Elastyczność rynku pracy

advertisement
Gospodarka i funkcjonowanie
Unii Europejskiej
Wykład XII
Unia Gospodarczo-Walutowa
Optymalny obszar walutowy
Kiedy do euro?
Danemu krajowi opłaca się przyjąć wspólną
walutę wtedy, kiedy korzyści z tym związane
przewyŜszają koszty
Teoria optymalnych obszarów walutowych
(OCA) R. Mundell; R.J McKinnon; P.B. Kennen)
2
Podstawowe warunki utworzenia
OCA
Wysoki stopień integracji ekonomicznej (powiązania
handlowe, produkcyjne, wymiana wewnątrzgałęziowa)
Wysoki stopień integracji rynków finansowych (niska
zmienność realnych kursów walutowych, stóp inflacji,
rynkowych stóp procentowych, skala i swoboda
przepływów kapitałowych)
Symetryczność cykli koniunkturalnych (stopień
podatności gospodarki na szoki asymetryczne, czyli
gwałtowne zmiany po stronie popytu lub podaŜy, które nie
dotykają pozostałych krajów znajdujących się w strefie
euro)
Elastyczność rynku pracy obejmująca dostosowania płac
realnych i mobilność siły roboczej
3
Stopień integracji ekonomicznej
Kraje tworzące unię monetarną powinny
charakteryzować się:
zdywersyfikowaną i zbliŜoną strukturą produkcji, popytu
i eksportu
wysoką intensywnością wzajemnych powiązań
handlowych
Skutki wypełniania powyŜszych kryteriów:
ograniczenie zagroŜeń szokami asymetrycznymi,
zwiększenie korzyści płynących z tytułu ograniczenia
kosztów transakcyjnych i ryzyka kursowego.
4
Struktura gospodarki Polski
na tle krajów strefy Euro
Gospodarka polska na tle krajów strefy Euro w 2007 r. pod względem liczby ludności,
wielkości PKB i PKB per capita (kraje strefy Euro z Polska = 100%)
Źródło: NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej
5
Podobieństwo struktury
produkcji i konsumpcji
Odmienność struktury produkcji:
w Polsce obserwuje się wysoki udział produkcji rolnictwa, górnictwa
i kopalnictwa oraz handlu i napraw
jednocześnie niski udział obsługi nieruchomości i firm oraz innych
sektorów usługowych: transport, pośrednictwo finansowe, a
zwłaszcza obsługa rynku nieruchomości
Odmienność struktury konsumpcji:
relatywnie wysoki udział dóbr podstawowych w Polsce, które cechuje
niska elastyczność dochodowa popytu.
Struktura popytu zagregowanego w Polsce jest podobna do
struktur popytowych gospodarki strefy Euro i duŜych
gospodarek: Francji, Niemiec i Włoch
6
Podobieństwo struktury wymiany
handlowej ze strefą euro. Eksport
7
Wskaźniki handlu wewnątrzgałęziowego
jako % wymiany handlowej ze strefą Euro
8
ZbieŜność cykli koniunkturalnych
Symetryczny szok popytowy - nagła zmiana popytu, która
jest równomiernie rozłoŜona w przestrzeni, czyli w
podobnym stopniu dotyka wszystkie kraje (regiony).
W sytuacji wystąpienia szoku symetrycznego bank centralny
podejmie działania mające na celu złagodzenie jego
skutków.
Asymetryczny szok popytowy - sytuacja, gdy nagła zmiana
popytu dotyka jeden lub kilka krajów (regionów) w
większym stopniu niŜ inne. Polityka monetarna nie moŜe
być wówczas wykorzystana do złagodzenia skutków tego
szoku (ekspansja monetarna mogłaby wywołać presje
inflacyjna w pozostałych krajach).
9
ZbieŜność cykli koniunkturalnych
Determinanty zbieŜności cykli:
intensywność wymiany handlowej,
integracja rynków finansowych,
stopień zmienności kursów walutowych,
koordynacja polityki fiskalnej,
uwspólnienie polityki pienięŜnej.
Wstrząs asymetryczny wywiera róŜny wpływ na gospodarki
wchodzące w skład unii monetarnej, co nie pozwala na
wykorzystanie polityki pienięŜnej do jego złagodzenia.
Powrót do równowagi odbywa się w drodze dostosowań na
rynku pracy lub w krajowej polityce fiskalnej.
10
Mechanizmy absorpcji
szoku popytowego
11
I. Fiskalny mechanizm
dostosowawczy
Przyjęcie wspólnej waluty sprawia, Ŝe polityka fiskalna staje
się podstawowym instrumentem stabilizującym gospodarkę
W przypadku wstrząsów popytowych
automatyczne stabilizatory koniunktury
działają relatywnie silnie i z korzyścią
dla gospodarki.
W przypadku krótkookresowych
wstrząsów podaŜowych, automatyczne
stabilizatory działają stabilizująco na
produkcję, jednak dzieje się to kosztem
inflacji.
Przy wstrząsach trwałych, automatyczne
stabilizatory mogą spowalniać procesy
dostosowawcze.
W strefie Euro warunkiem
skuteczności polityki fiskalnej
jest zapewnienie odpowiedniej
struktury dochodów i
wydatków budŜetu, która nie
prowadzi do
niekontrolowanego wzrostu
deficytu budŜetowego w
przypadku pogorszenia
koniunktury gospodarczej.
12
Skuteczność automatycznych
stabilizatorów w Polsce
13
Elastyczność dochodów i wydatków
budŜetowych względem PKB
14
II. Mechanizm dostosowań
poprzez realny kurs walutowy
Unia walutowa znosi jedynie nominalny kurs pomiędzy
krajami członkowskimi.
Wskaźnik kursu realnego określa konkurencyjność cenową
wynikającą z wysokości kosztów pracy i dynamiki ich
zmian.
Kraj, w którym szybko rosną ceny, traci cenową
konkurencyjność względem pozostałych krajów unii
walutowej i nie istnieje moŜliwość złagodzenia tego efektu
poprzez nominalną deprecjację krajowej waluty
Na efektywność funkcjonowania kanału realnego kursu
walutowego wpływa głównie sposób, w jaki funkcjonuje
rynek pracy oraz rynek dóbr i usług.
15
Elastyczność rynku pracy
Elastyczność płac – pokazuje jak szybko płace dostosowują
się do zmian zachodzących w gospodarce.
Elastyczność płac nominalnych - prędkość, z jaką płace
nominalne na danym rynku dostosowują się do zachodzących
w gospodarce zmian cen.
Elastyczność płac realnych określa prędkość, z jaką płace
realne dostosowują się do płacy równowagi, wynikającej z
produktywności pracy. Jest to zatem okres, w którym
pracownicy, przy danej wielkości bezrobocia, są w stanie
zaakceptować spadek tempa wzrostu płac wynikający ze
spadku tempa produktywności pracy.
Im wolniejsze są procesy dostosowawcze, tym dłuŜej trwają
efekty negatywnego szoku dla bezrobocia.
16
Elastyczność rynku pracy
Elastyczność siły roboczej/podaŜy pracy – wskazuje,
czy i jak szybko, siła robocza dostosowuje się do zmian
zachodzących na rynku pracy
Mobilność przestrzenna siły roboczej
Mobilność funkcjonalna - zdolność dokonywania zmian struktury
siły roboczej (zmian posiadanych kwalifikacji i zawodu, nabywania
nowych umiejętności i przyswajania zmian technologicznych).
Elastyczność zatrudnienia – wskazuje, jak szybko
zatrudnienie dostosowuje się do zmian zachodzących na
rynku pracy
zmiany poziomu i form zatrudnienia
17
Elastyczność
płac w Polsce
Elastyczność płac nominalnych w Polsce jest na poziomie
porównywalnym z krajami strefy Euro.
Przyczyny braku obniŜek płac:
obawa przed utrata wykwalifikowanych pracowników
rzadko stosowana indeksacja płac,
słaby związek pomiędzy wysokością płac a sytuacja na rynku pracy.
Głównym kanałem dostosowawczym są pozapłacowe koszty pracy
i spadek zatrudnienia
18
Elastyczność
zatrudnienia
Przeciętny stopień ochrony zatrudnienia w Polsce jest na średnim
poziomie, relatywnie wysoki jest jedynie stopień regulacji zwolnień
grupowych
Po wytrąceniu ze stanu równowagi w wyniku negatywnego szoku
popytowego, zatrudnienie w Polsce wraca do stanu równowagi po
okresie około 6,5 roku, co jest okresem porównywalnym z długością
absorpcji szoku poprzez zatrudnienie w krajach strefy euro.
Po wytrąceniu wskutek negatywnego szoku popytowego stopa
bezrobocia i współczynnik aktywności zawodowej ludności wracają do
swojej równowagi długookresowej po około 9–10 latach. W krajach
strefy euro skutki negatywnego szoku popytowego wygasają po około 7
latach.
19
Czynniki determinujące przebieg
dostosowań na rynku pracy w Polsce
wysoki klin podatkowy,
niskie wydatki na
aktywną politykę rynku
pracy
20
Czynniki determinujące przebieg
dostosowań na rynku pracy w Polsce
wysoka dostępność transferów społecznych
niska aktywność zawodowa (63,2% ludności w wieku
produkcyjnym)
21
Elastyczność rynku produktów
Elastyczny rynek to rynek, na którym po wystąpieniu
zaburzenia makroekonomicznego (np. szoku terms of trade
lub produktywności) zasoby są płynnie realokowane
pomiędzy najbardziej efektywne przedsiębiorstwa, zaś firmy
nierentowne ograniczają skalę działalności lub opuszczają
rynek
Dostosowania na rynku produktów odbywają się poprzez
elastyczne dopasowania cen
dostosowywania wielkości produkcji do warunków po wystąpieniu
szoków cenowych
Szczególną rolę w mechanizmie dostosowawczym odgrywa
elastyczność cen dóbr niewymienialnych
22
Elastyczność cenowa rynku
produktów
Częstotliwość analiz i zmian cen w Polsce jest
przeciętnie wyŜsza niŜ w krajach strefy euro.
Przedsiębiorstwa polskie analizują ceny przeciętnie
raz w miesiącu, przedsiębiorstwa w krajach strefy
euro; odsetek przedsiębiorstw badających ceny
regularnie maleje, rośnie natomiast udział
przedsiębiorstw analizujących ceny w reakcji na
szoki.
23
Czynniki instytucjonalne mające
znaczenie dla elastyczności cen
stopień regulacji rynku produktów (kontrola
państwa dotycząca przedsiębiorczości, prawne i
administracyjne bariery prowadzenia działalności
gospodarczej, utrudnienia w handlu
międzynarodowym i w inwestycjach),
stopień konkurencji,
stopień dywersyfikacji sektorowej produkcji,
otwartość gospodarki i struktura handlu
zagranicznego
24
Wskaźnik regulacji rynku
produktów OECD
25
Wskaźnik wolności prowadzenia
działalności gospodarczej OECD
26
Otwartość gospodarki i struktura
handlu międzynarodowego
27
III. Kanał finansowy
Kanał rynku kapitałowego pozwala podmiotom krajowym
czerpać dochody z aktywów zagranicznych, co w przypadku
wystąpienia negatywnego szoku asymetrycznego łagodzi
jego wpływ na dochody
Kanał kredytowy umoŜliwia podmiotom krajowym dostęp
do zagranicznego rynku depozytowo-kredytowego
Skutki:
podział ryzyka pomiędzy kraje,
zwiększenie odporności gospodarek danego obszaru na szoki
asymetryczne
wzmocnienie stabilności finansowej
wygładzanie konsumpcji w czasie bez wywoływania presji na
zmianę stóp procentowych, co mogłoby prowadzić np. do narastania
presji inflacyjnej.
28
Czy mechanizm finansowy
jest skuteczny?
Czynniki warunkujące efektywność kanału
finansowego
poziom rozwoju rynków finansowych
stopień zintegrowania rynków finansowych
brak barier instytucjonalnych w swobodnym przepływie
kapitału
dostęp do zagranicznych rynków kredytowych oraz
rynków aktywów
skłonność podmiotów krajowych do lokowania
oszczędności poza granicami kraju.
29
Porównanie efektywności kanałów absorpcji
szoków w wybranych państwach UE (w %)
30
Wnioski
Wysoki klin podatkowy, wysoka stopa zastąpienia oraz niskie wydatki
na aktywne formy polityki rynku pracy powodują relatywnie długie
okresy absorpcji szoków przez mechanizmy rynku pracy
Do momentu akcesji do strefy euro w systemie finansów publicznych
powinien wzrosnąć udział wydatków prowzrostowych.
Bardzo istotne jest zaprojektowanie struktury dochodów i wydatków
(szczególnie tzw. sztywnych) budŜetu, która nie prowadzi do
niekontrolowanego wzrostu deficytu budŜetowego pod wpływem
pogorszenia koniunktury gospodarczej.
Odpowiednie przygotowanie gospodarki do uczestnictwa w integracji
walutowej wymaga m.in. przeprowadzenia reform uelastyczniajacych
ten rynek.
Szybkie przystąpienie Polski do strefy euro wzmocni integrację w
obszarze kanału finansowego
31
Polityka gospodarcza
w najbliŜszych latach?
Zreformować finanse publiczne (racjonalizacja
wydatków, zmniejszanie udziału wydatków sztywnych)
Zwiększyć konkurencję na rynku produktów
Zwiększyć konkurencyjność inwestycyjną gospodarki
Zwiększyć elastyczność rynku pracy (zróŜnicowanie
płac, klin podatkowy, dopasowanie kwalifikacji)
Zwiększyć wskaźnik aktywności zawodowej
Zmniejszyć i ukierunkować świadczenia społeczne
Wprowadzić konkurencję na rynku świadczeń
zdrowotnych
32
Dziękuję za uwagę
33
Download