Lek. Magdalena Bartnik
advertisement
Streszczenie Lek. Magdalena Bartnik Studium Doktoranckie – Klinika Patologii Noworodka PUM Promotor: Dr hab. Agnieszka Kordek prof. PUM Temat: „Analiza czynników ryzyka wystąpienia zakażenia u noworodka w szpitalu.” Zakażenia szpitalne stanowią aktualny problem nie tylko na oddziałach neonatologii. Co roku na świat przychodzi około 130 mln noworodków, z czego u znacznego odsetka rozpoznawane jest zakażenie. Śmiertelność ogółem na świecie wśród noworodków sięga 4 mln rocznie, zdecydowana większość z nich umiera w pierwszym tygodniu życia, najwięcej już w pierwszej dobie życia. Celem niniejszej pracy było określenie częstości występowania zakażeń w Klinice Patologii Noworodka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. W związku z koniecznością realizacji ustawowego obowiązku, podjęto próbę wyodrębnienia czynników ryzyka mających związek z rozwojem zakażenia, związanych z noworodkiem, ale głównie tych związanych z matką (między innymi współwystępowanie u niej chorób przewlekłych, stosowanie używek), a także związanych z przebiegiem ciąży oraz porodu. Celem badania było również stworzenie kwestionariusza umożliwiającego wstępną ocenę ryzyka rozwoju zakażenia u noworodka. Za cel badania uznano też ocenę przydatności metody ankietowej do określenia czynników ryzyka rozwoju zakażenia o wczesnym początku u noworodka. Badaniem objęto 1199 noworodków urodzonych w okresie od 1 lipca 2012 do 30 czerwca 2013 roku. Kryteria włączenia do badania obejmowały: pisemną i świadomą zgodę matki, wypełnienie przez matkę ankiety (narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety opracowany przez autorkę badania), analizę informacji zawartych w dokumentacji medycznej. Kryteria wyłączenia stanowiły: brak pisemnej zgody matki, brak wypełnionej ankiety, brak możliwości analizy danych z dokumentacji medycznej, niejasny obraz kliniczny pod względem infekcyjnym u noworodka. Rozpoznania zakażeń u noworodków dokonywane były przez lekarzy neonatologów na podstawie całościowej oceny obrazu klinicznego. Badaną populację podzielono na dwie grupy: grupę z rozpoznanym zakażeniem (grupa A, n=232) oraz grupę bez rozpoznanego zakażenia (grupa B, n=967), która stanowiła grupę kontrolną. W zależności od nasilenia objawów zakażenia oraz ich lokalizacji grupę dzieci chorych podzielono na 3 podgrupy: podgrupę A1, w której znalazły się 34 noworodki z rozpoznaną sepsą lub zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych; podgrupę A2, w której znalazło się 120 noworodków, u których rozpoznano zakażenia narządowe (zapalenia płuc, zakażenia układu moczowego) oraz dzieci z wdrożoną antybiotykoterapią z powodu 1 Streszczenie prawdopodobnego zakażenia; a także podgrupę A3, w której znalazło się 78 noworodków z zakażeniami o lekkim przebiegu, w tym zapalenia pępka, zapalenia spojówek. Niniejsze badanie potwierdziło istotność wieku ciążowego i masy urodzeniowej noworodka jako najistotniejszych predyktorów zakażeń. Mniejsza dojrzałość i niższa masa urodzeniowa były związane ze znamiennie częstszym występowaniem zakażeń o ciężkim przebiegu. Odsetek noworodków, których stan w skali Apgar oceniony był jako średni i ciężki był wyższy w grupie noworodków z zakażeniem. Wykazano, iż wyższy odsetek zakażeń dotyczył noworodków płci męskiej. Zdecydowanie mniejszy odsetek noworodków z zakażeniem był karmiony pokarmem matki. Czas hospitalizacji noworodków w podgrupie A1 oraz A2 był istotnie dłuższy w porównaniu z grupą B. Wśród noworodków zakażonych istotnie częściej stosowano kaniulację naczyń, wsparcie oddechowe, żywienie pozajelitowe, a także przetaczano preparaty krwiopochodne; częściej obserwowano u nich też krwawienia dokomorowe. Na podstawie danych otrzymanych z ankiet wykazano, że moment pierwszej wizyty ginekologicznej oraz ich ilość w trakcie trwania ciąży nie różniła się istotnie w poszczególnych grupach. W całej badanej populacji 4 matki nie były objęte opieką ginekologiczną, co stanowi niecały 1% badanej populacji. Wykazano niższy wiek matki jako potencjalny czynnik ryzyka rozwoju zakażenia u noworodka. Zaobserwowano, że czas odchodzenia wód płodowych był dłuższy w grupie A. Większe ryzyko rozwoju zakażenia wiązało się z obecnością zielonych lub krwistych wód płodowych. Wykazano, że połowa noworodków z grupy A urodziła się drogą cięcia cesarskiego. Większym ryzykiem rozwoju zakażenia obarczone były także noworodki z ciąż wielopłodowych. Połowa ankietowanych matek deklarowała odbycie wizyty stomatologicznej w trakcie trwania ciąży. Nie wykazano jednak, by brak opieki stomatologicznej u ciężarnej wiązał się z większym ryzykiem zakażenia u jej dziecka, aczkolwiek w podgrupie noworodków septycznych odsetek deklarowanej opieki był najniższy. Nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą wystąpiło nieco częściej u matek noworodków z grupy A w porównaniu z grupą B. Test obciążenia glukozą w całej badanej populacji miała wykonanych zdecydowana większość kobiet, najniższy odsetek zaobserwowano w podgrupie A1. U 12,8% kobiet rozpoznano cukrzycę ciężarnych, odsetek ten nie różnił się istotnie w poszczególnych grupach i podgrupach. W całej populacji u jednej czwartej matek wykazano pozytywny wynik badania w kierunku obecności GBS w wymazie z przedsionka pochwy, najwyższy odsetek stwierdzono w podgrupie A1 (p=0,02) i A2 (p<0,0001). Częstość deklarowanych zakażeń w okresie ciąży (innych niż w układzie moczowym) nie różniła się istotnie w porównywanych 2 Streszczenie grupach, jednakże wśród noworodków z grupy A najwyższy odsetek twierdzących odpowiedzi odnotowano w podgrupie A1. Nie wykazano różnic w częstości występowania zakażenia u noworodka, w przypadku, gdy jego matka przebyła ZUM. Niewielki odsetek matek deklarował przebycie w ciąży choroby zakaźnej, nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy poszczególnymi podgrupami dzieci. W grupie A ponad jedna piąta matek deklarowała odbycie minimum jednej podróży za granicę, w grupie B odsetek ten był niższy. W całej badanej populacji jedna piąta ankietowanych kobiet przyznała się do palenia papierosów w ciąży, w żadnej z analizowanych podgrup nie zwiększało ono jednak istotnie ryzyka rozwoju zakażenia. W podgrupie A2 wykazano istotność statystyczną między nadużywaniem alkoholu w ciąży a rozwojem zakażenia u noworodka. Wykazano istotną zależność między hospitalizacją matki w trakcie ciąży a rozwojem zakażenia u noworodka. Niewielki odsetek matek noworodków z grupy A i B wymagał w trakcie ciąży wykonania zabiegów diagnostyczno-terapeutycznych (m. in. amniopunkcji). W całej badanej populacji odnotowano łącznie 7 zgonów, najwyższą śmiertelność zaobserwowano w grupie noworodków septycznych (p<0,0001). Wszystkie zgony dotyczyły dzieci urodzonych przedwcześnie, ciąże zakończone były cięciem cesarskim, przeważały noworodki płci męskiej. Nadrzędnym celem pracy było stworzenie kwestionariusza ryzyka rozwoju zakażenia u noworodka dla personelu medycznego oddziałów neonatologicznych. Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, iż praca ankietowa jako jedno z narzędzi badania naukowego niesie za sobą pewne ograniczenia, które należy brać pod uwagę przy analizie otrzymanych danych. Nie udało się uzyskać od matek nowo narodzonych dzieci odpowiedzi na wszystkie zadane pytania, ponadto nie wszystkie odpowiedzi można było uznać za wiarygodne, co spowodowało, iż wyniki nie są w pełni miarodajne. Na podstawie uzyskanych wyników stworzony został kwestionariusz obejmujący czynniki mogące mieć wpływ na rozwój zakażenia u noworodka w szpitalu. Opracowanie takiego kwestionariusza jest narzędziem nieocenionym w pracy neonatologa. Pozwala w trafny i szybki sposób wyodrębnić grupę noworodków potencjalnie zagrożonych i tym samym wdrożyć odpowiednie procedury mogące zapobiec szerzeniu się infekcji lub w dostępny sposób zminimalizować ryzyko powikłań z nimi związanych. 3
