Komórkowa budowa organizmów

Komórkowa budowa
organizmów
Organizacja życia
Materia tworzy coraz bardziej skomplikowane struktury.
Pierwszy poziom stanowią występujące samodzielnie
pierwiastki (np.O,N,C,S).
Następny poziom to związki chemiczne, powstające w
wyniku łączenia się pierwiastków ( np. woda, sole
mineralne, białka, tłuszcze).
Z pierwiastków i związków zbudowane są struktury
komórkowe (organelle).
Z komórek zbudowane są wszystkie organizmy.
Organelle współpracują ze sobą, dzięki czemu komórka
może pełnić różne funkcje.
Ani pierwiastki, ani związki, ani organelle nie mają
jeszcze cech życia. Dopiero komórka jest tą
najprostszą jednostką, zorganizowaną w sposób na
tyle skomplikowany, aby mogły w niej przebiegać
wszystkie czynności życiowe, charakterystyczne dla
żywego organizmu.
Sięgamy do historii…
 Odkrycia komórkowej budowy organizmów dokonali w drugiej
połowie XVII w. , niezależnie od siebie, włoski lekarz Marcello
Malpighi i angielski fizyk Robert Hooke
 W XVII w. Antoni van Leewenhoek udoskonalił mikroskop
 Na początku XIX wieku Theodor Schwann i Matthias Schleiden
sformułowali teorię komórkowej budowy organizmów:
1 Wszystkie organizmy zbudowane są z komórek.
2 Komórka jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalna
każdego organizmu.
 Teoria ta dała podstawy współczesnej biologii. Jej
uzupełnieniem było odkrycie, że nowe komórki mogą
powstawać wyłącznie przez podział komórek już istniejących.
 W XX w. wykazano, że podstawowe funkcje życiowe
zachodzące we wszystkich komórkach są praktycznie
jednakowe.
 Ostatecznym potwierdzeniem istnienia jedności życia na
poziomie komórkowym było odkrycie, że we wszystkich
komórkach ogólne zasady dziedziczenia niczym się nie różnią.
Rodzaje komórek
Prokariotyczne
-występują u bakterii
-nie maja jądra komórkowego
-materiał genetyczny (nukleoid),
w postaci kolistej cząsteczki
DNA nie jest oddzielony od
reszty komórki
-wnętrze komórki nie ma
wydzielonych przestrzenibrak organelli
-komórkę otacza sztywna,
kilkuwarstwowa ściana
komórkowa
Eukariotyczne
-występują u protistów, grzybów,
roślin i zwierząt
-zawierają jądro komórkowe,
czyli materiał genetyczny jest
oddzielony błoną jądrową od
reszty komórki
-wnętrze komórki jest podzielone
na przestrzenie, w których
zachodzą określone procesy
biochemiczne
0rganelle komórki
eukariotycznej








Żywe
Jądro komórkowe
Cytoplazma
Aparat Golgiego
Rybosomy
Mitochondria
Siateczka
śródplazmatyczna
Błona komórkowa
Chloroplasty
Martwe
 Ściana komórkowa
 Wakuola (
wodniczka)
Budowa i funkcja
poszczególnych
organelli
komórkowych
Ściana komórkowa
– Nadaje kształt komórce
- Chroni wnętrze komórki przed
niekorzystnym wpływem czynników
środowiska
- Umożliwia kontakt z sąsiednimi
komórkami, dzięki obecności w niej
jamek
Błona komórkowa
- Zbudowana jest z białek i tluszczów
- Pełni funkcje podobne do funkcji ściany
komórkowej
- Jest półprzepuszczalna, co oznacza, że
jest całkowicie przepuszczalna dla
wody, a wybiórczo dla innych substancji
Jądro komórkowe
 Najczęściej ma kształt kulisty i otoczone
jest podwójną błoną białkowo-lipidową
 Liczne otwory (pory) w błonie jądrowej
umożliwiają kontakt z cytoplazmą
 Kieruje czynnościami życiowymi
komórki
 Nadzoruje i uczestniczy w podziale
komórki
 Jest nośnikiem informacji genetycznej,
zawartej w kwasach nukleinowych
Cytoplazma
- Wypełnia wnętrze komórki
- To żywa, pozajądrowa część komórki
- Jest substancją galaretowatą,
elastyczną, lepką, ciągliwą
- Głównym jej składnikiem jest woda, a
także białka, tłuszcze, węglowodany i
związki mineralne
- Jest środowiskiem wszystkich procesów
życiowych
Mitochondria
- Stanowią centra energetyczne komórki
- W nich odbywa się proces oddychania
komórkowego
- Komórki, w których zachodzą intensywne
procesy życiowe, mają dużą liczbę
mitochondriów
Wakuola (wodniczka)
 Stanowi magazyn soku komórkowego,
którego głównym składnikiem jest woda i
rozpuszczone w niej białka, cukry, barwniki,
substancje zapachowe i trujące, np.nikotyna,
chinina, kofeina
 W młodych komórkach roślinnych występuje
kilka drobnych wakuol, w starszych jedna
duża, położona centralnie. W komórkach
zwierzęcych, niezależnie od ich wieku, jest
wiele małych wodniczek
Plastydy
 To organelle typowe dla komórek roślinnych
 Wyróżniamy trzy rodzaje plastydów:
1. chloroplasty –zawierają głównie chlorofil, aktywnie
uczestniczą w procesie fotosyntezy
2. chromoplasty – zawierają żółty lub pomarańczowoczerwony barwnik, nadają barwę kwiatom, owocom,
korzeniom (np.marchwi), są nieaktywne
fotosyntetycznie
3. leukoplasty – są bezbarwne, uczestniczą w
produkcji i magazynowaniu materiałów
zapasowych
Plastydy mogą przechodzić jedne w drugie, np.
chloroplasty w chromoplasty (żółknięcie liści)
Pozostałe struktury
komórkowe i ich funkcja
 Siateczka śródplazmatyczna – to system błon,
których funkcją jest głównie transport substancji w
komórce
 Rybosomy – to miejsce wytwarzania białek
 Aparat Golgiego – zachodzi w nim synteza i
wydzielanie różnych substancji
 Lizosomy – to drobne pęcherzyki, zawierające
enzymy, rozkładające pokarm
Podział komórek ze względu
na ich pochodzenie, budowę
i czynności życiowe
•Komórka grzyba
•Komórka bakter
•Komórka zwierzęca
•komórka roślinna
Porównanie budowy komórki
bakteryjnej, roślinnej, zwierzęcej
i grzybów
k. bakteryjna
k. roślinna
k. zwierzęca
k. grzybów
Błona komórkowa
+
+
+
+
cyoplazma
+
+
+
+
Jądro komórkowe
-
+
+
+
rybosomy
+
+
+
+
Siateczka
śródplazmatyczna
-
+
+
+
Ściana komórkowa
+
+
-
+
wodniczka
-
+
+
+
mitochondria
-
+
+
+
chloroplasty
-
+
-
-
Inne różnice pomiędzy
komórkami
Komórki różnią się między sobą
wielkością
 Najmniejsze, spotykane u bakterii,
można zobaczyć dopiero pod bardzo
dużym powiększeniem mikroskopu
 Największe, włókna indyjskiej rośliny
rami, osiągają 25-55 cm długości
 Pojedyncza komórka nerwowa dużych
zwierząt może mieć nawet 1m długości
Komórki różnią się między
sobą kształtem
 Kształt komórek zależy od ich funkcji, jakie pełnią.
 Komórki organizmów jednokomórkowych są zazwyczaj
kuliste.
 Komórki organizmów wielokomórkowych, ze względu na
kontakt z innymi komórkami i pełnienie określonych funkcji
przez zespoły komórek mają różnorodne kształty
- W kształcie graniastosłupów- zewnętrzna warstwa skóry
- Komórki bardzo wydłużone – włókna nerwowe
- W kształcie wielościanów – komórki roślinne
- Są również komórki zmieniające kształt w czasie
przemieszczania się – np. u ameby i białych krwinek ssaków
- Komórki zwierzęce odznaczają się większą różnorodnością
kształtów niż roślinne, ponieważ pełnią bardziej zróżnicowane
funkcje
Odrobina matematyki
Komórki osiągają przeważnie wielkość od kilku ( jak u bakterii)
do kilkudziesięciu ( jak u organizmów jądrowych)
mikrometrów
Ważne jednostki do przeliczeń i
porównywania wielkości organizmów
1mikrometr (1um) = 0,001mm = 0,000001m
Komórka bakteryjna (średnica)- 2 um
Komórka jajowa -żółtko strusiego jaja(średnica)–3-4 cm
Dziękuje za uwagę ;-]