 1971. Założono w nim, że waluta danego kraju (np. dolar kanadyjski) jest wymienialna na złoto, ale wcześniej jest potrzebna jej wymiana na inną walutę wymienialną na złoto (głównie na USD). System waluty papierowej waluta papierowa - „(…)pieniądz, który zrywa bezpośrednie związki ze złotem.” (P. Bożyk, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 2008) prymat równowagi wewnętrznej nad zewnętrzną swoboda prowadzenia polityki kursowej (dewaluacja walut i płynne kursy walutowe) Podsystem wymienialnej waluty papierowej waluty wymienialne na inne waluty oddziaływanie na bilans handlowy poprzez ożywienie koniunktury wewnątrz kraju poprzez: zwiększenie wydatków budżetowych (wzrost zatrudnienia, płac, popytu na rynku) wzrost nakładów inwestycyjnych w sektorze publicznym obniżenie podatków Podsystem niewymienialnej waluty papierowej państwo regulowało obroty z zagranicą eksporterzy musieli odsprzedać państwu dewizy zarobione za granicą importerzy musieli uzyskać zgodę na zakup dewiz niezbędnych do zapłaty za import narzędzia oddziaływania na równowagę zewnętrzną dewaluacja waluty wewnętrznej (taniały towary krajowe za granicą) subwencje importowe cła ograniczenia ilościowe etc. dwustronne kompensaty towarowe barter transakcje równoległe – zawarcie dwu oddzielnych kontraktów – kupna i sprzedaży, przy czym każdy z kontraktów rozliczany oddzielnie ○ całościowe ○ częściowe ○ wielostronne kompensaty towarowe Wielostronne kompensaty towarowe eksport towarów kraj A import towarów z kraju B kraj B zapłata za import należnościami w kraju C za towary, które do kraju C wyeksportował kraj C System waluty kierowanej „międzynarodowy system walutowy stworzony przez instytucję międzynarodową i przez nią nadzorowany w celu zapewnienia równowagi płatniczej w stosunkach handlowych między krajami” (P. Bożyk, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 2008) Międzynarodowy podsystem waluty kierowanej oparty na stałych kursach walutowych „system, który skupia się na zapewnieniu międzynarodowej równowagi płatniczej bez potrzeby zmiany kursu walutowego bądź transferu złota (…)” (P. Bożyk, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 2008) stworzony w 1944 r. pod egidą ONZ w Bretton Woods 44 państwa ich zdaniem zmienne kursy walutowe pozbawiły międzynarodowy system walutowy koordynacji i uczyniły go niestabilnym parytet w złocie i dolarze cel: stabilizacja kursów walutowych różnica między kursami rynkowymi walut narodowych a kursami parytetów lub centralnych : +/- 1% (interwencja w postaci rezerw w złocie lub dolarach) przywracanie równowagi – rola MFW jeżeli krajowy import > export, brak rezerw dewizowych to musiał pożyczać o MFW aby wyrównać bilans konieczność prowadzenia polityki antyinflacyjnej uprzywilejowana pozycja dolara System z Bretton Woods (dolarowo-złoty) W lipcu 1944 r., na międzynarodowej konferencji w Bretton Woods utworzono Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy). W drodze umowy międzynarodowej wprowadzono system międzynarodowego pieniądza System z Bretton Woods Cele: Przywrócenie wymienialności walut; Stabilizacja kursów walut; Stworzenie w ten sposób istotnych przesłanek szybkiego, swobodnego korzystnego rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych. System z Bretton Woods Zasady: Złoto głównym środkiem rezerwowym i płatniczym; Parytety wymienialnych walut narodowych określone w złocie lub USD; - 1 uncja złota=35USD – dla przykładu w r. 1999 – za 1 uncję ponad 600USD Kursy bieżące wymienialnych walut narodowych mogą wahać się 1% od kursu parytetowego (interwencja władz monetarnych); W przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty poszczególne kraje członkowskie mają możliwość skorzystania ze specjalnych kredytów MFW. Zmiana parytetu (rewaluacja, dewaluacja) bardzo rzadko MFW i Bank Światowy MFW – wyspecjalizowana agenda ONZ – popieranie międzynarodowej współpracy w sprawach walutowych – a zwłaszcza dbanie o stabilność kursową oraz nadzór nad zadłużeniem międzynarodowym Założycielami były 44 kraje, obecnie jest ich ponad 183. Polska była jednym z krajów założycielskich MFW, ale z przyczyn politycznych PRL wystąpiła z Funduszu w 1950 roku. Ponownie została przyjęta do MFW w roku 1986 MFW zajmuje się głównie udzielaniem krótkookresowej pomocy finansowej oraz działalnością „doradczą” Wymienialność walut Statut MFW zalecał krajom członkowskim możliwie jak najszybsze wprowadzenie wymienialności ich walut Przez walutę wymienialną rozumie się taką, która może być swobodnie wymieniana na inne waluty Dolary amerykańskie i kanadyjskie stały się wymienialne w 1945 r. Większość krajów w Europie nie przywróciła wymienialności do końca 1958 r., a w przypadku Japonii nastąpiło to dopiero w 1964 r. Wczesne wprowadzenie wymienialności dolara, idące w parze z jego wyjątkową pozycją w systemie z Bretton Woods, pomogło w uczynieniu z niego najważniejszej waluty w powojennym świecie Dolar pieniądzem międzynarodowym Wymienialność dolara sprawiła, że większość handlu międzynarodowego była fakturowana w dolarach, a importerzy i eksporterzy utrzymywali odpowiednie zasoby dolarów dla sfinansowania swoich transakcji W rezultacie, dolar stał się pieniądzem międzynarodowym – uniwersalnym środkiem wymiany, jednostką rozrachunkową i środkiem przechowywania wartości. Banki centralne gromadziły rezerwy walutowe w postaci aktywów dolarowych Przywrócenie wymienialności walut w Europie w 1958 roku zaczęło stopniowo zmieniać istotę ograniczeń zewnętrznych polityki gospodarczej. Rozwijał się handel walutami, a rynki finansowe w poszczególnych krajach stawały się coraz silniej zintegrowane, co stanowiło ważny krok w kierunku stworzenia współczesnego światowego rynku walutowego MFW i Bank Światowy Bank Światowy: Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC), Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA), Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji (MIGA). W chwili powstania zasadniczymi celami Banku było: pomoc w odbudowie i rozwoju terytoriów krajów członkowskich przez ułatwienie inwestycji kapitałowych na cele produkcyjne i odbudowę gospodarczą, popieranie prywatnych inwestycji zagranicznych (gwarancje, udział w konsorcjach) popieranie zrównoważonego wzrostu handlu międzynarodowego Polityka Banku opiera się na 4 filarach: dążeniu do budowy zdrowej polityki makroekonomicznej (podaż pieniądza, ograniczenie deficytu budżetowego, stabilny realny kurs walutowy), polityka mikroekonomiczna – liberalizacja gospodarki – znoszenie ograniczeń, uwalnianie cen itd. dążenie do liberalizacji handlu (równe traktowanie podmiotów krajowych i zagranicznych – popieranie inwestycji zagranicznych). inwestowanie w edukację i opiekę zdrowotną (nie jako działalność humanitarna, ale jako inwestycja w kapitał ludzki). Rola USA w systemie walutowym z Bretton Woods Odpowiedzialność USA w ramach systemu: utrzymanie stałej ceny złota równej 35$ za uncję i gwarancja, że zagraniczne banki centralne będą mogły wymienić po tej cenie swoje rezerwy dolarowe na złoto Konieczność utrzymywania przez USA odpowiednich rezerw złota (potencjalne ograniczenie zewnętrzne amerykańskiej polityki makroekonomicznej) W praktyce zagraniczne banki centralne były skłonne utrzymywać dolary (odsetki) Światowe zasoby złota nie rosły dostatecznie szybko, aby nadążyć za wzrostem gospodarki światowej, dlatego jedynym sposobem utrzymywania odpowiednich rezerw walutowych przez poszczególne banki centralne było gromadzenie aktywów dolarowych Problem równowagi zewnętrznej USA Robert Triffin (1960 r.): fundamentalny długookresowy problem systemu z Bretton Woods - problem zaufania Skoro rezerwy walutowe banków centralnych powinny rosnąć wraz z upływem czasu, ich zasoby dolarowe będą wzrastać, aż w pewnym momencie przekroczą wartość amerykańskiego złota Ponieważ USA zobowiązały się do wymiany tych dolarów na złoto po 35$ za uncję, nie będą wówczas w stanie spełnić tego zobowiązania, gdyby posiadacze dolarów jednocześnie chcieli zamienić je na złoto Mogło to prowadzić do problemu zaufania: banki centralne mogłyby więcej nie chcieć gromadzić dolarów, a nawet obalić system, próbując posiadane zasoby dolarów wymienić na złoto Jednym z możliwych rozwiązań tego problemu: podwyższenie oficjalnej ceny złota Wzrost cen złota mógłby pociągnąć za sobą oczekiwania banków centralnych co do dalszych spadków wartości ich rezerw dolarowych w przeliczeniu na złoto w przyszłości i przez to raczej zaostrzyć problem zaufania, a nie rozwiązać go Upadek systemu z Bretton Woods Problemy z utrzymaniem systemu: ekspansja fiskalna w USA chroniczny deficyt handlowy USA, zaniżona cena złota monetarnego: ○ od 1934 roku do 1971 roku cena dolara wynosiła 35 dolarów za uncję, a od grudnia 1971 do lutego 1973: 38 coraz większa liberalizacja przepływów finansowych szerokie wprowadzenie zewnętrznej wymienialności walut po 1958 roku. Kilka dużych fal zmian parytetów: po raz pierwszy w 1949 r., kiedy nastąpiła 30% dewaluacja funta szterlinga i w 1967 dewaluacja funta o ponad 14% Sierpień 1971: USA zwiesiły wymienialność dolara na złoto (zbyt duży odpływ złota z USA); wiele krajów wprowadziło kursy płynne Upadek systemu z Bretton Woods Ostatnia próbą ratowania systemu było zawarte w 1971 roku przez grupę dziesięciu najbardziej rozwiniętych krajów świata Porozumienie Smithsońskie: część walut zdewaluowano, część rewaluowano, część parytetów się nie zmieniła, a widełki wahań rozszerzono z +/- 1% do +/- 2,5% wokół parytetu Na początku 1973 rząd USA zdewaluował dolara w stosunku do złota (z 35 dolców za uncję do 42,2 dolara za uncję) i wprowadził płynny kurs dolara Luty 1973: system z Bretton Woods ostatecznie przestał istnieć Międzynarodowy podsystem waluty kierowanej oparty na zmiennych kursach walutowych (1) „(…) system walutowy, który do zapewnienia międzynarodowej równowagi płatniczej wykorzystuje pieniądz rozrachunkowy specjalnie kreowany przez międzynarodową instytucję kierującą podsystemem, dopuszczając zmienność kursów walut narodowych.” Waluta rozrachunkowa początkowo równa 1USD (1/35 uncji złota) od 1974 r. opiera się na koszyku 16 walut od 1981 r. koszyk 5 walut od pojawienia się euro opiera się na koszyku 4 walut (USD, EUR, JPY, GBP) Międzynarodowy podsystem waluty kierowanej oparty na zmiennych kursach walutowych (2) RODZAJE SYSTEMÓW KURSÓW PŁYNNYCH nieograniczenie płynne • poziom kursu powinien ukształtować się na rynku bez interwencji władz monetarnych, ale jeśli trzeba BC podejmuje działania ograniczające amplitudę jego wahań np. zmiany stóp procentowych płynny kierowany • jego poziom kształtuje się na rynku ale władze monetarne (BC) mogą wpływać na niego dyskrecjonalnie np. kiedy waluta krajowa ulega deprecjacji to BC sprzedaje waluty obce stały • BC często interweniuje na rynku walutowym, aby utrzymać amplitudę wahań kursu w przedziale +/- 1% • istnieje parytet w postaci koszyka walut Europejski podsystem walutowy Ewolucja podsystemu: Etap I ○ do 1972 r. ○ skupiano się na doprowadzeniu walut narodowych do zewnętrznej wymienialności (195058 r. działalność Europejskiej Unii Płatniczej) ○ wprowadzenie rozliczeń wielostronnych (1958 r. Europejski Układ Walutowy) Etap II ○ lata 1972-1978 r. ○ obowiązywały zasady europejskiego mechanizmu kursowego (wąż walutowy)(wahania +/- 2,25% w stosunku do dolara) Etap III ○ lata 1978-1999 r. ○ obowiązywanie zasad Europejskiego Systemu Walutowego, składającego się z: europejska jednostka walutowa (ECU) mechanizm kursów walutowych system kredytowy Europejski System Walutowy zawęził wahania walut do +/- 1,125% w stosunku do dolara Etap IV ○ wprowadzenie euro (przygotowania od 1993r. – Traktat z Maastricht) ○ kryteria zbieżności (konwergencji) ○ utrzymywanie przez co najmniej 2 lata stabilność kursu walutowego ( w przedziale +/1,125%), potem podwyższono do +/-15% ○ od 1999r. w miejsce ECU wprowadzono euro kryteria konwergencji 1. 2. 3. 4. 5. inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt. proc. średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa, długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające więcej niż o 2 pkt. proc. średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, dług publiczny nie większy niż 60% PKB, stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat Instytucje Europejskiej Unii Walutowej Europejski System Banków Centralnych (ESCB) banki centralne krajów członkowskich Europejski Bank Centralny Wady i zalety euro Wady • ograniczenie wpływu państw na rozwój gospodarczy za pomocą polityki walutowej • brak możliwości korzystania z dewaluacji i deprecjacji, rewaluacji i aprecjacji, • brak możliwości wpływu na tempo wzrostu PKB, bezrobocia etc. • zagrożenia związane z jednakową stopą procentową dla wszystkich (bez względu na fazę koniunktury) Zalety • wyeliminowanie ryzyka kursowego i związanych z tym kosztów • możliwość łatwiejszego i bardziej przejrzystego porównywania cen między krajami • lepsze warunki dla konkurencji między przedsiębiorstwami na wspólnym rynku • poprawa alokacji zasobów w ramach unii • zmniejszenie kosztów przepływu czynników produkcji • stabilizacja na światowych rynkach finansowych Rodzaje rynku walutowego: rynek bieżący rynek terminowy premia dyskonto Rodzaje eurorynków pieniężny – rynek eurowalut (głównie dolara) kapitałowy – głównie rynek euroobligacji eurowaluta (≠euro) – każda waluta danego kraju poza jego granicami np. eurozłoty, eurodolar Funkcje rynku walutowego: możliwość dokonania wymiany pieniądza jednego kraju na pieniądz innego kraju, zabezpieczenie uczestników obrotu gospodarczego przed negatywnymi konsekwencjami wahań kursowych Jeśli na początku miesiąca 1 EUR = 5PLN, a pod koniec tylko 4PLN, majątek właściciela 1000EUR zmniejszył się z 5000 PLN do 4000PLN, czyli o 20%. umożliwienie uczestnikom gry na zniżkę lub zwyżkę wartości walut i pomnażania dochodów spekulacje kurs kasowy złotego do dolara – luty: 1 USD = 3,95 PLN spekulacja – złoty umocni się w marcu: 1 USD = 3,90 PLN czyli 1PLN = 0,256 USD spekulant sprzedając 100 000USD w lutym: 100 000 * 3,95 = 395 000 PLN jeśli przewidywania są trafne, to w marcu zamieni PLN na USD: 395 000PLN * 0,256 USD = 101 282 USD ZYSK : 101 282 – 100 000 = 1282 USD jeśli kurs USD w marcu wzrośnie – spekulant straci Funkcje kursu walutowego: cenotwórcza – wpływa na ceny dóbr i komponentów importowanych; - wpływa na efektywność transakcji eksportowych i importowych informacyjna – informuje o dynamice i konkurencyjności danej gospodarki Zapis kursu walutowego waluta bazowa – jej ilość zwykle jest stała w danym kursie waluta kwotowana – jej ilość zmienia się w kolejnych kwotowaniach kurs kupna BID – cena, po której dealer jest gotowy kupić jednostkę waluty bazowej kurs sprzedaży OFFER lub ASK – cena po której dealer jest gotowy sprzedać jednostkę waluty bazowej prowizja – opłata kwotowa lub procentowa związana z przeprowadzeniem transakcji Źródło: Finanse międzynarodowe zbiór zadań, P.Kowalik, A.Pietrzak, PWN, Warszawa 2005 SPREAD różnica między kursem BID i OFFER marża – wielkość, jaką bank dodaje do kursu sprzedaje i odejmuje od kursu kupna waluty kwotowanej na rynku międzybankowym EURO kupno: 3,8372, sprzedaż: 3,9148 spread: 3,9148 – 3,8372 = 0,0776 Kurs walutowy - wycena z punktu widzenia podmiotu krajowego Metoda europejska - ile złotówek należy zapłacić za jedno euro, np. 4,3 PLN/EUR. -Cena waluty krajowej, obcej wyrażona w walucie -liczba jednostek pieniądza krajowego, jaką trzeba zapłacić za nabycie jednostki walutowej innego kraju (notowanie pośrednie) Metoda anglosaska - wycena waluty krajowej z punktu widzenia inwestora zagranicznego -cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie zagranicznej, -określa liczbę jednostek pieniądza zagranicznego przypadającego na jednostkę pieniądza krajowego (notowanie bezpośrednie), -0,2325 EUR/PLN (wg def. europejskiej 4,3) =1/4,3 Czynniki makroekonomiczne kształtujące kurs walutowy: 1. PKB wzrost PKB zwykle umacnianie się waluty krajowej w stosunku do waluty obcej spadek PKB możliwe osłabienie waluty krajowej w stosunku do waluty obcej 2. Poziom stóp procentowych wzrost stóp procentowych wzrost napływu kapitału wzrost podaży waluty (umacnianie się waluty krajowej) spadek stóp procentowych odwrotnie 3. Poziom bezrobocia wzrost bezrobocia osłabienie się wartości waluty krajowej spadek bezrobocia umocnienie się waluty krajowej 4. Bilans płatniczy dodatni BP umocnienie się waluty krajowej ujemny BP osłabienie kursu waluty krajowej Źródło: Finanse międzynarodowe zbiór zadań, P.Kowalik, A.Pietrzak, PWN, Warszawa 2005 5. Inflacja spadek inflacji zazwyczaj umacnianie się wartości krajowej wzrost inflacji osłabienie się wartości waluty krajowej jako efekt spadku siły nabywczej pieniądza umocnienie się waluty krajowej spadek kosztów importu (spadek inflacji) obniżenie się waluty krajowej wzrost kosztów importu (wzrost importu) 6. Poziom rezerw walutowych brutto wzrost rezerw = dodatni efekt wymiany międzynarodowej 7. Inwestycje portfelowe i bezpośrednie 8. Spekulacje na rynkach walutowych 9. Stabilność polityczna 10. Wydarzenia na świecie, zmiany na rynku światowym cen towarów o dużym udziale w obrotach 11. Polityka kursowa BC Źródło: Finanse międzynarodowe zbiór zadań, P.Kowalik, A.Pietrzak, PWN, Warszawa 2005 Sposoby wyznaczania kursu Systemy (mechanizmy) kursowe: system kursów stałych system kursów zmiennych system mieszany System kursów stałych System kursów stałych to system, w którym cena waluty krajowej jest ustanawiana i podtrzymywana przez rząd. Wymaga to posiadania odpowiednich rezerw walutowych, które muszą być wykorzystane (uruchomione) w sytuacji zachwiania równowagi w bilansie płatniczym państwa. Bank centralny państwa zobowiązany jest do interwencji, podczas której pokrywa niedobór danej waluty lub wchłania jej nadwyżkę, zwiększając rezerwy. Obrona kursu winna być koordynowana między stronami (państwami), których obroty nie są zrównoważone i powodują w ten sposób zagrożenie kursu. W ramach systemu kursów stałych, wyróżniamy: kurs sztywny, kurs stały jednolity, kurs stały zróżnicowany. System kursów zmiennych (rynkowych, płynnych) W wypadku kursów stałych zachwianie równowagi powoduje obowiązkowe przeciwdziałanie banku centralnego. W wypadku kursów płynnych taka interwencja nie jest konieczna, ponieważ kurs płynny kształtuje się autonomicznie pod wpływem sytuacji na rynku popytu i podaży na dane waluty. kurs płynny (bez ograniczeń) - kształtujący się w pełni autonomicznie, kurs płynny z ograniczeniami - który kształtuje się autonomicznie, ale władze walutowe obserwują jego poziom i w przypadku gdy jego poziom uznają za niekorzystny dla gospodarki, oddziałują w sposób pośredni na jego poziom, kurs płynny z interwencjami - bank centralny wkracza z interwencją przy odchyleniu się kursu poza ustalony zakres. System mieszany Wśród kursów mieszanych (stałozmiennych) wyróżniamy dwie grupy kursów: kursy kroczące - w których waluta jest dewaluowana w określonych interwałach czasowych o stałą kwotę lub procent, kursy powiązane - w których kurs walutowy jest powiązany z określona walutą lub koszykiem walut. Kurs walutowy rośnie podaż waluty – zmniejsza się jej kurs rośnie popyt – wzrasta kurs Równowaga na rynku walutowym Podaż walut zagranicznych: Przychody z eksportu, zagraniczny popyt na aktywa krajowe, etc. Kurs walutowy S E0 D 0 Q0 Popyt na waluty zagraniczne : Wydatki na import, krajowy popyt na aktywa zagraniczne, etc. Popyt, podaż System płynnego kursu waluowego W systemie kursu płynnego zmiany popytu i podaży walut powodują nieustającą fluktuacje kursu walutowego, dzięki którym rynek utrzymuje się w równowadze Spadek wartości euro deprecjacja wzrost wartości euro aprecjacja Aprecjacja (deprecjacja) dla waluty bazowej S0 – początkowa wartość waluty ( bazowej w walucie kwotowanej) S1 – aktualna wartość waluty ( bazowej w walucie kwotowanej) dla waluty kwotowanej Źródło: Finanse międzynarodowe zbiór zadań, P.Kowalik, A.Pietrzak, PWN, Warszawa 2005 Przykład (aprecjacja/deprecjacja) Kurs EUR/PLN zmienił się z poziomu 3,8352 do 3,9132. Określ aprecjację/ deprecjację dla EUR oraz dla PLN. dla EUR dla PLN Wzrost kursu EUR/PLN spowodował deprecjację złotego o 2,59% oraz aprecjację euro o 2,03% System kursu stałego W systemie kursu stałego równowaga na rynku walutowym jest odzyskiwana na skutek interwencji władz monetarnych – urzędowe obniżenie krajowej względem zagranicznej dewaluacja waluty rewaluacja – urzędowe podniesienie waluty krajowej względem zagranicznej Klasyfikacja systemów kursu walutowego systemy płynne •kurs płynny, (kierowany) systemy pośrednie •pełzające pasmo, •kurs płynny wewnątrz •pasma, •pełzająca dewaluacja, •kurs nieregularnie •dostosowywany systemy sztywne kurs sztywny •zarząd walutą, •dolaryzacja, •unia walutowa Pieniądz opiera się na zaufaniu stron Dlatego władza publiczna podejmuje działania potrzebne dla zwiększania zaufania do pieniądza krajowego poprzez utrzymanie kontroli nad jego emisją Największą przeszkodą w budowaniu zaufania do pieniądza jest ... Inflacja Inflacja Poland: CPI inflation, 1989-2006 1991-2006 1989-1990 1200 1183 100 94,9 90 1000 80 70 800 60 600 50 40 400 30 29,5 200 0 249 83 20 11,6 5,6 CPI annual percentage change 0,3 4,6 1,4 Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan- Jan89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 10 0 stały kurs w Polsce (lata 1990-1991) W Polsce politykę stałego kursu walutowego zapoczątkowano w 1990 roku, celem czego było ograniczenie inflacji oraz stabilizacja gospodarki. Program stabilizacyjny zakładał funkcjonowanie tego systemu tylko przez jeden kwartał, zaś w rzeczywistości funkcjonował on do października 1991 roku i opierał się na następujących założeniach: ograniczenie inflacji, zapewnienia konkurencyjności polskiego eksportu, lepsza alokacja zasobów prowadząca do wzrostu eksportu, zapewnienie równowagi na rynku walutowym, odbudowa zaufania do pieniądza krajowego. Aprecjacja Aprecjacja - należy przeznaczyć mniejszą ilość waluty krajowej na zakup walut obcych, a to oznacza spadek kursu walutowego - kurs walutowy spada z 4,0 PLN /EUR do 3,8 PLN /EUR Deprecjacja, czyli spadek wartości waluty krajowej oznacza wzrost kursu walutowego, czyli wzrost wartości waluty zagranicznej – kurs walutowy rośnie z 4,0PLN /EUR do 4,3 PLN /EUR 3,3 PLN_EUR Hipotetyczny parytet centralny 1EUR=4,09PLN +15% (aprecjacja) 3,8 4,3 -15% (deprecjacja) 4,8 kwi 00 paź 00 kwi 01 paź 01 kwi 02 paź 02 kwi 03 paź 03 kwi 04 paź 04 kwi 05 paź 05 kwi 06 Kurs walutowy jest jedną z najważniejszych kategorii w gospodarce: W skali makro – wiąże krajowy poziom cen z poziomem międzynarodowym – pełni funkcję cenotwórczą, W skali mikro - decyduje o powodzeniu działalności gospodarczej, Przychody z eksportu są mniejsze przy niskim kursie walutowym, czyli przy silnej walucie krajowej – 3PLN/EUR (eksporterzy domagają się słabej waluty)- przy niskim przeliczniku Dla krajowych podmiotów import jest droższy przy słabej walucie krajowej wysokim kursie walutowym – np. 5 PLN/EUR – (importerzy domagają się silnej waluty) – wysokim przeliczniku Załóżmy, że polski eksporter otrzymuje od niemieckiego nabywcy 1000 EURO: •Przy kursie równym 5 PLN/EURO jego zysk będzie równy 5000 PLN •Przy kursie równym 3 PLN/ EURO jego zysk będzie równy 3000 PLN Załóżmy, że polski importer zamierza wydać 5000 PLN na zakup dóbr w Niemczech: •Przy kursie 5 PLN dysponuje 1000 EURO •Przy kursie 3 PLN dysponuje 1666 EURO Polityka pieniężna w reżimie sztywnego kursu walutowego: Załóżmy że Bank Centralny chce obniżyć inflację: Co robi ? Podnosi stopy procentowe !!!! Co to powoduje ? Napływ kapitału (czyli popyt na złotego) Interwencja walutowa instrument polityki pieniężnej wykorzystywany przez banki centralne w celu łagodzenia niekorzystnych zjawisk dla gospodarki powstałych w wyniku niekorzystnych wahań kursu walutowego. Mechanizm działania interwencji walutowej jest następujący: jeśli popyt na obcą walutę przewyższa jej podaż na rynku walutowym, to jej kurs wzmacnia się w walucie krajowej, a wtedy bank centralny kraju może sprzedać swoje zapasy tej waluty, aby nie doprowadzić do osłabienia waluty krajowej. Możliwa jest także sytuacja odwrotna, kiedy zapotrzebowanie na walutę krajową przewyższa jej podaż, a wtedy bank centralny skupuje walutę obcą, emitując krajowy pieniądz na rynek. interwencje walutowe w Polsce w 2011r. „NBP dokonał sprzedaży pewnej ilości walut obcych za złote" KURS KRZYŻOWY (1) USD/CHF = 1,6230/1,6240 USD/PLN = 3,7880/3,7890 PLN/CHF = 1,6230 : 3,7890/ 1,6240 : 3,7880 = = 0,4283/0,4287 KURS KRZYŻOWY (2) CAD/USD = 0,8950/0,8953 GBP/USD = 1,4430/1,4560 CAD/GBP = 0,8950 : 1,4560/ 0,8953 : 1,4430 = = 0,6147/0,6204 KURS KRZYŻOWY (3) GBP/USD = 1,6430/1,6560 USD/PLN = 3,7880/3,7890 GBP/PLN = 1,6430 * 3,7880/ 1,6560 * 3,7890 = = 6,2237/6,2746 kursy krzyżowe, krosowe (cross-rate) Aby dowiedzieć się jaka jest relacja dolara kanadyjskiego do złotego, trzeba znać ich kurs do dolara amerykańskiego. Jeśli 1USD = 4PLN 1USD = 2CAD to 1CAD = 2PLN Kursy wzajemne walut z 18.03.2010 r. przykład: 1EUR = 1,369 USD ; 1EUR = 0,89 GBP Źródło: „Rzeczpospolita” 18.03.2010 r.
