Komórka - budowa

Komórka - budowa i funkcje
Komórka - definicja
Komórka to najmniejsza strukturalna i
funkcjonalna jednostka organizmów żywych
zdolna do przeprowadzania wszystkich
podstawowych procesów życiowych (takich
jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie).
Jest podstawową jednostką
morfologiczno-czynnosciową
ustroju.
Wszystkie organizmy, mimo że wyglądają
odmiennie są zbudowane z podobnych
cegiełek – komórek. We wszystkich
organizmach komórki zachowują ten sam
plan budowy i tworzą je takie same
podstawowe składniki.
Rodzaje komórek
1.
2.
3.
4.
5.
Komórka
Komórka
Komórka
Komórka
Komórka
roślinna
zwierzęca
bakteryjna
grzyba
pierwotniaka
Komórka roślinna
Komórka zwierzęca
Komórka bakteryjna
Komórka grzyba
Komórka pierwotniaka
Cytoplazma
Jest to półprzeźroczysta, koloidalna (galaretowata)
substancja, wypełniająca wnętrze komórki.
W niej zanurzone są organella: jądro komórkowe
chloroplasty, mitochondria, wakuole, siateczka
śródplazmatyczna i inne.
W niektórych typach cytoplazmy (np. u
pierwotniaków) można zaobserwować wyraźnie
rozróżnienie na dwa obszary:
przylegającą do błony komórkowej
ektoplazmę
"bardziej wewnętrzną"
endoplazmę.
Mitochondrium
Są to twory wielkości kilku tysięcznych milimetra. Mają
dwie błony - zewnętrzną i wewnętrzną – oddzielające ich
wnętrze od cytoplazmy. Błona zewnętrzna jest gładka,
natomiast błona wewnętrzna tworzy liczne wpuklenia do
środka mitochondrium, tworząc w ten sposób grzebień
mitochondrialny. Wewnątz znajduje się płynna matriks
Mitochondria utleniając związki
organiczne dostarczają komórce
energii. Reakcje, podczas których
dochodzi do uwalniania energii
potrzebnej komórce zachodzą w
błonie wewnętrznej w trakcie
oddychania.
Mitochondrium
Chloroplast
Są to organella, które otacza podwójna błona, wewnątrz
zaś znajduje się system pęcherzyków, poukładanych jeden
na drugim, zwanych granami. Grana zanurzone są w
płynnej substancji zwanej stromą. Najważniejszym
składnikiem gran jest chlorofil, nadający zieloną barwę
liściom.
Chloroplasty podobnie jak
mitochondria dostarczają
komórce energii w procesie, który
nazywa się fotosyntezą . Właśnie
w chlorofilu energia świetlna
zamieniana jest na energię
chemiczną związków zapasowych.
Chloroplast
Jądro komórkowe
Jądro otoczone jest podwójną błoną jądrową z licznymi
porami jądrowymi. Wewnątrz jądra znajduje się materiał
genetyczny (chromatyna) zbudowany z odcinków kwasu
DNA, odpowiedzialny za przebieg wszystkich procesów
życiowych w komórce.
Jądro komórkowe dostarcza też rybosomom informację o
białkach, jakie mają powstać w komórce.
Jądro komórkowe
Retikulum endoplazmatyczne
Od jądra komórkowego odchodzi system błon
plazmatycznych nazywany siateczką śródplazmatyczną.
Na jej błonach osadzone są rybosomy.
Typy retikulum to:
• gładkie (SER) nie zawiera rybosomów i bierze udział w
syntezie tłuszczów
• szorstkie (RER) zawiera
rybosomy i bierze udział w
tworzeniu białek.
Retikulum endoplazmatyczne
Błona komórkowa - plazmalemma
Znajduje się tuż pod ścianą komórkową. Otacza
półprzeźroczystą galaretowatą substancję – cytoplazmę.
Jest skuteczną zaporą dla wielu dużych i małych
cząsteczek, podczas gdy inne swobodnie przez nią
przenikają.
Zbudowana jest z fosfolipidów i protein.
Ale błona nie tylko kontroluje ruch cząsteczek do wnętrza
i na zewnątrz. Przez nią docierają też do komórki
wszelkie sygnały z otoczenia. Służą temu
wbudowane w błonę komórki odbiorniki,
czyli receptory. Są to białka, które łączą się z
cząsteczkami sygnałowymi, np. hormonami
i przenoszą informację o ich obecności do
wnętrza komórki.
Błona komórkowa - plazmalemma
Ściana komórkowa
Jest ona charakterystyczna dla roślin (a występuje także
u grzybów i bakterii). Nadaje kształt i wytrzymałość
komórce.
W komórkach roślinnych zbudowana jest z celulozy.
W komórkach grzybów utworzona jest z chityny.
W Komórkach bakterii utworzona jest z mureiny.
Sztywna ściana komórkowa uniemożliwia ruch i ogranicza
w pewnym stopniu komunikowanie się między
komórkami. Stąd rośliny nigdy nie rozwinęły zdolności
ruchu i reakcji na bodźce w takim stopniu jak zwierzęta.
Ściana komórkowa
Wakuola (wodniczka)
Jest to struktura charakterystyczna dla komórek
roślinnych. Stanowi ją pęcherzyk otoczony błoną
cytoplazmatyczną (tonoplastem), w którym gromadzi się
sok komórkowy.
W nim rozpuszczonych jest wiele substancji: sole,
substancje zapasowe, barwniki, produkty przemiany
materii. A w niektórych są
substancje chroniące je przed
roślinożercami.
Wakuola (wodniczka)
Aparat Golgiego
Jednostka każdego aparatu Golgiego - diktiosom - składa
się ze stosu cystern oraz odpączkowujących pęcherzyków.
Aparat Golgiego występuje w niemal wszystkich
komórkach eukariotycznych. W strukturach Golgiego
odbywa się:
• sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów;
• modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów;
• synteza polisacharydów: glikozoaminoglikanów,
hemicelulozy, pektyny;
Aparat Golgiego
Rybosom
Rybosomy występują we wszystkich komórkach.
Zbudowane są z dwóch podjednostek: dużej i małej.
Na rybosomach zachodzi synteza łańcucha białkowego
z aminokwasów.
Lizosom
Lizosomy - niewielkie (0,05-0,5 μm) pęcherzyki
zawierające enzymy rozkładające białka, kwasy
nukleinowe, węglowodany i tłuszcze. Łącznie w
lizosomach jest obecnych ok. 40 hydrolaz
W lizosomie zachodzi nie tylko proces trawienia
komórkowego wchłoniętych pokarmów, ale także rozkład
niepotrzebnych już cząsteczek.
Peroksysom
Jest to struktura otoczona jedną błoną i zawierająca
enzymy, które uczestniczą w procesie utleniania
związków organicznych. W procesie utleniania z
wykorzystaniem tlenu powstaje często szkodliwy związek
H202. Do jego neutralizacji przyczynia się obecny w
peroksysomach enzym - katalaza.